E n g E l s m a n p l a a t

Transcriptie

1 Engelsmanplaat 2012

2 Inhoudsopgave Inleiding Vogels Zeehonden Flora Monitoring menselijke activiteiten Incidenten en verstoringen Eerste verkenning voor een nieuw observatiehuis Gedicht P.C. Koning voor Klaas Koelemaij Colofon Engelsmanplaat 2012 Verslag tellingen en bevindingen: Telgroep Engelsmanplaat Organisatie wadwachters: Rob Strietman Organisatie monitoring: Ron Mes Tekstredactie: Ellen Pont Ontwerp observatiehuis: Niko Hoebe Vormgeving en Opmaak: Niko Hoebe en Dex Weel Foto s: Telgroep Engelsmanplaat, Jan Huneman

3 Week Van Tot Wadwachten /20 16/05 18/05 Edwin Post en Rob Strietman 20/21 18/05 25/05 Edwin Post en Rob Strietman 21/22 25/05 01/06 Frank Koster en Miriam Veeken 22/23 01/06 08/06 Piet Veel en Marianne Narold 23/24 08/06 15/06 Nanda Lauriks en Reinier Schretlen 24/25 15/06 22/06 Niko Hoebe en Anneke Looijensteijn 25/26 22/06 29/06 Theo Bakker en Mar Neeft 26/27 29/06 06/07 Fred Koster en Andries Venema 27/28 06/07 13/07 Rob Heinsbroek en Yvonne Boon 28/29 13/07 20/07 Piet Visser en Jacqueline Visser 29/30 20/07 27/07 Jeroen van Wetten en Karl Philips 30/31 27/07 03/08 Wout Bakker en Rob Strietman 31/32 03/08 10/08 Arie Baas en Bob Giskes 32/33 10/08 17/08 Wim Bart Stoop en Fred van Vliet 33/34 17/08 24/08 Vasco van der Boon en Aielle Erens 34/35 24/08 31/08 Klaas Koelemaij en Hennie van Amstel 35/36 31/08 07/09 Marijke Schrier en Nico Jonker 36/37 07/09 16/09 Anneke Bouman en Dries Olsthoorn West-rif Bultje nieuwe Smeriggat Gebiedsindeling droogvallers / ankeraars Google earth foto 2005 Oost-rif oude Smeriggat Hiezel Moker Paessenrede

4 Inleiding Broedseizoen 2012 op de Engelsmanplaat Het inventariseren 2012 was een bijzonder jaar voor de Engelsmanplaat, omdat voor het eerst in jaren weer sprake was van substantiële aantallen broedvogels, die merendeels hun broedpogingen succesvol konden afronden. Het ging om gemengde sternkolonies (Noordse- en Dwergstern en Visdief) op Hiezel en Rif en vier verspreide broedsels van Scholeksters, alsmede een broedgeval van de Strandplevier. Op 4 juni gingen bij een verhoogde waterstand, veroorzaakt door enkele dagen noordwestenwind van 4 5 Bft in de aanloop naar springtij een aantal legsels verloren, maar het merendeel bleef dit jaar behouden. Het in het veld onderscheid maken tussen de soorten Visdief en Noordse Stern bleek niet altijd gemakkelijk en om dat bij ieder nest uit te voeren bleek zeer moeilijk. Sommige inventariseerders hebben weliswaar in individuele gevallen de soort per nest aangegeven, maar die determinatie blijft onzeker. Bovendien was het als gevolg van weeromstandigheden of (recreatie)drukte niet altijd mogelijk (of gewenst) om de broedkolonie te bezoeken. Het lijkt het beste om een raming te maken aan de hand van de vastgestelde verhoudingen. Dat kan op de volgende wijze. Frank Koster en Miriam Veeken kwamen bij de nesten op het Rif op grond van de nestbouw (volgens sommigen een onzeker criterium) tot een verdeling van 63 % Noordse Stern en 37 % Visdief. Piet Veel heeft in de eerste week van juni boven de kolonies vliegende stern trachten te determineren. Bij de 86 exemplaren waarvan hij meent een goede determinatie te hebben kunnen uitvoeren, was de verhouding 76 % Noordse Stern en 24% Visdief. Een middeling komt neer op een verhouding van ca. 70 tegen 30. Alle waarnemers in het veld geven desgevraagd aan dat de Noordse Stern naar hun inschatting duidelijk talrijker was dan de Visdief, hetgeen bovenstaande aanname ondersteunt. In de opgave aan het SOVON heeft Harrie Smit een 75 / 25 % verdeling gehanteerd, wat we hieronder in de samenvattende tabel ook volgen. Diverse vogelwachten hebben het Rif buiten de kolonie nog doorzocht op ander broedvogels. Daarbij is vooral gelet op de Strandplevier, omdat er één waarneming in het begin van het broedseizoen is gedaan (en daarmee volgens SOVON-criteria kwalificeert het Rif zich als een territorium). Daadwerkelijk broeden is niet vastgesteld; wel zijn nog twee territoria van Scholeksters gevonden. De vervolglegsels zijn veel minder consequent gedocumenteerd. Dreigend onweer of drukte verhinderden bezoeken aan de kolonie. Ook gaven volgens het journaal vogelwachters de voorkeur aan een ongestoord broedverloop boven onzekerheid over de aantal tweede vestiging - broedgevallen. Wel wordt in augustus nog melding gemaakt van een broedend paartje Strandplevier.

5 Broedvogels Engelsmanplaat 2012 Hiezel Uit tabel 1 blijkt dat er van de eerste leg 29 nesten zijn gevonden van Noordse Stern/Visdief), waarvan er bij het hoogwater van 4 juni 6 zijn weggespoeld. 7 nesten zijn nat geworden, maar waren nog intact en werden naar onze waarneming nog bebroed. Er is sprake van minimaal 1 vervolglegsel Noordse Stern/Visdief. Daarnaast bevonden zich op de Hiezel 11 nesten van de Dwergstern, waarvan er met bovengenoemd hoogwater 2 nesten verloren zijn gegaan. Verder broedde er eind mei 1 paar Scholeksters. Op 20 juli vinden Jeroen van Wetten en Carl Philips 1 nest met pas uitgekomen ei en melden 7 alarmerende paartjes Visdief/Noordse Stern (die zij alle doorgeven als: Noordse Stern). Vervolgens wordt per 7 augustus nog melding gemaakt van een broedend paartje Strandplevier. Rif Uit tabel 2 blijkt dat er van de eerste leg 68 nesten zijn gevonden van Noordse Stern/Visdief, waarvan er bij het hoogwater van 4 juni 2 zijn weggespoeld. 16 nesten zijn daarbij nat geworden, maar waren nog intact en werden naar onze waarneming nog bebroed. Het duidelijkst werd dit geïllustreerd in het nest met nummer 060, waar een dag na het overspoelen een verse pul werd gevonden. Van de Dwergstern werden 30 nesten gevonden, waarvan er 1 bij het hoge water op 4 juni nat is geworden. Verder werd 1 nest van een Scholekster vastgesteld, met buiten de kolonie aanwijzingen voor nog twee territoria. Op 21 en 23 juli wordt nog melding gemaakt van alarmerende Noordse Sterns en Dwergsterns (enkele paartjes) en 1 nest met bebroed ei. Broedgevallen Engelsmanplaat en Rif e legsels Opgave SOVON Vervolglegsels Noordse Stern minimaal 10 Visdief enkele Dwergstern enkele Scholekster 4 4 Strandplevier 1 1 Alles bij elkaar was er dus sprake van een goed broedseizoen. Van de 142 nesten zijn er met het hoge water van begin juni 10 nesten weggespoeld (waarvan 2 van Dwergstern). Die broedparen zijn waarschijnlijk opnieuw gaan broeden en vormen dan onderdeel van de tientallen vervolglegsels.

