NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE VWO

Transcriptie

1 Toevoeging pagina 11: wijziging modules per 2021 Wijziging pagina 11: modules per 2021 NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2019 V

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 15

3 Inhoud 1 Kernpunten 4 2 Schriftelijk college-examen 4 3 Mondeling college-examen 4 4 Schema examenstof 6 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 7 Bijlage 2 Modules 12 Bijlage 3 Hulpmiddelen 13 Bijlage 4 Tips 14 pagina 3 van 15

4 top 1 Kernpunten Het examen natuur, leven, technologie bestaat uit een schriftelijk en een mondeling college-examen. De kandidaat heeft een Binas (6 e editie) en een grafische rekenmachine nodig, die hij zelf moet meebrengen. Tips voor dit examen staan in bijlage 4. De berekening van het eindcijfer staat in een overzicht. 2 Schriftelijk college-examen Het schriftelijk examen betreft de volledige examenstof (zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof) Overzicht schriftelijk college-examen wat toetsing: volledige examenstof hulpmiddelen tijdsduur cijfer basispakket en woordenboek grafische rekenmachine Binas (6 e editie) 120 minuten deelcijfer a 3 Mondeling college-examen Het mondeling examen betreft de volledige examenstof (zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof). In totaal duurt het examen 40 minuten. Hieraan voorafgaand krijgt de kandidaat gedurende 20 minuten de tijd om zich voor te bereiden aan de hand van een casus die hij in het voorbereidingslokaal ontvangt. De casus is een artikel dat gaat over bijvoorbeeld: toepassingen van de natuurwetenschappen, maatschappelijke effecten van natuurwetenschappelijke toepassingen en technische toepassingen. Bij het mondeling examen wordt aandacht besteed aan: - vraagstukken naar aanleiding van de casus - vragen over de overige examenstof Hierbij kan de kandidaat een eenvoudig model of experiment voorgelegd krijgen. - vragen aan de hand van de verplicht gestelde modules en gekozen module in bijlage 2. pagina 4 van 15

5 Overzicht college-examen wat voorbereiding mondeling examen hoe bestuderen van de casus in het voorbereidingslokaal bespreking vraagstukken naar aanleiding van de casus beantwoorden van vragen en oplossen van vraagstukken overige examenstof beantwoorden van vragen over de modules hulpmiddelen basispakket woordenboek grafische rekenmachine Binas (6 e editie) basispakket grafische rekenmachine Binas (6 e editie) tijdsduur 20 minuten ca. 10 minuten ca. 30 minuten cijfer deelcijfer b deelcijfer c Overzicht berekening eindcijfer wat wegingsfactor eindcijfer (afgerond op een geheel getal) schriftelijk college- examen - deelcijfer a 0,5 mondeling college-examen a + b + c - deelcijfer b 0,2 - deelcijfer c 0,3 terug naar top pagina 5 van 15

6 4 Schema examenstof NLT vwo Domein A: Vaardigheden Domein B: Exacte wetenschappen en technologie Domein C: Aarde, natuur en heelal Domein D: Gezondheid en veiligheid Domein E: Technologische ontwikkeling Domein F: Fundamenten van natuurwetenschap en technologie college-examen schriftelijk mondeling Informatievaardigheden gebruiken Communiceren Reflecteren op leren Studie en beroep * Onderzoeken Ontwerpen Modelvorming Natuurwetenschappelijk instrumentarium Waarderen en oordelen Interdisciplinaire vraagstukken in studie- en beroepspraktijk Redeneren Rekenkundige en wiskundige vaardigheden Samenwerken Interdisciplinariteit Wisselwerking tussen natuurwetenschap en technologie Processen in levende natuur, aarde en ruimte Duurzaamheid De gezonde en zieke mens Bescherming en veiligheid Methoden en technieken van technologische ontwikkeling Processen en producten Fundamentele theorieën Methoden en technieken van onderzoek * Studie en beroep wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het profielwerkstuk. Hierna volgt een beschrijving van de examenstof. Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern In bijlage 2 staan daarnaast een aantal modules die bestudeerd moeten worden. terug naar top pagina 6 van 15

