Het wetsvoorstel bankenbelasting

Transcriptie

1 Het wetsvoorstel bankenbelasting Een onderzoek naar de doelstellingen, rechtvaardigheid en de plus-, min- en knelpunten van het Nederlandse wetsvoorstel bankenbelasting. Naam: Hans Pieter Schilperoort Begeleider: Prof. Dr. S.A. Stevens Hoogleraar: Prof. Dr. P.H.J. Essers ANR: April 2012 Studierichting: Fiscale Economie Universiteit van Tilburg

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Probleemstelling 5 2 Doelstellingen van een bankenbelasting 2.1 Bijdrage bancaire sector Bijdrage risicobeheersing Terugdringen variabele beloningen 7 3 Vormgeving van het Nederlandse wetsvoorstel 3.1 Criteria waar rekening mee dient te worden gehouden inzake de bankenbelasting Inhoud van het wetsvoorstel bankenbelasting Budgettaire opbrengst 13 4 Rechtvaardigheid van het Nederlandse wetsvoorstel 4.1 Het vervuiler betaalt principe Overheidssteun of overheidsinvestering Dubbele belastingheffing Afwenteling van de bankenbelasting Het too big to fail principe 19 5 Plus-, min- en knelpunten van het Nederlandse wetsvoorstel 5.1 Pluspunten van het huidige wetsvoorstel bankenbelasting Minpunten van het huidige wetsvoorstel bankenbelasting Knelpunten van het huidige wetsvoorstel bankenbelasting Internationale ontwikkelingen inzake de bankenbelasting 6.1 Algemeen

3 6.2 Financial Stability Contribution Financial Activities Taks Conclusie Literatuurlijst

4 1. Inleiding Wie tegenwoordig de televisie aanzet ontkomt er niet meer aan. Europa heeft te kampen met de Eurocrisis. Het vertrouwen in banken en in de munt is tot een dieptepunt gedaald en een adequate oplossing voor deze crisis is nog niet voor handen. Deze Eurocrisis heeft twee grote oorzaken. Ten eerste hebben Europese landen jarenlang een slecht begrotingsbeleid gevoerd en heeft het overgrote deel van deze landen daarom te kampen met een onhoudbare staatsschuld. 1 Door het gebrek aan vertrouwen dat landen hun hoofd boven water kunnen houden stijgen de rentes op obligaties explosief. Door de hogere rentes stijgt de schuld alleen nog maar meer, een vicieuze cirkel waar maar moeilijk uit te komen is. Ten tweede komt de Eurocrisis ook voor een groot deel voort uit de kredietcrisis. 2 De grote oorzaak van deze crisis is dat banken veel te hoge hypotheken verstrekten aan particulieren met veel te lage rentes. Particulieren die bij de eerste de beste tegenslag niet meer aan hun aflossing konden voldoen. Het gevolg is dat vele banken hun hypotheken moesten afwaarderen en de solvabiliteit sterk daalde, waardoor deze banken zelf ook in de betalingsproblemen kwamen. Door het grote systeemrisico van een omvallende bank moesten veel overheden en de Europese Centrale Bank (ECB) wel ingrijpen. Oplossingen werden gevonden in versterkt toezicht, door extra liquide middelen ter beschikking te stellen (depositogarantiestelsel), de strengere solvabiliteitseisen volgend uit het Basel III-akkoord 3 of zelfs banken te nationaliseren. Voor veel mensen voelt het onrechtvaardig dat deze steun met belastinggeld is verleend, terwijl de top van het bankwezen zichzelf zelfs in tijden van verlies jarenlang hoge bonussen toe-eigenden. De vraag is daarom ook of de eerdergenoemde maatregelen wel effectief genoeg zijn om toekomstige financiële crisissen te voorkomen. Zo was er voor de kredietcrisis ook al sprake van toezicht, maar bleek dit achteraf hopeloos te falen Een andere meer structurele oplossing, die de laatste tijd internationaal meer en meer wordt ingevoerd, is de bankenbelasting. Deze bankenbelasting kan naast de eerder genoemde maatregelen blijven bestaan. Om deze oplossing in kaart te brengen heeft de G20 top het IMF gevraagd een rapport op te stellen over mogelijke opties voor belastingheffing van de financiële sector. 4 Naar aanleiding van dit rapport is de bankenbelasting al in verschillende EU-lidstaten ingevoerd. Duitsland, Frankrijk en Engeland hebben bijvoorbeeld al een bankenbelasting ingevoerd, zij het allemaal in een andere vorm. Dit is reden voor de regering geweest om op 15 december 2011 ook een wetsvoorstel voor invoering van een bankenbelasting 1 Van den Heuvel Van den Heuvel Rabobank Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 16 (MvT) 4