6

7 Hoogwatervluchtplaatsentellingen (HVP) In de Nederlandse Waddenzee worden maandelijks gemiddeld 1 miljoen watervogels geteld. In ons telgebied Engelsmanplaat Rif - Bultje van Glorie wordt de zogenaamde 1% norm van enkele soorten vaak overschreden. Als de 1% norm wordt overschreden, dan verblijft 1% of meer van de populatie van een watervogelsoort regelmatig in een gebied. Dat is de definitie van een vogelgebied van internationaal belang ( Ramsar-conventie ). De tellingen van de hoogwatervluchtplaatsen (hvp s) worden in de gehele Waddenzee gecoördineerd uitgevoerd. De coördinatie en verwerking is in handen van SOVON. De telling wordt bij ons in de zomer tenminste wekelijks uitgevoerd door twee personen met telescoop vanaf het huisje. Er is geen vaste teldag; zodra het tij en het weer gunstig zijn wordt er een telling gedaan. De tellingen betreffen alleen watervogels die binding met het telgebied hebben, dus geen overvliegende vogels. In dit verslag zijn alleen de HVP-tellingen opgenomen die gedaan zijn gedurende het wadwacht zomerseizoen. Voor de overige tellingen in het jaar wordt verwezen naar de verslagen van SOVON (sovon.nl) Het telgebied wordt tijdens de telling in vier aparte delen geteld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het Engelsmanplaatgebied (WG 2310), het Rif-oost en Rif-west (WG 2320) en het Bultje van Glorie (WG 2330). Zoals afgesproken met SBB en de Wadvaarders wordt sinds 2010 het westelijk deel van het Rif apart geteld (wadvogels en zeehonden) om de betekenis van deze HVP/rustplaats te kunnen bepalen. Rif-west is het Rif ten westen van de lijn vogelwachtershuisje boorplatform (ook uitgezet met staken). Niet alle tellingen zijn compleet voor alle deelgebieden, soms verhindert trilling een goede telling van verder gelegen gebied. Engelsmanplaat Rif en Bultje van Glorie (totaal) Er zijn drie soorten die er dit jaar uitspringen. De aantallen Drieteenstrandloper (maximum 2550 in voorseizoen en 1560 in naseizoen ), Scholekster (maximum 8900) en Kanoetstrandlopers (maximum ). Rif-West De resultaten van de tellingen van 2011 en 2012 zijn weergegeven in twee afzonderlijke tabellen. Het aantal overtijende vogels op dit westpuntje van het Rif wisselt van dag tot dag en van jaar tot jaar. In 2011 werden op Rif-west vooral Aalscholvers, Eidereenden, Scholeksters en meeuwen geteld, in 2012 vooral Eidereenden (maximum 1800), Scholeksters (maximum 680) diverse soorten meeuwen en 250 sterns. Ook dit kleine deel van het Rif is dus aantoonbaar een belangrijk rustgebied voor wadvogels. Bultje van Glorie De laatste jaren wordt ook dit plaatje geteld. Sinds enige jaren valt dit bij gemiddeld hoog water nog lang droog en biedt dit vooral voor Eidereenden (max. 1630), Scholeksters (max. 1750), Wulp (max. 120) en Meeuw (200) een hoogwatervluchtplaats. Het bestaat uit enkele min of meer losse plaatjes tussen de Holwerderbalg en het Pinkegat en is met laagwater een rustplaats voor zeehonden.

8 HVP Engelsmanplaat, Bultje van Glorie, Rif /04/ /05/ /5/ /5/ /05/ /06/ /06/ /06/2012 Aalscholver Bergeend Blauwe Reiger 1 Boerenzwaluw 2 Bontbekplevier Bonte Strandloper Bonte/Kanoetstrandloper Brandgans Bruine Kiekendief 1 Drieteenstrandloper Dwergmeeuw Dwergstern Eider Fuut 1 2 Grauwe Franjepoot Groenpootruiter Grote Canadese Gans 13 Grote Jager Grote Mantelmeeuw Grote Stern Houtduif Houtsnip IJseend Jan-van-gent Kanoet Kemphaan Kleine Alk Kleine Mantelmeeuw Knobbelzwaan Kokmeeuw Lepelaar 2 3 Meeuw ongedet Middelste Jager 3 Noordse Stern 5 2 Regenwulp Reuzenstern 1 Roodkeelduiker Rosse Grutto Rotgans Scholekster Slechtvalk /06/ /06/ /07/ /07/ /07/ /07/ /08/ /08/ /09/ /09/2012

9 HVP Engelsmanplaat, Bultje van Glorie, Rif 2012 Scholekster Slechtvalk Aalscholver Smient Spreeuw Steenloper Stern spec Stormmeeuw Strandplevier 2 4 Tureluur Velduil Visdief Visdief/Noordse Stern Wilde Eend 4 Winterkoning Wintertaling 40 Wulp Zeekoet Zilvermeeuw Zilverplevier Zwarte Ruiter 6 Zwarte Stern 2 29/04/ /05/ /5/ /5/ /05/ /06/ /06/ /06/2012 Eindtotaal /06/ /06/ /07/ /07/ /07/ /07/ /08/ /08/ /09/ /09/2012

10 Rif-west /05/ /05/ /05/ /06/ /11/ /06/ / /07/ /07/ /07/ /07/ /07/ /08/2011 aalscholver eidereend scholekster bonte strandloper 10 rosse grutto 2 wulp kokmeeuw stormmeeuw kleine mantelmeeuw zilvermeeuw grote mantelmeeuw meeuw spec grote stern 40 Rif-West /04/ /05/ /05/ /05/ /05/ /06/ /06/ /10/ /07/2012 aalscholver bergeend 6 eidereend scholekster wulp kokmeeuw stormmeeuw kleine mantelmeeuw zilvermeeuw grote mantelmeeuw 7 meeuw spec grote stern visdief 2 noordse stern visdief /noordse stern dwergstern 2

11

12 Vogels overige losse waarnemingen 2012 soort aantal datum bijzonderheden Fuut 3 18/05/ /07/2012 Smeriggat 2 25/07/2012 oost over Plaat 4 24/08/2012 nabij steekbaken SG 13 Geoorde fuut 1 15/09/2012 in Oude smeriggat tijdens Hvp Noordse stormvogel 1 18/05/2012 dood op Rif 1 14/09/2012 vanaf huisje, zocht opper achter bootje Jan-van-gent 1 16/07/2012 zuidoost over Plaat, 3e kj 6 15/09/2012 west over het Oude smeriggat Grote zilverreiger 1 07/06/2012 west Blauwe reiger 1 26/05/ /08/2012 zittend op Westrif 3 28/08/2012 Oostrif 7 09/09/2012 west over Plaat Lepelaar 1 16/07/2012 noordoost over Plaat 20 20/07/2012 Moker foeragerend tussen mosselbanken 3 05/06/2012 mosselbanken 2 20/06/2012 in Oude smeriggat 4 26/06/2012 in Oude smeriggat 4 04/07/ /07/ /07/2012 foeragerend in Oude smeriggat 2 23/07/2012 zuidoost over Plaat 1 04/08/2012 Oude smeriggat 2 27/08/2012 Westrif Knobbelzwaan 2 20/05/ /05/2012 op Rif Kolgans 52 03/07/2012 Rotgans /05/2012 dag en nacht doortrek /05/2012 op avond-hvp 19/05/2012 doortrek over de hele dag 22/05/2012 doortrek over de hele dag 23/05/2012 doortrek over de hele dag 2 05/09/2012 op Plaat 8 13/09/2012 west, net ten noorden van Rif 6 15/09/2012 op Plaat Brandgans 19/05/2012 doortrek over de hele dag /05/2012 doortrek in halfuur

13 Vogels overige losse waarnemingen 2012 soort aantal 6 datum 15/09/2012 bijzonderheden op Plaat Fuut Brandgans 3 18/05/ /05/2012 doortrek over de hele dag /05/2012 doortrek in halfuur 16 28/06/2012 nabij huisje Bergeend 2 17/05/ /05/ /06/ /07/2012 zuid over Plaat 15 23/07/2012 oost over Ww 11 01/08/2012 oost tussen Smeriggat en Wierumerwad 14 02/08/2012 oost over Plaat Smient 10 10/09/2012 in hvp Plaat Wilde Eend 2 08/09/2012 west Pijlstaart 7 10/09/2012 in hvp Plaat 18 west Wintertaling 1 08/09/2012 west Eider 5 18/05/ pulli 2 dood op Rif 7 23/05/2012 7, 30 pulli 1 1, 6 pulli 1 1, 3 pulli 29/05/2012 Westrif; veel 5 07/06/ pulli 2 dood op Rif 12 30/05/2012 tijdens hvp-telling tussen de /07/2012 't Butje en op Plaat, noordwest van Westrif Zwarte zee-eend 32 10/07/2012 van west langs Rif noordwest Grote zee-eend 3 07/06/ en 2 in Oude smeriggat Middelste Zaagbek 4 31/07/2012 west over Smeriggat 4 02/08/2012 west over Plaat Zwarte wouw 1 24/05/2012 oost over Rif Blauwe Kiekendief 1 20/08/2012 oost over Plaat Bruine kiekendief 1 03/06/2012 oost 1 01/08/2012 zuidoost over Plaat 1 11/08/2012 op jacht over Plaat, veel vogelonrust 1 13/08/2012 zuidoost over Plaat, 3 14/08/2012 vlak na elkaar vliegend over het Rif 1 08/09/2012 west over rif Buizerd 2 13/08/2012

