Inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen

Transcriptie

1 Inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen Bastion II te Gorinchem gemeente Gorinchem Opdrachtgever BK Ruimte en Milieu Postbus AC Velserbroek Projectnummer Status: concept Synthegra Rapport S83327 Projectleider mevr. S.M. Koeman Autorisatie: paraaf datum SKO/UIT/SAD/S83327 drs. E.A. Schorn (senior prospector)

2 : SKO/UIT/SAD/S83327 Colofon Opdrachtgever: BK Ruimte en Milieu Project: Bastion II te Gorinchem Projectnummer: S83327 Titel: Inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen, Bastion II te Gorinchem Datum: Projectleider: mevr. S.M. Koeman Auteur: drs. S.M. Koeman (fysisch geograaf) Tekenaar: drs. S. Diependaal (archeoloog, GIS/CAD-specialist) Autorisatie: drs. E.A. Schorn (senior prospector / fysisch geograaf) Druk: Synthegra bv, Doetinchem ISSN: Synthegra bv Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem Telefoon +31 () , Fax +31 () , Internet: Bankrelatie Friesland Bank, nr , BTW nr. NL B1, HR Synthegra bv, 28 De rechten van intellectueel eigendom verblijven te allen tijde bij Synthegra bv. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 2 van 22

3 : SKO/UIT/SAD/S83327 INHOUD Administratieve gegevens 4 1 Inleiding Onderzoekskader Onderzoeksdoel en vraagstellingen Ligging en huidige situatie plangebied 6 2 Vooronderzoek Inleiding Verwachtingsmodel Conclusie en aanbeveling 9 3 Inventariserend Veldonderzoek Methode Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens Archeologische interpretatie 19 4 Conclusies en aanbevelingen Inleiding Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen Aanbevelingen 21 Literatuur en kaarten 22 Bijlagen: Bijlage 1: Boorpuntenkaart Bijlage 2: Boorprofielen Bijlage 3: Vondstenlijst Afbeelding voorblad: Binnenplaats van het verzorgingshuis de Lindenborg en bijbehorende serviceflats in de zuidelijke helft van het plangebied. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 3 van 22

4 : SKO/UIT/SAD/S83327 Administratieve gegevens Toponiem : Bastion II Plaats : Gorinchem Gemeente : Gorinchem Provincie : Gelderland Projectnummer : S83327 Bevoegd gezag : gemeente Gorinchem Opdrachtgever : BK Ruimte en Milieu Uitvoerende instantie : Synthegra bv Datum uitvoering veldwerk : 27/ Uitvoerders veldwerk : drs. S.M. Koeman (fysisch geograaf) en drs. S. Diependaal (archeoloog) Onderzoeksmelding (ARCHIS) : 3137 Datum onderzoeksmelding : Onderzoeksnummer (ARCHIS) : n.v.t. Kaartblad : 38G Periode : Romeinse tijd tot en met de nieuwe tijd Oppervlakte : ca. 4 ha Grondgebruik : Bebouwde kom (bebouwing, groenstroken, tuinen, parkeerplaatsen e.d.) Geologie : Kom- (en oever)afzettingen (Formatie van Echteld) afgewisseld met veen (Formatie van Nieuwkoop) Geomorfologie : Komvlakte Bodem : Stadsophogingspakket met daaronder de natuurlijke ondergrond Depot : Documentatie en vondsten zullen worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Gelderland, te Nijmegen De onderzoekslocatie wordt omsloten door de volgende vier coördinaten: Zuidwest X: Y: Noordwest X: Y: Noordoost X: Y: Zuidoost X: Y: Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 4 van 22

5 : SKO/UIT/SAD/S Inleiding 1.1 Onderzoekskader Synthegra heeft in opdracht van BK Ruimte en Milieu een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Bastion II in Gorinchem, de zogenaamde Bagijnendriehoek (afbeelding 1.1). Dit onderzoek bestond uit een verkennend booronderzoek. De aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen herinrichting van het plangebied. De huidige ruimtelijke situatie zal worden herontwikkeld met daarbij een grotere rol voor groenstructuren en een betere bereikbaarheid van de stadswallen. Centraal hierbij staat onder meer het behoud, bescherming en zonodig het herstel van de cultuurhistorische, historische en de archeologische waarden binnen het onderzoeksgebied. 1 Op basis van vooronderzoek 2 worden in het plangebied archeologische waarden verwacht. De diepte van de toekomstige bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar uitgaande van de aanleg van bouwputten voor de bebouwing zal de bodem waarschijnlijk tot in het archeologische niveau worden verstoord. Door de graafwerkzaamheden die zullen gaan plaatsvinden, kunnen eventueel in de ondergrond aanwezige archeologische waarden verloren gaan. Daarom is vanwege de regelgeving van de overheid voorafgaand aan de graafwerkzaamheden archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie Het veldwerk is uitgevoerd op 27 en 28 oktober 28. Het bevoegd gezag, de gemeente Gorinchem, zal de resultaten van het onderzoek toetsen en een selectiebesluit te nemen. 1.2 Onderzoeksdoel en vraagstellingen Het doel van het booronderzoek is het in kaart te brengen van de bodemopbouw. Tijdens het onderzoek zal worden geprobeerd de recente (2 e eeuwse) bodemverstoring en de diepteligging van de eventueel aanwezige archeologische niveaus vast te stellen. De volgende onderzoeksvragen zullen worden beantwoord: Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? Zijn in het plangebied archeologische niveaus aanwezig? Wat is te zeggen over de horizontale en verticale verspreiding en aard en datering van de archeologische niveaus? In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied? 1 Startnotitie Bastion II, 13 e.v. (SAB projectnummer 6922). 2 Hagens en Leuvering 28. Synthegra Rapport P CvAK 26. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 5 van 22

6 : SKO/UIT/SAD/S Ligging en huidige situatie plangebied Het plangebied is circa 4 ha groot en ligt aan de noordzijde van de historische kern van Gorinchem binnen de vestingwal (afbeelding 1.1). Het wordt begrensd door de volgende straten: Noorden: het Heerenlaantje, het bastion II, de wal langs het Merwedekanaal en de straat Kweeklust Oosten: de Nieuwe Walsteeg en de Arkelstraat Zuiden: de Haarstraat Westen: de Lindeboom, Oude Lombardstraat en het Heerenlaantje Binnen de locatie bevinden zich naast (deels) de genoemde straten ook de Bagijnenwalstraat en de Katerstraat. De hoogteligging van het maaiveld varieert van circa,1 tot 2,4 meter +NAP (Normaal Amsterdams Peil). 4 De laagste delen liggen in het noordwesten, ten noorden van de Bagijnenwalstraat. Afbeelding 1.1: Het plangebied op de Topografische kaart van Nederland 1:25. aangegeven met het rode kader (Bron ANWB 24). 4 Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 6 van 22