5 in te dienen. 5 Nederland wilde niet voorop lopen met de invoering, maar vanwege de maatschappelijke en politieke ontwikkelingen wil men aansluiten bij internationale trend. 6 Het wetsvoorstel vertoont veel gelijkenissen met het Engelse model en zou medio 2012 moeten worden ingevoerd. Waar de regering dus groot voorstander lijkt te zijn, zijn er ook tegenstanders van een bankenbelasting. Zo hebben de ondernemingsorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland in een brief aan de Tweede Kamercommissie voor Financiën geschreven waarin ze aangeven zich grote zorgen te maken dat de vermogenspositie van banken achteruit gaat en zodoende ook de mogelijkheid tot kredietverlening. 7 Andere kritiekpunten zijn een daling van de winst van banken en het gevaar van moral hazard. 1.1 Probleemstelling en verantwoording van de opzet De probleemstelling van deze thesis is als volgt geformuleerd. Moet er in Nederland een bankenbelasting worden ingevoerd en zo ja, hoe moet deze vorm gegeven worden? Het is voor de beantwoording van deze vraag belangrijk om er achter te komen wat de motivatie is geweest voor de regering om een bankenbelasting voor te stellen. Daarom zal ik in hoofdstuk 2 beginnen met het toelichten van de doelstellingen die men wil bereiken met de implementatie van een bankenbelasting. Vervolgens zal ik in hoofdstuk 3 de inhoud van het wetsvoorstel in het kort bespreken en toelichten met welke aspecten de regering rekening heeft gehouden met de vormgeving van de bankenbelasting. In hoofdstuk 4 zal gekeken worden in hoeverre het wetsvoorstel rechtvaardig is. Hiervoor zal ik kijken naar rechtvaardige redenen voor de invoering van een bankenbelasting, maar ook naar zaken die rechtvaardiging in de weg staan, zoals de afwenteling van belasting op spaarders en het optreden van dubbele belasting. In hoofdstuk 5 zal ik de plus-, min- en knelpunten bespreken. In hoofdstuk 6 zal ik de inhoud van het voorstel van het IMF bespreken en een afweging maken tussen de twee voorstellen. Ik sluit mijn thesis af met de conclusie in hoofdstuk 7. Hierin zal ik mijn thesis nog kort samenvatten en de probleemstelling beantwoorden. 5 Nota inzake invoering bankenbelasting, , p. 7 6 Nota inzake invoering bankenbelasting, , p. 4 7 VNO-NCW en MKB-Nederland, Invoeren bankenbelasting door cabinet is onverantwoord, (zoek op bankenbelasting). 5