14 Vogels overige losse waarnemingen 2012 soort aantal 1 datum 08/09/2012 bijzonderheden west over rif Fuut Buizerd 32 18/05/ /08/2012 cirkelend west Visarend 1 18/08/2012 in ochtend over Plaat Torenvalk 1 23/05/2012 zuidoost 1 28/06/2012 op balustrade zuidkant huisje 1 12/08/2012 in vogelboompje 1 27/08/2012 Emp 1 11/09/2012 west over Plaat Boomvalk 1 17/05/2012 noord Slechtvalk 1 18/05/2012 zuidoost 1 19/05/ /06/2012 Rif 1 05/07/ /07/2012 actief bij baken 1 11/08/2012 op jacht over Plaat, veel vogelonrust 1 13/08/2012 juveniele vogel met jonge grote bonte specht (prooi) 1 19/08/2012 jagend 1 24/08/2012 op baken 1 25/08/2012 baken 1 26/08/2012 baken 1 27/08/2012 baken 1 03/09/2012 over Oostrif, grote onrust onder wulpen en scholeksters /09/2012, dagelijks aanwezig Smelleken 1 08/09/2012 juv. west Bontbekplevier 2 28/08/2012 Hiezel Strandplevier 2 22/05/2012 noordwestkant van Rifkolonie 1 25/07/2012 Hiezel afleidingsgedrag 1 26/07/2012 westhoek bebording op Rif, afleidingsgedrag Strandplevier 2 30/07/2012 territoriumgedrag op Hiezel Drieteenstrandloper 1 13/07/2012 geringd: links( wit boven rood onder), rechts metalen ring Kanoet /07/2012 > 5000, bij Moker foeragerend noord van mosselbanken /07/2012 noordwest van huisje tussen Smeriggat en Westrif 1 01/08/2012 max.60000, waarvan 1000-den rond Lw westwaarts en in Hw-periode terugkomen naar Plaat en Rif Krombekstrandloper 1 10/09/2012 in voor-hvp op Plaat Regenwulp 1 17/05/ /05/2012

15 Vogels overige losse waarnemingen 2012 soort Krombekstrandloper aantal 1 datum 10/09/2012 bijzonderheden Fuut Regenwulp 31 18/05/ /05/ /05/2012 doortrek; 10-tallen 22/05/2012 doortrek over de hele dag 3 24/05/ /07/2012 op Plaat 10 26/07/2012 >10 west over Plaat 10 01/08/2012 hele dag door overvliegend 2 06/09/2012 Plaat, gehoord 1 10/09/2012 Rosse grutto 1 01/08/2012 max. 7000, 1000-den rond Lw westwaarts, in Hw periode terugkerend naar Plaat en Rif Tureluur 5 17/05/2012 Groenpootruiter 5 17/05/ /05/ /06/2012 nabij huisje Oeverloper 2 25/07/2012 bij huisje met laagwater Witgat 1 01/08/2012 noordoost over Plaat Steltloper spec (klein) 1 26/07/2012 ring Z Watersnip 1 04/09/2012 vloog rond over Plaat, krassend in zigzag vlucht Grote Jager 1 15/09/2012 west over Rif Middelste jager 1 26/06/2012 Rif Grote Mantelmeeuw 10 28/08/2012 op Plaat Grote Stern 19/05/ tal 2 foeragerend noordzijde Rif 90 04/07/2012 waarvan 30% juveniel op Rif /07/2012 Oostrif Noordse stern 1 18/05/2012 dood broedkolonie Hiezel ringnr:arnhen-vt Holland K Dwergstern 2 17/05/2012 Hiezel Reuzenstern 1 25/07/2012 zuid op Plaat (roepend in donker) 1 17/08/2012 gehoord 's nachts 1 18/08/ /08/2012 gehoord 's nachts en overdag 2 21/08/2012 in de avond op Plaat na uur 1 15/09/2012 west over het Oude smeriggat Zwarte stern 1 04/07/ /07/2012

16 Vogels overige losse waarnemingen 2012 soort aantal 1 datum 15/09/2012 bijzonderheden west over het Oude smeriggat Fuut Zwarte stern 31 18/05/ /07/ /07/2012 foeragerend bij Ww 3 24/07/2012 Smeriggat 23 29/07/2012 in de middag 22, 's avonds 1 Zeekoet 1 13/09/2012 in oude smeriggat noordwest van huisje Turkse tortel 1 19/05/2012 op huisje Gierzwaluw 1 17/05/ /05/ tallen 26/05/2012 overtrekkend; veel 1 28/06/2012 oost 4 01/07/ /07/ /07/ /07/2012 zuid 10 03/08/2012 boven landaanwinningwerken, circa 10 stuks 1 03/09/2012 vloog vlak langs het huisje Grote bonte specht 1 13/08/2012 prooirest van slechtvalk Oeverzwaluw 2 07/06/2012 oost Boerenzwaluw 3 17/05/ /05/2012 oost; 100-den 19/05/2012 doortrek; 10-tallen 22/05/2012 doortrek over de hele dag 23/05/2012 doortrek over de hele dag 24/05/2012 doortrek over de hele dag; 10-tallen 26/05/2012 overtrekkend; veel 1 01/06/2012 oost 5 07/06/2012 oost 3 30/06/ /07/2012 oost 1 09/09/2012 op Rif 1 09/09/2012 west over Plaat 1 10/09/2012 west over Plaat Huiszwaluw 4 22/05/ /05/ /05/2012 overtrekkend; 10-tallen 2 06/06/2012 zuid 4 28/06/2012 oost Oeverpieper 1 06/09/2012

17 Vogels overige losse waarnemingen 2012 soort aantal 1 datum 10/09/2012 bijzonderheden Fuut Huiszwaluw 34 18/05/ /05/ /05/ /05/2012 overtrekkend; 10-tallen 2 06/06/2012 zuid 4 28/06/2012 oost Oeverpieper 1 06/09/2012 bij huisje Graspieper 1 09/09/2012 op Rif 2 15/09/2012 west over Plaat Gele Kwikstaart 1 10/09/2012 west over Plaat Tapuit 1 27/08/2012 Westrif 1 08/09/2012 bij huisje Merel 1 13/07/2012 op balustrade Fitis 1 11/08/2012 insecten zoekend rondom huisje en vogelboom 1 12/08/2012 insecten zoekend rondom huisje en vogelboom Bonte Vliegenvanger 1 09/09/2012 west over Plaat Postduif 3 19/05/2012 op huisje 1 21/05/2012 noordzijde Rif (op Krukel) 1 26/07/2012 ring Rood;belg 2012/ =rechts Geel =links 1 30/07/2012 geringd + klokring 9 18/08/2012 overvliegend in een vlucht 3 19/08/2012 arriveren op de hut om daar rest van de week te blijven

18 Zeehonden Ook in 2012 zijn er op en rond het bewakingsgebied weer veel Gewone Zeehonden waargenomen. In mei werd een maximum van 554 geteld. Waren in de jaren 1999 tot 2004 tussen de Gewone Zeehonden aanwezig, in de jaren namen de aantallen toe tot tussen de Vanaf 2009 zijn de aantallen nog sterker gestegen naar een niveau van 506 tot 710 ( 710 = 2009), zie onderstaande tabel. Ontwikkeling maximale aantallen per maand Gewone Zeehond over de periode Data uit Bewakingsverslagen en notitieboekjes Telgroep Engelsmanplaat. Het Westrif staat al sinds een jaar of vijf in de groeiende belangstelling van de bewaking, deels omdat hier in toenemende mate gewone Zeehonden rusten. Sinds drie jaar wordt het Westrif ook apart gemonitord, dit om de genomen maatregelen ter beperking van de verstoring door de droogvallende recreatievaart te kunnen evalueren. Vanaf 2005 worden de eerste gewone Zeehonden op het Westrif waargenomen en vormt deze groep (11 dieren) circa 8% van het totaal getelde aantal in het bewakingsgebied (Bultje, Zuidplaat, Rif, EMP). Na een toename tot 88 (27% van totaal) in 2007 lijkt er in de periode 2008 tot 2010 met maxima rond de 30 dieren (6-12% van totaal) een afname te zijn. In 2011 stijgt het maximum op het Westrif weer en bereikt in 2012 een record van 110 dieren (46 % van totaal waargenomen aantal). Zie onderstaande tabellen. In 2012 worden op 20 juli bij twee tellingen van het Westrif ook jongen geteld. Eenmaal worden in een groep van 88 dieren, 11 (12%) jongen geteld. Een tweede maal worden in een groep dieren van 110, 18 (19%) jongen geteld. Al met al lijkt het Westrif zich tot een steeds belangrijker gebied voor de Gewone zeehond te ontwikkelen. Deels zal dit komen door de algemene toename van de aantallen Gewone Zeehond in het bewakingsgebied. Deels is dit ook mogelijk door de afname van het aantal verstoringen van het Westrif. Door de maatregelen die het Ministerie van LNV heeft genomen door het Westrif middels bakens af te palen, dit in samenwerking met de Telgroep Engelsmanplaat en De Vereniging van Wadvaarders, lijkt het bewustzijn bij de recreatievaart om verstoring te vermijden gegroeid. Daarnaast is sinds 2010 de verzanding van de westzijde van het Oude Smeriggat sterk toegenomen. Dit heeft geleid tot een sterke afname van de recreatievaart door het Oude Semeriggat en een afname van droogvallende en ankerende recreatieschepen aan en rond het Westrif. Dat verstoring van rustende zeehonden een behoorlijke impact kan hebben laten onderstaande getuigenverklaring en monitoringgegevens van de zeehonden zien. Op 24 juli 2012 vindt er s ochtends door een wadloper een totale verstoring plaats van de 105 rustende Gewone Zeehonden waaronder een 20-tal jongen. Na de verstoring blijkt dat na 2 ½ uur nog geen 50% van de dieren is teruggekeerd naar het Westrif. Op grond van deze verstoring is door de bemanning van de Krukel in samenwerking met de politie een proces- verbaal opgesteld en is verstoorder door de politie bij Wierum aangehouden.