7 : SKO/UIT/SAD/S Vooronderzoek 2.1 Inleiding In april-mei 28 heeft Synthegra een bureauonderzoek (quickscan) 5 uitgevoerd voor het terrein Bastion II in Gorinchem. In dit hoofdstuk volgt een korte samenvatting van de belangrijkste punten van dit onderzoek. In het vooronderzoek is het plangebied in drie deelgebieden verdeeld (afbeelding 2.1): Deelgebied I: Het gehele gebied ten noorden van de Bagijnenwalstraat Nieuwe Walsteeg, dus ter plaatse van Bastion II en het Heerenlaantje-noord en de Kweeklust Deelgebied II: Het gebied ten zuiden van de Bagijnenwalstraat en ten westen van de Katerstraat Deelgebied III: Het gebied ten zuiden van de Nieuwe Walsteeg en ten oosten van de Katerstraat Afbeelding 2.1: De drie deelgebieden binnen het plangebied op de topografische kaart. 2.2 Verwachtingsmodel De natuurlijke ondergrond bestaat uit rivierafzettingen van de Nederrijn afgewisseld met veen. Aan het oppervlak liggen kom- of oeverafzettingen. De natuurlijke afzettingen zijn waarschijnlijk afgedekt door een antropogeen ophogingspakket. In de zuidelijke helft van deelgebied 1 kunnen restanten van de stadgracht en de stadmuur en omwalling gevonden worden, die het middeleeuwse Gorinchem begrensden. De noordelijke helft van deelgebied 1 bestond toen uit landbouwgrond. Op de oudste beschikbare kaart uit circa 156 staat in dit gedeelte bebouwing aangegeven. Deelgebied 2 en 3 liggen binnen de middeleeuwse stad. In tabel 2.1 staat kort samengevat uit welke periode resten verwacht kunnen worden. 5 Hagens en Leuvering 28. Synthegra Rapport P Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 7 van 22

8 : SKO/UIT/SAD/S83327 Deelgebied Periode Verwachting Verwachte kenmerken vindplaats Diepteligging Deelgebied I noorden Deelgebied I zuiden Romeinse tijd vroege middeleeuwen late middeleeuwen nieuwe tijd (vanaf 16 e eeuw) Romeinse tijd 13 e eeuw 13 e 16 e eeuw (stadsgracht) nieuwe tijd (vanaf 16 e eeuw) Deelgebied II Romeinse tijd Deelgebied III ca. 11 e eeuw ca. 11 e eeuw nieuwe tijd Romeinse tijd ca. 11 e eeuw ca. 11 e eeuw nieuwe tijd middelhoog hoog hoog middelhoog middelhoog middelhoog middelhoog hoog middelhoog hoog Tabel 2.1: Archeologische verwachting per periode. Nederzetting: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen Nederzettings- en bouwhistorische resten: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen Nederzettings- en bouwhistorische resten gerelateerd aan de vestingwerken en (militaire) bebouwing Nederzetting: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen, resten van de stadsmuur en resten omwalling Nederzettingsresten en afval: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen, afval, resten van de stadsmuur en resten omwalling Nederzettings- en bouwhistorische resten gerelateerd aan de vestingwerken en (militaire) bebouwing Nederzetting: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen Nederzettings-,bouwhistorische resten, begravingsresten: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen, organische resten (bot) Nederzetting: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen Nederzettings-, bouwhistorische of begravingsresten: cultuurlaag, resten van de stadsmuur en resten omwalling, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen, organische resten (bot) vanaf het maaiveld vanaf het maaiveld vanaf het maaiveld vanaf 9 cm beneden maaiveld vanaf 9 cm beneden maaiveld vanaf het maaiveld Onder de stadsophogingen vanaf het maaiveld of in de stadsophogingen Onder de stadsophogingen vanaf het maaiveld of in de stadsophogingen Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 8 van 22

9 : SKO/UIT/SAD/S Conclusie en aanbeveling Op basis van het bureauonderzoek geldt een middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen en een hoge verwachting voor nederzettingsresten vanaf de 13 e eeuw. Om gedetailleerdere informatie te krijgen ten aanzien van de (recente) verstoringen en de diepteligging van de archeologisch niveaus zal eerst een bouwhistorisch archiefonderzoek en een inventariserend veldonderzoek moeten worden uitgevoerd. Het inventariserend veldonderzoek zal bestaan uit een verkennend booronderzoek met een boordichtheid van 6 boringen per hectare. Aan de hand van de resultaten van deze onderzoeken kunnen verdere aanbevelingen gedaan worden over eventueel archeologisch vervolgonderzoek. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 9 van 22

10 : SKO/UIT/SAD/S Inventariserend Veldonderzoek 3.1 Methode Op basis van het gespecificeerde verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek is een verkennend booronderzoek met een boordichtheid van ten minste 6 boringen per hectare uitgevoerd. Aangezien het plangebied circa 4 ha groot is, waren 24 boringen gepland, maar door het aanwezige puin moesten er uiteindelijk 31 boringen worden gezet. Op de boorpuntenkaart (bijlage 3) staan 28 boringen afgebeeld, want de drie boringen zijn vrijwel op dezelfde locatie opnieuw gezet (zie paragraaf 3.2). Voor zover de terreinomstandigheden (bebouwing, verhardingen, begroeiing etc.) het toelieten, zijn de boringen zo gelijkmatig mogelijk over het plangebied verdeeld. De exacte boorlocaties zijn ingemeten met een meetlint. Er is geboord met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm, eventueel aangevuld met een guts met een diameter van 3 cm. Geprobeerd is de boringen tot minimaal 25 cm in de natuurlijke ondergrond te zetten. Dit is meestal niet gelukt, omdat de boringen op puin stuitten of omdat de boor of guts leegliep, vanwege het feit dat er beneden de grondwaterspiegel is geboord. Het opgeboorde sediment is verbrokkeld en versneden en geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. De boringen zijn lithologisch beschreven conform de NEN en bodemkundig 7 geïnterpreteerd. 3.2 Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens Om de resultaten van dit veldonderzoek makkelijk te koppelen aan de resultaten van het bureauonderzoek worden de boorgegevens per deelgebied besproken (zie paragraaf 2.1). De boringen zijn meestal los van elkaar beschreven, omdat ze onderling veel verschillen. De locaties van de boringen staan in bijlage 1, de boorprofielen in bijlage 2 en de vondstenlijst in bijlage 3. In tabel staat een samenvatting van de resultaten van het booronderzoek met informatie over de recente verstoringsdiepte, de aanwezigheid van (oude) ophogingslagen en de natuurlijke ondergrond. Noordelijke helft van deelgebied 1 (boring 12 t/m 18) Deze boringen liggen ten noorden van de parkeergarage Kweeklust. Ze zijn in groenstroken rond de parkeerplaats gezet (afbeelding 3.1). Op deze locatie is de eind 16 e eeuws aangelegde vestingwal goed zichtbaar (afbeelding 3.2). Afbeelding 3.1: De parkeerplaats achter parkeergarage Afbeelding 3.2: Vestingwal in de noordelijke helft van Kweeklust. het plangebied. 6 NEN De Bakker en Schelling Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 1 van 22

