Faculteit Rechtsgeleerdheid. Universiteit Gent

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar OVERHEIDSAANSPRAKELIJKHEID VOOR HET OPTREDEN VAN DE POLITIE (En de aansprakelijkheid van de politieambtenaar zelf) Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Tobias Valcke studentennummer: major: Burgerlijk en Strafrecht Promotor: Prof. Dr. H. Bocken Commissaris: Mevr. N. Van de Sype I

2 Inhoudstafel Inleiding... 1 Deel 1: Overheidsaansprakelijkheid... 2 Hoofdstuk 1: De oude regeling: Voor de wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen Flandria arrest en het vervolg Orgaan aangestelde Toepassingsvoorwaarden Onrechtmatig handelen Binnen de wettelijke bevoegdheden Verschil inzake aansprakelijkheid... 7 Hoofdstuk 2: De nieuwe regeling Loodsen Politie en militairen De wet van 10 februari 2003: een algemene regeling Toepassingsgebied Beperking van de persoonlijke aansprakelijkheid van personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen wiens toestand statutair geregeld is De aansprakelijkheid van openbare rechtspersonen voor schade door hun personeelsleden aan derden berokkend Vorderingen van de overheid tegen haar personeel Deel 2: Het Belgische politiewezen Hoofdstuk 1: Algemeen Hoofdstuk 2: De lokale politie De politiezones De organisatie van de lokale politie De zeggenschap over de lokale politie De politieraad Het politiecollege De Zonale Veiligheidsraad De provinciegouverneur II

3 De Vaste Commissie van de lokale politie Taken en opdrachten van de lokale politie Hoofdstuk 3: De federale politie Organisatie en structuur van de federale politie De Commissaris-generaal De organisatie van de federale politie op federaal niveau: de verschillende algemene directies De algemene directie bestuurlijke politie De algemene directie gerechtelijke politie De organisatie van de federale politie op arrondissementeel niveau: de gedeconcentreerde diensten van de federale politie De gedeconcentreerde coördinatie- en steundienst De gedeconcentreerde gerechtelijke dienst Opdrachten en taken van de federale politie Deel 3: De aansprakelijkheid voor het politieoptreden Hoofdstuk 1: Algemeen Hoofdstuk 2: De constitutieve elementen van aansprakelijkheid De fout De schade Causaal verband Algemeen Het verlies van een kans bij onzeker causaal verband Hoofdstuk 3: De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de politieambtenaar en van de overheid De aansprakelijkheid van de politieambtenaar Waarvoor kan de politieambtenaar persoonlijk worden aangesproken? De opzettelijke fout De zware fout De gewoonlijk voorkomende lichte fout De aansprakelijkheid van de overheid Wie kan wie aanspreken? Een derde spreekt de politieambtenaar en / of de overheid aan De overheid spreekt de individuele politieambtenaar aan III

4 De individuele politieambtenaar spreekt de overheid aan Een individuele politieambtenaar spreekt een collega aan Hoofdstuk 4: Het burgerlijk procedureverloop Zaken voor de civiele rechtbank Welke rechtbank is bevoegd? Verjaring van schade aangericht door een politieambtenaar Het procedureverloop De verplichting van aanbod tot dading indien de overheid een vordering wenst in te stellen tegen haar politieambtenaar Wat is een aanbod tot dading en wanneer komt het voor? Wie kan tot een aanbod tot dading over gaan? De federale politie De lokale politie Hoe komt een aanbod tot dading tot stand? Zaken voor de strafrechtbank Het betalen van de gerechtskosten De overheid voorziet in rechtshulp voor de politieambtenaar Besluit BIBLIOGRAFIE IV

5 WOORD VOORAF Dit werk kon slechts tot stand komen dankzij de steun en hulp van vele mensen. Graag wil ik daarom mijn oprechte dank betuigen aan allen die mij de laatste twee jaar gesteund en geholpen hebben bij de realisatie van deze Masterproef. Een speciaal woord van dank gaat in de eerste plaats uit naar mijn promotor Prof. Dr. Bocken en mijn commissaris Mevr. Van de Sype voor hun begeleiding en kritische beoordeling van dit werkstuk. Mede door hun goede raad hebben ze me op het goede spoor gezet. Dank ook aan Hannes Lowagie voor het nalezen van de tekst. Een laatste woord van dank gaat tenslotte uit naar mijn vrienden en ouders die mij op alle momenten de nodige steun gaven. Hierbij zou ik in het bijzonder Gert Van Der Meiren willen bedanken. Gent, 13 augustus Tobias Valcke V

6 Inleiding 1. 4 december 2007, de drieëntwintigjarige politieagente Kitty van Nieuwenhuysen komt om het leven tijdens een interventie in Lot. Deze recente gebeurtenis toont nog maar eens het hoge risicogehalte van het politieberoep aan. Om goed en snel te kunnen optreden dienen politieambtenaren over een relatief grote handelingsvrijheid te beschikken. Belangrijk hierbij is dat ze niet voor elk van hun handelingen, doch slechts in bepaalde gevallen, aansprakelijk kunnen worden gesteld. Ze moeten verder ook op een duidelijke manier geïnformeerd worden over de mogelijke gevolgen van hun daden. Naast de politieambtenaar kan ook de tewerkstellende overheid voor handelingen van haar werknemers aansprakelijk gesteld worden. In deze Masterproef zal ik onderzoeken hoe groot de aansprakelijkheid van beide partijen, zowel van de individuele politieambtenaar als van de overheid, precies is. In het eerste deel van het werkstuk wordt het ontstaan en de gerechtelijke en wettelijke evolutie van het begrip overheidsaansprakelijkheid geanalyseerd. Er wordt een licht geworpen op de regeling zoals die in het algemeen van toepassing is op werknemers van openbare rechtspersonen. Daarbij wordt eerst de situatie bekeken zoals die gangbaar was voor de Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen. Daarna wordt de huidige situatie belicht. In het tweede deel zal het Belgische politiewezen worden besproken, met een blik op de verhoudingen tussen en de structuur binnen de federale en de lokale politie. In het derde deel tot slot bespreek ik de eigenlijke burgerrechtelijke aansprakelijkheid voor het politieoptreden. We zullen bekijken hoe de aansprakelijkheid tot stand komt, wat de voorwaarden hiervoor zijn en wie wie voor welke handelingen aansprakelijk kan stellen. Verder zal ook de procedure voor de verschillende rechtbanken aan bod komen. Welke rechtbank is bevoegd? Wanneer verjaart de verhaalsvordering? En wat is precies een aanbod tot dading? Met dit werk hoop ik een antwoord te geven op de onduidelijkheid omtrent de aansprakelijkheid voor het politieoptreden. 1

