Rapport Pag. FINANCIËLE INDICATOREN VAN DE HORECA 2015

Transcriptie

1 Rapport Pag. FINANCIËLE INDICATOREN VAN DE HORECA 2015

2 2017 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw Deze informatie werd met de grootste zorg samengesteld. Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw stelt zich echter niet aansprakelijk voor de juistheid van de aangeboden informatie. In geen geval is Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van of in verband met de aangeboden informatie uit deze publicatie.

3 Inleiding In deze analyse bekijken we de financieel-economische gezondheid van de horecasector in België. We baseren ons op de jaarrekeningen van zo n vennootschappen. We doorlopen de balans en resultatenrekening en berekenen enkele financiële en operationele parameters. De cijfers hebben betrekking op 2015 en op ondernemingen die verplicht zijn om een jaarrekening neer te leggen bij de Balanscentrale van de NBB. Eenmanszaken zijn hierin niet vertegenwoordigd. Ook houden de financiële data geen rekening met mogelijk zwartwerk. We bekijken vooral de situatie van kleine ondernemingen met een omzet kleiner dan 10 miljoen. Om het gemiddelde van een horecaonderneming weer te geven, maken we gebruik van medianen. Dit geeft de waarde weer waar 50% van de ondernemingen zich onder bevindt en 50% boven. Synthese Uit deze studie blijkt dat horecaondernemingen vooral fysische vaste activa bezitten zoals gebouwen en machines. Daarnaast neemt het belang van cash toe. Deze activa worden vooral gefinancierd met schulden, en zeer weinig met eigen middelen. Van alle sectoren heeft de horeca op één na het minst eigen vermogen. Uit de resultatenrekening blijkt dat horeca hogere personeelskosten heeft en slechts een heel laag winstpercentage boekt. Uit de rendabiliteitsanalyse blijkt dat de helft van alle ondernemingen een winstmarge boekt die lager is dan 0,9% van de omzet, een kwart behaalt zelfs een extreem negatief nettoresultaat. Ook de solvabiliteit van horecaondernemingen staat onder druk door de vele schulden. De rentelasten drukken het resultaat meer dan in andere sectoren. Inzake liquiditeit, heeft een typische horecaondernemingen te weinig middelen om de kortetermijnschulden terug te betalen. Uit de analyse van de operationele ratio s blijkt dat Belgische horecaondernemingen meer voorraden aanhouden en uitstaande tegoeden op klanten hebben dan in de buurlanden. Hierdoor duurt het langer vooraleer de voorraad omgezet kan worden in cash.

4 Activa: veel vastgoed en cash Welke zijn de activa of bezittingen van horecaondernemingen? Onderstaande tabel geeft een overzicht. Tabel 1: Structuur van de activa (% van balanstotaal), mediaanwaarden, 2015 Horeca Accommodaties Eet-en drinkgelegenheden Alle sectoren Fysische vaste activa 44,6 75,6 41,2 28,0 Financiële vaste 1,3 0,2 1,5 0,5 activa Immateriële vaste 6,4 0,6 7,7 2,6 activa Voorraden 2,6 n.b. 3,0 n.b. Handelsvorderingen 1,1 1,1 1,1 5,9 Kasmiddelen 11,9 4,8 13,0 11,6 ; n.b. = niet beschikbaar Fysische vaste activa zijn de belangrijkste bezittingen van een horecaonderneming. Dit zijn gebouwen, machines en voertuigen. Bij de accommodaties vertegenwoordigen ze 76% van de balans. Enkel in de vastgoedsector en de energiesector spelen ze een nog grotere rol. Bij de eet-en drinkgelegenheden vertegenwoordigt vastgoed 41% van de activa. Ook dit ligt ruim boven de mediaanwaarde van alle sectoren die 28% bedraagt. Dat de fysische activa een prominente rol spelen in de horeca heeft te maken met het belang van een goede locatie: een restaurant of hotel is vaak centraal gelegen waardoor de waarde er vaak hoger liggen dan elders. Met een aandeel van 12% houden horecaondernemingen verhoudingsgewijs evenveel cash aan als de mediaan van alle sectoren. Bij eet- en drinkgelegenheden ligt het aandeel cash hoger dan bij de accommodaties. Doorheen de tijd neemt het belang van kasmiddelen toe, ten nadele van de fysische vaste activa (figuur 1). Tussen 2000 en 2015 is het aandeel cash op de balans gestegen van 8% naar 12%. Het aandeel van de fysische vaste activa is gedaald van 51% naar 45%. In andere sectoren zien we een gelijkaardige evolutie. Bij de eet- en drinkgelegenheden zijn de immateriële vaste activa, dit is de waarde die toegekend wordt aan het handelsfonds (overname van klantenbestand) of de merknaam, ook belangrijk. Ze vertegenwoordigen 8% van het balanstotaal. Hun belang neemt evenwel geleidelijk af doorheen de tijd. Financiële vaste activa 1 spelen bij de eet- en drinkgelegenheden een grotere rol dan gemiddeld. Dit zijn duurzame financiële banden met andere ondernemingen, 1 Financiële vaste activa zijn bedoeld om een welbepaalde onderneming op duurzame wijze geldmiddelen te verstrekken. Het gaat dan meestal over deelnemingen in het kapitaal van verbonden ondernemingen en lange-termijn voorschotten. Wat de financiële activa onderscheidt van de geldbeleggingen is dat bij financiële

