Factsheet. De economische voordelen van Natura Milieu

Transcriptie

1 Factsheet De economische voordelen van Natura 2000 Milieu

2 2 Het Natura 2000-netwerk Netwerk levert essentiële ecosysteemdiensten op In maart 2010 hebben de Europese staatshoofden en regeringsleiders de ambitieuze doelstelling geformuleerd dat tegen 2020 het verlies aan biodiversiteit in Europa tot staan is gebracht en terug wordt gedrongen. In mei 2011 nam de Europese Commissie de nieuwe Biodiversiteitsstrategie van de EU aan, waarin het beleidskader ter verwezenlijking van deze doelstelling uiteen wordt gezet. De Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn vormen een centraal onderdeel van deze strategie. Ze zorgen ervoor dat alle 28 EU-landen binnen een gemeenschappelijk wettelijk kader kunnen samenwerken om onze meest bedreigde soorten en waardevolste natuurlijke habitats in stand te houden. Centraal bij deze twee richtlijnen staat de ontwikkeling van een Europees netwerk van natuurgebieden, ook wel het Natura 2000-netwerk genoemd. Dit is in de praktijk de belangrijkste actie die binnen de gehele EU wordt ondernomen om het verlies aan biodiversiteit te stoppen en te keren. Momenteel bestaat het netwerk uit meer dan land- en zeegebieden. Hierdoor is dit het grootste gecoördineerde netwerk ter wereld van gebieden die van belang zijn voor de biodiversiteit. In totaal beslaat Natura 2000 bijna een vijfde van het EU-landoppervlak, maar ook substantiële delen van de omliggende zeeën. Door de schaal is het veel meer dan enkel een toevluchtsoord voor bedreigde soorten en zeldzame habitats. Het beschermt tevens ontelbare overige waardevolle soorten en gezonde ecosystemen. Op deze manier neemt het netwerk een centrale plaats in binnen de groene infrastructuur van Europa. Tegelijkertijd speelt het een belangrijke rol in de bescherming van ons levend natuurlijk kapitaal, waarvan we allemaal afhankelijk zijn. Naast het behoud van biodiversiteit voor toekomstige generaties heeft het Natura 2000-netwerk via de ecosysteemdiensten een breed scala aan andere belangrijke voordelen voor de samenleving en de economie. Gezonde zoetwaterecosystemen leveren bijvoorbeeld schoon water en helpen verontreinigende stoffen uit de omliggende landelijke gebieden te verwijderen. Ongerepte wetlands vormen een natuurlijke buffer tegen overstromingen omdat ze overtollig regenwater absorberen. Kooldioxide, de voornaamste oorzaak van de klimaatverandering, wordt vastgehouden en opgeslagen door veengebieden. Bossen komen de lucht- en bodemkwaliteit ten goede. Bovendien draagt Natura 2000 bij aan de bescherming van natuurlijke bestuivers en het behoud van de waarde van landschap en voorzieningen, en ondersteunt het daarnaast toerisme en recreatie. Door aantrekkelijke ademruimte aan te bieden wordt gezorgd voor vele mogelijkheden voor economische activiteiten die gebaseerd zijn op deze waardevolle natuurgoederen. Gezonde en goed functionerende ecosystemen binnen beschermde gebieden kunnen niet enkel het aanbod aan ecosysteemdiensten uitbreiden, maar ook de veerkracht van ecosystemen vergroten, zodat ze bestand zijn tegen en zich aan kunnen passen aan natuurrampen en -verstoringen (zoals de klimaatverandering), ook buiten het specifieke gebied. Wil het Natura 2000-netwerk zijn volledig economisch en biodiversiteitspotentieel realiseren, dan is het van essentieel belang dat al het mogelijke wordt gedaan om de gebieden weer in een betere staat te krijgen. Positief natuurbehoud is van wezenlijk belang om de Europese biodiversiteit voor toekomstige generaties veilig te stellen en om de socioeconomische voordelen die gezonde, goed functionerende ecosystemen met zich mee brengen, optimaal te benutten. Gezonde zoetwaterecosystemen zorgen voor zuiver water en dienen als natuurlijke buffer tegen overstromingen door overtollig regenwater te absorberen. thinkstockphotos.co.uk