19 Ontwikkeling maximale aantallen per maand Gewone Zeehond over de periode Data uit Bewakingsverslagen en notitieboekjes Telgroep Engelsmanplaat jan feb mrt april mei juni juli aug sep okt nov dec max/ mnd aug. mei mrt juli sept. mrt aug. aug. aug. aug. mei mei aug. mei Ontwikkeling maximale aantallen gewone Zeehond op Westrif april geen data 0 12 mei geen data juni geen data juli geen data aug geen data sept Procentuele ontwikkeling maximale aantallen Zeehond op Westrif t.o.v. totaal getelde zeehonden (gewone) april 0% mei 0% 1% 0% 0% geen data 0% 0% 5% juni 0% 8% 5% 10% 3% geen data 0% 16% 3% juli 0% 1% 1% 27% 12% geen data 6% 16% 46% aug. 0% 0% 4% 1% 5% geen data 0% 10% 31% sept. 0% 1% 3% 12%

20 Dat verstoring van rustende zeehonden een behoorlijke impact kan hebben laten onderstaande getuigenverklaring en monitoringgegevens van de zeehonden zien. Op 24 juli 2012 vindt er s ochtends door een wadloper een totale verstoring plaats van de 105 rustende Gewone Zeehonden waaronder een 20-tal jongen. Na de verstoring blijkt dat na 2 ½ uur nog geen 50% van de dieren is teruggekeerd naar het Westrif. Op grond van deze verstoring is door de bemanning van de Krukel in samenwerking met de politie een proces- verbaal opgesteld en is verstoorder door de politie bij Wierum aangehouden. Getuigenverklaring Verstoring Zeehonden Westrif d.d. 24 juli 2010 Ondergetekende Jeroen C.J. van Wetten, geb 11-feb-1961 te Krommenie, woonachtig te Alkmaar, in dienst als vrijwillige vogelwachter bij Staatsbosbeheer in functie op de Engelsmanplaat en het Rif, ziet vanaf de balustrade van het vogelwachtershuisje rond 07:30 uur een wadloper met rood jack en kleine rugzak op met stok in de hand het Oude Smeriggat doorsteken in noordnoordwestelijke richting op een positie iets westelijk (5 graden ten noorden). Ondergetekende vertrekt met telescoop 20-40x en statief in de richting van de westzijde van de Engelsmanplaat en ziet op een gegeven moment bovengenoemde wadloper in circa westelijke richting op het hoge deel van het Westrif naar de zeehonden toe lopen. Ondergetekende belt R. van Assema op, die zich op het bewakingshuisje bevindt met het verzoek om vanaf de balustrade met de Kowa 20x telescoop mee te kijken en de tijd te noteren. Ondergetekende zet telescoop op en met een 20 à 30x vergroting op een afstand van circa 500 m wordt waargenomen dat de zeehonden onrustig zijn, de koppen omhoog gooien en de meest oostelijk gelegen exemplaren reeds beginnen te hobbelen in de richting van het diepere water van het Nieuwe Smeriggat. Bovengenoemde wadloper loopt door naar een zuidelijk gelegen positie van de groep zeehonden, terwijl de groep zeehonden zeer grote onrust begint te vertonen. Dan pakt de wadloper kijker en wadstok en gebruikt wadstok als statief om naar de zeehonden te kijken. Ondergetekende kan zelfs met het blote oog waarnemen dat de zeehonden onrustig zijn en naar het water beginnen te vluchten. Ondergetekende kijkt door de telescoop en ziet in ieder geval 68 zeehonden waaronder een flink aantal zeer jonge zeehonden het water in vluchten. Bovengenoemde wadloper blijft staan kijken, totdat alle zeehonden zijn verdwenen en draait dan pas weg van de plaats en begint in zuidelijke richting te lopen. Ondergetekende loopt in westelijke richting door om daar bovengenoemde wadloper aan de waterlijn van het Nieuwe Smeriggat op te vangen en te spreken. Bovengenoemde wadloper verklaart een proeftocht te lopen naar het Rif i.v.m. het behalen van een B-vergunning bij Wadloopvereniging Friesland. Hij kan zich niet identificeren. Wel schrijft hij zijn naam op R.C. (Charlie/Charly) Senecal of Sonecal geb New Bedford Mass. USA. Huidig adres zijn er meerdere zo verklaart hij, maar in iedergeval Dokkumerweg 2 Hannum/Hanlum (handschrift van bovengenoemde wadloper is moeilijk te lezen). Bovengenoemde wadloper beweert dat hij niet wist dat er zeehonden lagen, omdat ze volgens hem altijd op het andere bankje (wijzend naar een heel laag richeltje tussen Westrif en Bultje, dat alleen bij springeb droog kan vallen=opm J.C.J.van Wetten) liggen. Ook beweert hij dat hij de zeehonden bij het oversteken van de EMP niet heeft zien liggen.

21 Ondergetekende wijst bovengenoemde wadloper op het feit dat de zeehonden op het Westrif met het huidige zeer mooie weer, zonnetje in de rug en nog zeer heldere atmosferische zichttoestand zelfs met het blote oog vanaf het vogelwachtershuisje op de grond gestaan als groep waren waar te nemen. Tevens meldt ondergetekende dat bovengenoemde wadloper nagenoeg langs het vogelwachtershuisje is gekomen en toen ook de zeehonden had kunnen zien. Bovengenoemde wadloper blijft zeggen dat de zeehonden altijd op het lage richeltje liggen tussen Bultje en Westrif en hij dus niet kon weten dat er zeehonden op het Westrif lagen. Ondergetekende wijst bovengenoemde wadloper op het feit dat het goed is om ervaring te gebruiken, maar dat elke keer de situatie opnieuw ingeschat moet worden van het moment van elke nieuwe wadlooptocht. Dat geldt niet alleen voor zaken als veiligheid voor de wadloper zelf en/of de groepsleden waarbij bovengenoemde wadloper als mogelijk toekomstig B-vergunninghouder als gids voor mag optreden, maar ook voor andere zaken zoals de verplichtingen met betrekking tot het respecteren en niet verstoren of vernielen van natuurwaarden etc. etc. Gesprek wordt beëindigd. Bovengenoemde wadloper vertrekt in richting WW15-WW13. Ondergetekende belt Arjen Dijkstra die bovengenoemd wadloper de geul van het WW ziet oversteken in zuidelijke richting. Westrif Zeehond observaties totaal volwassen Jong 20/07/ :00 uur /07/ :00 uur /07/ :00 uur /07/ :40 uur 81 23/07/2012 8:00 uur 89 24/07/2012 6:30 uur /07/2012 8:30 uur Verstoring alles weg /07/2012 9:45 uur 9 24/07/2012 9:59 uur 26 24/07/ :44 uur 61 24/07/ :36 50 Laag water op = 8:36 uur Jeroen C.J. van Wetten 24 juli 2012, Engelsmanplaat

22 Planten van de Engelsmanplaat 2012 Marijke Schrier en Nico Jonker September 2012 Nu de sterns klaar zijn met jongen groot brengen, kunnen eindelijk de botanici ongestoord hun gang gaan. Dat hebben we dan ook gedaan. Qua planten onderscheiden we drie deelgebieden, met elk een eigen begroeiing: Rif, Plaat en Hiezel Rif Het Rif is een zandbank die langzaam omhoog rijst uit de Noordzee, elk jaar een stukje meer. De afgelopen jaren zijn aan de oostkant duintjes van Biestarwegras ontstaan. De grootste zijn een meter hoog. De laatste jaren treedt duinvorming op over het hele Rif (vanuit het huisje tussen de 310 en 20 graden). Op 26 juli telden Jeroen en Rachel 86 pollen Biestarwegras en 53 exemplaren van de Zeeraket. Op 30 augustus woedde er een hevige NW- storm die vrijwel het hele Rif overspoelde. Slechts een paar duintoppen bleven droog. De wortels van veel Zeeraket zijn grotendeels bloot gespoeld, maar ze zetten volop zaad. In het vloedmerk van het Rif lagen tientallen grote Zeekraalplanten. We nemen aan dat die op de kwelder van Ameland los zijn geslagen en aangespoeld zijn op de Engelsmanplaat. Sommige zijn al weer half overstoven en lijken daarom op een natuurlijke groeiplaats te staan. Vanuit het huisje hebben we onder goede omstandigheden op 6 september 118 duintjes geteld. Het is interessant om de duinvorming te volgen door de pollen Biestarwegras, te tellen, in te meten (GPS) en hoogte en oppervlakte te bepalen.

