Bulgarije 29 april - 6 mei Tekst en foto s: Vincent van der Spek

Transcriptie

1 Bulgarije 29 april - 6 mei 2011 Tekst en foto s: Vincent van der Spek Inleiding Als de eerste vogel die je op vakantie ziet een Zwarte Ooievaar is, dan krijg je het gevoel dat het wel eens een hele goede reis kon worden. En een uitzonderlijke reis, dat werd het na die Zwarte Ooievaar over het vliegveld in Sofia zeker. We vestigden een ongekend soortenrecord: liefst 220 soorten werden gedetermineerd. Dat komt in een weekje in een Europees vrijwel nooit voor en dat in een uitermate prettig gezelschap. Daarbij werden veruit de meeste soorten ook nog eens goed gezien: ook de kwaliteit van de waarnemingen was doorgaans zeer hoog. En dat in een land waar iedere stop sowieso al een feest is. Zodra je de autodeur opent, hoor je een Grauwe Gors en vliegt er een Wielewaal of Zomertortel voorbij. Voor het derde jaar op rij vormden Bulgaarse gids Tihomir ( Tisho ) Stefanov en ik een tandem tijdens dit rondje Bulgarije. Ter plaatse was alles weer tot in de puntjes geregeld, dus konden we ons volop richten op vogels, en als er tijd voor was, zeker ook op zoogdieren, reptielen, amfibieën, vlinders, libellen en planten. Bulgarije kende het koudste en natste voorjaar in decennia. Daardoor waren nog niet alle soorten terug. Het klinkt gek, maar het slechte weer speelde ons zeker ook in de kaart. In de tweede helft van de week was er een stevige depressie, precies toen wij aan de kust van de Zwarte Zee waren beland. A blessing in disguise zoals de Engelsen zeggen. Door de storing kwamen tijdens een middag tientallen roofvogels naar beneden: we zagen daarbij liefst 13 soorten in 25 minuten, aangevuld met vele honderden Ooievaars, enkele Zwarte Ooievaars en Bijeneters: een bijzonder moment. Maar de weerstoring had nog meer voor ons in petto. Het zorgde voor een ongekende fall van zangvogels en dan bedoel ik echt ongekend. Er zaten honderden zangvogeltjes in de stuiken. In dit verslag doe ik een poging dit te beschrijven. Door de wind zat ook de zee vol vogels, met Yelkouanpijlstormvogels en tientallen Parelduikers, vaak in zomerkleed. Dat deze vakantie geen doorsnee week was, blijkt ook uit het feit dat het zelfs voor Tisho een bijzondere reis was. Nog nooit zag hij in één reis zoveel soorten, nog nooit maakte hij in het voorjaar zo n fall mee en niet eerder zag hij 140 soorten op één dag nota bene op een halve reisdag. Tot slot zag hij zelfs nog een nieuwe soort. Bij Kaliakra, in het noordoosten, kwamen binnen tien minuten van elkaar twee Jufferkranen uit zee zetten. Hoewel ze aan de andere kant van de Zwarte Zee broeden, is het ook in Bulgarije een zeldzaamheid! En dan hebben we het nog niet eens gehad over Keizerarenden, Oehoes, Bonte Tapuiten, Balkanvliegenvangers, Rotskruipers, Zwartkopgorzen en tientallen andere hoogtepunten. Alles bij elkaar is het geen wonder dat na deze week tien deelnemers en twee reisleiders met een grote glimlach huiswaarts keerden. Route Dag 1: Aankomst Sofia, door naar westelijke deel Rhodopigebergte in zuidwest Bulgarije. In de namiddag maakten we een korte stop op wat overgebleven kliekjes steppen, met uitzicht op het gebergte. Hier zien we diverse leuke soorten, zoals Arendbuizerd (paartje) en veel Kalanderleeuweriken.