6 2 Doelstellingen van een bankenbelasting Een eerste relevante vraag die moet worden beantwoord is waarom we behoefte hebben aan een bankenbelasting. De regering/wetgever heeft deze vraag beantwoord in het nader rapport betreffende het voorstel houdende de invoering van een bankenbelasting. Hierin worden een aantal doelstellingen voor invoering van een bankenbelasting genoemd te weten een bijdrage van de bancaire sector voor de steun die men de afgelopen jaren heeft ontvangen en waar men in de toekomst mogelijk nog aanspraak op zal kunnen maken, een bijdrage aan de risicobeheersing van het financiële stelsel en het terugdringen van de variabele beloningen van bestuurders. 2.1 Bijdrage bancaire sector De eerste doelstelling die wordt verwezenlijkt met de invoering van de bankenbelasting is dat er van de bancaire sector een bijdrage wordt gevraagd voor de impliciete garantie die de sector in het verleden van de staat heeft genoten en waar in de toekomst misschien weer een beroep op zal worden gedaan. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het garant staan voor de spaartegoeden tot euro en zelfs het nationaliseren van banken, zoals bij het Nederlandse deel van ABN AMRO is gebeurd. De overheid moet bij de bancaire sector wel ingrijpen, vanwege het systeemrisico. Valt een bank om, dan treft dit de gehele financiële sector en daarmee de economie in zijn geheel. Het is dus goed te rechtvaardigen dat banken hiervoor een risicopremie moeten betalen in de vorm van een bankenbelasting. Hierbij wordt iedere bank belast, ongeacht of ze steun hebben gehad in de kredietcrisis. Dit wordt door de regering verdedigd door te stellen dat de hele sector baat heeft gehad bij de steun van de overheid. Hierdoor bleef de onrust namelijk relatief beperkt en voorkwam men dat men het vertrouwen in nog meer banken verloor Bijdrage risicobeheersing De tweede doelstelling die men met de bankenbelasting wil realiseren is het beperken van risico s die worden genomen in de financiële sector. Hierbij kan worden gedacht aan de risico s die bankiers nemen met de verkoop van financiële producten, maar vooral ook aan het in gevaar komen van de solvabiliteit en de herfinanciering van de banken. Dit gebeurt als banken een te groot percentage aan risicovol vreemd vermogen aanhouden ten opzichte van hun eigen vermogen. Een bank die in verhouding veel vreemd 8 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.4, p. 2 6

7 vermogen heeft loopt bij een stijgende rente een groot risico om in ernstige problemen te komen of in het uiterste geval zelfs om te vallen. Het doel is dan ook om het onaantrekkelijker te maken om vreemd vermogen aan te trekken en dan vooral het kort vreemd vermogen. Uit onderzoek van Perotti en Suarez (2011) is namelijk gebleken dat het aanhouden van relatief veel kort vreemd vermogen tegenover lang vreemd vermogen meer risico met zich meebrengt. Kort vreemd vermogen moet eerder worden hergefinancierd, waardoor men in onzekere tijden meer problemen zou krijgen als men moet herfinancieren bij een stijgende rente. Hierdoor kan een liquiditeitstekort ontstaan met alle negatieve gevolgen van dien. 9 De manier om onderscheid te maken is door kort vreemd vermogen tegen een hoger belastingtarief te belasten dan lang vreemd vermogen. Hiermee wordt het voordeel van de lagere rente op kort vreemd vermogen in tegenstelling tot lang vreemd vermogen gereduceerd Terugdringen variabele beloningen Door velen worden de variabele bonussen die bankiers ontvingen als een grote oorzaak van de kredietcrisis gezien. Het loonde voor bankiers om grote risico s te nemen, aangezien ze bij hoge winsten een grotere bonus kregen en bij verlies geen salaris inleverden. Door de mogelijkheid om hoge bonussen op te strijken namen banken onaanvaardbare risico s en werden er financiële producten verkocht die bijvoorbeeld op de korte termijn erg winstgevend leken, maar later verliesgevend bleken te zijn omdat ze moesten worden afgeschreven. Naast dit economische argument speelt er ook een politiek argument. Voor veel burgers voelt het namelijk zeer onrechtvaardig, dat de in hun ogen veroorzakers van de kredietcrisis zulke hoge bonussen ontvingen, terwijl een ander deel van de samenleving dankzij de kredietcrisis zijn baan verloor of zelfs hun huis moesten verkopen. Zelfs in tijden van verlies werden nog grote bonussen uitgedeeld in de bancaire sector. Dit is overigens een probleem dat ook in andere sectoren heeft gespeeld. Uit onderzoek van adviesbureau Berenschot is gebleken dat er geen duidelijke relatie is te ontdekken tussen de toename van de nettowinst en de uitkering van bonussen bij beursgenoteerde bedrijven op de AEX. 11 Door de invoering van het wetsvoorstel zullen banken die bonussen van 100% of meer van het vaste salaris van een bestuurder verstrekken, een tariefverhoging van 5% van de reeds bestaande tarieven tegemoet kunnen zien. Deze maatregel is in overeenstemming met de normen uit de Code Banken heeft ingesteld Perotti & Suarez 2011 p Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.4, p Berenschot, Bonus bestuursleden schiet omhoog, Nader rapport betreffende het voorstel houdende de invoering van een bankenbelasting, p. 3 7