7 Deel 1: Overheidsaansprakelijkheid 2. De rol van de overheid is de voorbije eeuw grondig gewijzigd. De overheden, hun mandatarissen en personeelsleden, worden steeds meer betrokken partij bij alle aspecten van het maatschappelijk leven op het Belgisch grondgebied. De vele wijzigingen binnen het hedendaags bestuurlijk landschap gaan hand in hand met een spectaculair gewijzigd jurisprudentieel klimaat met betrekking tot overheidsaansprakelijkheid. Zo stelt Vandenberghe 1, dat wie de ontwikkeling van de overheidsaansprakelijkheid bekijkt sedert het cassatiearrest van 5 november een wandeling maakt door een cultuurlandschap. Hoofdstuk 1: De oude regeling: Voor de wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen 1.1. Flandria arrest en het vervolg 3. Tot voor het Flandria-arrest van 5 november 1920 stelde de rechterlijke macht zich zeer terughoudend op wat betreft de beoordeling van de rechtmatigheid van overheidshandelingen. Vooral ingegeven door de visie van de Franse rechtsleer, die zeer sterk gebaseerd was op de scheiding der machten, werd een onderscheid gemaakt tussen de handelingen die de overheid als een privaat persoon stelt (actes de gestion) en de handelingen die de overheid als drager van het openbaar gezag stelt (actes d autorité). Hoven en rechtbanken waren niet bevoegd om te oordelen over eventuele fouten van de overheid indien die overheidsdaden stelde, zodat de overheid enkel aansprakelijk kon worden gesteld wanneer zij optrad als private rechtspersoon, aangezien deze handelingen onder de toepassing vielen van het gemeenrecht. 3 Zo oordeelde het 1 M. ANTHONIS, I. CARLENS, E. DEPLANTER, A. VAN OEVELEN, H. SEBRECHTS en G. VANDENWIJNGAERT, Aansprakelijkheid van gemeenten en ocmw s: De burgerrechtelijke aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid van het lokaal bestuur, zijn topambtenaren en personeel, Brugge, Vandenbroele, 2007, Cass. 5 november 1920, Pas. 1920, 193, conclusie P. LECLERQ. 3 V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007,

8 Hof van Cassatie in een arrest van 13 februari 1902 dat de gewone rechtbanken, omwille van de scheiding der machten, onbevoegd zijn om de vergoeding voor de door militaire oefeningen veroorzaakte schade toe te kennen. 4 Met het Flandria-arrest van 5 november 1920 werd voor het eerst afgestapt van deze op de scheiding der machten gebaseerde stelling. Vanaf dat moment zien we dat de aansprakelijkheidsregeling die van toepassing is op publiekrechtelijke rechtspersonen, geleidelijk aan naar de principes van het gemeen recht is toe gegroeid. De feiten waren de volgende. Een zeer oude boom die eigendom is van de stad Brugge, valt om op de openbare weg en vernietigt in zijn val de planten van de onderneming Flandria. De val was te wijten aan de nalatigheid van de stad Brugge, daar die de boom had moeten omhakken om zo de ongecontroleerde val te vermijden. De onderneming Flandria eist een schadevergoeding. Het Hof van Cassatie oordeelde dat elk subjectief recht aanspraak maakt op rechterlijke bescherming, ongeacht of het door een particulier, dan wel een administratieve overheid wordt geschonden. Het Hof oordeelde om die reden dat de gewone rechter wel bevoegd is om een vergoeding toe te kennen voor de schade die is veroorzaakt door een onrechtmatige daad van de administratieve overheid die een burgerlijk recht schendt, ongeacht of de overheid als drager van de openbare macht of als particulier optreedt. 5 Met andere woorden, vanaf dat arrest kon, wanneer de overheid een fout maakt, dit voor een gewone rechtbank worden gebracht en kon de schadelijder door die rechtbank een vergoeding worden toegekend. Dit baanbrekende Flandria-arrest werd later verfijnd in een aantal arresten van het Hof van Cassatie: het wegverkeerstekenarrest 6 (1963), het koepokkenarrest 7 (1963), het Cuvelier-arrest 8 (1965), het arrest-goffin 9 (1971), het arrest-lecleff en Dumoulin 10 (1980) en het Anca-arrest 11 (1991). 12 De laatste decennia is de terughoudendheid die bestond op het vlak van de aansprakelijkheid van de Staat en andere publiekrechtelijke rechtspersonen, 4 Cass. 13 februari J. VANDE LANOTTE en G. GOEDERTIER, Overzicht publiek recht, Brugge, Die Keure, 2001, Cass. 7 maart 1963, Pas. 1963, 744, Conclusie W.J. GANSHOF VAN DER MEERSCH. 7 Cass. 26 april 1963, RW , Cass. 16 december 1965, Pas. 1966, 513, Conclusie W.J. GANSHOF VAN DER MEERSCH. 9 Cass. 23 april 1971, RW , 1793, Conclusie F. DUMON. 10 Cass. 26 juni 1980, Pas. 1980, 1341, Conclusie J. VELU. 11 Cass. 19 december 1991, JT 1992, 142, Conclusie J. VELU. 12 J. DUJARDIN en J. VANDE LANOTTE, Basisbegrippen publiekrecht, Brugge, Die Keure, 2004,