5 bijvoorbeeld doordat ze eenzelfde eigenaar hebben. Dit komt vaker voor bij eet- en drinkgelegenheden dan bij accommodatieverschaffers. Uitstaande handelsvorderingen (tegoeden op klanten) zijn in horecaondernemingen relatief klein. Deze vertegenwoordigen 1% van de totale activa bij de horeca, in vergelijking met 6% over alle sectoren heen. Dat ze relatief onbelangrijk zijn heeft te maken met de onmiddellijke consumptie en betaling van horecaproducten en diensten. Figuur 1: Liquide middelen en fysische vaste activa als % van balanstotaal, horeca en sectoren Liquide middelen Fysische vaste activa Horeca10 5 Alle sectoren vaste activa de onderneming meestal inspraak heeft in het bestuur van de andere onderneming (Bron: wikipedia).

6 Passiva: weinig eigen middelen, veel schulden Hoe zijn de activa van horecaondernemingen gefinancierd? Met eigen middelen of met schulden? Tabel 2: Structuur van de passiva (% van balanstotaal), 2015, mediaanwaarden Horeca Accommodaties Eet- en drinkgelegenheden Alle sectoren Eigen Vermogen 20,9 26,5 20,3 40,2 Provisies 4,6 3,1 5,3 4,1 Schulden bij 25,2 31,3 24,6 22,5 kredietinstellingen Schulden bij andere 35,0 30,1 35,5 22,3 crediteurs Handelsschulden 11,0 3,7 12,0 5,9 Slechts 21% van de activa wordt gefinancierd met eigen middelen. Dit is op een na het laagste van alle sectoren in België. Het eigen vermogen (EV) van een horecaonderneming is hiermee de helft kleiner dan de nationale mediaan die op 40% ligt. Sinds het dieptepunt van 2009 stijgt het aandeel van de eigen middelen jaar na jaar. In 2015 wordt het hoogste niveau bereikt sinds Ook in andere sectoren is dit het geval (figuur 2). De provisies, of voorzieningen voor toekomstige uitgaven, liggen met 5,2% iets hoger dan de mediaan van alle sectoren. Opsplitsing naar deelsector leert ons dat dit enkel geldt voor de eet- en drinkgelegenheden. Bijgevolg hebben horecaondernemingen proportioneel meer uitstaande schulden. Eet en drinkgelegenheden hebben vooral veel handelsschulden en schulden bij andere crediteurs (zoals RSZ- en belastingschulden) dan gemiddeld. Accommodatieverschaffers hebben overwegend schulden bij kredietinstellingen en bij andere crediteurs. In 2015 stijgt het aandeel van de schulden bij kredietinstellingen lichtjes. Dit staat in contrast met de dalende trend van de voorgaande jaren.

7 Figuur 2: Eigen vermogen en schulden bij kredietinstellingen als % van balanstotaal, horeca en sectoren 45 Eigen vermogen 31 Schulden bij kredietinstellingen Horeca10 5 Alle sectoren