2 Dag 2: In de ochtend bezoeken we de prachtige omgeving van Trigrad. Het hoofddoel: Rotskruiper. Dat lukt ook dit jaar weer: we zien liefst twee paartjes. Verder zitten er onder andere veel Alpengierzwaluwen en Rotszwaluwen, diverse Waterspreeuwen en twee Grijze Gorzen. Hier zijn de Rhodopen hoog en boreaal van karakter. In de middag reizen we door naar het oostelijke deel van de Rhodopen. Het gebergte is hier veel lager en daardoor meer Mediterraan van aard. Onderweg vinden we de eerste Cirlgors van de reis. s Avonds zoeken we in de omgeving van het hotel met succes met onze zaklampen naar Dwergooruilen.

3 Dag 3: We verblijven de ochtend in de omgeving van Studen Kladenets. Van afstand hebben we zicht op de gierenvoederplaats. Soms komen ze dichtbij langs, zoals deze Aasgier. Het is hier een waar grasmussenfeest: er zitten diverse Oostelijke Orpheusgrasmussen en Sperwergrasmussen, maar ook een Baardgrasmus en een Kleine Zwartkop. Een groepje van ca. 10

4 Ortolanen zijn vast doortrekkers. Verder zien we o.a. Oostelijke Blonde Tapuiten, Balkanbergfluiters, Rouwmezen en diverse Grijze en Cirlgorzen. In de middag gaan we naar Dolna Kula. Zwarte Ooievaars zien we regelmatig, maar deze regelmatig ook vissende vogel laat zich wel heel mooi bekijken. Verder hier onder andere twee Steenarenden, een Rotsklever en weer diverse Blonde Tapuiten. Dag 4: In de ochtend vogelen we rondom Madzharovo, met onder andere vijf Blauwe Rotslijsters en de laatste gieren van de reis. Dan gaan we op weg richting de kust maar met diverse vogelstops.

5 Griekse Spotvogel en Maskerklauwier werken helaas niet mee. Niemand heeft ze tot nu toe gemeld dit jaar: ze zijn gewoon nog niet terug. Maar o.a. Keizerarend werkt wel prettig mee! We zien een paartje bij een bewaakt nest. Siesels zijn het stapelvoedsel voor deze wereldwijd bedreigde arend. We zien diverse van deze holbewonende knaagdieren lopen. Doordat de arenden op deze beesten jagen, komen er weer holen vrij voor Izabeltapuiten, die daarin broeden: een mooie ketting. Onderweg zien we verder onder andere enkele Schreeuwarenden en een Zwartkopgors: die laatste arriveren pas laat in het jaar, dus eind april, begin mei zijn ze nog niet algemeen. Dag 5: Vogelen in en rondom Burgas. Niet de mooiste omgeving op aarde er is hier veel industrie en viezigheid maar de moerassen in de omgeving zijn zeer productief. De foto hieronder is overigens wel echt een uitzondering, zelfs in deze omgeving.

6 Roze en de bedreigde Kroeskoppelikanen, duizenden moerassterns, honderden steltlopers (waaronder een Poelruiter), Dwergaalscholvers, Woudapen, Ralreigers, Reuzensterns en wat Dunbekmeeuwen: aan kwaliteit en kwantiteit geen gebrek. Hier en daar vinden we kleine clubjes Roodpootvalken. Door het slechte weer dat binnenkomt worden we op onze wenken bediend. Binnen een half uur vallen er 173 roofvogels naar beneden, verdeeld over 11 soorten: Zwarte Wouw, Wespendief, Buizerd, Slangenarend, Schreeuwarend, Dwergarend, Sperwer, Bruine Kiekendief, Grauwe Kiekendief, Boomvalk en Roodpootvalk. De ter plaatse verblijvende Torenvalk en Zeearend vullen het totaal aan tot 13 soorten. Wespendief is veruit de algemeenste rover, met ca. 140 exemplaren. Het geheel wordt aangevuld met 5 Zwarte en ca. 735 gewone Ooievaars en 24 Bijeneters. Ook zangvogels zijn volop aanwezig rondom burgas, met onder andere enkele Oostelijke Vale Spotvogels, een Sperwergrasmus en wat Buidelmezen die zich fraai laten bekijken.