8 3 Vormgeving van het Nederlandse wetsvoorstel Nu de doelstellingen voor de invoering van een bankenbelasting bekend zijn is natuurlijk de vraag hoe deze belasting inhoudelijk vorm dient te krijgen. Er zijn door de verschillende politieke partijen een aantal criteria genoemd waar rekening mee dient te worden gehouden in het wetsvoorstel. Ik zal in dit hoofdstuk dan ook eerst deze criteria op een rij zetten. Later zal in deze thesis worden toegelicht of het gelukt is aan deze criteria te voldoen. Ten slotte zal ik de budgettaire opbrengst vermelden en deze in het juiste perspectief plaatsen. 3.1 Criteria waar rekening mee dient te worden gehouden inzake de bankenbelasting In het wetsvoorstel moet en is met een aantal belangrijke factoren rekening gehouden. Deze factoren zijn door de vaste commissie Financiën dan ook nog eens op een rij gezet. Hier volgt een overzicht van deze factoren 13 : De balansrisico s moeten dusdanig worden beperkt, zodat het risico op toekomstig overheidsingrijpen beperkt wordt. De internationale concurrentiepositie van Nederlandse banken mag niet in gevaar komen De bankenbelasting mag niet ten koste gaan van de kredietverlenging van banken. De belasting mag niet worden afgewenteld op de spaarders. Een stapeling van maatregelen moet worden voorkomen. Hiermee wordt bedoeld dat men banken niet met te veel regelingen moet opzadelen die eenzelfde functie vervullen. Het wetsvoorstel sluit hier op aan door alleen het ongedekte vermogen te belasten. Er moet voorkomen worden dat de banken de bankenbelasting zien als een soort verzekeringspremie, waardoor het gevaar van moral hazard kan optreden. Dit houdt in dat banken meer risico s nemen, omdat de overheid toch wel zou ingrijpen wanneer het fout gaat Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.5 14 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.5, p. 4 8

9 3.2 Inhoud van het wetsvoorstel bankenbelasting In deze paragraaf zal ik kort de inhoud van het wetsvoorstel beschrijven. De eerste vraag die moet worden beantwoord is wie uiteindelijk belastingplichtig is voor de bankenbelasting. In artikel 3 van de Wet op de bankenbelasting is als belastingplichtige aangewezen a. een lichaam met zetel in Nederland dat een vergunning als bedoeld in artikel 2:11, eerste lid, van de Wet op het financieel toezicht heeft voor het uitoefenen van het bedrijf van bank; b. een lichaam met zetel in een andere lidstaat dan Nederland dat vanuit een in Nederland gelegen bijkantoor het bedrijf van bank uitoefent, een door een toezichthoudende instantie als bedoeld in artikel 1:1 van de Wet op het financieel toezicht van die lidstaat verleende vergunning voor het uitoefenen van het bedrijf van bank heeft en een mededeling van de Nederlandsche Bank als bedoeld in artikel 2:14, eerste of tweede lid, van de Wet op het financieel toezicht heeft ontvangen; c. een lichaam met zetel in een andere staat dan Nederland dat vanuit een in Nederland gelegen bijkantoor het bedrijf van bank uitoefent en een door de Nederlandsche Bank verleende vergunning als bedoeld in de artikelen 2:16, eerste lid, of 2:20, eerste lid, van de Wet op het financieel toezicht heeft. Kortgezegd vallen hier dus in Nederland gevestigde financiële instellingen onder met een vergunning voor het uitoefenen van een bank, dus ook dochtermaatschappijen van buitenlandse banken. Vestiging houdt in de plaats waar de onderneming op grond van de statuten en regelementen is gevestigd. Ook buitenlandse banken met een zetel buiten de EU, die actief zijn met een bijkantoor in Nederland vallen hieronder. 15 Daarnaast vallen ook filialen van banken uit een EU land die in het EU land als bancaire instelling worden gezien en buitenlandse banken met een filiaal in Nederland en die op grond van artikel 2.16 of 2.20 van de wet op het financieel toezicht een bankvergunning hebben. 16 Er is bewust voor een ruim begrip gekozen om zoveel mogelijk banken hieronder te laten vallen. In het memorie van toelichting wordt dan ook het volgende hierover vermeld: Door de bankenbelasting te richten op alle banken die in Nederland actief, en bevoegd, het bankbedrijf uitoefenen - en niet aan te sluiten bij de Nederlandse toezichtwetgeving7 - wordt voorkomen dat er een door de bankenbelasting gedreven voorkeur ontstaat voor de wijze waarop een fysiek in Nederland 15 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 4 (MvT) 16 WFR 2012/6938 9

