Ethanol, meer dan alleen iets in drank. Een stofportret van ethanol
|
|
- Jozef de clercq
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ethanol, meer dan alleen iets in drank Een stofportret van ethanol Menno de Waal BGO Energiedragers 2008/2009
2 Inhoud Inleiding... 3 Leerlingwerkbladen... 5 De vorming van ethanol... 5 Verestering van ethanol en azijnzuur Practicum: Ethylethanoaat... 9 Verbranden Antwoordbladen Samenvatting Bronnenlijst
3 Inleiding Welk onderwerp spreekt jongeren meer aan dan alcohol. Het eerste wat in jongeren opkomt bij het horen of lezen van het woord alcohol is drank. Ethanol is een stof waar je meerdere mogelijkheden mee hebt. Dit is de reden dat ik voor deze stof heb gekozen in het stofportret. 3
4 Docentenblad Ethanol speelt een grote rol. Het inzicht krijgen in de toepassingen van ethanol is een speerpunt van deze lessenserie. De opdrachten zijn een mix tussen gegeven bronnen en opzoekopdrachten. De theorie kan door de docent worden uitgelegd, maar kan ook door de leerlingen op internet worden opgezocht. De internetvragen zijn in het rood aangegeven. De leerdoelen voor het stofportret zijn: -Voorlichting alcohol - Naamgeving koolwaterstoffen - Alcohol - Esters - Vorming van ethanol - Bewerken van ethanol - Verbranding van ethanol De lessenserie is opgebouwd uit drie delen. Onderwerp slu les 50 minuten slu huiswerk De vorming van ethanol en voorlichting 1 0,5 Het verwerken van ethanol 1 1 Het ontleden van ethanol 1 0,5 4
5 Leerlingwerkbladen De vorming van ethanol Bier, wijn, likeur en nog veel meer soorten drank hebben één ding met elkaar gemeen. Ze bevatten alcohol. Ethanol om precies te zijn. Ethanol zorgt ervoor dat je dronken wordt. Maar ethanol zit niet alleen in drank. Je kan meerdere dingen doen met ethanol. Zelf ethanol maken De brandstofprijzen van tegenwoordig zijn niet meer om te lachen. Je kon daarom al eerder je eigen biodiesel maken maar daarvoor had je nog wel veel afgewerkt frituurvet nodig. Niet echt voor iedereen weggelegd dus. Nu is er weer iets nieuws op de markt. Met de MicroFueler kan je namelijk zelf ethanol maken van niks anders dan suiker, sacharose. De machine sluit je aan op de waterleiding en het stopcontact in de garage. Vervolgens gooi je er een paar kilo suiker in en na een tijdje heb je zuivere ethanol die je gewoon in de tank kan gooien. Het apparaat is een uitvinding van de E-fuel corporation en is in staat om 132 liter brandstof per week te produceren. Dat is dus genoeg om één of twee auto s op te laten rijden. Klein nadeel is dat het apparaat behoorlijk duur in de aanschaf is. De eerste investering is namelijk dollar. Maar als je de MicroFueler op volle toeren laat draaien, heb je dat met de huidige brandstofprijzen binnen twee jaar terug verdiend. Deze ethanol kost namelijk maar een dollar per gallon wat neerkomt op iets minder dan 20 eurocent per liter. Dat is dus lekker goedkoop je tank vullen. Wouter Bos zal met dit nieuwe plan niet zo blij zijn. Hoe ga je immers accijnzen heffen op thuis gebrouwde brandstof? Als dit apparaat een succes wordt, krijgen we dan een suikerbelasting? Bron 1 Vragen: 1. Wat is de molecuulformule van ethanol? Teken de structuurformule van ethanol? 3 a. Welke stoffen worden volgens bron 1 gebruikt om ethanol te maken? b. Wat is van deze stof de scheikundige naam?... c. Wat is van deze stof de molecuulformule? Wat is de reactievergelijking voor de vorming van ethanol uit sacharose?.. + 5
6 Verse frisse wijn dankzij moderne (bio)technologie Temperatuur en tijdsduur zijn de voor het gistresultaat bepalende factoren. Rode wijn gist doorgaans bij 25 tot 30 graden Celsius, bij witte wijn ligt dat een graad of tien lager. Het gistproces stopt vanzelf als de druivensuiker op is, of omdat zoveel alcohol is ontstaan (zo'n vijftien procent) dat de gistcellen het loodje leggen. Meestal is het eerste het geval, zeker bij de rode wijnen, die dan ook vrijwel altijd 'droog' zijn Bron 2 Vragen: 5. Bij het maken van wijn vindt ongeveer hetzelfde proces plaats. Waar komt de suiker vandaan die nodig is om de ethanol in wijn te vormen? Waarom hebben de gistcellen een ideale temperatuur nodig om ethanol te kunnen vormen? 7. Het percentage ethanol in sterke dranken als cognac en port ligt hoger dan 15%, dit terwijl deze dranken ook van druiven zijn gemaakt. Hoe heet en werkt de scheidingsmethode waardoor een sterkere drank wordt verkregen? 8. a. Wat is het kookpunt van ethanol?...ºc dat is..k b. Wat is het kookpunt van water?...ºc dat is...k Afb. 1 Jack Daniels 6