7 Bijlage 1 Beschrijving examenstof Domein A Algemene vaardigheden Informatievaardigheden gebruiken De kandidaat kan doelgericht informatie zoeken, beoordelen, selecteren en verwerken. Communiceren De kandidaat kan adequaat schriftelijk, mondeling en digitaal in het publieke domein communiceren over onderwerpen uit het betreffende vakgebied. Reflecteren op leren De kandidaat kan bij het verwerven van vakkennis en vakvaardigheden reflecteren op eigen belangstelling, motivatie en leerproces. Studie en beroep De kandidaat kan aangeven op welke wijze natuurwetenschappelijke kennis in studie en beroep wordt gebruikt en kan mede op basis daarvan zijn belangstelling voor studies en beroepen onder woorden brengen. Onderzoeken De kandidaat kan in contexten instructies voor onderzoek op basis van vraagstellingen uitvoeren en conclusies trekken uit de onderzoeksresultaten. De kandidaat maakt daarbij gebruik van consistente redeneringen en relevante rekenkundige en wiskundige vaardigheden. Ontwerpen De kandidaat kan in contexten op basis van een gesteld probleem een technisch ontwerp voorbereiden, uitvoeren, testen en evalueren en daarbij relevante begrippen, theorie en vaardigheden en valide en consistente redeneringen hanteren. Modelvorming De kandidaat kan in contexten een probleem analyseren, een adequaat model selecteren, en modeluitkomsten genereren en interpreteren. De kandidaat maakt daarbij gebruik van consistente redeneringen en relevante rekenkundige en wiskundige vaardigheden. Natuurwetenschappelijk instrumentarium De kandidaat kan in contexten een voor de natuurwetenschappen relevant instrumentarium hanteren, waar nodig met aandacht voor risico s en veiligheid; daarbij gaat het om instrumenten voor dataverzameling en -bewerking, vaktaal, vakconventies, symbolen, formuletaal en rekenkundige bewerkingen. Waarderen en oordelen De kandidaat kan in contexten een beargumenteerd oordeel geven over een situatie in de natuur of een technische toepassing, en daarin onderscheid maken tussen wetenschappelijke argumenten, normatieve maatschappelijke overwegingen en persoonlijke opvattingen. pagina 7 van 15

8 Interdisciplinaire vraagstukken in studie- en beroepspraktijk De kandidaat kan van een breed spectrum van bètatechnische studies en beroepen voorbeelden geven van interdisciplinaire vraagstukken die daarbinnen een rol spelen. Daarnaast kan de kandidaat een verband leggen tussen de praktijk van deze studies en beroepen en de eigen kennis, vaardigheden en belangstelling. Redeneren De kandidaat kan met gegevens van wiskundige en natuurwetenschappelijke aard consistente redeneringen opzetten van zowel inductief als deductief karakter. Rekenkundige en wiskundige vaardigheden De kandidaat kan een aantal relevante rekenkundige en wiskundige vaardigheden correct en geroutineerd toepassen bij vakspecifieke probleemsituaties. Samenwerken De kandidaat kan bij het werken aan interdisciplinaire vraagstukken samenwerken met anderen, daarbij actief de inbreng van groepsgenoten stimuleren, deze op waarde schatten en gebruiken en een herkenbare eigen inbreng hebben bij het tot stand komen van het eindresultaat. Domein B: Exacte wetenschappen en technologie Interdisciplinariteit De kandidaat kan relevante conceptuele kennis en benaderingen uit in ieder geval de aardwetenschappen, de biologie, de natuurkunde, de scheikunde en de wiskunde gebruiken om interdisciplinaire vraagstukken te analyseren die betrekking hebben op de domeinen C t/m F. De kandidaat kan daarbij: reflecteren op de rol van de verschillende disciplines bij een interdisciplinaire aanpak; situaties analyseren aan de hand van de termen modelvorming, systeem, schaal en verandering; experimenteel onderzoek en/of simulaties uitvoeren dan wel resultaten van experimenten en/of simulaties interpreteren; technologische oplossingen ontwerpen dan wel ontworpen technologische oplossingen evalueren. Wisselwerking tussen natuurwetenschap en technologie De kandidaat kan de wisselwerking tussen de ontwikkeling van natuurwetenschappelijke kennis en technologie beschrijven en toelichten aan de hand van voorbeelden uit de domeinen C t/m F. Domein C: Aarde, natuur en heelal Processen in levende natuur, aarde en ruimte De kandidaat kan natuurwetenschappelijke en wiskundige concepten toepassen bij het verklaren van interdisciplinaire processen op het gebied van de studie van de levende natuur, aardwetenschappen en ruimtewetenschappen. pagina 8 van 15