9 definitief weggevallen. Voortaan zijn alle sectoren van het overheidspersoneel onderworpen aan het civiel aansprakelijkheidsrecht. Dit vindt voornamelijk zijn grondslag in het legaliteitsbeginsel: de overheid is immers verplicht zijn zelf uitgevaardigde rechtsregels te eerbiedigen, wat meteen met zich meebrengt dat ze ook verplicht is om de algemene zorgvuldigheidsnorm te respecteren Orgaan aangestelde 4. Wanneer er gesproken wordt over de op de fout gebaseerde aansprakelijkheid van de overheid, wordt hiermee in feite het foutief of onzorgvuldig optreden, of de nalatigheid, van een personeelslid van de overheid bedoeld. Echter, niet elke fout die door een lid van het overheidspersoneel wordt begaan, kan aan de publiekrechtelijke rechtspersoon worden toegerekend. Tot voor kort dienden we daarvoor te kijken naar de orgaantheorie, en diende deze theorie te worden toegepast. Een rechtspersoon, openbaar of privaat, kan enkel handelingen stellen door tussenkomst van een fysiek persoon. Deze fysieke persoon dient door de statuten of de wet te worden aangewezen om in naam en voor rekening van de bepaalde rechtspersoon op te treden. Dit heeft als gevolg dat de beslissingen die deze personen, de organen, nemen, geacht worden de wil te zijn van de rechtspersoon. Dit is de vereenzelvigingleer Hierbij geldt de leer van de orgaantheorie: wanneer een orgaan binnen de perken van de hem toegekende bevoegdheid onrechtmatig handelt, zal zijn onrechtmatige daad de rechtstreekse aansprakelijkheid van de betrokken rechtspersoon met zich meebrengen, dit op basis van artikels 1382 en 1383 B.W. Als orgaan van een openbaar rechtspersoon dient te worden beschouwd, het personeelslid dat een deel van het gezag uitoefent (hoe ondergeschikt zijn functie ook weze, ongeacht de statutaire of contractuele rechtsverhouding en ongeacht de vaste of tijdelijke aanstelling) en dat gezag uitoefent in naam van de overheid. 15 Deze ruime omschrijving heeft tot gevolg dat, naast de niet-ondergeschikte vertegenwoordigers van de overheid, zoals ministers, burgemeesters, schepenen 13 V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, J. VANDE LANOTTE en G. GOEDERTIER, Overzicht publiek recht, Brugge, Die Keure, 2001, 818.

10 en rechters, die als organen van de overheid worden aangemerkt, dit ook voor bijvoorbeeld leerkrachten, militairen en politie het geval is. De ambtenaar die op geen enkele manier deelneemt aan de uitoefening van het gezag (bvb. een chauffeur) is een aangestelde. Het feit dat de ambtenaar met een arbeidsovereenkomst, dan wel statutair is aangeworven, is niet doorslaggevend om hem al dan niet als orgaan te gaan bestempelen: er moet uitsluitend worden nagegaan of zij een deel van het staatsgezag uitoefenden of niet. In de praktijk was het echter zo dat de meeste statutaire ambtenaren als orgaan werden beschouwd, terwijl de meeste contractuelen als aangestelden werden aangemerkt. Door de orgaantheorie wordt de rechtspersoon rechtstreeks aansprakelijk op grond van artikel 1382 B.W. voor de fouten die hun organen begaan binnen hun opdracht. Het gaat hier dus niet om een onrechtstreekse aansprakelijkheid voor andermans daad op grond van artikel 1384 derde lid B.W. Indien de fout echter werd begaan door een aangestelde is artikel 1384 B.W. wel van toepassing en kan de overheid als aansteller aansprakelijk worden gesteld. Het belangrijkste onderscheid tussen organen en aangestelden situeert zich echter op het vlak van de persoonlijke aansprakelijkheid en de gebeurlijk daarmee samenhangende verhaalsvordering van de rechtspersoon. Een ander onderscheid vinden we op het vlak van het verband dat moet bestaan tussen de onrechtmatige handeling en de uitgeoefende functie. Deze verschillen zijn uiteraard zeer nadelig en verwarrend voor het slachtoffer, doch ook voor de dader zelf. Hier komen we nog op terug Toepassingsvoorwaarden Onrechtmatig handelen 5. Onrechtmatig handelen houdt in dat er een schending plaatsvindt van een juridische gedragsnorm. Een onrechtmatige daad kan bestaan in het miskennen van een specifieke norm waarin een welbepaalde gedraging wordt verboden of geboden, of in het miskennen van de rechtens opgelegde zorgvuldigheidsnorm die een algemeen zorgvuldig en omzichtig persoon in de samenleving in acht 5

11 dient te nemen (het zogenaamde bonus ac diligens Pater Familias-criterium). 16 Deze fout van een orgaan wordt beoordeeld op basis van artikel 1382 B.W. : de lichtste fout is voldoende om tot de aansprakelijkheid van het orgaan, en dus ook tot die van de rechtspersoon, te komen. 17 Enerzijds dient hierbij vermeld te worden dat het feit dat de publiekrechtelijke rechtspersoon door toepassing van de orgaantheorie aansprakelijk is voor eigen onrechtmatige daad, niet met zich meebrengt dat de persoonlijke aansprakelijkheid van het orgaan dat de fout beging, wordt uitgesloten. Beiden, de rechtspersoon en het orgaan, kunnen in solidum aansprakelijk zijn ten opzichte van de schadelijdende derde voor zijn geleden schade, net zoals de aansprakelijkheid van de aansteller voor onrechtmatige daden van zijn aangestelden de parallelle persoonlijke aansprakelijkheid van de aangestelde niet uitsluit. Dit laatste moet echter wel gezien worden binnen de lijnen van artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet, maar daar wordt verder nog op terug gekomen. Anderzijds is het niet noodzakelijk dat het orgaan dat de fout begaat zelf persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld opdat de rechtspersoon zou kunnen worden aangesproken. Indien men bvb niet weet wie de fout nu precies heeft begaan, omdat het orgaan niet geïdentificeerd kan worden of indien de fout voor het orgaan een onoverwinnelijke dwaling inhoudt, betekent dit niet dat publiekrechtelijke rechtspersoon ook automatisch vrijgesteld wordt van alle aansprakelijkheid Binnen de wettelijke bevoegdheden 6. Opdat de foutieve handeling van het orgaan aan de overheid zou worden toegerekend, is vereist dat de handeling gesteld werd binnen de uitoefening van de wettelijke opdracht van het orgaan. Een onrechtmatige daad van een orgaan dat binnen de perken van de hem toegekende bevoegdheid blijft, leidt tot de rechtstreekse aansprakelijkheid van de betrokken rechtspersoon voor wie het orgaan optreedt. 19 Het Hof van Cassatie heeft dit principe enigszins versoepeld 16 Cass. 4 juni 1965, Pas. 1966, V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, Cass. 31 maart 1943, RCJB 1947, 128; Cass. 1 maart 1951, Arr.Cass. 1951, 369; Cass. 31 januari 1979, Arr. Cass ,