7 Drank en verkeer zijn geen goede combinatie. Elk jaar overlijden mensen door alcohol in het verkeer. 9. a. Hoe meet de politie de hoeveelheid alcohol in het bloed? b. Wat is de eenheid waarmee dit wordt gemeten? c. Wat is de maximale hoeveelheid alcohol is het verkeer voor automobilisten tot 24 jaar? Op flessen drank staat vaak de hoeveelheid drank in volumeprocent. In dit geval wordt de hoeveelheid ethanol in drank berekend over de liters. 10. a. Hoeveel ml ethanol zit in een flesje van 0,33 L met bier (4,5%)? b. Hoeveel ml ethanol zit in een fles wijn (12%) van 750 ml? 11. Zoek uit waarom elke soort drank zijn eigen formaat glas heeft? Hoelang doet je lichaam er over om één standaardglas drank af te breken?. 13. Wat gebeurd met je lever als je te veel en vaak alcohol drinkt?. 7
8 Verestering van ethanol en azijnzuur. Geelgoud vocht Na het koelen krijgen gisten een week lang de tijd om de suikers om te zetten in alcohol en CO2. Er zijn twee hoofdsoorten: de hoog- en laaggistende varianten. Hoog en laag slaan niet alleen op de temperatuur waarbij de gisting plaatsvindt, maar ook op de plek waar de gist na afloop van de gisting belandt. Saccharomyces carlsbergensis is een laaggistende variant die bij een temperatuur van minder dan 5 C zijn werk doet; nadat zo'n 5 procent alcohol is gevormd, stopt deze gist met groeien en zakt uit naar de bodem. De hooggistende Saccharomyces cerevisiae presteert optimaal bij 20 tot 25 C en is zelfs bestand tegen 12 procent alcohol. Na de vergisting komt de gist boven op het bier te liggen. Net als hop geeft ook de gist een karakteristiek aroma aan bier. Dit komt voornamelijk door esters, zoals het fruitige ethylacetaat en isoamylacetaat. Bron 3 Chemische feitelijkheden De eenvoudige stof ethylacetaat, veroorzaakt de fruitige smaak van bier. Ethylacetaat is een ester gevormd uit een alcohol en carbonzuur. De chemische naam is ethoxyethanoaat. De algemene reactievergelijking voor de vorming van een ester is: Carbonzuur+Alcohol Ester+Water Ethylacetaat wordt gevormd uit ethaanzuur en ethanol. 14. Schrijf in molecuulformules de reactievergelijking van ethanol en ethaanzuur tot ethylacetaat op Teken hieronder de structuurformule van ethylethanoaat: 8
9 Practicum: Ethylethanoaat Ethylethanoaat kan ook kunstmatig gemaakt worden. Hierdoor wordt een relatief geconcentreerd ester verkregen. Nodig: 1 grote reageerbuis 2 ml ethanol 2 ml geconcentreerd azijnzuur 0,5 ml geconcentreerd zwavelzuur Waterbad van 50 ºC Veiligheid: Zwavelzuur en azijnzuur zijn bijtende vloeistoffen. Draag je labjas en zet een bril op. Als er per ongeluk zuur op je huid komt, spoel dit er met water van af en roep je docent. Je werkt met ethanol dus geen open vuur in de buurt van de proef! Uitvoering: Doe in een grote reageerbuis 2 ml azijnzuur. Voeg hier voorzichtig 0,5 ml geconcentreerd zwavelzuur aan toe. Voeg tenslotte 2 ml ethanol toe en zet de reageerbuis in het waterbad. Na ongeveer 15 minuten kan je voorzichtig ruiken. Verslag: Schrijf bij dit practicum een verslag. Formuleer een onderzoeksvraag en een hypothese. Vergeet niet de waarnemingen en de uitkomst in het verslag te vermelden. Zoek op wat de rol van zwavelzuur in deze reactie is. 9
10 Verbranden In bron 1 heb je gelezen dat auto s op ethanol kunnen rijden. In de motor vindt een verbranding plaats. 16. Noem twee toepassingen waarbij gebruik wordt gemaakt van brandend ethanol? 17. Wat is de reactievergelijking bij een volledige verbranding van ethanol? a. Hoeveel mol O2 is nodig bij de volledige verbranding van 2 mol ethanol? b. Hoeveel mol H2O wordt gevormd bij deze verbranding? c. Hoeveel gram CO2 wordt gevormd bij deze verbranding? 19. Zoek op in BINAS tabel 28B wat de stookwaarde is van 1 m 3 ethanol? 20. Een glas (250 ml) bier bevat ongeveer 438 kj aan energie. Hoeveel procent hiervan is afkomstig van ethanol volgens de gegevens uit vraag 19? Op het etiket staat ALC 4,3 % VOL Schrijf van deze lessen een samenvatting (tussen de 200 en 500 woorden) van wat je geleerd hebt over de vorming, verwerking en verbranding van ethanol. 10
11 Antwoordbladen 1. CH3C2OH, C2H6O of C2H5OH a. Suiker b. Sacharose c. C6H12O6 4. C6H12O6(aq) 2C2H5OH(l)+ 2CO2(g) 5. Deze suikers zitten al in de druiven. Suiker wordt ook wel eens los toegevoegd. 6. Doordat gistcellen levende cellen zijn hebben ze een ideale temperatuur om actief te zijn. Bij een te lage temperatuur slapen de cellen en bij een te hoge temperatuur sterven de cellen. 7. Deze scheidingsmethode heet destilleren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het verschil in kookpunten van de verschillende stoffen in een mengsel. 8. a. 78,37 ºC 351ºK b. 100 ºC is 378,3 ºK 9. a. De politie meet de hoeveelheid alcohol met een blaastest. Soms wordt ook een bloedtest gebruikt. b. De hoeveelheid alcohol wordt in promille gemeten. Het symbool hiervoor is: c. de maximale hoeveelheid alcohol voor automobilisten onder de 24 jaar is 0,2 10. a. 0,33 L *(4,5/100)= L ethanol 14,9 ml ethanol b. 750 ml*(12/100)=90,0 ml ethanol 11. Sterke dranken worden in een klein glas geschonken, lichtere dranken als bier en wijn in grotere. Zo bevat elk glas ongeveer evenveel alcohol. 12. je lichaam doet ongeveer één á anderhalf uur over het afbreken van een standaard glas drank. 13. In de lever wordt de alcohol afgebroken. De afbraakproducten beschadigen de levercellen en sterven ze af, waardoor de lever niet meer goed kan werken. In de lever hopen dan allerlei schadelijke stoffen op, leverontsteking. 11