23 Engelsmanplaat Op de Plaat staan drie plakkaten Slijkgras van ca. één vierkante meter. In mijn herinering waren het er vorig jaar twee, vlak bij elkaar. De derde staat een stuk meer zuidelijk. Blijkbaar hebben ze de ijsgang van afgelopen winter overleefd, ondanks dat Slijkgras als gevoelig bekend staat voor schurend ijs. Dit jaar hebben we op de slikkige stukken van de Plaat geen Zeekraal gezien. Eerdere jaren stonden er in mijn herinnering tientallen kleine exemplaren. Misschien hebben die wel last van het ijs gehad. Slijkgras op de plaat. (foto Wout Bakker) Hiezel Op het smalle bovenrandje van zandbank de Hiezel liggen twee vloedmerken met kenmerkende soorten. Klein schorrekruid Sueda maritima 97 Gewone zoutmelde Atriplex portulacoides 20 Zeekraal Salicornea europea 18 Gewoon kweldergras Puccinellia maritima 6 Biestarwegras Elytrichia juncea 4 Spiesmelde Atriplex prostata var. prostata 3 Kustmelde Atriplex litoralis 1e

24 De storm van 30 augustus heeft de hele Hiezel overspoeld. Van de meeste planten is het wortelstelsel grotendeels bloot gespoeld. De grote pollen hangen aan een draadje. Een deel van de planten is weer bedolven onder een lading spoelzand. Die zijn weer liefdevol opgeschud door Marijke die goed is in zorgvuldig vloedmerkbeheer. Overblijvende Zoutmelde, bijna ontworteld. Kustmelde, ook bijna weggespoeld. Op de achtergrond een pol Klein schorrekruid.

25 Klein schorrekruid, bij de storm en het hoge water ontstonden spoelgaten rond de pollen. De planten zijn bijna ontworteld. Het inventariseren van biestarweduintjes is gespecialiseerd werk, dat veel professionaliteit vraagt.

26 2012 Plantengroei Rif (nazomer) Rode lijn Groene lijn Geel /rond groen/ vierkant Gelopen traject (om de broedkolonie heen ongeveer langs de hoogwaterlijn Gebied waarbinnen alle plantengroei is ingemeten. Biestarwegras Zeeraket Ondergrond van Bingmaps circa 2011 (zandduintjes zijn zichtbaar als een sikkelpatroon). In werkelijkheid is het Rif op dat moment al weer naar het zuiden opgeschoven. Westelijk van het ingemeten gebied is net zo veel plantengroei. Dit deel is echter door tijdgebrek niet ingemeten. Gemaakt met ArcGIS Desktop ESRI (Ron Mes), zie ook ArcGIS online.

27 Rif 2012 Rode lijn links Hoogwaterlijn Rif-West op 30 april Het Rif is hier in één jaar flink naar zuid opgeschoven. Rode lijn rechtonder Hiezel, Engelsmanplaat 30 april 2012 Paars Drie pollen Spartina (Engels slijkgras) Tempel Vogelwachtershuisje kruis/wit Fundamenten / stenen van Oude kaap

28 Vondst van een IJslandse Tepelhoorn (Amauropsis islandica) Op 26 juni 2011 liepen Marianne en ik nabij de westpunt van het Rif langs de oever van het Smerig Gat, toen onze aandacht werd getrokken door een zich voortbewegende slakkenhuisachtige schelp. De voortbewegende kracht bleek een inwonende heremietkreeft te zijn. Aangezien de schelp (ca. 25 mm groot) ons niet bekend voorkwam, is hij ter plekke gefotografeerd om nader te kunnen determineren (we wilden de rechtmatige bewoner niet onnodig ontrieven). De foto s hebben een tijdje op mijn harde schijf liggen wachten, maar onlangs heb ik ze toch nader beschouwd en kwam ik voor de soortbepaling uit op IJslandse Tepelhoorn (Amauropsis islandica). Dit is een soort die in de diepere wateren van de noordelijke Noordzee nog voorkomt, maar op onze kusten alleen als fossiel nog zeldzaam wordt aangetroffen. De determinatie is voorgelegd aan en bevestigd door Bert van der Valk (IMARES), die van mening was dat voor een dergelijk zeldzaam schelpje wel een heremietkreeft kon worden opgeofferd. Dit is dus niet gebeurd en nu is de schelp onderdeel van onze digitale schelpenverzameling. Voor zover wij kunnen nagaan is dit een nieuwe soort voor de Engelsmanplaat.

29 Menselijke activiteiten 2012 (zie ook Bijlage Samenvatting / overzicht verstoringen / incidenten 2012 en Bijlage met alle registraties) Vaarrecreatie, broedvogels, hoogwatervluchtplaatsen en zeehonden In 2006 werden voor het eerst systematisch waarnemingen verzameld van recreatie-activiteiten rond de Engelsmanplaat. Dat werd in 2009 opnieuw gedaan en in de jaren daarna volgehouden. Daarmee is de Engelsmanplaat een van de weinige plaatsen (of de enige?) in de Waddenzee waar dat gebeurt. Het algemene gedrag van de watersporter rond de Engelsmanplaat is in het verslag van 2011 uitgebreid beschreven en die beschrijving is nog steeds van toepassing. 2012: Broedkolonie op de Hiezel én het Rif moeilijk voor de vaarrecreatie Dé verandering van 2012 was de vestiging van twee broedkolonies van sterns (Visdieven, Noordse Sterns en Dwergsterns) op de Hiezel en het Rif. De Hiezel is een lange smalle vloedhaak aan de oostkant van de Engelsmanplaat. Het Rif is de zandplaat ten noorden van Engelsmanplaat. Omdat de Hiezel maar heel smal is (15-30 meter breed) en bovendien pal naast het diepe water van de Zoutkamperlaag ligt, ontstaan er gemakkelijk fricties met vaarrecreanten. De helft van de mensen blijkt geen idee te hebben van broedvogels of andere wadvogels. De onwetendheid is opvallend. Ook merken veel mensen broedende sterns of rustende groepen wadvogels helemaal niet op. Vooral op de Hiezel is dat heel lastig. Veel mensen zijn in eerste plaats bezig met het veilig aanlanden van hun vaartuig. Eenmaal aan land op de Hiezel sta je zo maar achter de vloedlijn en in de broedkolonie. Op de Hiezel heeft die situatie dit seizoen veel incidenten opgeleverd. Ook worden palen met bordjes vaak niet gezien (soms opzettelijk). Op het Rif was de situatie meestal minder problematisch. De broedkolonie lag daar verder weg van de vloedlijn en deels honderden meters daar vandaan. 2012: Veel zeehonden op het Rif-west vlak naast de vaargeul Al enkele jaren wordt er een groeiend aantal zeehonden geteld op de westpunt van het Rif. Dat aantal liep dit jaar in de zomer op tot boven de honderd (zie de paragraaf over zeehonden). De betonde vaargeul van het (Nieuwe) Smeriggat liep bovendien deze zomer vlak langs deze plek. Daardoor werden de zeehonden vaak door gewoon langs varende schepen verstoord en vluchtten ze het water. Vervelender was dat sommige jachteigenaren perse bij Rif-west voor anker wilden. Bovendien zitten er af en toe grote aantallen rustende wadvogels (hoogwatervluchtplaats). Resultaten monitoring vaarrecreatie De tellingen van recreatiejachten uit 2012 zijn vergeleken met eerdere tellingen. De grote lijn in de aantallen jachten rond Engelsmanplaat / Rif in de periode wordt weergegeven in figuur 2. In 2006 werd het hoogste aantal geteld. In de periode schommelt het aantal tussen per zomerseizoen. Er lijkt dus sprake te zijn van een afnemend aantal mensen van jachten. Het recreatieseizoen vertoont duidelijke seizoenpatroon met de hoogste aantallen (eind juni) - eind juli eind augustus (figuur 3).