10 aanwezig bankbedrijf wordt uitgeoefend. Hierdoor wordt de neutraliteit binnen de bankenbelasting gewaarborgd. 17 Als de belastingplichtige onderdeel uitmaakt van een commerciële consolidatiekring wordt de belasting geheven van het lichaam dat de geconsolideerde jaarrekening opstelt. Dit doet zich voor in 2 gevallen, die zijn uitgelegd in de memorie van toelichting. Er is sprake van een Nederlandse groep wanneer het lichaam aan het hoofd van een groep staat. Wanneer het lichaam aan het hoofd van een groep staat die onderdeel is van een grotere internationale groep dan spreekt met van een Nederlands groepsdeel. 18 Uit dit figuur blijkt dat de gehelee Nederlandse groep in de heffing wordt betrokken. Men heeft voor deze structuur gekozen omdat de prestaties van het internationale onderdeel gevolgen hebben voor de financiële stabiliteit van het hele concern. Van deze manier van heffen wordt afgezien wanneer de 17 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 4 (MvT) 18 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 5 (MvT) 10

11 vennootschap in het concern haar activiteiten maar voor een klein gedeelte zien op bankactiviteiten Uit dit figuur blijkt dat niet alleen vennootschap II in de heffing wordt betrokken, maar het hele Nederlandse groepsdeel. Dit houdt dus is Nederlandse vennootschap IV, V en de buitenlandse vennootschap VI. Ook hier heeft men ervoor gekozen om de buitenlandse vennootschap in de heffing te betrekken, omdat de prestaties van het internationale onderdeel gevolgen heeft voor de financiële stabiliteit van het hele concern. 21 Belastbare bedrag Het belastbare bedrag is het balanstotaal van de commerciële balans, verminderd met de vrijstellingen uit 19 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 6 (MvT) 20 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 6 (MvT) 21 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 6 (MvT) 11

12 artikel 8. Deze vrijstellingen bestaan uit het toetsingsvermogen. Dat is het vermogen dat minimaal aanwezig moet zijn ten opzichte van al het uitgeleende geld (Basel III) en de deposito s voor zover die voor voldoening ingevolge een depositogarantiestelsel in aanmerking komen. Dit is het spaargeld van alle Nederlanders dat Nederlanders van de overheid gegarandeerd terug krijgen als een bank omvalt. Op dit moment ligt de grens op euro. Ook de passiva die samenhangen met het verzekeringsbedrijf mogen in aftrek worden genomen. Het totaal wat overblijft wordt de belastbare som genoemd. Naast de vrijstellingen uit artikel 8 bevat artikel 9 ook nog een vrijstelling. Dit betreft een doelmatigheidsvrijstelling van 20 miljard. Na verrekening van deze doelmatigheidsvrijstelling blijft het belastbare bedrag over. Het vorige zal worden verduidelijkt met het volgende figuur. 22 Als er sprake is van een bijkantoor wordt er gekeken naar de commerciële balans van het hoofdhuis. Vervolgens wordt er gekeken welk deel hiervan toe te rekenen is aan het bijkantoor en dit deel wordt dan weer verminderd met de eerder genoemde vrijstellingen uit artikel 8. Er is voor de commerciële balans gekozen om de uitvoeringskosten van de belastingdienst en de administratieve lasten van de bancaire instellingen zoveel mogelijk te beperken 23 Het tarief Het tarief bedraagt 0,022% over schulden met een looptijd korter dan 1 jaar en 0,011% over de overige schulden. 22 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 8 (MvT) 23 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 7 (MvT) 12