12 14. C2H5OH(l)+CH3COOH(l) C2H4OOC2H5(l)+H2O(l) Gourmetstel of fondue het brandertje onder de pan. Gelkaarsen, raceauto s, flamberen van eten 17. C2H5OH(l)+3O2(g) 2CO2(g)+3H2O(l) 18. a. De standaardverhouding ethanol:zuurstof geeft 1:3 Bij twee mol ethanol verdubbelt de verhouding. 6 mol zuurstof is nodig bij een volledige verbranding van 2 mol ethanol. ethanol zuurstof Molverhouding in mol 1 3 Gekregen hoeveelheid in mol 2 6 Berekening: gekregen hoeveelheid ethanol /molverhouding ethanol * molverhouding zuurstof b/c. De standaard verhouding ethanol:zuurstof koolstofdioxide:water geeft 1:3 2:3 Bij de verbranding van 2 mol ethanol verdubbeld weer de verhouding, er wordt 6 mol water gevormd en 4 mol koolstofdioxide. ethanol zuurstof koolstofdioxide water Molverhouding in mol Gekregen hoeveelheid in mol Berekening voor water: gekregen hoeveelheid ethanol /molverhouding ethanol * molverhouding water Berekening voor koolstofdioxide: gekregen hoeveelheid ethanol /molverhouding ethanol * molverhouding koolstofdioxide *10 6 J per L 20. gegeven: 250 ml bier met 4,3% ethanol 250 ml bier bevat 438 kj energie gevraagd: Hoeveel procent van de energie is afkomstig van de ethanol? 250 ml bier bevat 250*(4,3/100)=10,75 ml ethanol. De verbrandingsenergie van ethanol is 22*10 6 J per L of 1000 ml. De hoeveelheid energie in 10,75 ml ethanol is: 10,75 ml /1000 ml*(22*10 6 )=23,65*10 4 J De hoeveelheid energie afkomstig van ethanol in 250 ml bier is: J / J*100= 54,0% 12
13 Samenvatting Alcohol, ethanol, ethylalcohol of C2H5OH. Ethanol is de vloeistof die jaarlijks voor meerdere dodelijke slachtoffers zorgt in het wegverkeer. Het zit in drank, je EHBO trommel en in nog veel meer dingen. De politie controleerd met een blaastest of je niet teveel gedronken hebt. 0,2 is voor automobilisten het maximale promilage alcohol wat ze mogen hebben. Teveel alcohol zorgt ervoor dat de lever afsterft. Ethanol wordt doormiddel van gistcellen gevormd. Hierbij zijn de hoeveelheid gistcellen, de temperatuur en de hoeveelheid suiker van belang. De vorming stopt namelijk als de hoeveelheid suiker op is of het alcoholpercentage hoger wordt dan 15%. Ethanol is giftig voor levende organismen. De gistcellen leggen het loodje als er teveel ethanol is. Suiker wordt omgezet in ethanol en koolstofdioxide. Hierbij hoort de volgende reactievergelijking: C6H12 12O6 2C 2C2H5OH + 2CO2 Met ethanol kan je ook andere stoffen maken. Een bekend voorbeeld is het veresteren van een alcohol en een carbonzuur. Esters hebben als kenmerk dat ze ieder een typerende geur hebben. De vereenvoudigde reactievergelijking van een ester is: Carbonzuur+Alcohol Ester+Water Voor de verestering van ethanol en ethanoaat (azijn) geld de volgende reactievergelijking: CH3CH CH2OH + CH3COOH COOH CH3COOCH COOCH2CH CH3 + H2O Het gevormde ester heet ethylethanoaat of ethylacetaat en heeft een fruitige geur. Ethanoaat en ethanol zijn niet het enige carbonzuur en alkanol waarmee je een ester kunt maken. Bij de verbranding van ethanol komt energie vrij. Dit noem je de stookwaarde. De stookwaarde van ethanol is 22*10 6 J per liter. 13
14 Bronnenlijst Chefke. (2008, mei 10). Zelf ethanol brouwen voor nog geen 20 cent per liter. Opgeroepen op oktober 15, 2008, van Autoblog: 20-cent-per-liter Graaf, A. v. (2007). Bier. Chemische Feitelijkheden, nr 239. Ikink, H. (2004, november 18). Verse frisse wijn dankzij moderne (bio)technologie. Opgeroepen op oktober 15, 2008, van Kennislink: Moore, J. (2005). Scheikunde voor Dummies. Pearson Education. 14
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieRekenen aan reacties (de mol)
Rekenen aan reacties (de mol) 1. Reactievergelijkingen oefenen: Scheikunde Deze opgaven zijn bedoeld voor diegenen die moeite hebben met rekenen aan reacties 1. Reactievergelijkingen http://www.nassau-sg.nl/scheikunde/tutorials/deeltjes/deeltjes.html
Nadere informatieCHEMIE. Weet wat je drinkt als je nog rijden moet!!! Een practicum over alcohol. Prof. dr. Wanda Guedens Lic. Monique Reynders
CHEMIE Weet wat je drinkt als je nog rijden moet!!! Een practicum over alcohol 2007 Universiteit Hasselt Introductie Weet wat je drinkt als je nog rijden moet! 1 In de chemie is een alcohol een koolstofverbinding
Nadere informatieSCHEIKUNDE VWO 4 MOLBEREKENINGEN ANTW.