30 Monitoring "menselijke activiteiten" 28/04/12 29/04/12 30/04/12 25/05/12 26/05/12 totalen per etmaal, dus soms het totaal van twee laagwaterperioden Recreatieschepen verblijvend (alle typen*) 1 Aantal recr.schepen dat rond Engelmanplaat / Rif droogviel (excl kayak) Aantal kayakkers of surfers Aantal mensen dat vanaf vaartuig E'plaat / Rif betreedt Aantal daarbij meegenomen honden Aantal daarvan loslopend Aantal keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komt (incl hvp) Vliegtuigen, helicopters, straaljagers, overig 7 Aantal vliegtuigen, heli's, straaljagers. overig passerend Aantal dat daarbij vogels "verstoord" (naar interpretatie van wadwacht) Aantal dat daarbij zeehonden "verstoord" (naar interpretatie van wadwacht) Zeehonden 10 Keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/aanleggen/droogvallen Wadlopers 11 Aangevoerd per boot Lopend van de wal Wadwachten zelf 13 Aantal keren ronde over E'plaat lopend (LW; excl. nabijheid huisje) Aantal keren ronde (deel van) Rif (verkenning broedvogels) Aantal keren ronde overig gebied Aantal rondvaarten met rubberboot Aantal wadlopende wadwachten van/naar de wal Beroepsvaartuigen (bv kokkelvissers) 18 Kokkelvissers (de schepen) Overige opmerkingen (zie ook het "verhalend" verslag) weer (arbitrair cijfer voor het "recreatieweer") 1-10 Beoordeling van het weer door de vogelwachter (1-10) /05/12 01/06/12 02/06/12 03/06/12 04/06/12 05/06/12 06/06/12 07/06/12 08/06/12 09/06/12 10/06/12 11/06/12 12/06/12 13/06/12 14/06/12 15/06/12 16/06/12 17/06/12 18/06/12 19/06/12 20/06/12 21/06/12

31 20/06/12 21/06/12 22/06/12 23/06/12 24/06/12 25/06/12 26/06/12 27/06/12 28/06/12 29/06/12 30/06/12 01/07/12 02/07/12 03/07/12 04/07/12 05/07/12 06/07/12 07/07/12 08/07/12 09/07/12 10/07/12 11/07/12 12/07/12 13/07/12 14/07/12 15/07/12 16/07/12 17/07/12 18/07/12 19/07/12 20/07/12 21/07/12 22/07/12 23/07/12 24/07/12 25/07/12 26/07/12 27/07/12 28/07/12 29/07/12 30/07/12 31/07/12 01/08/12 02/08/12 03/08/ ,

32 Monitoring "menselijke activiteiten" totalen per etmaal, dus soms het totaal van twee laagwaterperioden Recreatieschepen verblijvend (alle typen*) 1 Aantal recr.schepen dat rond Engelmanplaat / Rif droogviel (excl kayak) 2 Aantal kayakkers of surfers 3 Aantal mensen dat vanaf vaartuig E'plaat / Rif betreedt 4 Aantal daarbij meegenomen honden 5 Aantal daarvan loslopend 6 Aantal keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komt (incl hvp) Vliegtuigen, helicopters, straaljagers, overig 7 Aantal vliegtuigen, heli's, straaljagers. overig passerend 8 Aantal dat daarbij vogels "verstoord" (naar interpretatie van wadwacht) 9 Aantal dat daarbij zeehonden "verstoord" (naar interpretatie van wadwacht) Zeehonden 10 Keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/aanleggen/droogvallen Wadlopers 11 Aangevoerd per boot 12 Lopend van de wal Wadwachten zelf 13 Aantal keren ronde over E'plaat lopend (LW; excl. nabijheid huisje) 14 Aantal keren ronde (deel van) Rif (verkenning broedvogels) 15 Aantal keren ronde overig gebied 16 Aantal rondvaarten met rubberboot 17 Aantal wadlopende wadwachten van/naar de wal Beroepsvaartuigen (bv kokkelvissers) 18 Kokkelvissers (de schepen) 19 Overige opmerkingen (zie ook het "verhalend" verslag) weer (arbitrair cijfer voor het "recreatieweer") 1-10 Beoordeling van het weer door de vogelwachter (1-10) 04/08/12 05/08/12 06/08/12 07/08/12 08/08/12 09/08/12 10/08/12 11/08/12 12/08/12 13/08/12 14/08/12 15/08/12 16/08/12 17/08/ /08/12 19/08/12 20/08/12 21/08/12 22/08/12 23/08/12 24/08/12 25/08/12 26/08/12 27/08/12 28/08/12 29/08/12

33 Waarnemingsdagen /08/12 31/08/12 01/09/12 02/09/12 03/09/12 04/09/12 05/09/12 06/09/12 07/09/12 08/09/12 09/09/ /09/12 11/09/12 12/09/12 13/09/12 14/09/12 15/09/12 16/09/12 totaal maximum Periode: 28/4 tot en met 30/4 en 25/5 tot en met 16/09/ /6 en 31/8 als waarnemingsdag jachtjes ontbrekend. 19/6 wadlopers ontbrekend. april 3 mei 3 juni 30 juli 31 augustus 30 september 16 Totaal aantal waarnemingsdagen

34 Jachten, vliegtuig, wadlopers, wadwachten Jaar Recreatiejachten dat rond Engelmanplaat / Rif droogviel (excl kayak) Aantal kayakkers of surfers Aantal mensen dat vanaf vaartuig E plaat / Rif betreedt Aantal daarbij meegenomen honden Aantal daarvan loslopend Aantal keren dat personen (of schepen) in gesloten gebied komt (incl hvp) Vliegtuigen, helicopters, straaljagers, overig Aantal vliegtuigen, heli s, straaljagers. overig passerend Aantal dat daarbij vogels verstoort (naar interpretatie van wadwacht) Aantal dat daarbij zeehonden verstoort (naar interpretatie van wadwacht) Zeehonden Aantal keren dat personen het gesloten zeehondengebied betreden/droogvallen Wadlopers Aantal wadlopers aangevoerd per boot Aantal wadlopers lopend van de wal (excl. wadwachten) Wadwachten zelf Aantal keren ronde over E plaat lopend (LW; excl. nabijheid huisje) Aantal keren ronde (deel van) Rif (verkenning broedvogels) Aantal keren ronde overig gebied Aantal rondvaarten met rubberboot Aantal wadlopende wadwachten van/naar de wal Eventuele beroepsvaartuigen (bijv. kokkelvissers) Aantal kokkelvissers (de schepen) Aantal overige schepen beroeps

35 Figuur 2. Recreatiejachten in de periode Figuur 4. Het aantal mensen dat van de jachten af gaat vertoont een patroon dat sterk overeenkomt met het aantal jachten. De mensen die vanaf een vaartuig de Engelsmanplaat of het Rif betreden in 2006, 2009, 2010, 2011 en 2012.

36 Incidenten en verstoringen 2012 en een vergelijking met 2011 en 2010 Van de vier jaren dat er systematisch verstoringen zijn geregistreerd ( ) was afgelopen (2012) het jaar met de meeste verstoringen. In 2012 waren er veel ernstige verstoringen, vooral bij de Hiezel. In de bijlage zijn alle incidenten kort samengevat. Van elk incident is een uitgebreide beschrijving gemaakt. Er is diverse keren melding gemaakt bij de MS Krukel van een incident. Figuur 5. Aantal incidenten Engelsmanplaat / Rif geen 4 licht 6 matig 5 ernstig 17 zeer ernstig 5 onbekend 3 totaal 40 Figuur 6. Aard van de incidenten rond Engelsmanplaat in 2012

37 Figuur 3. Aantal jachten in de loop van het zomerseizoen 2012 (-1 = niet geregistreerd).

38 Belangrijkste incidenten 2012 Zeer ernstig: Zeer ernstige verstoringen van de broedkolonie op de Hiezel werden twee keer in mei/juni veroorzaakt door recreanten van jachten (zeiljacht Garnaal en zeiljacht Stuner). Groepjes windsurfers vanaf de vaste wal veroorzaakten twee keer zeer ernstige verstoringen van broedvogels en/of rustende steltlopers op de Hiezel. Eén individuele wadloper (R.C. Sonecal) verstoorde ruim honderd zeehonden op het west/rif. Ernstig: Daarnaast werden ernstige verstoringen veroorzaakt door jachten (8x), wadlopers (3x), windsurfers (2x), commerciële rondvaarten (2x), vliegtuig (1x). Belangrijkste incidenten 2011 Twee intensief Catamaran Josephine met 8 man door het broedgebied Sportvliegtuigje D-EICY ronddraaiend: 100 zeehonden, vogels Twee matig intensief: Kokkelaar HA24 Helikopter 3500 wulpen + divers Belangrijkste incidenten 2010 Grootschalige verstoringen van hoogwatervluchtplaatsen werden veroorzaakt door vliegtuigjes en helikopters: Drie burgervliegtuigjes. Twee keer één helikopter van Rijkswaterstaat (PH-ECR). Één kitesurfer (2 juli) vanaf een jacht nabij Oost-Rif / Oude Smeriggat. Één keer verstoorde een schip uit de bruine vloot (VD 99) Één jetski afkomstig van de Sirius, Oostmahorn Één catamaran met klapperend zeil. De aanwezigheid van zeehonden op het West-Rif is afhankelijk van de aanwezigheid van droogvallende schepen. In 2010 waren er meer loslopende honden.