8 Resultatenrekening: hogere personeelskosten, lagere winst De resultatenrekening geeft een overzicht van de uitgaven gedurende een bepaald jaar. Tabel 3: Componenten van de resultatenrekening (in % van de netto omzet), mediaanwaarden, 2015 Horeca Accommodaties Eet-en drinkgelegenheden Alle sectoren Aankopen 69,3 n.b. n.b. 69,3 Personeelskosten 21,2 17,4 21,6 14,3 Andere kosten 1,8 3,0 1,7 1,5 Afschrijvingen 6,8 11,5 6,3 7,2 Interest op schulden 1,3 2,3 1,2 1,3 Belastingen op winst 0,7 0,4 0,8 2,1 Netto winst of verlies 0,9 1,2 0,8 3,5 De omvang van de aankopen als % van de omzet is in de horeca identiek aan het nationale gemiddelde (69%). Deze ruime categorie omvat niet enkel de inkoop van voeding en drank. Ook de aankoop van allerlei diensten zoals energie, boekhouding, sociaal secretariaat vallen hieronder, net zoals in sommige gevallen de vergoeding van de zaakvoerder. De personeelskosten 2 vertegenwoordigen een groter deel van de omzet in de horeca dan gemiddeld. Deze bedragen 21% van de omzet in de horeca in vergelijking met 14% gemiddeld. In de voorbije twee jaren zijn de personeelskosten licht toegenomen in de horeca, terwijl ze stabiliseerde over alle sectoren heen. De afschrijvingen liggen met 7% in lijn met het nationale gemiddelde. Deze zijn wel beduidend hoger bij de accommodaties door het hoge gewicht van fysische vaste activa op hun balans. De interesten op schulden als % van het balanstotaal zijn in de horeca even hoog als gemiddeld (1%). Doordat accommodaties meer beroep doen op kredietinstellingen voor hun financiering liggen de financiële kosten bij hen hoger. Het netto resultaat is zeer laag in de horecasector. 50% van alle horecaondernemingen hebben een resultaat dat kleiner is dan 0,9% van de nettoomzet. Zowel accommodaties als eet- en drinkgelegenheden scoren zwak. Op een na is dit de laagste winstmarge van alle sectoren in België. De mediaan voor alle sectoren bedraagt bijna 4%. Dit resultaat is wel het beste resultaat sinds 2000 ( de start van onze cijfers). In 2009 werd nog een dieptepunt bereikt van -0,7%. 2 De rubriek personeelskosten omvat enkel de personeelskosten die ontstaan uit hoofde van een arbeidsovereenkomst. De personeelskosten die niet uit hoofde van een arbeidsovereenkomst worden toegekend (zoals vaak de bezoldiging van bestuurders, zaakvoerders en werkende vennoten), worden geboekt onder de rubriek diensten en diverse goederen. Indien de bestuurder of zaakvoerder evenwel werkt met een arbeidsovereenkomst, wordt zijn of haar bezoldiging wel geboekt onder personeelskosten.

9 Figuur 3: Nettoresultaat en personeelskosten als % van omzet, horeca en sectoren Nettoresultaat 4,0 Personeelskosten 25 3,0 20 2,0 15 1,0 10 0,0 5-1,0 0 Horeca10 5 Alle sectoren

10 Financiële ratio s We meten de financiële gezondheid van de horecasector op drie indicatoren: rendabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit. Rendabiliteit Rendabiliteitratio s geven aan hoe winstgevend een onderneming is. Solvabiliteit bekijkt of de financiële structuur van een onderneming gezond is. Liquiditeitsratio s geven aan in welke mate een onderneming in staat is haar kortlopende schulden te betalen. Hoe goed slaagt een onderneming erin winsten te behalen? We bestuderen twee verschillende ratio s: de winstmarge als % van de omzet en als % van het eigen vermogen. Winstmarge als % van omzet Na aftrek van alle kosten, houden horecaondernemingen gemiddeld slechts 0,9% van de omzet over als winst. Dit is de op één na de laagste winstmarge van alle sectoren. Quasi de helft van alle horecaondernemingen hebben dus een negatief of een miniem positief resultaat. Dit gemiddelde (mediaan) wordt beïnvloed door het hoge aantal zeer fragiele ondernemingen. Een kwart van de horecaondernemingen behaalt een extreem negatief nettoresultaat dat lager is dan -8% van de omzet. Hierbij is er nauwelijks verschil tussen de accommodaties en de eet- en drinkgelegenheden. De 25% best scorende horecaondernemingen hebben een nettoresultaat van ruim 6% in België. Tabel 4: Netto bedrijfsresultaat als % van omzet, opdeling in kwartielen, België 25% slechts presterende Mediaan 25% best presterende Horeca ,1 Accommodaties ,2 7,2 Eet- en drinkgelegenheden -8,2 0,8 6,0 Winstmarge als % van eigen vermogen Rendabiliteit kan ook benaderd worden door de ondernemingswinst uit te drukken als percentage van de geïnvesteerde middelen. Dit is de zogenaamde return on equity (RoE) of rendabiliteit van het eigen vermogen. Dit geeft dus het rendement dat een aandeelhouder/eigenaar behaalt op zijn investering. De linkergrafiek van figuur 4 vergelijkt de evolutie van de rendabiliteit van het eigen vermogen van de horeca met andere sectoren. In 2015 bereikt de horeca met 8% een even hoge RoE als het gemiddelde van alle sectoren. Sinds 2009 is de RoE in de horeca evenwel sterk verbeterd.