OPGAVE 1 LEVEL 1 Uit de opgave haal je dat koper en zuurstof links van de pijl moeten staan en koper(ii)oxide rechts van de pijl. Daarna maak je de reactievergelijking kloppend. 2 Cu + O 2 à 2 CuO Filmpje
Nadere informatieUitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN
Nadere informatieLUMC SPECIALISTISCHE OPLEIDINGEN Tentamen Scheikunde voor operatieassistenten i.o. 2007
LUMC SPECIALISTISCHE OPLEIDINGEN Tentamen Scheikunde voor operatieassistenten i.o. 2007 docent: drs. Ruben E. A. Musson Het gebruik van uitsluitend BINAS is toegestaan. 1. Welk van de volgende processen
Nadere informatieFosfor kan met waterstof reageren. d Geef de vergelijking van de reactie van fosfor met waterstof.
1 Een oplossing van zwavelzuur en een oplossing van bariumhydroxide geladen beide elektriciteit. Wordt bij de zwavelzuuroplossing een oplossing van bariumhydroxide gedruppeld, dan neemt het elektrisch
Nadere informatieReactie propaan-2-ol, azijnzuur en zwavelzuur
Reactie propaan-2-ol, azijnzuur en zwavelzuur 1. Onderzoeksvraag Wat verkrijg je wanneer je propaan-2-ol, azijnzuur en zwavelzuur samen gaat verwarmen? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor
Nadere informatieParagraaf 1: Fossiele brandstoffen
Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,
Nadere informatieGratis E-book Wijn maken druivenwijnmaken.nl
Gratis E-book Wijn maken druivenwijnmaken.nl Hoe maak je wijn? Op de volgende pagina s leer je stap voor stap wijn maken van druiven. Zelf doe ik dit nu al 17 jaar, in begin met wisselend succes, maar
Nadere informatiegist luchtige schimmels
gist luchtige schimmels Zonder microben zou jouw ontbijt er heel anders uitzien. Dan was er bijvoorbeeld geen brood, geen kaas en geen yoghurt. Ook heel veel ander eten en drinken, zoals wijn, bier, koffie,
Nadere informatieDit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen
MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1982 MAVO-4 Woensdag 15 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) MEERKEUZETOETS Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20
Nadere informatieendotherme reactie met soda
endotherme reactie met soda 1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we temperaturen behalen onder de nul graden Celsius m.b.v. dinatriumcarbonaat? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Endo-energetisch
Nadere informatie(8) 1 Teken de structuurformules van de volgende stoffen:
Scheikunde Toets oofdstuk 7 5 Vragen V Versie Max 43 punten (8) 1 Teken de structuurformules van de volgende stoffen: exaan-2-ol Propaandizuur Pentaan-2,2,3-triamine D 3-ethyl-2,3-dimethylheptaan 2 Gist
Nadere informatie07 MOLECUULFORMULES & CHEMISCHE BINDINGEN PROCESTECHNIEK
PROCESTECHNIEK Wat leer je? het verschil uitleggen tussen symbolenformules en molecuulformules; molecuulformules opstellen aan de hand van tekeningen van moleculen; het aantal en de soort atomen van een
Nadere informatieHoeveel deeltjes zijn aanwezig in één mol? Wat is de concentratie van een oplossing? molaire concentratie.
Zowel in het vat, de fles als het glas zit dezelfde soort whisky. Is er een verschil in percentage alcohol? Hoeveel deeltjes zijn aanwezig in één mol? Geef de formule die het verband weergeeft tussen de
Nadere informatieSE voorbeeldtoets 5HAVO antwoordmodel
SE voorbeeldtoets 5AV antwoordmodel Stikstof Zwaar stikstofgas bestaat uit stikstofmoleculen waarin uitsluitend stikstofatomen voorkomen met massagetal 15. 2p 1 oeveel protonen en hoeveel neutronen bevat
Nadere informatieRekenen aan reacties 2. Deze les. Zelfstudieopdrachten. Zelfstudieopdrachten voor volgende week. Zelfstudieopdrachten voor deze week 18-4-2016
Rekenen aan reacties 2 Scheikunde Niveau 4 Jaar 1 Periode 3 Week 4 Deze les Rekenen aan reactievergelijkingen Samenvatting Vragen Huiswerk voor volgende week Bestuderen Lezen voor deze week Bestuderen
Nadere informatieZUUR-BASE BUFFERS Samenvatting voor het VWO
ZUUR-BASE BUFFERS Samenvatting voor het VWO versie december 2014 INHOUDSOPGAVE 1. Vooraf 2. Wat is een buffer? 3. Hoe werkt een buffer? 4. Geconjugeerd zuur/base-paar 5. De ph van een buffer De volgende
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende
Nadere informatieZUUR-BASE BUFFERS Samenvatting voor het VWO
ZUUR-BASE BUFFERS Samenvatting voor het VWO versie december 2017 INHOUDSOPGAVE 1. Vooraf 2. Wat is een buffer? 3. Hoe werkt een buffer? 4. Geconjugeerd zuur/base-paar 5. De ph van een buffer De volgende
Nadere informatieBier. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Wat is bier?