11 : SKO/UIT/SAD/S83327 Boring 12 bestond uit een afwisseling van sterk zandige kleilagen en kleiige zandlagen, waar fragmenten baksteen en mortel zijn aangetroffen uit de 19 e /2 e eeuw. Op een diepte van 14 cm beneden maaiveld is een fragment 2 e eeuws glas gevonden en op 16 cm beneden maaiveld drie fragmenten aardewerk uit de jaren 5-6 van de 2 e eeuw. Dit betekent dat op deze locatie de bodem tot minimaal 17 cm beneden maaiveld recent is verstoord. Vanaf 17 cm beneden maaiveld is een sterk siltige kleilaag aangetroffen met resten baksteen en sporen puin. Vanaf 22 beneden maaiveld werd de grond sterk puinhoudend en op 23 cm is de boring gestuit op puin. Dit kunnen mogelijk restanten of fundering zijn van de bebouwing die staat aangegeven op de kaart uit circa De bovenste 9 cm van boring 13 bestond uit zwak zandige klei met sporen puin, baksteen, mortel en houtskool. Dit is waarschijnlijk een recente, 2 e eeuwse verstoring. Vanaf 9 cm beneden maaiveld is een sterk siltige kleilaag aangetroffen met sporen puin, houtskool en mortel. Deze laag vertoont sterke gelijkenis met de ophogingslaag die in boring 12 tussen cm beneden maaiveld is gevonden. Mogelijk is dit een ophogingspakket dat is opgebracht bij de aanleg van de vestingwerken. Uit deze laag kwamen geen vondsten, die dit vermoeden konden bevestigen. Vanaf 16 cm beneden maaiveld is grijze, zwak siltige klei aangetroffen, die is geïnterpreteerd als natuurlijke komafzettingen. In boring 14 is onder een bouwvoor, die uit zwak zandige klei bestond, een pakket bouwzand aangetroffen, die is aangebracht voor de bouw van de parkeergarage. Het was niet mogelijk vast te stellen hoe dik het bouwzandpakket was vanwege de hoge grondwaterstand. Het bouwzand was in ieder geval tot 15 cm beneden maaiveld aanwezig en liep daarna uit de boor. In boring 15 is een afwisseling van zandige kleilagen aangetroffen met vanaf 6 cm beneden maaiveld houtskoolvlekken en fragmenten baksteen. De boring is op 8 cm beneden maaiveld gestuit, vermoedelijk op een leiding. Boring 16 ligt ingeklemd tussen de parkeergarage in het westen en een sloot in het westen. Dit gedeelte is verstevigd met beton, dat zich ter plaatse van deze boring op een diepte van 6 cm beneden maaiveld bevond. In boring 17 is onder de bouwvoor, die uit zwak zandige klei bestond, bouwzand aangetroffen tot een diepte van 9 cm beneden maaiveld. Onder het bouwzand lag een zwak humeuze, zwak zandige kleilaag met sporen puin, baksteen en houtskool. Vanaf 15 cm beneden maaiveld was de klei sterk siltig en zwak humeus en bevatte geen sporen baksteen en puin meer. Waarschijnlijk zijn de natuurlijke komafzettingen. Mogelijk zijn de baksteen- en puinhoudende lagen oudere ophogingslagen, die zijn opgebracht tijdens de aanleg van de vestingwerken. Uit deze lagen is echter geen vondstmateriaal gekomen om dit vermoeden te bevestigen. Vanaf 23 cm beneden maaiveld is blauwgrijze, zwak siltige komklei aangetroffen. Boring 18 heeft een soortgelijke opbouw als boring 17. Ook hier werd onder een laag bouwzand zwak humeuze, zwak zandige klei aangetroffen met sporen baksteen, houtskool en puin. In deze ophogingslaag is op een diepte van 6 cm beneden maaiveld een fragment pijpaardewerk aangetroffen, dat is gedateerd tussen n. Chr. (vondst 5). Vanaf 9 cm beneden maaiveld is een zwak humeuze, sterk siltige kleilaag aangetroffen, waarin een fragment roodbakkend, geglazuurd aardewerk is gevonden uit de periode n. Chr. (vondst 6). Op basis van deze vondst kan deze laag zijn opgebracht tijdens de aanleg van de vestingwerken. In deze boring zijn tot een diepte van 18 cm beneden maaiveld sporen baksteen aangetroffen. Deze baksteenhoudende kleilaag is geïnterpreteerd als een ophogingslaag. Hieronder is zwak siltige komklei aangetroffen. 8 Stadsplattegrond van Jacob van Deventer, zie afbeelding 4.3 van bureauonderzoek: Synthegra Rapport P Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 11 van 22

12 : SKO/UIT/SAD/S83327 Zuidelijke helft van deelgebied 1 (boring 7 t/m 11 en 19) Deze boringen liggen ten noorden van de huizen aan de Bagijnenwalstraat (boring 7 t/m 1, afbeelding 3.3) en in de groenstroken aan weerzijden van de Kweeklust (boring 11 en 19). Afbeelding 3.3: Voetpad achter de huizen aan de Bagijnenwalstraat (locatie van boring 9 en 1) met links de parkeergarage Kweeklust. Ter plaatse van boring 7 is tot een diepte van 9 cm beneden maaiveld bouwzand aangetroffen. Daaronder is een matig siltige kleilaag aangetroffen met een dikte van 2 cm. Vanaf 11 cm beneden maaiveld is kleiig zand aangetroffen met sporen baksteen. De boring kon niet dieper dan 13 cm beneden maaiveld worden gezet, omdat het boorgat dicht zakte. Mogelijk is deze laag een oudere ophogingslaag, maar er is geen vondstmateriaal aangetroffen om dit vermoeden te bevestigen. In boring 8 bestaat de bovenste 5 cm uit sterk zandige klei met sporen puin en baksteen. Hieronder is een matig siltige kleilaag aangetroffen met sporen baksteen en mortel. Onderin deze laag is op een diepte van cm beneden maaiveld een baksteen gevonden, die niet heel recent is en ruim is gedateerd tussen n. Chr. Nog een stukje dieper op 15 cm beneden maaiveld is een fragment grijsbakkend aardewerk gevonden, gedateerd tussen n. Chr. (vondst 2). Uit dit vondstmateriaal kan geconcludeerd worden dat het relatief oude ophogingslagen betreft. Tussen 15 en 152 cm beneden maaiveld is een donkerbruin, venig kleilaagje aangetroffen met daaronder zwak siltige, gevlekte klei, waarin op een diepte van 195 cm beneden maaiveld een fragment leisteen is aangetroffen. In de daaronderliggende zwak siltige kleilagen is geen puin en/of baksteen meer aanwezig. Vanaf 2 cm beneden maaiveld is zwak siltige klei aangetroffen. De laatste 1 cm van deze boring, tussen cm beneden maaiveld is venig ontwikkeld met plantenresten. Deze kleilagen zijn geïnterpreteerd als natuurlijke komafzettingen. Boring 9 bestaat uit een afwisseling van zandige kleilagen, die sporen baksteen, puin en mortel bevatten. Deze locatie is tot op grote diepte recent verstoord, want op een diepte van 15 cm beneden maaiveld is een fragment plastic aangetroffen. Op 23 cm beneden maaiveld is een fragment recent aardewerk aangetroffen uit de 19 e /2 e eeuw. Vanaf 24 cm beneden maaiveld is donker grijszwart, mortelhoudend zand aangetroffen. De mortel is waarschijnlijk niet 2 e eeuws, maar mogelijk ouder. Deze boring is op een diepte van 28 cm Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 12 van 22