13 Daarnaast zullen banken die bonussen van 100% of meer van het vaste salaris van één of meerdere bestuurder verstrekken, een tariefverhoging van 5% van de bovenstaande tarieven tegemoet kunnen zien. Deze maatregel is in overeenstemming met de normen uit de Code Banken heeft ingesteld Budgettaire opbrengst De budgettaire opbrengst wordt geraamd op 300 miljoen euro. Dit is ongeveer 0,05% van het bruto binnenlands product. Dit is ongeveer eenzelfde percentage als Frankrijk en Duitsland ophalen met hun bankenbelasting. In Engeland ligt dit percentage hoger. Dit komt door de uitgebreide financiële sector aldaar. Uit een raming, waarbij gekeken is naar de commerciële balansen van de in Nederland actieve banken, is de voorspelling gekomen dat hiervan 255 miljoen (85%) wordt verdiend op de kortlopende schulden en 45 miljoen (15%) wordt verdiend op de langlopende schulden. Zou men de doelmatigheidsvrijstelling afschaffen dan zou de opbrengst 70 miljoen meer bedragen. Men heeft hiervoor niet gekozen omdat er een disproportionele toename tegenover staat van de uitvoeringskosten alsmede de administratieve lasten. 25 De onderstaande tabel geeft een overzicht van verschillende vormen van bankenbelasting die internationaal zijn ingevoerd. Hierbij worden de opbrengsten en de verhouding van de opbrengsten tot het bruto binnenlands product vermeld. Staat Naam Heffing Structurele Opbrengst BBP (in 2010 in marktprijzen) Structurele Opbrengst als percentage van het BBP Nederland Bankenbelasting 300 miljoen 588 miljard 0.051% Frankrijk Taxe systémique 0.041% 800 miljoen miljard sur les banques Duitsland Bankabgabe 1 miljard miljard 0.04% Verenigd Bank levy 2,6 miljard ( % miljard Koninkrijk miljard euro 26 ) Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 9 (MvT) 25 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.5, p Omgerekend tegen een wisselkoers van 1 = 1,21 27 Nota inzake invoering bankenbelasting, , p

14 4 Rechtvaardigheid van het Nederlandse wetsvoorstel Om te toetsen of een bankenbelasting rechtvaardig is zal ik in dit hoofdstuk een aantal belangrijke onderwerpen bespreken die samenhangen met uitgangspunten van rechtvaardigheid. Zo zal ik bespreken of het naar mijn mening rechtvaardig is om de hele bancaire sector te belasten en niet alleen de banken die in de problemen zijn gekomen, oftewel de vervuilers. Vervolgens bekijk ik of de overheidssteun de overheid daadwerkelijk geld heeft gekost, of dat de steun de overheid juist netto rendement heeft opgeleverd. Het vragen van een bijdrage voor de kosten die de overheid heeft gemaakt is naar mijn mening in beginsel een goede rechtvaardigingsgrond voor de invoering van een bankenbelasting, maar wanneer de gegeven steun de overheid alleen maar geld zou hebben opgeleverd, kun je wel vraagtekens plaatsen of dit wel een goede rechtvaardigheidsgrond is voor een bankenbelasting. Andere aspecten die betrekking hebben op rechtvaardigheid zijn het optreden van mogelijke dubbele belastingheffing en de afwenteling van de bankenbelasting door banken op spaarders. Spaarders zijn namelijk niet de veroorzakers van de financiële crisis en het is dan ook onrechtvaardig als zij uiteindelijk indirect de belasting betalen. Ten slotte zal ik nog een rechtvaardigheidsgrond bespreken die mee heeft gespeeld bij de invoering van de bankenbelasting, namelijk het vragen van een vergoeding vanwege het feit dat de overheid wel heeft moeten ingrijpen in de financiële sector, omdat de banken te groot waren om failliet te laten gaan (het too big to fail principe). 4.1 Het vervuiler betaalt principe De bankenbelasting wordt geheven van iedere financiële instelling met een vergunning voor het uitoefenen voor een bank. Een ieder die in het bezit van deze vergunning moet dus belasting betalen, ongeacht of het in de financiële problemen is gekomen tijdens de financiële crisis of niet. Dit lijkt op het eerste gezicht onrechtvaardig, omdat dus uiteindelijk niet alleen de vervuiler betaalt, maar de gehele bancaire sector in het algemeen. Door de regering wordt dit verdedigd door te stellen dat de hele sector er profijt van heeft gehad dat de overheid bijsprong bij bepaalde banken. Dit is juist, aangezien banken vaak onderling met elkaar zijn verweven, waardoor het faillissement van een bank ook gevolgen heeft voor de andere banken. Het feit dat alle banken profijt van de overheidssteun hebben gehad, direct dan wel indirect, is naar mijn oordeel dan ook een goede rechtvaardigheidsgrond om alle banken in de heffing te betrekken. Feit is alleen dat niet alleen banken steun en profijt van deze steun hebben gehad, maar nog veel meer financiële instellingen. Te denken valt aan verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en 14