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over een drank die men in de horeca veel schenkt of tapt, namelijk bier. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart kun je: de grondstoffen
Nadere informatieH4sk-h3. Willem de Zwijgerteam. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Willem de Zwijgerteam 20 september 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/65592 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatieDatum Voorzitter Secretaris Klusser
Datum Voorzitter Secretaris Klusser Elaborate Aan de slag 4: Het winnen van koper uit malachiet teamopdracht Inleiding De bereiding van koper uit malachiet gaat in verschillende stappen: Stap 1: het maken
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN
MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1974 MAVO-4 Dinsdag 11 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN
Nadere informatieH C H. 4-amino-2-pentanon propylmethanoaat 4-hydroxy-2-methyl-2-buteenzuur. 2,3-dihydroxypropanal
efenopgaven hoofdstuk 12 1 pgave 1 Geef de systematische naam van de volgende stoffen: 2 2 2 4-amino-2-pentanon propylmethanoaat 4-hydroxy-2-methyl-2-buteenzuur 2 2 -methoxycycolpentaancarbonzuur de ester
Nadere informatieHoofdstuk 3: Zuren en basen
Hoofdstuk 3: Zuren en basen Scheikunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Onderwerpen Scheikunde 2011 2012 Stoffen, structuur en binding Kenmerken van Reacties Zuren en base Redox Chemische technieken Koolstofchemie
Nadere informatieIs de pinda een energiebron? Zo ja, hoeveel energie bevat de pinda dan?
Is de pinda een energiebron? Zo ja, hoeveel energie bevat de pinda dan? Uit bijna alle dieetvoorschriften blijkt: 'Van pinda's eten wordt je snel dik. Je wordt er snel dik van, omdat ze veel calorieën
Nadere informatieEindexamen scheikunde 1 vwo 2001-I
Eindexamen scheikunde vwo -I 4 Antwoordmodel Parkeerkaartje Het juiste antwoord is: S O 8 - + I - SO4 - + I S O 8 - voor de pijl en SO4 - na de pijl I - voor de pijl en I na de pijl Indien de volgende
Nadere informatieAntwoorden. 3 Leg uit dat er in het zout twee soorten ijzerionen aanwezig moeten zijn.
Antwoorden 1 Hoeveel protonen, elektronen en neutronen heeft een ion Fe 3+? 26 protonen, 23 elektronen, 30 neutronen 2 Geef de scheikundige namen van Fe 2 S 3 en FeCO 3. ijzer(iii)sulfide en ijzer(ii)carbonaat
Nadere informatieExo-energetische reactie: Een chemische reactie waarbij energie vrijgegeven wordt.
Onweer onder water 1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we een onweer onder water nabootsen? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Redoxreactie: Een reactie tussen atomen, moleculen en/of
Nadere informatie5, waar gaat dit hoofdstuk over? 1.2 stoffen bij elkaar: wat kan er gebeuren? Samenvatting door een scholier 1438 woorden 31 maart 2010
Samenvatting door een scholier 1438 woorden 31 maart 2010 5,6 15 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde Hoofdstuk 1 stoffen bij elkaar 1.1 waar gaat dit hoofdstuk over? Als je 2 stoffen bij elkaar doet
Nadere informatieOefenopgaven CHEMISCHE INDUSTRIE
Oefenopgaven CEMISCE INDUSTRIE havo OPGAVE 1 Een bereidingswijze van fosfor, P 4, kan men als volgt weergeven: Ca 3 (PO 4 ) 2 + SiO 2 + C P 4 + CO + CaSiO 3 01 Neem bovenstaande reactievergelijking over
Nadere informatieEindexamen vwo scheikunde pilot I
Duurzame productie van waterstof uit afvalwater 1 maximumscore 4 C 6 H 12 O 6 + 4 H 2 O 4 H 2 + 2 CH 3 COO + 2 HCO 3 + 4 H + molverhouding CH 3 COO : HCO 3 = 1 : 1 en C balans juist 1 coëfficiënt voor
Nadere informatieLeerlingenmateriaal II: Practicum, wat gebeurt er met moleculen en energie in een
Leerlingenmateriaal II: Practicum, wat gebeurt er met moleculen en energie in een (brandende) pinda? Inleiding De pinda (Arachis hypogaea), is een peulvrucht. Het bijzondere van de pinda is dat de peul,
Nadere informatieEindexamen vwo scheikunde pilot I
Biodiesel uit plantaardig afval 16 maximumscore 2 De verbrandingswarmte van 1,0 L ethaanzuur bedraagt 3 1, 0 1, 05 10 5 6 8,72 10 10 = 15(MJ). 60,05 (Dit is kleiner dan 24 MJ L 1.) berekening van het aantal
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 8 OPGAVEN
MAVO-4 I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1973 MAVO-4 Woensdag 9 mei, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 8 OPGAVEN
Nadere informatieExamen VWO. Scheikunde 1 (nieuwe stijl)
Scheikunde 1 (nieuwe stijl) Examen VW Voorbereidend Wetenschappelijk nderwijs Tijdvak 1 Maandag 27 mei 13.30 16.30 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 66 punten te behalen; het examen bestaat uit 24
Nadere informatieOefen opgaven rekenen 4 HAVO bladzijde 1
Oefen opgaven rekenen 4 HAVO bladzijde 1 Opgave 1 uitrekenen en afronden Bij +/- rond je af op het kleinste aantal DECIMALEN, bij x/ rond je af op het kleinste aantal SIGNIFICANTE CIJFERS. Bij gecombineerde
Nadere informatieTITRATIES Een korte inleiding en voorbeelden voor het HAVO en VWO
TITRATIES Een korte inleiding en voorbeelden voor het HAVO en VWO versie juli 2017 WOORD VOORAF De in dit document besproken titratiemethoden vormen de basis van de diverse varianten die in de loop der
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2003-II
4 Antwoordmodel Superzwaar 1 Een juiste berekening leidt tot de uitkomst 50 (neutronen). opzoeken van het atoomnummer van krypton (36) 1 berekening van het aantal neutronen: 86 verminderd met het atoomnummer
Nadere informatieEUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010. Land:
EUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010 Land: Team: Namen en handtekeningen 1 OPDRACHT 1 Relatieve vochtigheid van de lucht 1.1: Het dauwpunt is (noteer ook de eenheid)
Nadere informatieDe kleiner afgedrukte errata zijn niet (zo) storend.