13 : SKO/UIT/SAD/S83327 beneden maaiveld gestuit, vermoedelijk op puin. Het is niet duidelijk waar we hier mee te maken hebben, maar deze locatie lijkt tot op een diepte van 24 cm beneden maaiveld recent verstoord te zijn. In boring 1 bestaat de eerste 8 cm uit een recent ophogingspakket van kleiig zand met resten baksteen. Tussen 8 en 11 cm beneden maaiveld is een bruingrijze, matig siltige kleilaag aangetroffen. Daaronder zijn twee sterk zandige kleilagen aanwezig van respectievelijk 6 en 5 cm dik. De eerste laag bevat puin en mortel. De laag daaronder niet, maar hier is wel een fragment witbakkend aardewerk gevonden op een diepte van 2 cm beneden maaiveld, gedateerd tussen n. Chr. (vondst 3). Op basis van deze vondst is geconcludeerd dat de sterk zandige kleilagen tussen 8 en 22 cm beneden maaiveld relatief oude ophogingslagen zijn, mogelijk opgebracht tijdens de aanleg van de vesting. Onder deze ophogingslagen is donker grijszwarte, venige klei aangetroffen. Vanaf 28 cm beneden maaiveld is de klei sterk humeus. In deze laag is op een diepte van 36 cm beneden maaiveld een fragment bot aangetroffen (vondst 4). Onder deze sterk humeuze klei wordt de klei weer venig tot het einde van de boring op een diepte van 4, m beneden maaiveld. Waarschijnlijk is deze boring in de gracht gezet en zijn deze sterk humeuze en venige lagen grachtvulling. In boring 8 en 9 is ook venig klei aangetroffen, maar het was hier minder duidelijk of het om de grachtvulling ging. In boring 11 is onder een bouwvoor en een 2 cm dikke laag bouwzand vanaf 6 cm beneden maaiveld zwak siltige klei aangetroffen. In de bovenste helft van deze zwak siltige kleilaag zijn resten baksteen, puin en houtskool aanwezig. Geleidelijk aan wordt de hoeveelheid puin minder en vanaf 15 cm beneden maaiveld tot het einde van de boring op 2 cm beneden maaiveld is de klei schoon. Waarschijnlijk is deze laag opgebracht bij de aanleg van de vestingwal en betreft het vanaf 15 cm beneden maaiveld natuurlijke afzettingen. Boring 19 bestaat uit (kleiige) zandlagen met veel puin, baksteen en mortel. De boring is op 11 cm beneden maaiveld gestuit op puin. Er is geen dateerbaar vondstmateriaal in het puinhoudende ophogingspakket aangetroffen om deze te dateren. Het is niet duidelijk of het hier om een recente 2 e eeuwse verstoring gaat of om oudere ophogingslagen. Gezien de locatie van deze boring net ten noorden van de Bagijnenwalstraat/Nieuwe Walsteeg is de boring mogelijk gestuit op resten van de oude middeleeuwse stadsmuur. Deelgebied 2 (boring 1 t/m 5 en 25 t/m 27) Boring 5 en 6 en 25 t/m 28 zijn op de locatie het voormalige ziekengasthuis gezet, die gefunctioneerd heeft van 1598 tot Tegenwoordig is alleen de voorgevel van dit gebouw (afbeelding 3.4). In het bureauonderzoek wordt gesproken over een oud klooster ter plaatse van De Lindenborgh. 1 Boring 1 t/m 4 zijn buiten het voormalige ziekengasthuisterrein gezet op een schoolplein (afbeelding 3.5). Boring 1 en 2 zijn in een groenperkje gezet, waar respectievelijk de eerste 5 en 8 cm recent zijn opgebracht. Hieronder ligt een zwak humeus, sterk zandig kleipakket met veel puin, baksteen en cement. Waarschijnlijk betreft het recent baksteen en cement uit de 19 e -2 e eeuw. De boringen zijn allebei gestuit op puin/fundering op een diepte van 14 cm beneden maaiveld. Mogelijk zijn oudere ophogingslagen op grotere diepte nog intact. 9 Deze tekst staat op een herinneringssteen op de locatie ter plaatse van boring Hagens en Leuvering 28, 24. Synthegra Rapport P Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 13 van 22

14 : SKO/UIT/SAD/S83327 Afbeelding 3.4: Voorgevel van De Lindenborg, tegenwoordig in gebruik als verzorgingshuis. Afbeelding 3.5: Het schoolplein in de zuidwestelijke punt van het plangebied ter plaatse van boring 1 t/m 4. Boring 3 en 4 zijn in een boomperkje gezet. Beide boringen zijn gestuit op respectievelijk 9 en 15 cm beneden maaiveld. Boring 3 lijkt te zijn gestuit op een betonbak. Bij boring 4 is het onduidelijk waarop deze gestuit is, maar het bovenliggende pakket tussen 9 en 15 cm beneden maaiveld bestaat uit recent opgebracht matig grof zand met grind. In boring 5 is onder de bouwvoor, die uit kleiig zand bestaat, een matig siltige kleilaag aangetroffen met veel puin, baksteen en mortel. Dit is een ophogingslaag, waarin geen dateerbaar vondstmateriaal in is aangetroffen. Op een diepte van cm beneden maaiveld is baksteen en mortel aangetroffen dat is gedateerd tussen n. Chr. Waarschijnlijk zijn deze lagen een restant van het gesloopte ziekengasthuis aan het einde van de 2 e eeuw. Dit matig siltige ophogingspakket wordt op een diepte van 15 cm beneden maaiveld begrensd door een puinlaagje van 5 cm dik. Hieronder is zwak siltig, matig fijn zand aanwezig waarin een brok hutteleem is aangetroffen (vondst 1). Waarschijnlijk is dit fragment van middeleeuwse ouderdom. De boring is op 23 cm beneden maaiveld gestuit op puin/fundering. Mogelijk heeft dit te maken met resten van het ziekengasthuis of het oude klooster. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 14 van 22