39 Samenvatting/overzicht verstoringen/incidenten 2012 Van elk "incident" is een uitgebreidere beschrijving in de vorm van een formulier beschikbaar datum van tot bron/beschrijving intensiteit / schaal wat / aantallen locatie sportvliegtuig verstoort enkele honderden wadvogels Engelsma 29-apr-12 16:25 16:27 (toch al r ondvliegend) licht hoogwatervluchtplaats nplaat 12 wadlopers lopen dwars door nog niet beborde Rifmidden 17-mei-12 14:30 14:50 kolonie ernstig broedkolonie Twee kajakkers 2 uur na HW aan land. Blijven op dezelfde plek zitten geen verstoring. Langsvarende rubberboot Runner Viking Endeaver vaart met hoogwatervluchtplaats mei-12 12:14 13:15 recreanten op hoge snelheid langs geen resp. licht aalscholvers Hiezel Twee wadlopers lopen dwars door nog niet bebeorde Rifmidden 19-mei-12 16:00 16_15 broedkolonie ernstig broedkolonie Zes wadlopers lopen na de borden gelezen te hebben 19-mei-12 16:30 16:35 dwars door de broedkolonie Hiezel ernstig broedkolonie Hiezel wadvaarder. Vier personen lopen dwars door 19-mei-12 17:00 17:30 broedkolonie Hiezel ernstig broedkolonie Hiezel man en vrouw van zeiljacht de Garnaal, voor anker SG7, lezen bordjes en lopen dwars door broedkolonie, visdief, noordse stern, 22-mei-12 17:00 17:05 b roedkolonie zeer ernstig dwergstern Hiezel Acht kajakkers blijven buiten bordjes van kolonie 7-jun-12 14:45 15:30 lichte verstoring hvp scholeksters licht hvp scholeksters Hiezel 4 windsurfers langs de rand van de Hiezel 17-jun-12 10:45 11:00 opvliegende eidereenden en (broedende) sterns licht broedvogels hoogwatervluchtplaats Hiezel verstoren kleine hvp van Hiezel en zes windsurfers zeilen langs de Hiezel en verstoren lopen dwars over het Rif Hiezel en 23-jun-12 13:00 15:00 broedvogels en hoogwatervluchtplaats ernstig (broedgebied) Rif vijf windsurfers zeilen langs (en op) de Hiezel en later broedgebied en Hiezel en 25-jun-12 13:00 het R if zeer ernstig hoogwatervluchtplaats Rif 30-jun-12 14:00 drie vrouwen van kotter TM26 (gemeld bij MS Krukel) ernstig lopen door broedkolonie? wadvaarder zeiljacht Stuner, vier personen, één hond 30-jun-12 14:00 15:30 ( loslopend) zeer ernstig lopen door broedkolonie Hiezel 2 x 2 personen met grote zwarte hond Labrador? 30-jun-12 14:10 L oplopend ernstig lopen door broedkolonie Hiezel Vier surfers zeilen langs de Hiezel heen en weer 2 gaan aan rand van kolonie aan land; later 2 naar Oostbroedkolonie 12-jul-12 17:00 17:30 R if matig/licht en hvp 75 scholeksters Hiezel door wie vastgesteld? Ron Mes, Jelle Mes Rob Strietman Edwin Post Rob Strietman Edwin Post Rob Strietman Edwin Post Rob Strietman Edwin Post Rob Strietman Edwin Post Edwin Post Rob Strietman Piet Veel, Marianne Narold Niko Hoebe, Anneke Looijestein Theo Bakker Marjan Neeft Theo Bakker Marjan Neeft Andries Veenstra, Fred Koster Fred Koster Andreis Veenstra Andries Veenstra Fred Koster Rob Heinsbroek Yvonne Boon

40 Samenvatting/overzicht verstoringen/incidenten 2012 Van elk "incident" is een uitgebreidere beschrijving in de vorm van een formulier beschikbaar datum van tot bron/beschrijving intensiteit / schaal wat / aantallen locatie twee-motorig marine vliegtuig over Engelsmanplaat richting Leeuwarden marine luchtvaartdienst, hoogte 300 m. Fouragerende vogels vliegen op. Vlak langs 16-jul-12 11:40 11:41 zuidkant h uisje matig fouragerende vogels Trimaran Road Runner (Lauwersoog) 6 personen willen aan land gaan maar worden tijdig ingelicht 21-jul-12 14:10 door vogelwachters? broedkolonie Engelsma nplaat Hiezel door wie vastgesteld? Piet Visser Jacqueline Jeroen van wetten Carl Philips 21-jul-12 16:40 22-jul-12 11:00 Zilverwind met 80 personenen met gids. Voorlichting + zicht via telescoop gegeven aan de rand van de kolonie op Oost-Rif. Gids erg behulpzaam. geen broedkolonie Rif-Oost vliegtuig twee propellor Kustwacht op 50 m hoogte hoogwatervluchtplaat kanoet over/tn van noord-rif ernstig (1 minuut) Rif Jeroen van wetten Carl Philips Jeroen van wetten Carl Philips Jeroen van wetten Carl Philips 22-jul-12 12:00 zeiljacht > 20 m 4 p ersonen geen verstoring voorkomen Hiezel 101 zeehonden gealarmeerd, 5 te 23-jul-12 15:00 zeiljacht <20 m Beau (?) Feeling matig water, 5 op waterlijn rest blijft Rif-west Jeroen van Wetten individuele wadloper RC Senecal (of Sonecal) loopt Jeroen van Wetten over Rif kijkt naar zeehonden via verrekijker en rustende zeehonden (tot mogelijk en Rachel van 24-jul-12 7:15 7:30 verdrijft ze het water i n zeer ernstig 105 ex) waaronder vele jongen West-Rif Assema Grijze Zodiac met 2 à 3 personen landt op Hiezel Rif-oost, 24-jul-12 14:00 (naar Rif). MS Krukel vaart langs en halt ze op van Rif ernstig sterns, 1100 scholeksters Hiezel Jeroen van Wetten 9 schepen varen Oude Smeriggat binnen, 5 schepen binnen gesloten gebied. Alle schepen langs gegeaan met zodiac. Vier van de vijf verplaatsen zich naar 24-jul-12 16:00 17:30 buiten gesloten gebied. Groep mensen bleef bij s chip. geen Rif Jeroen van Wetten zeehonden max 20 op andere plaats 25-jul-12 6:00 10:00 klein aakje met bijboot onder West-Rif ernstig dan normaal (afstand <100 m) Rif-west Jeroen van Wetten "Boschwad", vier mannen lopen door de broedvogels, tientallen Noordse Theo Bakker Marjan 27-jul-12 10:05 10:15 broedkolonie Hiezel. ernstig sterns Hiezel Neeft helicopter PW-WRW hoogte m. Heli Holland hoogwatervluchtplaats 2000 kanoet + Rob Strietman 28-jul-12 15:10 15:14 Holding bv Emmer Compascuum licht wadvogels onrustig Rif-West Wout Bakker wadvaarder Oere O (?) lopen over lengte van Hiezel Rob Strietman 29-jul-12 12:00 12;15 door broedkolonie matig broedkolonie Hiezel Wout Bakker 31-jul-12 12:02 12:05 bruine vaart "Vertrouwen Harns" voor anker ten zuiden van Kaap. Mensen blijven aan boord. matig hvp: scholeksters Hiezel Rob Strietman Wout Bakker wadvaarder "Boreas" loopt over volle lengte door 31-jul-12 13:45 13:55 broedkolonie Hiezel ondanks uitleg vooraf ernstig broedkolonie Hiezel Rob Strietman Wout Bakker