9 Dit onderdeel gaat over de natuur, levend en levenloos, natuurlijk en ingericht. Bij vwo is het eerste onderwerp meer theoretisch, procesgericht. Het domein omvat de verschillende wetenschappelijke disciplines. Bedenk dat het ook hier om interdisciplinaire vraagstukken gaat. Bijvoorbeeld op het gebied van hersenen, om meer inzicht te verwerven in het leren van mensen. Op het gebied van aarde en klimaat is bijvoorbeeld interdisciplinair onderzoek nodig naar de gevolgen van klimaatveranderingen op ecosystemen voor het voorspellen en verklaren van ontwikkelingen. Tevens levert dit soort onderzoek ook fundamentele inzichten op over klimaatveranderingen in het verleden. Dynamisch modelleren speelt een belangrijke rol binnen dit onderzoek. Onderzoek aan objecten en processen in de ruimte levert informatie over het ontstaan en de evolutie van materie in alle mogelijke verschijningsvormen. Deze kennis is ook van belang om meer te begrijpen over onze eigen planeet aarde en het ontstaan van leven. Duurzaamheid De kandidaat kan natuurwetenschappelijke en wiskundige concepten gebruiken bij het analyseren van interdisciplinaire vraagstukken met betrekking tot het duurzaam gebruik van grondstoffen, energie en ruimte. Dit onderdeel gaat over duurzaamheid. Het beperkt zich niet tot de thema's energie en klimaat, maar moet breed opgevat worden. Het gaat ook om ontwikkelingen op het gebied van duurzaam beheer van grondstoffen en de ruimtelijke omgeving. De eindigheid van fossiele brandstoffen heeft geleid tot een zoektocht naar alternatieve energievormen. Hierbij is zowel fundamenteel onderzoek naar energieomzettingen nodig, als het toepassen daarvan in het ontwerpen van schone en efficiënte motoren en energiecentrales. Andere zaken die schaars worden door toename van bevolking en welvaart zijn ruimte en grondstoffen zoals drinkwater en hout. Toename van de productie leidt aan de andere kant tot een overmaat aan afvalproducten. De verwerking daarvan, en het ontwerpen van producten die zo min mogelijk problemen bij de verwerking geven, is weer een andere uitdaging aan de natuurwetenschappen en de techniek. Domein D: Gezondheid en veiligheid De gezonde en zieke mens De kandidaat gaat natuurwetenschappelijke en wiskundige concepten gebruiken bij het verklaren van interdisciplinaire processen in het menselijk lichaam (bij gezonde en zieke mensen) en bij het analyseren van interdisciplinaire vraagstukken met betrekking tot bescherming, diagnose, genezing, verzorging of revalidatie van mensen. Dit onderdeel gaat over ziekte, gezondheid en bescherming van mensen. Bij het vwo gaat het eerste domein over de zieke en gezonde mens: zowel de processen in het lichaam als het omgaan met ziekte en gebreken. De vitale functies van het lichaam spelen een belangrijke rol in ziekte en gezondheid: het omzetten van energie, het vastleggen en vertalen van informatie en het afbreken en opbouwen van moleculen. Deze vitale functies kunnen alleen goed onderzocht en beschreven worden door integratie van biologische kennis met natuurkundige, scheikundige en wiskundige kennis. pagina 9 van 15