15 : SKO/UIT/SAD/S83327 In boring 6 zijn onder bouwvoor, die uit kleiig zand bestaat, sterk zandige kleilagen aangetroffen met resten baksteen en puin tot een diepte van 2 cm beneden maaiveld. De bovenste laag is waarschijnlijk recent, maar op een diepte van 15 cm beneden maaiveld is baksteen gevonden, die ouder is dan de 2 e eeuw en dateert tussen n. Chr. De boring kon niet dieper dan 2 cm beneden maaiveld worden doorgezet, omdat het zand uit de boor liep vanwege de hoge grondwaterspiegel. Boring 25 en 26 zijn in de voortuin van De Lindenborg gezet (afbeelding 3.4). Deze twee boringen zijn op respectievelijk 7 en 4 cm beneden maaiveld gestuit, vermoedelijk op beton. Boring 27 en 28 zijn in de binnentuin van De Lindenborg gezet (zie foto voorblad). De bovengrond bestond uit kleiig zand met sporen puin. Beide boringen zijn gestuit op puin op respectievelijk 5 en 7 cm beneden maaiveld. Deelgebied 3 (boring 2 t/m 24) Boring 2 en 21 zijn in een groenstrook aan de zuidkant van de Nieuwe Walsteeg gezet. Boring 2 is na een puin- en baksteenhoudende laag al op 4 cm beneden maaiveld gestuit. Vanwege dit ondiepe puin is de boring op twee locaties vlakbij in hetzelfde groenperkje opnieuw gezet, maar deze twee zijn ook gestuit, op respectievelijk 2 en 7 cm beneden maaiveld. In boring 21 werden onder een laag bouwzand van 4 cm dik, sterk zandige kleilagen aangetroffen met baksteen en puin. Op een diepte van 12 cm beneden maaiveld zijn enkele brokjes baksteen en mortel aangetroffen. Het baksteen en mortel op deze diepte is niet recent (19 e /2 e eeuw), maar dateert uit15-18 n. Chr. Vanaf een diepte van 14 cm beneden maaiveld was de zandige klei fosfaathoudend. Op een diepte van 15 cm beneden maaiveld is deze boring gestuit op puin. Boring 22 en 24 zijn gestuit op respectievelijk 5 en 4 cm beneden maaiveld. Ter plaatse van boring 22 betrof het puin (afbeelding 3.6). Daarom is deze boring enkele meters verderop opnieuw gezet, maar ook hier gestuit op puin. Aan beide zijden van de Haarstraat liggen leidingen. Hier is met boring 24 geprobeerd toch een boring te zetten, maar op een diepte van 4 cm beneden maaiveld is een waarschuwingslint van een leiding opgeboord en de boring gestaakt. Boring 23 is naast het postkantoor in de Katerstraat gezet (afbeelding 3.7). Tot een diepte van 1,6 m beneden maaiveld is bouwzand aangetroffen. Tussen 16 en 175 cm beneden maaiveld is een blauwgrijze, Afbeelding 3.6: Parkeerplaats achter het postkantoor, waar boring 22 is gezet. Afbeelding 3.7: De Katerstraat ter plaatse van het postkantoor, waar boring 23 is gezet. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 15 van 22

16 : SKO/UIT/SAD/S83327 sterk siltige kleilaag aangetroffen met sporen baksteen. Dieper dan 175 cm beneden maaiveld zijn geen bijzondere bestanddelen zoals puin of baksteen meer aangetroffen. Vanaf deze diepte werd zwak siltig matig fijn zand aangetroffen met een 1 cm dik laagje matig grof zand. Vanaf 21 cm beneden maaiveld is een afwisseling van siltige en zandige kleilagen aangetroffen, die soms humeus of venig ontwikkeld is. Er zijn ook twee dunne veenlagen aangetroffen. Deze afzettingen zijn vanaf een diepte van 21 cm beneden maaiveld geïnterpreteerd als natuurlijke komafzettingen en komen voor tot de einddiepte van 26 cm beneden maaiveld. Het is niet uit de sluiten, gezien de snelle afwisseling van de sedimenten dat het toch ophooglagen zijn. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 16 van 22

17 : SKO/UIT/SAD/S83327 Samenvatting De boringen verschillen onderling sterk. Op de meeste locaties kan wel worden aangegeven tot welke diepte de bodem (minimaal) recent is verstoord. In tabel 3.1 staan de resultaten van het booronderzoek samengevat. Boring Diepte recent verstoring (cm mv) (oude)ophogingslagen (cm beneden maaiveld) Natuurlijke ondergrond Einddiepte (cm beneden maaiveld) 1 tot minimaal 14 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 14 cm, gestuit op puin/fundering 2 tot minimaal 14 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 14 cm, gestuit op puin/fundering 3 tot minimaal 5 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 5 cm, gestuit op beton 4 tot minimaal 15 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 15 cm, gestuit 5 tot minimaal 3 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 23 cm, gestuit op puin/fundering 6 7 cm vanaf 7 cm niet bereikt 2 cm, boorgat zakt dicht 7 9 cm vanaf 9 cm niet bereikt 13 cm, boorgat zakt dicht 8 5 cm vanaf 5 cm 2 cm mv, komklei en veen 25 cm 9 23 cm onduidelijk, niet waarschijnlijk gezien de niet bereikt 28 cm, gestuit op puin/fundering diepteligging, maar misschien nog wel grachtvulling 1 8 cm vanaf 8 cm, grachtvulling vanaf 22 cm mogelijk vanaf 36 cm 4 cm 11 6 cm vanaf 6 cm ca. 15 cm mv, komklei 2 cm cm vanaf 17 cm niet bereikt 23 cm, gestuit op puin/ oude fundering 13 9 cm vanaf 9 cm 16 cm mv, komklei 21 cm 14 tot minimaal 15 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 15 cm, boorgat zakt dicht 15 tot minimaal 8 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 8 cm, gestuit mogelijk op leiding/klonk hol 16 tot minimaal 6 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 6 cm, gestuit op beton 17 9 cm vanaf 9 cm ca. 15 cm mv, komklei 28 cm 18 5 cm vanaf 5 cm 18 cm mv, komklei 25 cm 19 5 cm vanaf 5 cm niet bereikt 15 cm, gestuit op puin/fundering 2 4 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 4 cm, gestuit op puin 21 4 cm vanaf 4 cm niet bereikt 15 cm, gestuit op puin/fundering 22 5 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 5 cm, gestuit op puin cm vanaf 16 cm 21 cm mv, komklei en veen 26 cm (mogelijk toch nog ophogingslagen) 24 4 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 4 cm