Module 4 Formules Blz. 5-11 boven opdracht 5.12: molmassa zuurstof = 16 gram I molecuulmassa zuurstof = 16 u moet zijn molmassa zuurstof = 32 gram I molecuulmassa zuurstof = 32 u Blz. 2-7 (vraag) c. moet
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2007-II
Beoordelingsmodel Kwik 1 maximumscore 2 aantal protonen: 160 aantal elektronen: 158 aantal protonen: 160 1 aantal elektronen: het gegeven aantal protonen verminderd met 2 1 2 maximumscore 2 g 2 Cl 2 Indien
Nadere informatieOEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN
OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN * = voor VWO Salmiak, NH 4 Cl(s), kan gemaakt worden door waterstofchloride, HCl(g), te laten reageren met ammoniak, NH 3 (g) 01 Wat is de chemische naam voor salmiak? 02 Geef
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,
Nadere informatieOefenopgaven ANALYSETECHNIEKEN
Oefenopgaven ANALYSETECHNIEKEN vwo Massaspectrometrie en IR-spectrometrie OPGAVE 1 MTBE is een stof die aan benzine wordt toegevoegd voor een betere verbranding (de klopvastheid wordt vergroot). Door middel
Nadere informatie3.7 Rekenen in de chemie extra oefening 4HAVO
3.7 Rekenen in de chemie extra oefening 4HAVO 3.7.1 Tellen met grote getallen In het dagelijks leven tellen we regelmatig het aantal van bepaalde voorwerpen. Vaak bepalen we dan hoeveel voorwerpen er precies
Nadere informatieWereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt dat niet alle
Wereldoriëntatie - Natuur Algemene vaardigheden: 1.1 & 1.2 Levende en niet-levende natuur: 1.3 & 1.5 Wereldoriëntatie - Techniek 2.16* Geschatte lesduur 50 minuten Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt
Nadere informatieEsters. Versie 1 November 2014
Esters Versie 1 November 2014 Gepubliceerd en gedistribueerd door Universiteit Utrecht Departement Scheikunde Onderwijsinstituut Scheikunde Padualaan 8 3584 CH Utrecht Nederland Ontwikkelaar: Anneke Drost,
Nadere informatieHoofdstuk 3: Water, zuren en basen
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep
Nadere informatießCalciumChloride oplossing
Samenvatting door R. 1673 woorden 17 februari 2013 8 1 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Additiereactie Bij een reactie tussen hexeen en broom springt de C=C binding open. Aan het molecuul
Nadere informatieDit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen
MAVO-4 I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1983 MAVO-4 dinsdag 17 mei, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) MEERKEUZETOETS Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen
Nadere informatieRijden onder invloed - Deel 2: Stellingenspel over invloed van alcohol op het menselijk lichaam en het verkeer
Vraag/Stellg 1 Als Als we we bier bier drken, drken, consumeren consumeren we we.. Wat Wat is is de de scheikundige scheikundige naam naam van van dit dit type type van van?? a) a) Methanol Methanol b)
Nadere informatie7.1 Het deeltjesmodel
Samenvatting door Mira 1711 woorden 24 juni 2017 10 3 keer beoordeeld Vak NaSk 7.1 Het deeltjesmodel Een model van een stof Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen. Aangezien je niet kunt zien hoe een
Nadere informatieH7 werken met stoffen
H7 werken met stoffen Stofeigenschappen Faseovergangen Veilig werken met stoffen Chemische reacties Stoffen Zuivere stoffen mengsels legeringen één soort moleculen opgebouwd uit een aantal verschillende
Nadere informatieDruivensuiker in zetmeel
Druivensuiker in zetmeel 1. Onderzoeksvraag Hoe kan je aantonen dat druivensuiker te bekomen is uit zetmeel? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Druivensuiker en zetmeel b. Materiaal
Nadere informatie5-1 Moleculen en atomen
5-1 Moleculen en atomen Vraag 1. Uit hoeveel soorten moleculen bestaat een zuivere stof? Vraag 2. Wat is een molecuul? Vraag 3. Wat is een atoom? Vraag 4. Van welke heb je er het meeste: moleculen of atomen?
Nadere informatieOpgave 1. n = m / M. e 500 mg soda (Na 2CO 3) = 0,00472 mol. Opgave 2. m = n x M
Hoofdstuk 8 Rekenen met de mol bladzijde 1 Opgave 1 n = m / M a 64,0 g zuurstofgas (O 2) = 2,00 mol (want n = 64,0 / 32,0) enz b 10,0 g butaan (C 4H 10) = 0,172 mol c 1,00 g suiker (C 12H 22O 11) = 0,00292
Nadere informatieOefenopgaven analysetechnieken Scheikunde 2
Oefenopgaven analysetechnieken Scheikunde 2 Massaspectrometrie en IR-spectrometrie In het eindexamen van 2001 (eerste tijdvak) komt een opgave voor over MTBE. Dat is een stof die aan benzine wordt toegevoegd
Nadere informatieLeerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken
Leerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken Introductie Wat eet je? Wat drink je? Welke producten gebruik je tijdens je verzorging? Welke producten worden er bij jou thuis gebruikt om schoon te maken?
Nadere informatie5 Formules en reactievergelijkingen
5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje
Nadere informatieOefenvragen Hoofdstuk 6 Chemische industrie
Oefenvragen Hoofdstuk 6 Chemische industrie Vraag 1 Koppel de begrippen (12345) aan de juiste omschrijving (ABCDE). A. molecuul dat is gemaakt uit een grote hoeveelheid aan elkaar gekoppelde kleine moleculen.