41 Samenvatting/overzicht verstoringen/incidenten 2012 Van elk "incident" is een uitgebreidere beschrijving in de vorm van een formulier beschikbaar datum van tot bron/beschrijving intensiteit / schaal wat / aantallen locatie door wie vastgesteld? Robbenboot/zeehondentiochten/Waddentravel Rob Strietman 1-aug-12 10:03 10:15 Ameland. 45 zeehonden vluchten naar het water ernstig zeehonden rustplaats Rif-West Wout Bakker bruine vaart "Anna" mensen van de boot aanvankelijk vlakbij; met loplopende hond 's avonds met loplopende hand op Hiezel. Hond blijft bij de Arie Baas Bos 8-aug-12 18:15 m ensen. geen geen broedkolonie meer aanwezig?? Hiezel Giskes 9-aug-12 17:15 zeiljacht Papagaai, rubberbootje drie mensen vanaf Oude Smeriggat. ernstig hoogwatervluchtplaats kanoet, honderden rosse grutto Engelsma nplaat Arie Baas Bos Giskes Zeiljacht Grumpus. Man met twee honden (bouviers) De honden rennen in hoog tempo van links naar rechts over het Rif. Twee uur voor hoogwater. Hoogwatervluchtplaats (+ 13-aug-12 17:46 18:05 onaangelijnd? broedkolonie?) Rif 16-aug-12 17:40 man en vrouw plus hond loslopend (Golden retriever + zwarte hond) van schip He daar 2? Rif Fred van Vliet en wim Bart Stoop motorjacht. Familie gaat middenin Bultje / Zuidplaat kijken en verstoren en passant ook het West_Rif. Proces verbaal van Arjen en Klaas Kruijer. Zeehonden Bultje/Zui dplaatje en West- Vasco van der 21-aug-12 12:00 13:00 verstoord. ernstig zeehonden Rif Boon, Arjen Dijkstra twee windsurfers kruisen urenlang op en neer pal voor de Hiezel. Eenmaal gaan ze via Oude Smeriggat naar het Rif om daar aan te landen. Ongeveer steltopers minutenlang opgepest. De Hiezel is helemaal "schoongeveegd" met waadpak benaderd 22-aug-12 12:16 15:00 en aangesproken. ernstig steltlopers +.. Hiezel en Rif Vasco van der Boon, Aielle Erens drie wadvaarders ankeren wel erg dicht bij de zeehonden op het westrif. Zes mensen en 1 vastloophond van twee boten gaan het wad op naar de zeehonden kijken. Van de derde boot gaat een familie van vier linea recta op de zeehonden af, wetende dat wij ze bekijken. Als de zeehonden weghupsen lopen ze geheel onschuldig de andere 23-aug-12 20:30 21:15 kant op. matig zeehonden west-rif Vasco van der Boon, Aielle Erens Hiezel N- D.Olsthoorn, A. punt Bouman 9-sep-12 15:30 16:30 m otor/speedboot ernstig hoogwatervluchtplaats scholeksters alle hoogwatervluchtplaatsten. Drie surfers zeilen op en neer langs Hiezel. Zie Gebeld met MS krukel en Kustwacht, 11-sep-12 17:45 19:00 uitgebreide b eschrijving. zeer ernstig geen actie Hiezel N- punt D.Olsthoorn, A. Bouman

42

43 De ideale nieuwe vogelobservatiehut voor Engelsmanplaat en Rif Vogelwachtershuisjes zijn er in soorten en maten. Sommige zijn heel mooi om te zien, andere zijn heel duurzaam in bouw en gebruik. Er zijn lelijke, onhandige hokken en er is ook wel eens een prijsvraag uitgeschreven voor het ideale vogelwachtershuis. De Telgroep Engelsmanplaat heeft sinds 1981 ervaring opgedaan met de observatiehut op de Engelsmanplaat in zomer en winter. Dezelfde mensen hebben ook gebruik mogen maken van andere huisjes zoals op Griend (zowel het oude als het nieuwe). Nu het huisje op de Engelsmanplaat zijn langste tijd heeft gehad is het nuttig na te denken over een vervolg. Op basis van die ervaringen komt de telgroep tot de volgende overwegingen en wensen. De vogelobservatiehut dient te worden vormgegeven en gebouwd ten behoeve van observatie en tellen. Dit betekent dus zicht rondom, zowel zittend als staand, geen brede overstekende dakrand, rondom een veranda met windschermen, alles hufter-en windkracht 12-proof en geschikt voor zomer en winter. Constructie die zelf repareren mogelijk maakt (hout). De ramen dubbel glas en van binnenuit afsluitbaar Geen wc tenzij verplicht, geen natte cel Eén ruimte met kookhoek, geen apart slaaphok Tweepersoonsbed (en twee losse bedden op de zolder (tevens droge opbergruimte)) Uitrusting basic en sober, één geavanceerde technologie. zonnepanelen energiezuinige inrichting! verwarming op gas reserve-verlichting op gas waterdichte telefoon regenwateropvang marifoon koelkast kleine gasoven Locatiekeuze De keuze van een nieuwe locatie wordt bepaald door de volgende wensen. Goed zicht op en mogelijkheid tot voorlichting aan recreanten op Hiezel en OostRif. Gedurende een maximale periode toegang tot deze twee deelgebieden. Goed zicht op Hvp Engelsmanplaat en Rif. Een locatie die liefst voor een lange periode (meer dan 30 jaar) goed is. De ontwikkeling is moeilijk in te schatten maar wij komen uit op een locatie zuidoostelijk van het bestaande huisje, dus op de plaat. Dit lijkt ons de beste keuze i.v.m. de zichtbare kaapresten. Deze staan allemaal op plaat en niet op het Rif. Het Rif blijft zich naar verwachting nog verder naar zuidwaarts verplaatsen en zal dan verhelen met de huidige Engelsmanplaat. Telgroep Engelsmanplaat: Ron Mes, Jeroen van Wetten, Rob Strietman, Harry Smit, Niko Hoebe

44

45 Eerste verkenning voor een nieuw observatiehuis Het huidige huisje heeft een zadeldak.deze vorm en de maatvoering ervan biedt minder mogelijkheden om het wensenpakket van de volgelwachters in onder te brengen. Daarom stellen wij nu een huisje met een lessenaarsdak voor. Met deze vorm ontstaat meer ruimte op de zolder zodat er twee extra slaapplaatsen gemaakt kunnen worden. Het voorstel is gebaseerd op het wensenlijstje van de vogelwachters, dus geen onnodig sanitair zoals douche en toilet. Er is een ruim balkon met een balustrade die laag gehouden is zodat het - op de stoel gezeten - goed vogelen is met de telescoop. Er zijn geïntegreerde vaste windschermen, afsluitbare luiken, en een tweedelige toegangsdeur. De regenwateropvang is onder het huisje geplaatst en het water is op te pompen bij de wastafel, drinkwater idem. Het huisje is verder goed geïsoleerd. De materialisering van de binnenwanden is hout (planken). De buitenwanden zijn van verticaal geplaatste houten planken(zwart) of van een combinatie hout en zink. Het dak is voorzien van zink met zonnepanelen aan de zuidzijde. installatie/ bergruimte bergruimte Verdieping verdieping vide trapluik 1 persoonsbed trap wandkachel kast De ramen zijn iets groter dan de huidige ramen en zijn voorzien van ontspiegeld isolatieglas, zodat je ook van binnen naar buiten toe - met verrekijker - helder zicht hebt. De ramen kunnen worden afgeschermd tegen ongewenst licht. De indeling op het eerste niveau is gespiegeld ten opzichte van de indeling van het bestaande huisje. Aan de zuidkant is nu de kookgelegenheid met voldoende ruimte voor koelkast/vriezer en koken (op butagas?). Hier zijn tevens, bij de ingang, kasten voor kleding, stokken, eventuele gasflessen en wat dies meer zij gesitueerd. Aan de de noordoostkant is de slaapplek voor de wadwachters. Deze zal net als nu afgeschermd kunnen worden. In de noordwesthoek is de zithoek. Deze wordt gevormd door een vaste klepbank. keuken hoekbank tafel wandkachel Onder de klep is opbergruimte voor van alles en nog wat, mogelijk ook speciaal toegerust voor gasfles voor de kachel. De bank aan de westkant is lang genoeg om op te liggen. Er is voldoende opslagmogelijkheid voor de seizoensvoorraad, werkgereedschap, persoonlijke spullen, water, Jutterijmuseum en dergelijke. windscherm houten balustrade Op de verdieping is ruimte voor (nood)opvang voor twee personen en de technische ruimte t.b.v. de zonnepanelen. Er zijn ramen geplaatst die naar binnen geopend kunnen worden tbv bewassing en ventilatie. Niko Hoebe bergruimte entree begane grond begane grond trap bed

46

47 Het Wad (R.I.P.Klaas) Een trage weg zwakker dan de ons bekende paden beslissend in zijn eindeloos herhalen en in die ruimte losgelaten toegevend aan meer dan in een leven past met verlangen naar een plaats daar waar verzadiging bestaat en zie zo fatsoenlijk als de dood zich nu gedraagt.