18 : SKO/UIT/SAD/S83327 Boring Diepte recent verstoring (cm mv) (oude)ophogingslagen (cm beneden maaiveld) Natuurlijke ondergrond Einddiepte (cm beneden maaiveld) 25 7 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 7 cm, gestuit op beton 26 4 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 4 cm, gestuit op beton 27 5 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 5 cm, gestuit op puin/fundering 28 7 cm mogelijk onder de recente verstoring niet bereikt 7 cm, gestuit op puin/fundering Tabel 3.1 Resultaten van het booronderzoek. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 18 van 22

19 : SKO/UIT/SAD/S Archeologische interpretatie Overal in het plangebied komen in meer of mindere mate recente, 2 e /21 e eeuwse, bodemverstoringen voor (zie tabel 3.1). Op 11 locaties zijn oudere ophogingspakketten aangetoond, waar enkele vondsten uit zijn gekomen. De meeste vondsten dateren uit de nieuwe tijd, maar in boring 8 is op een diepte van 15 cm beneden maaiveld een fragment laatmiddeleeuws aardewerk gevonden. Op de locaties waar de boringen zijn gestuit op recent puin, beton en dergelijke, kunnen onder deze lagen nog wel oudere ophogingslagen aanwezig zijn. Tijdens het booronderzoek zijn geen concrete aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische resten verkregen, maar dat was ook niet het doel. Bovendien is het booronderzoek geen geschikte methode om in steden archeologische resten op te sporen. Alleen de recente verstoringsdiepte en eventueel aanwezige ophogingslagen kunnen op deze manier in kaart worden gebracht. Boring 12 is waarschijnlijk gestuit op resten van oude bebouwing, gezien de diepe ligging van het puin/fundering op 23 cm beneden maaiveld en de locatie. Op de kaart van Jacob van Deventer staat deze bebouwing net ten noorden van de gracht getekend, die de middeleeuwse stad omringde. Ter plaatse van boring 1 is de middeleeuwse grachtvulling aangeboord die aanwezig is vanaf 22 cm beneden maaiveld en tot minimaal 36 cm beneden maaiveld reikt. Gezien de aanwezigheid van natuurlijke komafzettingen onder het stadsophogingspakket, worden hier geen sporen verwacht uit de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 19 van 22

20 : SKO/UIT/SAD/S Conclusies en aanbevelingen 4.1 Inleiding Het doel van een archeologisch bureauonderzoek was het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Voor het plangebied geldt een middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen en een hoge verwachting voor de late middeleeuwen en nieuwe tijd. Het doel van het inventariserend veldonderzoek was om deze verwachting te toetsen door het in kaart te brengen van de bodemopbouw. 4.2 Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? De recente bodemverstoring varieerde van 3 tot 23 cm beneden maaiveld (tabel 3.1). Hieronder zijn in 11 boringen oudere ophogingslagen aangetroffen. De andere boringen zijn gestuit op puin/fundering e.d. Verspreid over het plangebied zijn in 6 boringen de natuurlijke afzettingen bereikt. Deze bestonden uit een afwisseling van (zwak) siltige kleilagen, die soms humeus en venig ontwikkeld waren, en veen. Deze afzettingen zijn geïnterpreteerd als komafzettingen. Zijn in het plangebied archeologische vindplaatsen aanwezig? In het hele plangebied zijn oudere ophogingslagen aanwezig, waarin en waaronder zich archeologische resten kunnen bevinden. Wat is te zeggen over de horizontale en verticale verspreiding en de aard en datering van de archeologische waarden? De oudere ophogingslagen komen in het hele plangebied voor. Op basis van historisch kaartmateriaal is de kans op middeleeuwse ophogingslagen/resten groot ten zuiden van de Bagijnenwalstraat. Ten noorden van de Bagijnenwalstraat is ter plaatse van boring 1 de middeleeuwse grachtvulling aangetroffen. Ter plaatse van de Bagijnenwalstraat/Nieuwe Walsteeg zijn geen concrete aanwijzingen gevonden, dat zich op de locatie resten van de middeleeuwse stadsmuur bevinden. Boring 19, die ongeveer op de goede locatie ligt, is gestuit, maar het was onduidelijk waarop. Ter plaatse van boring 12 en een zone die zich uitstrekt rond dit boorpunt tot in de parkeergarage Kweeklust zijn op een diepte van 23 cm beneden maaiveld waarschijnlijk middeleeuwse resten aanwezig, die toegeschreven kunnen worden aan bebouwing net ten noorden van de middeleeuwse stadwal. De locatie is aan de hand van de kaart van Jacob van Deventer uit het bureauonderzoek achterhaald. In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied? De verwachting is dat binnen het plangebied archeologische resten in situ aanwezig zijn, waardoor de eventueel aanwezige archeologische resten worden bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied. De middelhoge archeologische verwachting voor resten uit de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen kan op basis van dit verkennend booronderzoek naar laag worden bijgesteld. De hoge verwachting voor de late middeleeuwen en nieuwe tijd kan gehandhaafd blijven. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 2 van 22

21 : SKO/UIT/SAD/S Aanbevelingen Met de boringen is vastgesteld tot op welke diepte de bodem (minimaal) recent in de 2 e /21 e eeuw is verstoord. Wanneer de toekomstige graafwerkzaamheden niet dieper gaan dan deze recente, verstoorde lagen, zal geen archeologisch vervolgonderzoek nodig zijn. Wanneer de graafwerkzaamheden wel dieper gaan dan de recente verstoringsdiepte zal wel archeologisch vervolgonderzoek noodzakelijk zijn. Tijdens het booronderzoek zijn alleen de locaties in de openbare ruimte/tuinen onderzocht. Ter plaatse van de huidige bebouwing is de diepteligging/verstoring van eventueel aanwezige archeologische resten nog onbekend. Daarom wordt geadviseerd, dat wanneer er plannen zijn om bestaande bebouwing te slopen en nieuwbouw te realiseren, dat voor deze locaties eerst archiefonderzoek wordt gedaan. Door middel van dit bouwhistorisch en archiefonderzoek kan worden uitgezocht tot op welke diepte de bodem door die bebouwing is verstoord. Aan de hand hiervan kan bepaald worden of onder de bebouwing nog archeologische resten aanwezig kunnen zijn en of archeologisch vervolgonderzoek noodzakelijk is. Wanneer archeologisch vervolgonderzoek noodzakelijk is, wordt aanbevolen om een proefsleuvenonderzoek uit te voeren. Het doel van dit proefsleuvenonderzoek is om te bepalen of op de bouwlocatie archeologische resten en/of vindplaatsen aanwezig zijn. Voor dit proefsleuvenonderzoek is een goedgekeurd Programma van Eisen (PvE) noodzakelijk. Bovenstaand advies vormt een zogenaamd selectie-advies. Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen namelijk eerst moeten worden beoordeeld door het bevoegd gezag (gemeente Gorinchem), die vervolgens een selectiebesluit neemt. Er is geprobeerd een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethoden. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Synthegra wil de opdrachtgever er daarom op wijzen, dat mochten tijdens de geplande werkzaamheden toch archeologische waarden worden aangetroffen dan geldt conform artikel 53 van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg 11 een meldingsplicht bij het bevoegd gezag, de gemeente Gorinchem. 11 WAMZ 27. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 21 van 22