15 beleggers. Zo heeft verzekeraar AEGON 3 miljard euro aan steun ontvangen. 28 Het is naar mijn mening rechtvaardiger om niet alleen alle banken te belasten, maar iedere instelling die veel profijt heeft gehad van de overheidssteun Overheidssteun of overheidsinvestering De regering heeft aangegeven dat één van de doelstellingen van de bankenbelasting is om banken een bijdrage te laten betalen voor de kosten die de overheid in tijden van crisis heeft gemaakt om de financiële sector overeind te houden. Maar als je puur naar de feiten kijkt heeft hoogleraar fiscale economie dhr. Kavelaars hier naar mijn mening terecht vraagtekens bij gesteld. Zo heeft de steun de overheid helemaal nog geen geld gekost. De steun zou kunnen worden gezien als een belegging. Het zijn deels leningen en deels kapitaalinjecties geweest waar forse rendementen mee zijn verdiend. Feit is alleen wel dat ondanks dat het misschien niet als steun, maar als belegging wordt gezien dit niet afdoet aan het feit dat de sector er wel profijt van heeft gehad. In het artikel bankenbelasting in het weekblad fiscaal recht (WFR 2012/6938) heeft hij hierover het volgende vermeld. De steun die de Nederlandse overheid aan een aantal banken heeft verleend, heeft deels de vorm van een lening en deels de vorm van een kapitaalinjectie, maar niet de vorm van een subsidie. De leningen zijn gepaard gegaan met vorstelijke voorwaarden, zoals een hoge rente en (hoge) boetes bij vervoegde aflossing. Inmiddels hebben diverse ondersteunde banken (en verzekeraar) hun schulden al geheel of gedeeltelijk (vervroegd) terugbetaald. Dat leidt tot de conclusie dat er helemaal geen steun is die de overheid daadwerkelijk geld kost althans tot nu toe niet en dat het zelfs zo is dat de rendementen voor de overheid tot op heden zeer profijtelijk zijn, mede ten gevolge van scherpe voorwaarden die de overheid heeft bedongen. Hieronder heb ik enkele cijfers opgenomen betreffende de verleende steun. Uit het staatje blijkt niet alleen dat de overheid er tot op heden geheel niet bij is ingeschoten, maar bovendien dat de tot op heden behaald netto rendementen uitstekend zijn. Vooralsnog is het dus een nogal profijtelijke operatie. Het is wel duidelijk dat ABN AMRO het zwakste resultaat laat zien. Overzicht overheidssteun aan banken en verzekeraar ( ) Rijksoverheid, Kapitaalinjecties, (zoek op kapitaalinjecties). 29 WFR 2012/ WFR 2012/