12 door de toepassing van de vertrouwensleer: een handeling die schijnbaar binnen de wettelijke perken van het ambt werd verricht, kan toch de aansprakelijkheid van de overheid met zich meebrengen, als deze schijnbare ambtelijkheid van dien aard is dat ze een redelijk en voorzichtig mens misleidt, met andere woorden indien de schadelijder redelijkerwijze van de veronderstelling mocht uitgaan dat het orgaan binnen de perken van zijn wettelijke bevoegdheid optrad Verschil inzake aansprakelijkheid 7. Zoals eerder vermeld bestonden er in de oude regeling probleempunten. Er was een verschil op vlak van de aansprakelijkheid voor organen en die voor aangestelden en er was een verschil wat betreft de aansprakelijkheid van contractuelen en van statutairen. Een eerste groot verschil is te vinden in de mogelijkheid tot het aanspreken van de openbare rechtspersoon voor wie de fysieke persoon optrad. Het verband tussen de daad van het orgaan en de door hem uitgeoefende functie wordt veel strikter uitgelegd dan wanneer het om een aangestelde gaat. In geval van de orgaantheorie is de rechtspersoon slechts aansprakelijk indien de fout van het orgaan zich voordeed binnen de uitoefening van zijn wettelijke opdracht, of die schijnbaar binnen zijn wettelijke bevoegdheid valt. Indien het daarentegen om een rechtspersoon als aansteller gaat, is deze echter ook aansprakelijk indien de fout van de aangestelde gebeurde tijdens en naar aanleiding van de opdracht van de aangestelde. Met andere woorden: zelfs als de aangestelde buiten zijn opdracht handelde, dan nog zal de aansteller aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de geleden schade, als de aangestelde de fout maakte tijdens de diensturen en als de fout een verband vertoonde met de opdracht. Dit verband mag onrechtstreeks en toevallig zijn. Een voorbeeld hiervan is terug te vinden in een arrest van het Hof van Cassatie van 11 april 1989, waarin het Hof oordeelde dat wanneer een rijkswachter die een collega met zijn eigen wagen meeneemt naar een cursus in het raam van zijn werk en tijdens de rit een verkeersongeval veroorzaakt, zijn passagier alleen hem en niet de Belgische Staat aansprakelijk 20 Cass. 29 mei 1947, Pas. 1947, 216; Cass. 19 december 1991, RW ,

13 kan stellen, aangezien hij op het ogenblik van het ongeval niet als een staatsorgaan handelde. 21 Indien het ongeval daarentegen door een aangestelde zou worden veroorzaakt zou de overheid wel kunnen worden aangesproken. M.a.w. de aansprakelijkheid van de openbare rechtspersoon was op materieelrechtelijk vlak ruimer voor zijn aangestelden dan voor zijn organen. 22 Het wordt hier dus duidelijk dat de ongelijke juridische behandeling, hoewel het om gelijke schadegevallen gaat, er voor zorgt dat de organen een nadeliger aansprakelijkheidsregime hebben dan aangestelden. Ook voor de schadelijder is dit nadelig, want die verliest een, niet onbelangrijke, partij waarop hij zijn schade zou kunnen verhalen. Een ander gevolg 23 van dit onderscheid in aansprakelijkheid is van procedurele aard. Indien de fout van een aangestelde van een openbare rechtspersoon tevens een strafrechtelijk misdrijf uitmaakte, werd aangenomen dat de benadeelde zich voor de strafrechter niet alleen burgerlijke partij kon stellen tegen de daders, mededaders en medeplichtigen, maar ook tegen degene die op grond van artikel 1384, 3 e lid B.W. voor deze personen burgerrechtelijk aansprakelijk zijn, m.a.w. ook tegen de openbare rechtspersoon. Echter, bij een fout, die ook een strafrechtelijk misdrijf is, begaan door een orgaan van een openbare rechtspersoon, kon enkel het orgaan voor de strafrechter verschijnen, aangezien de rechtspersoon in dit geval persoonlijk aansprakelijk was op grond van artikel 1382 B.W. en niet burgerrechtelijk zoals een aansteller. In dit geval moest dus een aparte vordering voor de burgerlijke rechter worden ingesteld om een schadevergoeding van de openbare rechtspersoon te verkrijgen. Een tweede verschil 24 vindt zijn oorsprong in het onderscheid tussen contractueel en statutair aangeworven personen. Hierbij moet uitdrukkelijk benadrukt worden dat dit verschil niets te maken heeft met het onderscheid organen aangestelden, hoewel aangestelden meestal door een arbeidsovereenkomst verbonden zijn en de meeste organen statutair verbonden zijn. Statutair aangestelde personeelsleden van een openbare rechtspersoon waren 21 Cass. 11 april 1989, Arr.Cass , S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476)