7 Dag 6: In de ochtend verblijven we nog rondom Burgas, vooral om steltlopers te bekijken, daarna vertrekken we al vogelend richting het noordoosten. We zien vandaag liefst 140 soorten! Stelten kijken levert nog een paar vakantiesoorten op. Het regent licht, maar in Goritza laten de Balkanvliegenvangers zich prima zien. Een Zwarte Specht vliegt voorbij, de enige Grijskopspecht van de reis laat zich helaas alleen horen. De Middelste Bonte Specht werkt wel uitstekend mee. Vlak bij Balchik vinden we al snel het paartje Oehoe op de rotswand. We gaan door naar Shabla, vlakbij ons hotel. Onder weg valt het al op dat er telkens vogeltjes op de weg zitten. Zo nu en dan worden ze vanuit de auto gedetermineerd: Grauwe Vliegenvanger, veel Paapjes. Wacht eens even, heel veel Paapjes. Een man Gekraagde Roodstaart. Hmmm. Het eerste wat ik zie als we de auto uitstappen is een man Withalsvliegenvanger. Prachtig! Deze soort broedt hier niet en is op weg naar het noorden. En dan: een Noordse Nachtegaal. Zelfde verhaal. De bosjes blijken propvol vogels te zitten, een fall van ongekende omvang. Er zitten letterlijk honderden zangvogels. We hebben nauwelijks tijd om op het meer naar de Roze Pelikaan, honderden Zwarte Sterns, twee Woudaapjes en acht Witoogeenden te kijken. En er vliegt ook nog een Roodpootvalk rond. Ik probeer aan de hand van enkele voorbeelden de massaliteit van de fall te duiden (die de dag erna gewoon doorging), al is het lastig te vangen. 1) De Bonte en Grauwe Vliegenvangers joegen zelfs op insecten op rotsblokken in de Zwarte Zee. Niet één, of twee, maar diverse vogels. 2) Op de tweede ochtend zat er een mannetje Kleine Vliegenvanger op de veranda van één van onze hotelkamers. De vogel verplaatste zich vervolgens naar de terrastafels. Ook zaten hier diverse Bonte Vliegenvangers, wat Paapjes, een Fluiter en een Tapuit. 3) Ik zag in Shabla een struikje waar liefst acht Paapjes op zaten. In het bosje zaten 2-3 Bonte en een mannetje Withalsvliegenvanger, 2-3 Fitissen, een Zwartkop en een Braamsluiper. Op de grond zat

8 een jagende Grauwe Vliegenvanger. En op de achtergrond zat een Noordse Nachtegaal zijn zang te oefenen. 4) Op een paadje bij Shabla telde ik zes Grauwe Vliegenvangers en een Gekraagde Roodstaart op een rij naar wormen pikken. 5) Diverse keren zagen we vanuit de rijdende bus (soms midden in dorpjes) Withalsvliegenvangers zitten. Als je al niet eens meer hoeft te stoppen om die mooi te zien... s Avonds voor het eten was het plan om nog een half uurtje over zee te kijken. Dat werd bruut verstoord omdat we twee spelende en jagende Otters in zee zagen. Prachtig! Ze bleven zo lang aanwezig dat er tijd was om iedereen erbij te halen. Dag 7: Kan het nog beter? Het antwoord is ja. Eerst gaan we naar Bolata en Kaliakra. Overal in Bulgarije regent het, maar zo pal aan de kust is het bij ons gewoon droog.het waait wel heel stevig. Er waren iets minder zangvogels aanwezig, maar nog steeds veel. We zien diverse Fluiters. Deze Woudaap maakt een ereronde boven zee en vliegt pal langs ons.