10 Bescherming en veiligheid De kandidaat kan natuurwetenschappelijke en wiskundige concepten gebruiken bij het analyseren van interdisciplinaire vraagstukken met betrekking tot de bescherming van het menselijk lichaam. Dit onderdeel zoemt meer in op het beschermen van mensen, ongeacht of ze ziek of gezond zijn. Om veilig te kunnen leven is het nodig om gevaren op te sporen en zo mogelijk te voorkomen. Natuurwetenschappelijke kennis en technieken zijn onmisbaar om onze zintuigen aan te vullen in de detectie van sporen, de verspreiding van ziektes en in de bescherming van de mens. Wiskundige kennis is daarnaast van onmisbaar belang in het berekenen van risico's. In de medische diagnostiek speelt natuurwetenschappelijke kennis en technologie ook een belangrijke rol. Door de toename van kennis van de ruimtelijke structuur en chemische eigenschappen van moleculen in het lichaam hoeven medicijnen niet meer via trial and error te worden ontwikkeld, maar kunnen ze gericht worden ontworpen. Domein E: Technologische ontwikkeling Methoden en technieken van technologische ontwikkeling De kandidaat kan een aantal voor recente technologieën belangrijke methoden en technieken benoemen en kan een of meer daarvan toepassen op interdisciplinaire (ontwerp)vraagstukken. Dit onderdeel gaat over methoden en technieken die van belang zijn bij technologie en technologische ontwikkeling. Denk hierbij aan forensisch onderzoek, meet- en regeltechnieken, dynamisch modelleren, procestechnologie, et cetera. In de nanotechnologie bijvoorbeeld, leidt interdisciplinair bètaonderzoek tot de ontwikkeling van biosensoren en materialen met specifieke eigenschappen in onder andere stroomgeleiding, katalyse en informatieopslag. Naast productie van materialen kan ook detectie van materialen en bewerkingen onderwerp zijn van onderzoek, zoals bij de opsporing van misdadigers en vervalsingen. Processen en producten De kandidaat kan een actueel technologisch proces of product beschrijven en daarbij de bouw of werking ervan analyseren aan de hand van relevante natuurwetenschappelijke en wiskundige concepten. Dit onderdeel gaat over technologieën en technologische ontwikkelingen zelf. In ons dagelijks leven zijn we omringd door producten, die onmogelijk zouden zijn geweest zonder natuurwetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Hologrammen in bankpassen, navigatieapparatuur, mp3-spelers en digitale technieken en sensoren in apparaten zijn daar voorbeelden van. Het gaat er in dit domein om, dat de kandidaat een concreet proces (bijvoorbeeld drinkwaterzuivering of de opwekking van energie uit biomassa) of - de werking van - een product (mobiele telefoon, hybride auto) kan beschrijven/verklaren/analyseren. pagina 10 van 15

11 Domein F: Fundamenten van natuurwetenschap en technologie Fundamentele theorieën De kandidaat kan een aantal voor de natuurwetenschap belangrijke recente theorieën benoemen en kan concepten uit een of meerdere van deze theorieën toepassen op natuurwetenschappelijke of technologische vraagstukken. Dit onderdeel gaat over de fundamenten van natuurwetenschap en technologie. De kandidaat moet een aantal belangrijke recente theorieën kunnen (be)noemen en vervolgens de concepten uit een of meerdere van die theorieën ook moet kunnen gebruiken in een concreet vraagstuk. Verdieping in de wiskunde als taal van de natuurwetenschap, kan deel uit maken van dit domein. Dit is voor kandidaten relevant als voorbereiding op het vervolgonderwijs, maar ook als algemene vorming. In dit onderwerp wordt niet gesproken over een interdisciplinair vraagstuk; monodisciplinaire verdieping kan binnen dit domein plaatsvinden Methoden en technieken voor onderzoek De kandidaat kan een aantal belangrijke methoden en technieken van meten, onderzoeken en ontwerpen benoemen en kan enkele daarvan toepassen op natuurwetenschappelijk of technologische vraagstukken. Dit onderdeel gaat over methoden en technieken van onderzoek. Ook hier moet de kandidaat er enkele kunnen benoemen en een deel daarvan toepassen op een vraagstuk. Modelleren als belangrijke activiteit in natuurwetenschappelijke praktijk, kan ook deel uit maken van dit domein. Net als bij fundamentele theorieën is hier niet per se sprake van interdisciplinaire vraagstukken. Een uitgebreide beschrijving van de examenstof staat in de handreiking van SLO. terug naar top pagina 11 van 15