11 Figuur 4: Rendabiliteit eigen vermogen, België, horeca en sectoren, mediaanwaarden Horeca 10 5 Alle sectoren Hotels & Logies Eet- en drinkgelegenheden Rente OLO 10j De rechtergrafiek van figuur 4 geeft aan dat de verbetering van de rendabiliteit op het eigen vermogen enkel gesitueerd is bij de eet- en drinkgelegenheden. Bij de accommodaties schommelt de RoE net als voorgaande jaren rond de 3%. Op de grafiek plaatsen we ook ter referentie het rendement van een tienjarige staatsobligatie (OLO 10j). Dit weerspiegelt de opbrengst die een investeerder kan behalen door zijn financiële middelen te investeren in een risicoloze belegging. De rendabiliteit van eet- en drinkgelegenheden ligt in de meeste jaren hoger dan de rente op een Belgische staatslening, terwijl dit bij de accommodaties enkel de voorbije twee jaren het geval is. De RoE geeft dus een gunstiger beeld van de rendabiliteit in de horeca dan de winstmarge als percentage van de omzet. Hierbij dient opgemerkt dat deze RoE behaald wordt door heel veel schulden aan te gaan wat de solvabiliteit in het gedrang brengt. Het eigen vermogen is immers heel laag waardoor de winstmarge uitgedrukt als % hiervan hoger uitvalt. Solvabiliteit Solvabiliteit is het vermogen van ondernemingen om hun financiële verplichtingen in verband met schuldaflossing en interestbetaling te kunnen voldoen. Cruciale parameters die de solvabiliteit meten is de verhouding van de eigen middelen tot de schulden. Eigen vermogen Bij de bespreking van de passivazijde van de balans noteerden we reeds dat de horeca een veel lager eigen vermogen heeft dan gemiddeld. De verhouding van het EV tot het balanstotaal bedraagt 21% in de horeca in vergelijking met een gemiddelde van 40% over alle sectoren heen. Dit laag eigen vermogen betekent dat Belgische horecaondernemingen minder financieel onafhankelijk zijn. Ze moeten meer beroep doen op vreemde middelen (schulden) om hun activiteiten te financieren. Dit heeft twee negatieve gevolgen: de financiële lasten liggen hoger en wegen op het bedrijfsresultaat (zie bespreking rentelasten) én kunnen er minder gemakkelijk nieuwe schulden worden aangegaan.

12 Rentelasten De rentelasten geven aan hoe zwaar de uitgaven voor financiële interesten doorwegen in het resultaat. De rentelasten drukken we uit als het procentuele verschil tussen het bedrijfsresultaat vóór en ná aftrek van de financiële interesten. Onderstaande grafiek vergelijkt de rentelasten in de horeca met andere sectoren. Met uitzondering van 2002 en 2014 zijn de rentelasten steeds hoger in de Belgische horeca. In 2015 bedragen ze 17%. Gemiddeld over alle sectoren heen is dit 10%. Sinds 2000 zijn de rentelasten in de horeca met 9 procentpunten afgenomen. In andere sectoren zien we een gelijkaardige evolutie. Figuur 5: Rentelasten, % netto resultaat, mediaanwaarden Horeca10 5 Alle sectoren Liquiditeit Liquiditeitsratio s meten hoe goed een onderneming haar betalingsverplichtingen op korte termijn kan nakomen. Liquiditeitsratio s nemen de verhouding van de kortlopende activa tot de kortlopende schulden. Een ratio onder één betekent dat de waarde van de activa die realiseerbaar zijn op korte termijn lager is dan de waarde van alle schulden die binnen het jaar vervallen. Liquiditeit kan in ruime of enge zin geïnterpreteerd worden. De ruime definitie houdt niet enkel rekening met de kasmiddelen, maar ook met de andere bezittingen die een onderneming binnen een normale' bedrijfscyclus in cash kan omzetten, zoals de voorraden en handelsvorderingen. Liquiditeit in enge zin houdt geen rekening met de voorraden. Tabel 5: Liquiditeitsratio s, 2015, mediaanwaarden Horeca Hotel & Logies Eet- en drinkgelegenheden Alle sectoren Liquiditeit in ruime zin 0,76 0,60 0,76 1,35 Liquiditeit in enge zin 0,56 0,51 0,58 1,12 Bron: stat.nbb.be, Guidea