9 Op zee zien we Kuifaalscholvers, afkomstig van de enige kolonie in Bulgarije. Ook zitten er vele Parelduikers, vaak in zomerkleed. Die waren nog niet eerder tijdens een van de reizen gezien. Zo nu en dan komt er een plukje Yelkouanpijlstormvogels voorbij. Bonte Tapuit is voor de meeste mensen een nieuwe soort. Rondom Kaliakra zijn ze makkelijk te vinden. Op de kaap zelf zitten veel vogels. We vermaken ons met de Alpengierzwaluwkolonie. Een vrouwtje Roodpootvalk doet een geslaagde poging heel mooi te zijn. Ook hier weer Ortolanen en Bonte Tapuiten, een Kleine Vliegenvanger en de enige Spotvogel (een doortrekker hier) van de reis. De

10 grote verrassing komt echter in de vorm van twee Jufferkranen die uit zee komen, zelfs een nieuwe soort voor Tisho! Ik had iets heel anders in gedachten toen ik zei dat we met zo n fall eigenlijk een spectaculaire soort moesten vinden, maar de kranen zijn niettemin zeer, zeer welkom. Onze stake-out op de steppen voor Griel bewijst wederom zijn waarde: we zien twee paartje. Ook zitten hier de enige Kortteenleeuweriken van de reis en vliegen er een Schreeuwarend en een Grauwe Kiekendief voorbij. Twee Roodpootvalken zijn aan het jagen en een paartje Vorkstaartplevier is erg tam.

11 Tot slot gaan we naar Durankulak, één van de beste plekken op aarde om in de winter honderden, zo niet duizenden Roodhalsganzen te zien. In het zomerhalfjaar is het moeras echter van belang voor heel andere vogels. Het is vooral dé plek voor Veldrietzanger in Bulgarije. Onderweg onderscheppen we een prachtige groep van 16 jagende Roodpootvalken. In Durankulak zien we ook weer een clubje Roze Pelikanen, opvallend veel Ralreigers (in groepjes, wellicht doortrekkers), wat Witoogeenden... Het is allang duidelijk dat we een record aantal soorten hebben (213), maar iedere nieuwe wordt met gejuich ontvangen. Een Tuinfluiter (214) is zo vermoeid, dat we hem bijna op kunnen pakken. Drie Duinpiepers zijn een stuk spannender als nieuwe vakantiesoort (215). Voor de verandering zien we weer eens een Kleine Vliegenvanger. Het aantal moerassterns is werkelijk onvoorstelbaar. Je wordt haast misselijk van het gedans boven het water. Het zijn vooral Zwarte Sterns, maar er is ook een homogene groep van 180 Witvleugelsterns. Hoe hard we ook proberen, de Veldrietzanger laat zich niet zien. Door de harde wind (6 Bft.) zijn alle rietvogels weggedoken. Normaliter is het hier een kakofonie van zangvogelgeluiden, maar nu zingen slechts twee Kleine en twee Gote Karekieten, een Snor en zowaar een Sprinkhaanzanger (soort 216). Op het meer zit een andere inhaler, eentje die moeilijker is dan je zou verwachten: een man Kuifeend (217). Na lang zoeken naar de Veldriet begint het donker te worden. Zelfs de IJsvogels lijken nu grauw. Toch weet Tisho er nog iets moois uit te trekken: een groepje van 7 Lachsterns (218) dat pal over ons hoofd over land doortrekt. Ze worden gevolgd door een groep van 17 Roodpootvalken. Is het dezelfde groep die we eerder zagen, aangevuld met één vogel? Heel moe, maar heel voldaan gaan we richting het avondeten. De dip van de Veldriet is snel vergeten. Wat een dag. Wat een reis. Dag 8: Voor het ontbijt kijken enkele mensen nog even over zee. In een struikje zit een Fluiter, een Tapuit zit op de grond. Het is dus nog niet voorbij met de zangvogels! Er vliegt aardig wat over zee, vooral sterns en Parelduikers (> 50). In een groepje Krombekstrandlopers dat vrij dichtbij passeert vliegt een zomerkleed Kanoet, soort 219. We maken na het ontbijt nog één stop in het Baltata reservaat, een prachtig nat stukje bos langs de kust, midden in een badplaats. We vinden diverse Balkanvliegenvangers. En dan, enigszins onverwacht, ie daar dan toch: de mijlpaal. Een vrouwtje Kleine Bonte Specht is soort 220. Een Zwarte roept nog in de verte, en een Groene laat zich mooi bekijken. In de bosrand, vlakbij de bus, volgt een waardig afscheid van het vogelen: nog maar eens een mannetje Kleine Vliegenvanger.