Nadere informatie3.1. 1. In een reactieschema staan de beginstoffen en de reactieproducten van een chemische reactie.
3.1 1. In een reactieschema staan de beginstoffen en de reactieproducten van een chemische reactie. 2. De pijl in een reactieschema (bijvoorbeeld: A + B C) betekent: - A en B reageren tot C of - Er vindt
Nadere informatie4 Verbranding. Bij gele vlammen ontstaat roet (4.1)
4 Verbranding Verbrandingsverschijnselen (4.1) Bij een verbranding treden altijd een of meer van de volgende verschijnselen op: rookontwikkeling, roetontwikkeling, warmteontwikkeling, vlammen, vonken.
Nadere informatieNatuurlijk heb je nu nog géén massa s berekend. Maar dat kan altijd later nog. En dan kun je mooi kiezen, van welke stoffen je de massa wil berekenen.
Hoofdstuk 17: Rekenen in molverhoudingen 17.1 Rekenen aan reacties: een terugblik én een alternatief In hoofdstuk 11 hebben we gerekend aan reacties. Het achterliggende idee was vaak, dat je bij een reactie
Nadere informatieLeerlingenhandleiding
Leerlingenhandleiding Afsluitende module Alternatieve Brandstoffen - Chemie verdieping - Ontwikkeld door dr. T. Klop en ir. J.F. Jacobs Op alle lesmaterialen is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk
Nadere informatie1) Stoffen, moleculen en atomen
Herhaling leerstof klas 3 1) Stoffen, moleculen en atomen Scheikundigen houden zich bezig met stoffen. Betekenissen van stof zijn onder andere: - Het materiaal waar kleding van gemaakt is; - Fijne vuildeeltjes;
Nadere informatieRACEN met... WC-papier
RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen
Nadere informatieHertentamen Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers i.o. en operatie-assistenten i.o.
Hertentamen Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers i.o. en operatie-assistenten i.o. voorjaar 2008 - Antwoorden docent: drs. Ruben E. A. Musson Deze toets bestaat uit 25 vragen waarvan sommige
Nadere informatieHoofdstuk 1. Scheikunde is overal. J.A.W. Faes (2019)
Hoofdstuk 1 Scheikunde is overal J.A.W. Faes (2019) Hoofdstuk 1 Scheikunde is overal Paragrafen 1.1 Stofeigenschappen 1.2 Veiligheid 1.3 Faseveranderingen Practica Experiment 1 Hoe werkt de gasbrander?
Nadere informatieEindexamen scheikunde 1 vwo 2007-II
Beoordelingsmodel EcoEthanol TM 1 maximumscore 2 Voorbeelden van juiste argumenten zijn: Er komt minder broeikasgas / de toename van het 2 gehalte in de atmosfeer wordt minder / het gaat de opwarming van
Nadere informatie3. Welke van onderstaande formules geeft een zout aan? A. Al 2O 3 B. P 2O 3 C. C 2H 6 D. NH 3
Toelatingsexamens en Ondersteunend Onderwijs VOORBLAD EXAMENOPGAVEN Toetsdatum: n.v.t. Vak: Scheikunde voorbeeldexamen 2015 Tijdsduur: 2 uur en 30 minuten De volgende hulpmiddelen zijn toegestaan bij het
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo Samenvatting door een scholier 1366 woorden 12 november 2012 6,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 1.1 Bij scheikunde hou je
Nadere informatiewoensdag 14 december 2011 16:06:43 Midden-Europese standaardtijd
INLEIDING Geef de reactievergelijking van de ontleding van aluminiumoxide. 2 Al 2 O 3 4 Al + 3 O 2 Massaverhouding tussen Al en O 2 1,00 : 0,889 Hoeveel ton Al 2 O 3 is er nodig om 1,50 ton O 2 te produceren?
Nadere informatieOefen-SE SE4 Havo 5. Micro-organismen
Oefen-SE SE4 Havo 5 Bij alle berekeningen moeten de antwoorden in wetenschappelijke notatie, in het juiste aantal significante cijfers en indien nodig met de juiste eenheid weergegeven worden. Micro-organismen
Nadere informatieMoleculaire Gastronomie: Gluten
Moleculaire Gastronomie: Gluten Het maken en analyseren van deeg met gluten Inleiding Moleculaire gastronomie heeft alles te maken met het ontdekken van nieuwe smaakcombinaties, experimenteren met structuren
Nadere informatieOefenvragen Hoofdstuk 5 Reacties en energie antwoorden. Vraag 1 Geef bij iedere blusmethode aan, welk onderdeel van de branddriehoek wordt weggenomen.
Oefenvragen Hoofdstuk 5 Reacties en energie antwoorden Vraag 1 Geef bij iedere blusmethode aan, welk onderdeel van de branddriehoek wordt weggenomen. I. Een houtvuurtje wordt geblust met water. Het vuur
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2006-I
4 Beoordelingsmodel Rood licht Maximumscore 1 1 edelgassen 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: De (negatieve) elektronen bewegen zich richting elektrode A dus is elektrode A de positieve elektrode.
Nadere informatieGrootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland. Scheikunde. Trainingsmateriaal. De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.
Grootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland Scheikunde Trainingsmateriaal De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.nl Traininingsmateriaal Scheikunde Lyceo-trainingsdag 2015 Jij staat op
Nadere informatieDe oorspronkelijke versie van deze opgave is na het correctievoorschrift opgenomen.
Toelichting bij Voorbeeldopgaven Syllabus Nieuwe Scheikunde HAVO De opgave is een bewerking van de volgende CE-opgave: LPG 2007-2de tijdvak De oorspronkelijke versie van deze opgave is na het correctievoorschrift
Nadere informatie4.9. Boekverslag door W woorden 1 februari keer beoordeeld
Boekverslag door W. 2239 woorden 1 februari 2006 4.9 110 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: We hebben voor ANW voor de praktische opdracht het onderwerp alcohol gekozen. Dit omdat wij zelf veel hiermee
Nadere informatieScheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Nadere informatieMicro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen?
Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen Deze kaart gaat over micro-organismen. Microorganismen zitten in voedsel. Als je voedsel bereidt is het belangrijk om te weten wat micro-organismen
Nadere informatieOefentoets zuren en basen havo
Oefentoets zuren en basen havo Opgave 1 Melk en yoghurt Zweedse voedingswetenschappers hebben in 2014 bij meer dan 10000 mensen onderzocht of melk en melkproducten gezond zijn. Het doel van het onderzoek
Nadere informatieDe Wijn deel II. De druiven geplukt toen ze nèt goed rijp waren. Dit proefondervindelijk vastgesteld.
De Wijn deel II De druiven geplukt toen ze nèt goed rijp waren. Dit proefondervindelijk vastgesteld. Ontsteeld, gewassen en gekneusd in twee emmers. Een heel subtiele met de neus heerlijk waarneembare
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo II
Beoordelingsmodel MTBE 1 maximumscore 3 2 C 5 12 O + 15 O 2 10 CO 2 + 12 2 O alleen C 5 12 O en O 2 voor de pijl 1 alleen CO 2 en 2 O na de pijl 1 juiste coëfficiënten 1 Indien een reactievergelijking
Nadere informatieEindexamen scheikunde 1 vwo II
Beoordelingsmodel Cacaoboter 1 maximumscore 2 Voorbeelden van juiste antwoorden zijn: De warmte die nodig is voor het smelten, wordt aan de mond onttrokken. Smelten is (kennelijk) een endotherm proces.
Nadere informatieDocentenhandleiding. Hoofdstuk 1 Inleiding
Docentenhandleiding Over de inhoud Het boekje bij voorkeur als boekje laten afdrukken op A3 papier. De meeste repro afdelingen op school beschikken over geavanceerde apparatuur waar dit een koud kunstje
Nadere informatieSCHEIKUNDE. Hoofdstuk 9
SCHEIKUNDE Hoofdstuk 9 Par. 1 Elke chemische reactie heeft een energie-effect. De chemische energie voor én na de reactie is niet gelijk. Als de reactie warmer wordt is de chemische energie omgezet in
Nadere informatieBrew a better Breezer
Brew a better Breezer Workshop Woudschoten Conferentie Sonja Isken / Marieke Beijer Levensmiddelenmicrobiologie Biotechnologie Wageningen Universiteit Workshop - Brew a better breezer Breezer Levensmiddelenfermentaties
Nadere informatieAardolie is een zwart, stroperig mengsel van heel veel stoffen, wat door middel van een bepaalde scheidingsmethode in zeven fracties gescheiden wordt.
Meerkeuzevragen Naast koolstofdioxide en waterdamp komen bij verbranding van steenkool nog flinke hoeveelheden schadelijke stoffen vrij. Dit komt doordat steenkool ook zwavel- en stikstofatomen bevat,
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door W. 1173 woorden 23 juni 2016 6,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Samenvatting H1 1 t/m 7 1 Atoombouw: Atoom: Opgebouwd uit
Nadere informatieBronnen. Meer info. Naam: Co-wetenschapp(st)er: Klas:
Bronnen - Het grote experimenteerboek, uitgeverij Deltas, 2003 - Aan de slag met Findus, uitgeverij Davidsfonds/Infodok, 2000 - Grasspriet Themadossier 4 Tuinbouw, Plattelandsklassen vzw Meer info Telefoon:
Nadere informatieIn het artikel worden een aantal stoffen genoemd die men aan kauwgom kan toevoegen om daarmee het tandbederf tegen te gaan.
Antizuurkauwgom Lees eerst bron 1 Antizuurkauwgom. In het artikel worden een aantal stoffen genoemd die men aan kauwgom kan toevoegen om daarmee het tandbederf tegen te gaan. 1. In het artikel wordt het
Nadere informatie6 VWO EXTRA OPGAVEN + OEFENTENTAMENOPGAVEN SCHEIKUNDE 1 H4, H5, H7, H13 en H14
6 VWO EXTRA OPGAVEN + OEFENTENTAMENOPGAVEN SCHEIKUNDE 1 H4, H5, H7, H13 en H14 1. Bij de reactie tussen ijzer en chloor ontstaat ijzer(iii)chloride, FeCl 3. Men laat 111,7 gram ijzer reageren met voldoende
Nadere informatieGIST. Van wort naar bier. Chris Talbot
GIST Van wort naar bier Chris Talbot Inhoud Gist Welke gist gebruik je? Hoeveel gist moet je toevoegen? Berekening korrelgist Hoofd- en nagisting Hergisting Gist Bijzondere ingrediënt Ééncellige schimmel,
Nadere informatieEXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN
MAVO-4 I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1974 MAVO-4 Woensdag 8 mei, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN
Nadere informatieBorrelhapjes met energie
Borrelhapjes met energie Keuzeopdracht voor biologie bovenbouw vwo Een practicum over voedingstoffen, voedingsmiddelen en energie Voorkennis: kennis over voeding uit de onderbouw biologie/verzorging. Termen
Nadere informatie6,4. Samenvatting door een scholier 1524 woorden 8 december keer beoordeeld. Bereiding alchohol. - Vergisting - Additie.
Samenvatting door een scholier 1524 woorden 8 december 2011 6,4 17 keer beoordeeld Vak NLT Bereiding alchohol - Vergisting - Additie Vergisting Gist is een eencellig organisme. Het zet suikers om in alcohol.
Nadere informatie