22 : SKO/UIT/SAD/S83327 Literatuur en kaarten Literatuur Bakker de, H en J. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus. Staring Centrum, Wageningen. CvAK (College voor de Archeologische Kwaliteit), 26: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.1. Hagens, D.T.P., J.H.F. Leuvering, 28: Bureauonderzoek (Quickscan), Bagijnenwalstraat te Gorinchem. Synthegra Rapport P52949, Doetinchem. NEN 514 (Nederlands Normalisatie-instituut), 1989: Geotechniek - Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. SIKB (Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer), 26: Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (aanvulling op de KNA 3.1). Startnotitie Bastion II, 13 e.v. (SAB projectnummer 6922). Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-77 CB Doetinchem 22 van 22

23 Bijlagen:

24 Bijlage 1: Boorpuntenkaart

25 2 2a 85a Boorpuntenkaart Bastion II te Gorinchem Bos Merwedekanaal Hovenierstraat Heerenlaantje 25 5 School 1 6 schaal: :1 Legenda 77 boorpunten plangebied S83327_BO-IVO-K 13128_JH_ Bos h Heerenlaantje Heerenlaantje 3a t/m 3i Meter Oude Lombardstraat Gras Bagijnenwalstraat Lindeboom 11 t/m Gras a t/m 1f 3a t/m 3e 5a t/m 5f Gras Haarstraat t/m a a 1c 1b 1a c 8b 8a 41 6c 6b 6a 1a Katerstraat Theater 5h 12 Kweeklust Postkantoor Vijfzinnenstraat t/m 18 2 Varkenmarkt Nieuwe Walsteeg Varkensteeg 79 Haarstraat Paardenwater Arkelstraat Arkelstraat 11 t/m a 5a 5b 2 3 3a 4 9 Walstraat a 2 t/m 86h 1 1 Rosm

26 Bijlage 2: Boorprofielen

27 Boring: 1 Boring: 2 Zand, matig fijn, kleiïg, donkergrijs-lichtgrijs, gemengd, recent opgebracht, perkje Klei, zwak zandig, donkergrijs-lichtgrijs, gemengd, recent opgebracht perkje 5-5 Klei, sterk zandig, zwak humeus, matig baksteenhoudend, matig puinhoudend, donkergrijs-zwart, cement Klei, sterk zandig, zwak humeus, matig baksteenhoudend, matig puinhoudend, grijs, GW op gestuit in ophogingspakket gestuit op ophogingspakket Boring: 3 Boring: 4 Zand, matig fijn, kleiïg, donkergrijs-grijs, gemengd, recent opgebracht, boomvoet Zand, uiterst fijn, kleiïg, donkergrijs-bruin, gemengd, boomvoet 5-5 Klei, sterk zandig, donkergrijs gestuit op betonbak? 1-9 Zand, matig grof, kleiïg, sporen grind, grijs boor loopt leeg, gestuit Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

28 Boring: 5 Boring: 6 Zand, matig fijn, kleiïg, grijsbruin Zand, matig fijn, kleiïg, matig grindhoudend, donkergrijs Klei, matig siltig, matig puinhoudend, matig baksteenhoudend, bruingrijs, mortelhoudend, GW op 11 5 Klei, sterk zandig, matig puinhoudend, matig baksteenhoudend, donkergrijs -7 Klei, sterk zandig, zwak puinhoudend, donkergrijs Klei, matig siltig, grijs, brokje kalkmortel puinbaantje Klei, sterk zandig, grijsbruin Klei, sterk zandig, sporen baksteen, grijs, kiezels Zand, matig fijn, zwak siltig, grijs, VNR zand liep uit boor Boring: zand loop uit guts,gestuit op iets hards Boring: 8 Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgrijs, bouwzand -15 Klei, sterk zandig, donkergrijs Klei, sterk zandig, sporen baksteen, sporen puin, bruingrijs Klei, matig siltig, sporen baksteen, donkergrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgrijs, s, bouwzand 5-5 Klei, matig siltig, sporen baksteen, oliegeur, blauwgrijs, mortelhoudend -9 1 Klei, matig siltig, donkergrijs, GW op Zand, matig fijn, kleiïg, sporen baksteen, grijs boorgat zakt dicht -13 Klei, sterk siltig, grijsbruin, s, VNR Klei, zwak siltig, donkerbruin, s, venig Klei, zwak siltig, resten baksteen, grijs, drgr vlekken, leisteen op 195 cm -mv 2-2 Klei, zwak siltig, bruingrijs, s Klei, zwak siltig, resten planten, bruin, venig Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

29 Boring: 9 Boring: 1 Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin-grijs Zand, matig fijn, kleiïg, resten wortels, donkerbruin-grijs Zand, matig fijn, zwak siltig, grijs, helderrood BA op overgang met bouwvoor Klei, sterk zandig, sporen baksteen, sporen puin, donkergrijs, s, mortelhoudend 5-3 Zand, matig fijn, kleiïg, resten baksteen, donkergrijs-bruin -8 Klei, matig siltig, bruingrijs Klei, sterk zandig, donkergrijs Klei, zwak siltig, donkergrijs-zwart, venig Klei, sterk zandig, plastic, teergeur, donkergrijs-zwart 1-11 Klei, sterk zandig, matig puinhoudend, bruingrijs, mortelhoudend Klei, sterk zandig, grijs, VNR Klei, zwak siltig, donkergrijs-bruin, venig -22 Klei, zwak siltig, resten planten, donkergrijs-zwart, s, venig Klei, sterk zandig, donkergrijs-zwart, mortelhoudend gestuit -28 Klei, matig siltig, lichtgrijs Klei, zwak siltig, sterk humeus, grijsbruin, VNR Klei, zwak siltig, resten planten, venig 4-4 Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