3 3 Een schatting van de economische waarde van de verschillende soorten ecosysteemdiensten istockphoto istockphoto istockphoto CO 2 -OPSLAG: Het Natura 2000-netwerk zorgt voor de zeer belangrijke dienst van CO2-opslag. Hieruit blijkt de essentiële synergie tussen biodiversiteit en de beperking van en aanpassing aan klimaatverandering In het algemeen beschermen veel Natura 2000-gebieden ecosystemen (bijvoorbeeld bossen, moerassen, veengebieden, zee- en kustgebieden) die momenteel voor een belangrijk deel koolstof opslaan en aanzienlijke mogelijkheden bieden voor meer koolstofopslag. Op het moment slaat het Natura 2000-netwerk ongeveer 9,6 miljard ton koolstof op, wat overeenkomt met 35 miljard ton CO 2. Geschat wordt dat dit tussen 600 en miljard euro waard is (beurswaarde in 2010), afhankelijk van de prijs voor een ton koolstof. In de toekomst zal deze koolstofwaarde wellicht toenemen, vooral als het behoud van het netwerk verbetert. Plaatselijke maatregelen die een positief effect hebben op koolstofstromen zijn onder meer het herstel van water-, moeras- en veengebieden, en agro- en bosecosystemen. Aan de andere kant zal beleid dat de omzetting van grasland naar akkerland aanmoedigt, zorgen dat CO 2 vrijkomt in de atmosfeer. NATUURLIJKE GEVAREN: Natura 2000-gebieden kunnen zorgen voor een aanzienlijke kostenbesparing op het vlak van schade die wordt aangebracht door extreme weersomstandigheden Natuurlijke gevaren berokkenen aanzienlijk schade in de gehele EU. In de periode bedroeg de waarde van economisch verlies veroorzaakt door natuurrampen in de 25 EU-landen ongeveer 163 miljard euro. Beschermde gebieden, zoals die binnen het Natura 2000-netwerk, zorgen voor gezonde, intacte en robuuste ecosystemen die een essentiële rol spelen bij de vermindering van het effect van rampen (zoals overstromingen, lawines en aardverschuivingen) en van de algemene kwetsbaarheid van gemeenschappen bij deze rampen. Hoewel de voordelen van de risicobeperking van natuurlijke gevaren per gebied erg kunnen verschillen, kunnen goed functionerende ecosystemen zorgen voor efficiënte inperking van de klimaatverandering, vaak tegen een veel lagere prijs dan maatregelen die mensen treffen. In het Natura 2000-gebied Kalkense Meersen in België werd bijvoorbeeld berekend dat het herstel van het oorspronkelijke rivierlandschap door middel van herstel van watergebieden en riviermondingen kan zorgen voor voordelen ter waarde van tot euro per jaar door beperking van overstromingen. VOEDSELVEILIGHEID EN -VOORZIENING: Natura 2000-gebieden huisvesten een breed scala aan waardevolle planten en dieren, zoals bestuivende insecten, die belangrijk zijn voor de samenleving Voor meer informatie, zie het volgende rapport van de Commissie: The Economic benefits of the Natura 2000 Network: Synthesis report 2012 Insectenbestuiving is belangrijk in Europa, met een jaarlijkse waarde geschat op 14 miljard euro. Dit stond in 2005 voor 10 % van de landbouwproductie voor menselijke consumptie. Op basis van de bestaande gegevens kan echter niet worden bepaald wat het aandeel is van Natura 2000 en wat het aandeel is van een ruimere groene infrastructuur. Veel Natura 2000-gebieden ondersteunen ook belangrijke landbouwpraktijken. Landbouwgrond beslaat bijna 50 % van het EU-grondoppervlak en agro-ecosystemen vertegenwoordigen 38 % van het oppervlak van Natura 2000-gebieden. Landbouw met een grote natuurwaarde kan aanzienlijke voordelen bieden op het vlak van biodiversiteit. Bovendien helpt deze vorm van landbouw plaatselijke rassen te ondersteunen, genetische diversiteit te bewaren en de veerkracht van de sector te vergroten.