14 vroeger aansprakelijk tegenover derden en tegenover de openbare rechtspersoon zelf, op grond van artikel 1382 B.W. Ze waren in principe aansprakelijk voor elke door hen begane fout in de uitoefening van hun functie. Contractueel aangestelde personeelsleden van openbare rechtspersonen daarentegen, konden zich beroepen op de immuniteit van artikel 18 Wet Arbeidsovereenkomsten en waren bijgevolg, zowel tegenover derden, als tegenover de openbare rechtspersoon zelf, niet persoonlijk aansprakelijk, tenzij bij bedrog, zware fout of veel voorkomende lichte fout. 8. Dit door velen als onredelijk aanziene onderscheid zorgde voor heel wat protest en zo moest het Arbitragehof zich meer dan eens uitspreken over een prejudiciële vraag over dit onderwerp. In een eerste arrest van 18 december diende het Arbitragehof zich uit te spreken over de prejudiciële vraag of de artikelen 1382, 1383 en 1251, 3 e lid B.W. in overeenstemming zijn met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij het met name voor de Belgische staat mogelijk maken een beroep in te stellen tegen zijn orgaan wanneer, naar aanleiding van een door dat orgaan in het kader van zijn ambt louter toevallig begane lichte fout, de Belgische Staat het slachtoffer heeft vergoed voor de schade waarvoor zijn orgaan aansprakelijk werd verklaard, terwijl artikel 18 van de Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten de burgerlijke aansprakelijkheid van de door een arbeidsovereenkomst verbonden werknemer, ingeval hij bij de uitvoering van zijn overeenkomst de werkgever of derde schade heeft berokkend, tot de gevallen van bedrog, zware schuld en gewoonlijk voorkomende lichte schuld beperkt. Het Hof oordeelde dat er in acht nemend de gelijkenis van de vergeleken arbeidsverhoudingen, met name vanuit het oogpunt van juridische ondergeschiktheid een onverantwoorde discriminatie is wat betreft de burgerrechtelijke aansprakelijkheid die het gevolg is van een toevallig voorkomende lichte fout door het verschil in behandeling bij het instellen van een regresvordering door de Belgische Staat tegen een statutair personeelslid aan de ene kant en tegen een door een arbeidsovereenkomst tewerkgesteld 25 Arbitragehof 18 december 1996, nr. 77/96, RW ,

15 personeelslid aan de andere kant. 26 Uit de formulering van het antwoord van het Arbitragehof blijkt echter dat niet een welbepaald wetsartikel de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, maar dat het gelijkheids- en nondiscriminatiebeginsel worden geschonden door een lacune in de wet. Dit werd nog duidelijker na het arrest nr. 20/99 van 17 februari In dit tweede arrest oordeelde het Arbitragehof dat artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet niet in strijd is met het gelijkheidsbeginsel doordat het tot gevolg heeft dat een derde die het slachtoffer is van een onrechtmatige daad in de zin van artikel 1382 en 1383 B.W., die als niet gewoonlijk voorkomende lichte schuld wordt gekwalificeerd, verschillend wordt behandeld naargelang de onrechtmatige daad werd begaan door een werknemer die op basis van dat artikel 18 een volledige immuniteit geniet, dan wel door een overheidsorgaan dat niet door een arbeidsovereenkomst is verbonden. Door beide arresten naast elkaar te leggen kan men afleiden dat, wanneer de aansprakelijkheidsregeling van artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet, dewelke van toepassing is op door een arbeidsovereenkomst verbonden werknemers, wordt vergeleken met de gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregeling van artikels 1382, 1383 en 1384 B.W., dewelke van toepassing is op statutair benoemde overheidspersoneelsleden, de toets aan het gelijkheids- en nondiscriminatiebeginsel niet wordt doorstaan als het gaat om de aansprakelijkheid van de werknemer respectievelijk de ambtenaar-orgaan tegenover zijn werkgever respectievelijk het hem tewerkstellende overheidsbestuur (Arbitragehof 18 december 1996). Op vlak van hun aansprakelijkheid tegenover derden doorstaan ze deze toets wel.(arbitragehof 17 februari 1999). 27 Het Arbitragehof deed voor een derde keer uitspraak over een prejudiciële vraag, deze keer afkomstig van het Hof van Beroep te Luik, aangaande het onderscheid in aansprakelijkheid tussen statutair en contractueel tewerkgestelde personeelsleden van openbare rechtspersonen in een arrest van 9 februari Het Hof moest een antwoord geven op de volgende vraag: Is er geen sprake van schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre een leerkracht uit de openbare sector, die een 26 J. VANDE LANOTTE en G. GOEDERTIER, Overzicht publiek recht, Brugge, Die Keure, 2001, J. VANDE LANOTTE en G. GOEDERTIER, Overzicht publiek recht, Brugge, Die Keure, 2001, Arbitragehof 9 februari 2000, nr. 19/00, RW ,

16 orgaan is van de openbare macht, persoonlijk kan worden veroordeeld tot een schadevergoeding ten gunste van een slachtoffer op grond van artikel 1384, 4 e lid B.W. en dus op grond van fout, hoe licht die ook is, terwijl een leerkracht uit het vrij onderwijs, die gebonden is door een arbeidsovereenkomst, de vrijstelling geniet waarin artikel 18 van de Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten voorziet, die zijn aansprakelijkheid beperkt tot het geval van bedrog, zware schuld of gewoonlijk voorkomende lichte schuld? 29 Hoewel de vraag zich beperkt tot het geval van leerkrachten, antwoordt het Hof vrij algemeen. Het Hof stelt dat wat betreft de burgerrechtelijke aansprakelijkheid die het gevolg is van een toevallig voorkomende lichte fout, de wetgever een verschil in behandeling heeft ingesteld tussen de door de overheid tewerkgestelde leden van het statutair personeel, enerzijds, en de contractuele werknemers in het algemeen, anderzijds, aangezien immers enkel de eerstgenoemden aansprakelijk zijn voor lichte schuld. Het zegt dat het verschil in behandeling niet verantwoord is, in acht nemend de gelijkenis van de vergeleken arbeidsverhoudingen, met name van het oogpunt van de juridische ondergeschiktheid. Het bevestigt dus eigenlijk gewoon haar eerder arrest van 18 december en oordeelt dat de discriminatie zijn oorzaak vindt in een lacune in de wetgeving en niet ontstaat door de toepassing van een bepaald artikel S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) Arbitragehof 18 december 1996, nr. 77/96, RW , S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476)