12 Bijlage 2 Modules Voor het staatsexamen NLT moet een kandidaat zeven modules bestuderen. Zes modules zijn verplicht gesteld, namelijk: Verplichte modules vwo voor 2019 en Dynamische modellen 2. Meten aan melkwegstelsels 3. Forensische technieken 4. Hersenen en leren 5. Kernfusie 6. Blue energy De kandidaat mag de zevende module kiezen uit: Keuze-modules 1. Waterstofauto 2. Bio-informatica 3. Medicijnen, van molecuul tot mens 4. Ruimte voor de rivier De modules kunnen worden gedownload uit de database van nlt: In 2021 verandert de lijst van modules. Verplichte modules vwo voor Dynamische modellen 2. Meten aan melkwegstelsels 3. Forensische technieken 4. Hersenen en leren 5. Blik op de nanowereld 6. Ruimte voor de rivier De kandidaat mag de zevende module kiezen uit: Keuze-modules 1. Battle of genes 2. Bioinformatica 3. Medicijnen, van molecuul tot mens 4. Blue Energy 5. Kernfusie 6. Echt of vals pagina 12 van 15

13 Bijlage 3 Hulpmiddelen Binas 6 e editie voor havo/vwo Voor dit boek zijn errata-bladen uitgegeven. Zie voor errata bij de Binas de site (zoeken op Binas errata ). Het is toegestaan deze fouten in het boek te verbeteren. Grafische rekenmachine De toegestane grafische rekenmachines zijn: Casio: - fx-9750gii met reset - fx-9860gii(sd) met reset/examenstand: OS 2.07 en hoger - fx-cg20 met reset/examenstand: OS 2.01 en hoger Hewlett Packard: - Hewlett Packard Prime Texas Instruments: - TI 84 plus (C) - TI-84 Plus T vanaf versie OS 5.1, de basisversie met LED lampje; - TI-84 Plus CE-T vanaf versie OS TI-Nspire C (alleen de versie zonder CAS) NB Op machines die over CAS-functionaliteiten beschikken dient deze functionaliteit te worden geblokkeerd in de examenstand. In machines met een SD-slot mag tijdens het CE geen SD-kaart zitten. Oudere types, ook die eerder wel waren toegestaan, zijn NIET meer toegestaan. Basispakket Het standaard basispakket bij alle centrale examens en college-examens bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - vlakgum - elektronisch rekenapparaat (niet-grafisch, niet-programmeerbaar) Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Nederlands-Nederlands (eendelig) of Nederlands-thuistaal/vreemde taal en thuistaal/vreemde taal Nederlands (eendelig) Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl, 2019, vwo, onderwerpen, hulpmiddelen terug naar top pagina 13 van 15

14 Bijlage 4 Tips Schriftelijk college-examen oefen het invullen van formules en omrekenen van eenvoudige eenheden besteed aandacht aan het taalgebruik besteed aandacht aan de terminologie, zoals hypothese en conclusie oefen met oude examens op de site duo.nl, staatsexamens, oefenen Mondeling college-examen bekijk de informatiefilm over het mondeling college-examen op de site: duo.nl, staatsexamenkandidaat, Hoe het staatsexamen vo werkt oefen thuis met de voorbeeldcasus op de site: duo.nl, staatsexamens, oefenen maak bij het voorbereiden van de casus aantekeningen en oefen, na het lezen van de casus, alvast in eigen woorden weer te geven waar de casus over gaat terug naar top pagina 14 van 15

15

16 pagina 16 van 15