4 4 Schatting van de economische voordelen van Natura 2000 Volgens recente studies van de Commissie worden de voordelen die Natura 2000 met zich meebrengt, geschat op rond de 200 tot 300 miljard euro per jaar. Naar schatting worden Natura 2000-gebieden jaarlijks ongeveer 1,2 tot 2,2 miljard keer bezocht. Hierdoor wordt per jaar tussen 5 en 9 miljard euro aan recreatieve baten gegenereerd. In Europa hangen ongeveer 4,4 miljoen banen en 405 miljard euro aan jaarlijkse omzet rechtstreeks af van het behoud van gezonde ecosystemen. Een aanzienlijk deel hiervan bevindt zich binnen Natura Hoewel deze cijfers enkel een eerste schatting zijn, geven de voorlopige resultaten reeds aan dat de economische voordelen van het Natura 2000-netwerk zich zeer positief verhouden tot de kosten die gepaard gaan met het beheer en de bescherming van deze belangrijke hulpbron. Deze kosten worden op ongeveer 5,8 miljard euro per jaar geschat. Dit is een fractie van de potentiële waarde voor de samenleving. Natuurlijk zal de exacte kosten-batenverhouding ook afhankelijk zijn van een reeks factoren zoals de ligging van de gebieden en hun grondgebruik. Onderzoek geeft tot nu toe echter aan dat een goed beheerd Natura 2000-netwerk de kosten die gepaard gaan met het beheer ervan ruimschoots zal terugbetalen. Investeren in Natura 2000 is daarom niet enkel op economisch vlak zinnig. Het is zijn geld ook waard als je let op het brede scala aan geboden ecosysteemdiensten. Om deze voordelen serieus te nemen moet hun economische waarde op de juiste manier worden weerspiegeld in de beslissingen en de financiële berekeningen die de samenleving worden gemaakt. Investeren in Natura 2000 in ons aller voordeel Een volledig operationeel Natura 2000-netwerk zal een meer coherent en efficiënt gebruik van ons waardevol natuurlijk kapitaal aanmoedigen en een duurzamere en inclusievere economische groei stimuleren. Ook kan het leiden tot een meer geïntegreerd en samenhangend ontwikkelingsbeleid waarmee aanvullende economische activiteiten die gebaseerd zijn op gezonde ecosystemen worden samengebracht. Zoals opgenomen in het 7de Europese milieuactieprogramma: voor de bescherming, het behoud en de verbetering van het natuurlijk kapitaal van de EU is het vereist dat de problemen worden aangepakt bij de bron. Dat kan onder andere gebeuren door de doelstellingen inzake natuurlijk kapitaal beter te integreren in het overige beleid, om zo voor coherente beleidsmaatregelen te zorgen en bijkomende baten te genereren. Europese fondsen binnen het meerjarig financieel kader kunnen aanzienlijk bijdragen tot de verwezenlijking van deze doelstellingen, vooral door een slim gebruik van de Europese landbouw-, visserij- en cohesiefondsen en het LIFE-fonds. Om het volledige potentieel van Natura 2000 te realiseren is het echter van belang dat alle relevante belanghebbenden bij het proces worden betrokken. Als de diverse voordelen van een goed beheerd Natura 2000-netwerk voor de samenleving en de economie worden aangetoond, zullen alle relevante sectoren die gebruikmaken van land worden aangemoedigd om bij hun besluitvorming meer rekening te houden met de waarde van het Europees natuurlijk kapitaal. Dit zal ook leiden tot een slimmer, inclusiever en duurzamer ontwikkelingsbeleid zoals bepleit in de Europa 2020-strategie. Door de Natura 2000-doelstellingen te integreren met andere beleidsterreinen, wordt gezorgd voor bijkomstige voordelen. thinkstockphotos.co.uk

5 5 Een schatting van de economische waarde van de verschillende soorten ecosysteemdiensten istockphoto istockphoto Roberto Rinaldi/naturepl.com TOERISME: Natura 2000 bewijst reeds een belangrijke motor te zijn achter veel lokale economieën door toeristen aan te trekken waarvan de uitgaven lokale economieën ondersteunen Naar schatting bedragen de uitgaven van bezoekers aan Natura 2000-gebieden jaarlijks ongeveer 50 à 85 miljard euro (in 2006). Als enkel de uitgaven worden bekeken van de bezoekers die sympathie hebben voor Natura 2000 (in tegenstelling tot natuurgebieden in het algemeen) wordt dit 9 à 20 miljard euro per jaar (in 2006), gegenereerd door ongeveer 350 miljoen bezoeken. De totale uitgaven die worden gedaan in het toerisme en de recreatie, zorgen voor 4,5 à 8 miljoen voltijds equivalenten (FTE) aan banen. De voordelen afkomstig van bezoekers die sympathie hebben voor Natura 2000 zouden zorgen voor banen voor tot 2 miljoen FTE s. Dit in vergelijking met een totaal van ongeveer 13 miljoen FTE s in de toeristische sector in de EU-27 (in 2008). Bovendien kunnen beschermde gebieden voor plaatselijke en regionale economieën voor bijkomende voordelen zorgen door investeringen van buitenaf aan te trekken en de plaatselijke reputatie en levenskwaliteit te verbeteren. WATER: Er kan geld worden bespaard door te werken met het natuurlijk kapitaal, waardoor kan worden bespaard op de kosten van waterzuivering en -voorziening Waterzuivering en -voorziening zijn belangrijke ecosysteemdiensten die worden geleverd door natuurlijke ecosystemen, waaronder beschermde gebieden zoals de Natura 2000-gebieden. Een aantal grote Europese steden, zoals München, Berlijn, Wenen, Oslo, Madrid, Sofia, Rome en Barcelona, profiteert op verschillende manieren van natuurlijke filtratie. Deze gemeenten besparen op de waterbehandeling door de natuurlijke behandeling van de ecosystemen. Deze besparing kan doorgegeven worden aan de consument, in de zin dat de directe gebruikskosten voor EU-burgers dalen. De gegevens van de vier Europese steden Berlijn, Wenen, Oslo en München schetsen een beeld van de voordelen van beschermde gebieden voor waterzuivering en -voorziening. Door gebruik te maken van benefit transfers komen de jaarlijkse economische voordelen van waterzuivering per stad uit op ongeveer 7 tot 16 miljoen euro en die van watervoorziening op 12 tot 91 miljoen euro. In de vier Europese steden, die werden geanalyseerd, bedragen de gemiddelde voordelen per persoon tussen de 15 en 45 euro per jaar voor waterzuivering en -voorziening samen. Ter vergelijking: de gemiddelde waterrekening per gezin in Duitsland bedraagt 200 euro per jaar. BESCHERMDE MARIENE GEBIEDEN: Mariene Natura-gebieden, als onderdeel van een ruimer netwerk van verbonden mariene gebieden, kunnen positieve effecten hebben voor de overbeviste visbestanden Beschermde mariene gebieden, met inbegrip van mariene Natura 2000-gebieden, ondersteunen een scala aan ecosysteemdiensten die onder meer bijdragen tot gezonde visbestanden. De waarde van de voordelen van het mariene gebied dat momenteel door het netwerk wordt beschermd (ongeveer 4,7 % van het mariene gebied van de EU), bedraagt per jaar ongeveer 1,4 à 1,5 miljard euro. Dit zou stijgen tot 3 à 3,2 miljard euro per jaar als 10 % van het zeegebied beschermd zou zijn en tot 6 à 6,5 miljard euro per jaar bij bescherming van 20 % van het zeegebied. Dit betreft echter een ruwe schatting. Voor nauwkeuriger resultaten is een beter inzicht vereist in hoe bescherming onder meer habitats, diensten en visserij buiten het beschermde gebied zal beïnvloeden. Voor meer informatie, zie het volgende rapport van de Commissie: The Economic benefits of the Natura 2000 Network: Synthesis report 2012