17 Hoofdstuk 2: De nieuwe regeling 9. Zo werd het steeds duidelijker dat er wijzigingen nodig waren. Vooral op het punt van verschil in behandeling op vlak van persoonlijke aansprakelijkheid tussen contractuelen en statutairen diende er dringend ingegrepen te worden. Voordien waren er al een aantal wijzigingen doorgevoerd, doch die hadden telkens betrekking op een specifieke sector Loodsen 10. Dit was onder meer het geval voor loodsen. Met de Wet van 30 augustus 1988, dewelke artikel 3 bis Wet 3 november 1967 wijzigde 32, werd de persoonlijke aansprakelijkheid van statutaire loodsen wettelijk beperkt. Er werd bepaald dat loodsen die in de uitoefening van hun functie een fout begaan, niet aansprakelijk zijn voor de schade die hierdoor aan een beloodst schip of aan een ander schip wordt veroorzaakt, tenzij er opzet of grove schuld aanwezig is. Deze wet kwam er omdat men vond dat de potentiële schade die loodsen kunnen aanrichten in wanverhouding staat met het eigen vermogen van deze loodsen. 33 Een arrest van het Hof van Cassatie zorgde voor deze verandering. Voordien werd immers aangenomen dat een loods, van zodra hij aan boord was van een schip, moest worden beschouwd als een aangestelde van de kapitein, de eigenaar of de reder, zodat zij op grond van artikel 1384 derde lid B.W. aansprakelijk konden worden gesteld voor de fouten van de loods. Het cassatiearrest van 15 december zorgde voor een ommekeer. 35 De loods werd geacht deel uit te maken van een door de Staat ingerichte dienst en viel bijgevolg onder de uitsluitende bevoegdheid van de Staat. Dit was uiteraard uitermate ongunstige rechtspraak voor de Staat, omdat deze vanaf nu door middel van een verhaalsvordering door de scheepseigenaar kon worden aangesproken tot vergoeding van de schade ten gevolge van een aanvaring als 32 Art. 3 bis, Wet van 3 november 1967 betreffende het loodsen van zeevaartuigen, ingevoegd bij Wet van 30 augustus 1988, BS 17 september S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) Cass. 15 december 1983, Arr.Cass , V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007,

18 die werd veroorzaakt door de fout van een loods. Deze rechtspraak was ook negatief voor de loods, die immers geacht werd persoonlijk en onbeperkt aansprakelijk te zijn wanneer een aanvaring het gevolg was van zijn zelfs lichtste fout 36. De potentiële financiële gevolgen dewelke dit arrest voor de Staat kon hebben waren aanzienlijk en dus greep de overheid in. Artikel 3 bis Wet 3 november 1967 voerde het principe in dat de overheid die optreedt als organisator van een loodsdienst, rechtstreeks noch onrechtstreeks aansprakelijk kan worden gesteld voor schade die een beloodst schip zou lijden of veroorzaken wanneer de schade te wijten is aan een fout van de organisator of een lid van zijn personeel. 37 Echter, dit betreft zaken die op federaal niveau beslist zijn. Duidelijk moest gesteld worden dat in het raam van de regionalisering van het beleid inzake openbare werken en vervoer, de bevoegdheden over de loodsdiensten van en naar havens 38, alsook over de loodsdiensten binnen de havens 39 naar de gewesten werden overgeheveld. Dit met ingang van 1 januari Met het Decreet van 16 juni 2006 betreffende de begeleiding van de scheepvaart op maritieme toegangswegen en de organisatie van het Maritiem Reddings- en Coöridinatiecentrum 40 kwam er wel een regeling inzake de aansprakelijheid in verband met scheepvaartsbegeleiding, maar specifiek wat betreft de aansprakelijkheid van loodsen en loodsdiensten traden de gewesten echter nog niet op, zodat het nog altijd artikel 3 bis van de Loodswet is die moet worden toegepast Politie en militairen In de Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt 41 heeft de wetgever de regeling zoals die van toepassing was met betrekking tot de aansprakelijkheid 36 A. VAN OEVELEN, De wet van 30 augustus 1988 tot wijziging van de wet van 3 november 1967 betreffende het loodsen van zeevaartuigen: te verregaande aansprakelijkheidsvrijstellingen en een ongehoord verre retroactiviteit, RW , (946) V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, Art. 6, 1, X, 9 BWHI. 39 Art. 6, 1, X, 3 BWHI. 40 Decr.Vl. 16 juni 2006 betreffende de begeleiding van de scheepvaart op de maritieme toegangswegen en de organisatie van het Maritiem Reddings- en Coördinatiecentrum, BS 26 oktober Wet 5 augustus 1992 op het politieambt, BS 22 december

19 van publiekrechtelijke rechtspersonen voor de schade veroorzaakt door fouten van hun organen, volledig afgeschaft met betrekking tot politieambtenaren. In 1994 kwam er een soortgelijke regeling voor militairen. 42 Vanaf daaraf is de Staat tegenover derden aansprakelijk voor de schade die door politieambtenaren en militairen in de uitoefening van hun functie werd veroorzaakt, zoals een aansteller aansprakelijk is voor de schade aan derden veroorzaakt door hun aangestelden. 43 Verder werd door artikel 48 Wet Politieambt (en voor militairen art. 92 Wet 20 mei 1994) de persoonlijke aansprakelijkheid van de politieambtenaar beperkt tot schade veroorzaakt in de uitoefening van zijn functie door opzettelijke, zware of gewoonlijk voorkomende fout. Voor politieambtenaren en militairen is er dus geen verschil meer op vlak van persoonlijke aansprakelijkheid indien ze contractueel of statutair in dienst zijn. 44 Wat de politie betreft wordt hier later nog uitgebreid op teruggekomen De wet van 10 februari 2003: een algemene regeling 11. Hoewel deze 2 nieuwe regelingen zeer voordelig waren voor de sectoren in kwestie was het probleem van ongelijkheid niet opgelost. Nu waren er 2 categorieën overheidspersoneel waarbij de statutairen zich wel konden beroepen op een regeling analoog aan artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet, terwijl andere dat niet konden. Een dergelijke ongelijke behandeling kon eventueel geoorloofd zijn, indien daar de nodige argumenten voor waren. Er zou dan een objectief verschil moeten bestaan tussen de situatie van de politieambtenaren en die van alle andere ambtenaren. De wetgever meende bij het uitvaardigen van de wet van 1992 dat dit effectief ook zo was, omdat de risico s waaraan de ambtenaren van de algemene politie waren blootgesteld, bijzonder uitgebreid en onzeker waren en dat dit inherent aan bepaalde van hun opdrachten zeer verontrustend was. 45 De statutaire ambtenaren van de politie staan bloot aan grote risico s en ze kunnen gedwongen worden tot het gebruik van geweld 42 Art. 91 Wet 20 mei 1994 inzake de rechtstoestanden van het militair personeel, BS 21juni V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007, V. VERVLIET, Buitencontractuele aansprakelijkheid bij professionele risico s, Antwerpen, Intersentia, 2007,