13 In de horeca bevindt de liquiditeit zich ver onder één. Dit betekent dat de helft van de horecaondernemingen niet voldoende middelen heeft om de kortetermijnschulden te dekken. Dit staat in schrll contrast met het gemiddelde van alle sectoren waar de liquiditeitsratio s ruim boven de één liggen. Vooral in de hotelsector is de liquiditeitsratio zeer laag, wat te wijten is aan het grote gewicht van de fysische vaste activa op de balans. Samenvatting De horeca heeft de op één na laagste winstmarge van alle sectoren. De RoE schetst een gunstiger beeld van de winstgevendheid, maar dit gaat gepaard met een zeer hoge schuldgraad. De horeca heeft de op één na laagste solvabiliteit van alle sectoren. De rentelasten wegen zwaarder door in het resultaat dan gemiddeld. De liquiditeit van horecaondernemingen volstaat niet om de schulden op korte termijn te dekken.

14 Operationele ratio s Operationele ratio s meten enkele aspecten van de bedrijfsvoering: hoe efficiënt wendt een onderneming haar activa aan en welke investeringsinspanningen levert ze? Exploitatie Hoe verhouden de voorraden, handelsvorderingen en handelsschulden zich tot de omzet? Deze maatstaven vertellen ons hoeveel fondsen een onderneming investeert in een bepaalde post in vergelijking met de opbrengsten die daarbij tot stand komen. Onderstaande tabel vergelijkt de exploitatieratio s voor 2015 voor België met Duitsland en Frankrijk. Tabel 6: Ratio s bedrijfskapitaal, 2014, mediaanwaarden, Horeca België Duitsland Frankrijk Voorraden / omzet 2,59 1,03 1,06 Handelsvorderingen / omzet 2,70 1,65 0,81 Handelsschulden / omzet 5,67 3,29 6,61 De verhouding van de voorraden tot de omzet is ruim dubbel zo hoog in België als in de buurlanden. Dit wijst erop dat Belgische horecaondernemingen te veel artikelen in voorraad aanhouden, bijvoorbeeld om met quasi-zekerheid te kunnen voldoen aan elke vraag van de klant. Een grotere voorraad gaat echter gepaard met hogere financieringskosten. Bovendien bestaan de voorraden in de horeca veelal uit bederfbare levensmiddelen. Een te hoge voorraad kan hierbij leiden tot voedselverspilling. De handelsvorderingen in verhouding tot de omzet vertellen hoe snel een onderneming betaling ontvangt van haar klanten. Dat deze ratio beduidend hoger is in België, geeft aan dat Belgische horecaondernemingen haar klanten ruimere betalingsfaciliteiten biedt. Dit kan een bewuste overweging zijn om bijvoorbeeld voor extra verkopen te zorgen, maar het leidt ook tot extra kosten: de onderneming moet immers het krediet van haar klanten voorfinancieren. De bedrijfscyclus is de periode die verloopt tussen het verwerven van de voorraad en het innen van de vorderingen die ontstaan door de verkoop van die voorraad. Dat België veel meer voorraad aanhoudt en bovendien meer uitstaande handelsvorderingen bezit, betekent dat het veel langer duurt vooraleer de geïnvesteerde middelen omgezet worden in cash. De verhouding van de handelsschulden tot de omzet geeft ons een beeld hoelang het duurt vooraleer een onderneming haar leveranciers betaalt. Deze ligt in België hoger dan in Duitsland, maar iets lager dan in Frankrijk. Het wijst er op dat Belgische en Franse horecaondernemingen meer uitstel van betaling krijgen dan de Duitse.

15 Investeringen We bestuderen welke investeringsinspanningen ondernemingen leveren. We bekijken de nettoinvesteringsgraad door de aanwinsten van fysische activa te verminderen met de verkopen en de desinvesteringen. We drukken deze investeringsgraad uit als % van het balanstotaal. De investeringen in fysische vaste activa liggen in de horeca in lijn met het nationale gemiddelde. In 2015 investeert de horeca 3,4% van haar balanstotaal. Voor het tweede jaar op rij stijgen de investeringsinspanningen in de horeca. Hiermee komt een einde aan de dalende trend die vanaf 2008 werd ingezet. Vóór 2008 werd echter nog zo n 4,5% van het balanstotaal geïnvesteerd, een procentpunt meer dan nu het geval is. Figuur 6: Investeringsgraad vaste activa, % van balanstotaal, mediaanwaarden Horeca10 5 Alle sectoren

16