6 6 Een vergelijking van de kosten en baten van Natura 2000 De bescherming van alle 300 Natura 2000-gebieden in Schotland wordt over een periode van 25 jaar geschat op een totale kosten-batenverhouding van ongeveer zeven. Dit betekent dat de totale nationale welvaartsvoordelen zeven keer groter zijn dan de nationale kosten, en het is dus een buitengewoon goede investering. Als onderdeel van een ruimere economische en institutionele beoordeling van Natura 2000 werden in Frankrijk verschillende studies uitgevoerd om de voordelen vast te stellen die verschillende Natura 2000-gebieden opleveren. Voor het Natura 2000-gebied Plaine de la Crau werden de netto voordelen geschat op ongeveer 142 euro per hectare per jaar. Dit is zeven keer meer dan de kosten die met het Natura 2000-gebied samenhangen. Thinkstockphotos.co.uk KH NL-N In 2009 voerden de Finse Diensten voor Natuurlijk Erfgoed (Metsähallitus) en het Finse Bosseninstituut (Metla) een nationale studie uit naar het effect van natuurtoerisme en natuurgerelateerde recreatie-activiteiten op lokale economieën. Volgens deze studie bedroegen de totale jaarlijkse inkomsten door de uitgaven van bezoekers in nationale parken 70,1 miljoen euro en nam de plaatselijke werkgelegenheid hierdoor met 893 fte s toe. Er werd geschat dat een overheidsinvestering van 1 euro in beschermde gebieden in het algemeen een bedrag van 20 euro opbracht. Nick Upton/naturepl.com Natura 2000: bescherming van het natuurlijk kapitaal van Europa in het belang van mens en natuur. Voor meer informatie: Webpagina DG Milieu over financiering Natura 2000: Werkdocument van de diensten van de Commissie: Financing Natura Investing in Natura 2000: Delivering benefits for nature and people, 12 december Studies en brochures (allemaal beschikbaar op bovenstaande website over de financiering van Natura 2000): The economic benefits of the Natura 2000 network (Synthesis report). Investing in Natura 2000: for nature and people brochure Estimating the overall economic value of the benefits provided by the Natura 2000 metwork & Annexes Estimating the economic value of the benefits provided by the tourism/recreation and employment supported by Natura 2000 Recognising Natura 2000 benefits and demonstrating the economic benefits of conservation measures: successful and innovative approaches to financing Natura 2000 needs Assessing socio-economic benefits of Natura 2000 sites a toolkit The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) (beschikbaar op nature/biodiversity/economics/index_en.htm Europese Unie, (2013) Overname van inhoud, behalve foto s, is toegestaan mits de bron wordt vermeld. Foto s: omslag, p3, p4, p5 bovenaan en in het midden: istockphoto.com; p2: thinkstockphotos.co.uk; p5: onderaan naturepl.com; p6: bovenaan thinkstockphotos.co.uk, onderaan: naturepl.com. doi: /48531 Omslag: istockphoto