20 waarbij ze zeer snel een moeilijke beslissing moeten nemen. 46 De Raad van Staat oordeelde echter dat deze argumenten onvoldoende waren om de discriminatie te verantwoorden Dit probleem wordt opgelost met de komst van de Wet van 10 februari De discriminatie verdween en de oudere aparte wetten hebben als voorbeeld gediend voor het tot stand brengen van de grote algemene Wet van 10 februari De Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen is verschenen in het Belgisch Staatsblad van 27 februari Deze wet wijzigt in belangrijke mate het Belgisch recht inzake de buitencontractuele overheidsaansprakelijkheid voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, meer bepaald zowel de aansprakelijkheidsregeling van openbare rechtspersonen voor schade veroorzaakt door hun personeelsleden als de persoonlijke aansprakelijkheid van de laatsten tegenover de overheid en derden. Eindelijk kon er gesproken worden van een echte verbetering van de rechtspositie van het merendeel van het overheidspersoneel, was er grotendeels gelijkheid en werd alles bijgevolg ook een stuk eenvoudiger Toepassingsgebied 13. Het toepassingsgebied van deze wet valt af te leiden uit de artikelen 2 en 3 van de wet en beperkt zich tot fysieke personen die personeelslid zijn van de overheid. Vier begrippen dienen hierbij kort verklaard te worden: openbare rechtspersonen, personeelsleden wiens statuut statutair geregeld is, schade veroorzaakt door personeelsleden bij de uitoefening van hun dienst en ten slotte moet duidelijk gesteld worden dat het hier enkel om burgerrechtelijke aansprakelijkheid gaat S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) Adv. RvS bij het wetsontwerp op het politieambt, Parl. St. Kamer , nr. 1637/1, Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, BS 27 februari H. Vandenberghe, A. Van Oevelen, H. Vuye en L. Wynant, Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005,

21 Het moet gaan om personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen die schade veroorzaken in de uitoefening van hun dienst. Wie precies onder de term personeelslid van de overheid, wier toestand statutair geregeld is valt is niet meteen af te leiden uit de wet zelf. Wanneer we daarentegen naar de memorie van toelichting 50 gaan kijken wordt duidelijk dat er een zekere band van ondergeschiktheid moet zijn. Echter, ook ambtenaren met een leidinggevende functie vallen onder deze wet, daar zij immers ondergeschikt zijn aan de politieke mandatarissen 51. Een voorbeeld hiervan is de gemeentesecretaris, die onder het gezag van het College van burgermeester en schepenen de gemeentelijke diensten leidt en coördineert 52. De wet is daarentegen niet van toepassing op de zelfstandige vertegenwoordigers van de overheid. Voor hen blijft de aansprakelijkheidsregeling van het gemeenrecht van toepassing, of eventueel op hen in het bijzonder van toepassing zijnde aansprakelijkheidsregimes 53. De wet bepaalt ook dat ze enkel van toepassing is op statutairen. Dit is het logische gevolg van het feit dat contractuelen zich reeds konden beroepen op artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet en het voor hen dus niet nodig was om van de wet gebruik te kunnen maken. Artikel 6 heeft het toepassingsgebied van deze wet nog uitgebreid tot personeelsleden van het vrije onderwijs die niet onderworpen zijn aan de Arbeidsovereenkomstenwet, al is dit een overbodige bepaling, daar de gemeenschappen hiervoor reeds een oplossing hadden voorzien. 54 Deze nieuwe wet behandelt de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden van openbare rechtspersonen. Ook de term openbare rechtspersonen wordt niet in de wet gedefinieerd, maar de in Memorie van Toelichting worden wel een aantal categorieën van rechtspersonen vermeld van wie het statutair personeel zeker en in iedere geval onder het toepassingsgebied van de aansprakelijkheidsbeperking moet vallen, maar deze lijst is niet exhaustief, doch slechts louter exemplatief. Uit deze Memorie van Toelichting blijkt dat deze term zeer ruim moet gelezen worden. Hier werd bewust voor gekozen, om het toepassingsgebied zo groot mogelijk te houden en het gevaar dat bepaalde 50 MvT, Gedr. St. Kamer , nr. 1736/001, H. BOCKEN, De aansprakelijkheid van en voor het overheidspersoneel: Een nieuwe wettelijke regeling, N.J.W. 2003, (330) H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005, H. BOCKEN, De aansprakelijkheid van en voor het overheidspersoneel: Een nieuwe wettelijke regeling, N.J.W. 2003, (330) H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005,