30 Boring: 11 Boring: 12 Zand, matig fijn, kleiïg, lichtgrijs-grijs, gemengd Zand, matig fijn, kleiïg, grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtbruin, s, bouwzand Klei, zwak siltig, resten baksteen, puin, houtskool, grijsbruin Klei, sterk zandig, grijsbruin, gerommeld Zand, matig fijn, kleiïg, bruin Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen baksteen, grijs, gemengd Klei, sterk zandig, sporen baksteen, grijsbruin, mortelhoudend, spikkels hutteleem Klei, sterk zandig, sporen grind, sporen baksteen, glas, donkerbruin-grijs, mortelhoudend Klei, zwak zandig, donkergrijs, witbakkend aw uit jaren '5/'6-17 Klei, sterk siltig, resten baksteen, sporen puin, bruingrijs Klei, zwak zandig, sterk puinhoudend, sterk baksteenhoudend, lichtgrijs Boring: 13 Boring: 14 gestuit op puin Klei, zwak zandig, glas, sporen baksteen, grijsbruin Klei, zwak zandig, grijsbruin 5-3 Klei, zwak zandig, sporen puin, sporen baksteen, sporen houtskool, bruingrijs, mortelhoudend 5-3 Zand, matig grof, zwak siltig, bruin, bouwzand -9 1 Klei, sterk siltig, sporen puin, sporen houtskool, grijs, s, mortelhoudend 1-95 Zand, matig grof, zwak siltig, grijs, bouwzand, reductie, GW Klei, matig siltig, grijsbruin, g Klei, zwak siltig, grijs, wrsl. nat. ondergrond Zand, matig grof, zwak siltig, houtskool, blauwzwart, bouwzand boorgat loopt dicht door GW 2-21 Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

31 Boring: 15 Boring: Klei, zwak zandig, grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtbruin, bouwzand Klei, zwak zandig, roest Klei, zwak zandig, houtskool, baksteen, donkerblauw-grijs, BA op overgang gestuit Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgrijs, reductie bouwzand, GW Klei, zwak siltig, grijs, spikkels morttel Zand, uiterst fijn, zwak siltig, grijs, op overgang BA gestuit op beton Boring: 17 Boring: 18 Klei, zwak zandig, donkergrijs-bruin, s Zand, matig grof, zwak siltig, lichtgrijs, bouwzand -3 Zand, matig grof, zwak siltig, lichtgrijs, s, bouwzand Klei, zwak zandig, zwak humeus, sporen baksteen, sporen houtskool, sporen puin, donkergrijs-bruin, g, VNR Klei, zwak zandig, zwak humeus, sporen baksteen, sporen puin, sporen houtskool, donkergrijs-bruin 1-9 Klei, sterk siltig, zwak humeus, grijsbruin, g, GW op 15, VNR Klei, sterk siltig, zwak humeus, donkergrijs, g, GW op Klei, sterk siltig, sporen baksteen, grijsbruin -18 Klei, zwak siltig, grijsbruin Klei, zwak siltig, blauwgrijs, C, komklei Klei, zwak siltig, blauwgrijs, komklei Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

32 Boring: 19 Boring: 2 Zand, matig fijn, kleiïg, donkergrijs-bruin Zand, uiterst fijn, kleiïg, matig baksteenhoudend, matig puinhoudend, donkergrijs-bruin Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtbruin, s, bouwzand Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk puinhoudend, sterk baksteenhoudend, lichtbruin-grijs, mortelhoudend gestuit op puin, ook op 2 en 7 cm -mv Zand, matig fijn, kleiïg, matig puinhoudend, matig baksteenhoudend, donkergrijs-bruin, mortelhoudend gestuit op puin Boring: 21 Boring: 22-1 Zand, uiterst fijn, kleiïg, zwak humeus, donkergrijs Zand, matig grof, zwak siltig, lichtbruin, s, bouwzand -1 stoeptegel Zand, matig grof, zwak siltig, geel, bouwzand 5-4 Klei, sterk zandig, matig baksteenhoudend, matig puinhoudend, donkergrijs-bruin, brokje kalkmortel Zand, matig grof, zwak siltig, matig puinhoudend, matig baksteenhoudend, geelgrijs gestuit op puin, ook op 3 cm -mv Klei, sterk zandig, matig baksteenhoudend, donkergrijs-bruin, mortelhoudend, fosfaathoudend Klei, matig zandig, sporen baksteen, matig puinhoudend, blauwgrijs, fosfaathoudend gestuit op baksteen Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

33 Boring: 23 Boring: 24-5 stoeptegel Zand, matig grof, zwak siltig, lichtbruin, bouwzand Zand, matig grof, zwak siltig, geel, bouwzand waarschuwingslint leiding 1-1 Zand, matig grof, zwak siltig, donkerblauw-grijs, brok cement Klei, sterk siltig, sporen baksteen, blauwgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, grijs Zand, matig grof, zwak siltig, donkergrijs Klei, zwak siltig, grijs, s Klei, sterk zandig, donkerbruin, venig Klei, zwak siltig, zwak humeus, donkergrijs, g Klei, sterk zandig, grijs, s Veen, mineraalarm, donkerbruin Boring: 25 Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkergrijs Veen, mineraalarm, donkerbruin Boring: 26-1 Zand, matig fijn, kleiïg, grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen baksteen, sporen puin, geel-bruin Zand, uiterst fijn, kleiïg, sporen baksteen, sporen puin, donkergrijs-bruin -3 5 Zand, uiterst fijn, kleiïg, matig baksteenhoudend, matig puinhoudend, donkergrijs-bruin, mortelhoudend gestuit op beton gestuit op beton Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

34 Boring: 27 Boring: 28 Zand, matig fijn, kleiïg, sporen puin, grijs-donkergrijs Zand, matig fijn, kleiïg, donkergrijs-bruin gestuit op puin Zand, matig fijn, kleiïg, donkergrijs-bruingeel, gemengd Zand, matig fijn, kleiïg, donkergrijs-bruin zand loopt uit boor, gestuit op puin Projectnaam: Bastion II te Gorinchem Projectcode: S83327 Datum:

35

36 Bijlage 3: Vondstenlijst

37 Vondstenlijst IVO Project gegevens Projectnummer: S83327 Project: IVO-K Toponiem: Bastion II Plaats: Gorinchem Gemeente: Gorinchem Provincie: Gelderland Projectleider: SK Datum: Invoerder: CIS-code: 3137 Vondstmeldnr: Coördinaten: X: Y: X: Y: X: Y: X: Y: Kaartblad: 38G Vondstgegevens Administratie booronderzoek Eigenschappen vondstmateriaal Archis-codering Datering Depot Vondstnr. Boring Diepte Verzamelwijze Aantal Omschrijving Materiaal Code begin-eind Doosnr ABO 1 fragment hutteleem KER BOUWMAT ROM ABO 1 fragment grijsbakkend aardewerk KER AW ABO 1 fragment witbakkend aardewerk KER AW ABO 1 fragment (dierlijk) bot OXB ROM-2e eeuw ABO 1 fragment pijpje KER PIJP ABO 1 fragment roodbakkend aardewerk KER AW