12 Onder weg zien we nog drie Slangenarenden en twee Schreeuwarenden. Maar bij de benzinepomp, niet ver voor Sofia, geven de meeste mensen de voorkeur aan een ijsje boven vogels kijken. Is het een teken van boven? We gaan richting huis beseffen we ons als we tussen de koekjes in de schappen kijken. Dag 9: Vandaag staan we heel vroeg op voor onze vlucht naar Amsterdam, onder weg mijmerend over alle mooie soorten en landschappen. Hoogtepunten Uiteraard het gigantische aantal soorten, de fall, de bedreigde soorten Witoogeend, Kroeskoppelikaan en Keizerarend (één van de 20 soorten roofvogels), tientallen Parelduikers (veelal in zomerkleed), tientallen Yelkouan Pijlstormvogels, tientallen Roodpootvalken, incl. groepen van 16 en 17, twee Jufferkranen, twee Oehoes, Dwergooruilen, Oostelijke Blonde en Izabeltapuiten, Balkankwikstaarten (incl. de hybriden superciliaris en dombrowskii ), alle mogelijke grasmussen (incl. Oostelijke Orpheus), Oostelijke Vale Spotvogels, Balkanbergfluiters, alle vijf de Europese vliegenvangers op één dag (dus incl. Balkanvliegenvanger), Rouwmezen, 4 Rotskruipers, Rotsklever, Zwartkopgorzen, twee Otters (twee langdurig spelend en jagend in zee), Siesels, Bruinvissen en alle reptielen en amfibieën.

13 Aan het einde van een reis stemmen we altijd op de soort van de reis. Ieder jaar zijn er weer andere hoogtepunten, omdat iedere soort/waarneming per reis een eigen verhaal kent. Hier is de top 5, met het verhaal erachter. 1. Kleine Vliegenvanger De belichaming van de fall. Deze soort trekt alleen door in Bulgarije en de kans is dan ook groot dat je ze niet te zien krijgt. Het was één van de schaarse soorten tijdens de fall, en ze waren vaak lastig te vinden, maar uiteindelijk kreeg iedereen er minstens eentje mooi te zien. En het waren nog allemaal mannetjes ook! De tweede ochtend van de fall zat er zelfs één open en bloot op de leuning van de veranda van een kamer van één van de deelnemers. 2. Roodpootvalk Mijn persoonlijke favoriet. Toen we een groep van 16 jagende vogels vonden boven een veld in het noordoosten, was zelfs ik een half uur stil. Wat een schoonheid. Maar zijn nu de mannetjes of toch de vrouwtjes mooier?

14 3. Scharrelaar Verrassend schaars dit jaar. Uiteindelijk zagen we er maar drie. Dat is wel eens anders! Maar er ging er eentje pal naast de bus zitten en dat maakte een hoop goed. Deze soort haalde de top 5 mede omdat we er zoveel moeite voor hebben moeten doen. 4. Sperwergrasmus Zagen we ze in de Rhodopen al goed, één vogel tijdens de fall maakte er een hele show van door op korte afstand op kruiwagens en raamkozijnen van een schuur te gaan zitten. 5. Jufferkraan De onverwachte! Nadat ik euforisch de eerste aankondigde (en nog een forse sprint moest trekken om de achterblijvers op de vogel te attenderen) was de verrassing groot toen er tien minuten later nog een tweede volgde. Zelfs hier een zeldzaamheid.

15 Elja, Ineke, Jan, Jan Willem, Joost, Maarten, Marnix, Rogier, Sietske en Ton: dank voor een mooie reis! De soortenlijst van deze reis is op te downloaden. In het voorjaar van 2012 staat er weer een reis naar Bulgarije op het programma.