22 groepen personeelsleden zouden worden uitgesloten, zoveel mogelijk te beperken 55. Zo vallen nu ook de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn binnen het toepassingsgebied van de wet. De wet geldt uiteraard enkel voor schadegevallen die veroorzaakt werden door overheidspersoneel in dienstverband. Om dit te verduidelijken gebruiken artikel 2 en artikel 3 tijdens de uitoefening van hun dienst. Deze identieke omschrijving van de band tussen het schadegeval en de werkzaamheden van het personeelslid van de openbare rechtspersoon zorgt er voor dat de derde benadeelde een vordering kan instellen tegen de openbare rechtspersoon in de gevallen waarin het personeelslid niet persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld. De term in dienst van benadrukt daarenboven nog eens dat het moet gaan om ondergeschikte personeelsleden 56. Men gaat er van uit dat het gezegde bij de uitoefening van hun dienst dezelfde betekenis kan aangemeten worden als het in de bediening waartoe zij gebezigd hebben in artikel 1384, lid 3 B.W. Het vierde punt waar aandacht aan dient geschonken te worden is het feit dat de Wet van 10 februari 2003 enkel betrekking heeft op de burgerrechtelijke aansprakelijkheid en niet op de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de personeelsleden 57. Voor de strafrechtelijke aansprakelijkheid blijven de gemeenrechtelijke regels van het strafrecht gelden. Ook op het vlak van de disciplinaire aansprakelijkheid en interne sancties is de Wet van 10 februari 2003 niet van belang. Ook al brengt een toevallige lichte fout geen persoonlijke burgerrechtelijke aansprakelijkheid met zich mee, toch blijft het een fout die aanleiding kan geven tot een gepaste disciplinaire sanctie Beperking van de persoonlijke aansprakelijkheid van personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen wiens toestand statutair geregeld is 14. Artikel 2 van de Wet van 10 februari 2003: Ingeval personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, wier toestand statutair geregeld is, bij de 55 S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005, H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005,

23 uitoefening van hun dienst schade berokkenen aan de openbare rechtspersoon of aan derden, zijn zij enkel aansprakelijk voor hun bedrog en hun zware schuld. Voor lichte schuld zijn zij enkel aansprakelijk als die bij hen eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt. Dit artikel vond duidelijk zijn inspiratie in artikel 18 Wet Arbeidsovereenkomsten. De beperkingen van de persoonlijke aansprakelijkheid van statutaire personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen wordt op deze manier dezelfde als de beperkingen die gelden voor contractuele personeelsleden. Hiermee wordt dan ook een einde gesteld aan het niet-verantwoorde verschil in behandeling tussen de door de overheid tewerkgestelde leden van het statutair personeel, enerzijds, en de contractuele werknemers in het algemeen, anderzijds, die het Arbitragehof zoals eerder vermeld reeds meerdere malen had vastgesteld. Door dit artikel 2 wordt zowel op vlak van de aansprakelijkheid van het personeel voor de schade toegebracht aan derden, als aan de openbare rechtspersoon zelf, alsook op het vlak van de regresvordering de ongelijkheid weggewerkt 59. Statutaire personeelsleden genieten voortaan van dezelfde beperking van aansprakelijkheid als contractuele personeelsleden. Tot een volledige eenmaking van de regelen omtrent de persoonlijke aansprakelijkheid van overheidspersoneel komt het echter niet. Artikel 8 bepaalt namelijk Deze wet doet geen afbreuk aan de toepassing van andere wetten of decreten die in deze wet behandelde materies regelen voor bepaalde categorieën personeelsleden van openbare rechtspersonen., zodat andere wetten of decreten, die gelden voor een specifieke categorie van personeelsleden van openbare besturen, die een bepaalde materie regelen die ook in deze wet geregeld wordt, blijven bestaan. Zo blijven de bijzondere regelen voor loodsen, onderwijzend personeel, politie en militairen bestaan. Doch ook zij zijn, met uitzondering van de regeling voor loodsen, geïnspireerd op artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet, dus in de praktijk is er maar bitter weinig verschil en mag het belang van artikel 8 niet overschat worden Het toepassingsgebied omvat zowel de contractuele als de buitencontractuele aansprakelijkheid en elke vorm van schade. Belangrijk hierbij 59 S. COVEMAEKER, De nieuwe Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, T.B.B.R. 2003, (476) H. BOCKEN, De aansprakelijkheid van en voor het overheidspersoneel: Een nieuwe wettelijke regeling, N.J.W. 2003, (330)

24 is dat er voor de toepassing gekeken zal worden naar de rechtspraak en rechtsleer van artikel 18 Arbeidsovereenkomstwet om de persoonlijke burgerrechtelijke aansprakelijkheid van het overheidspersoneel richting te geven 61. De beperkte immuniteit kan worden ingeroepen wanneer het personeelslid op objectieve grondslag, op basis van artikel 1384 of artikel 1385 B.W., wordt aangesproken, aangezien de wetgever in algemene bewoording alle schadegevallen beoogt Om tot de aansprakelijkheid van een statutair personeelslid in dienst van een openbare rechtspersoon ten opzichte van de hem tewerkstellende rechtspersoon of een derde te besluiten, dient, aldus artikel 2 van de Wet van 10 februari 2003, aan 3 criteria te worden voldaan 63 : 1) Het personeelslid moet een gekwalificeerde fout hebben begaan, namelijk een opzettelijke fout, een zware fout of een gewoonlijk voorkomende lichte fout; 2) De gekwalificeerde fout moet begaan zijn bij de uitoefening van de dienst; 3) De gekwalificeerde fout moet schade hebben veroorzaakt aan de openbare rechtspersoon in wiens dienst het personeelslid is tewerkgesteld of aan een derde. Het eerste criterium dient kort even te worden toegelicht, zodat duidelijk wordt wat er precies onder opzettelijke fout, zware fout en gewoonlijk voorkomende lichte fout kan worden verstaan. Deze begrippen zullen worden uitgelegd zoals ze reeds meer dan 25 jaar gekend zijn in het arbeidsrecht, naar aanleiding van artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet. Er lijkt tot op heden echter geen enkele reden om aan deze begrippen een bijzondere, aparte interpretatie te geven naar aanleiding van de wet van 10 februari Een van de drie fouten waarvoor men aansprakelijk kan gesteld worden is de opzettelijke fout. Over wat er onder de noemer opzettelijke fout kan worden 61 H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005, D. FRERIKS, De toepasselijkheid van art. 18 Arbeidsovereenkomstwet op de werknemer op wie een vermoeden of objectieve aansprakelijkheid rust. Enige bedenkingen bij het arrest van het Hof van Cassatie van 25 januari 1993, RW , (1254) 1256; A. VAN OEVELEN, De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor de onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van een arbeidsovereenkomst, RW , (1168) H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005, H. Vandenberghe et al., Overheidsaansprakelijkheid, Brugge, Die Keure, 2005,