16 Bedrijf lening/kapitaal aflossing/verkoop dividend/rente/boete AEGON 3 mld. (2008) 3 mld. ( ) 1,1 mld. ABN AMRO 16,8 mld. (2008) geen 1,6 mld. ING 10 mld. (2008) 7 mld. ( ) 1,606 mld. SNS 0,75 mld. (2008) 0,185 mln.(2009) 7,5 mln. Uit deze tabel blijkt dat de steun verleend aan AEGON de overheid geen geld heeft gekost, maar dat dit juist een uitgave is geweest die een hoog rendement heeft opgeleverd. Het volledige bedrag van 3 miljard is namelijk in 3 jaar afgelost en heeft 1,1 miljard aan netto rendement opgeleverd. ABN AMRO daarentegen heeft nog geen euro van de ontvangen steun afgelost en de overheid heeft niet de garantie dat dit bedrag volledig zal worden terugbetaald. Dit is dus steun die de overheid nog veel geld kan kosten. Het is naar mijn oordeel dan ook niet onrechtvaardig om banken te belasten, hoewel het de overheid (nog) geen verlies heeft opgeleverd. De instanties hebben er namelijk veel profijt van gehad en zijn hiermee zelfs van de ondergang gered. 4.3 Dubbele belastingheffing Dubbele belasting kan worden onderscheden in twee begrippen te weten juridische- en economische dubbele belasting. Juridische dubbele belasting houdt in dat één object bij één subject door twee belastingheffers wordt belast. Economische dubbele belasting houdt in dat één object bij twee subjecten wordt belast. 31 Bij de bankenbelasting schuilt het gevaar in de juridische dubbele belasting. In het Nederlandse systeem worden namelijk dochtermaatschappijen en bijkantoren gelegen in het buitenland onder voorwaarden belast. Worden deze dochtermaatschappijen of bijkantoren ook in het buitenland belast dan treedt er juridische dubbele belasting op. Dit is ongewenst en de regering heeft aangegeven dit te willen voorkomen. Dit heeft men gedaan door bij de invoering van de bankenbelasting zoveel mogelijk aansluiting te zoeken bij andere internationale voorstellen. Zo is het gebaseerd op het Engelse model en vertoont het grote gelijkenissen met andere voorstellen. Zo wordt in Europa voor de heffing door alle landen de passiefzijde van de balans als uitgangspunt genomen en mag bij ieder land het Basel III 31 Cursus Belastingrecht Studenteneditie Vennootschapsbelasting, p

17 vermogen en de deposito s uit het depositogarantiestelsel in aftrek worden genomen. Hiermee voorkomt men al een gedeelte van de dubbele heffing. Doordat de bankenbelasting sterk afwijkt van bestaande belastingen kan met niet eenvoudig aansluiten bij bestaande verdragen om dubbele belasting te voorkomen. In de nota inzake invoering bankenbelasting wordt over het voorkomen van dubbele belasting het volgende vermeld. Sommige landen hebben in een eerder stadium bankenbelastingen ingevoerd en zijn daardoor al eerder op het risico van dubbele bankenbelasting gestuit. Enkele van deze landen hebben inmiddels onderlinge afspraken gemaakt, of zijn in onderhandeling daarover, om dubbele belasting te voorkomen. De in deze afspraken gehanteerde systematiek komt, voor zover het kabinet bekend, er op neer dat er voorkoming wordt gegeven door landen waar dochters of bijkantoren zijn gevestigd en waarvan de moedermaatschappij respectievelijk het hoofdhuis in het andere land is gevestigd. De achtergrond van deze voorkomingssystematiek is dat de risico s van dochters en bijkantoren uiteindelijk door de moedermaatschappij of het hoofdhuis worden gedragen. 32 De regering wil dus aansluiten bij de systematiek dat het land waar de dochtermaatschappij is gevestigd een voorkoming van dubbele belasting geeft. Dit leidt volgens de regering tot een eerlijke en rechtvaardige verdeling van heffingsrechten. Dit is naar mijn mening ook de meest rechtvaardige manier om dubbele belasting te voorkomen. Dit vanwege het feit dat de risico s van dochter- en bijkantoren door het hoofdhuis worden gedragen. Hoogleraar Kavelaars heeft ook aangegeven dat hij het met deze voorkomingsystematiek eens is. Kavelaars heeft hierover het volgende opgemerkt: Gelet op de primaire redengeving voor de heffing is het opmerkelijk dat ook de Nederlandse filialen van buitenlandse banken onder de heffing vallen. Het ligt immers niet direct voor de hand dat indien de buitenlandse bank in financiële moeilijkheden komt, de Nederlandse overheid garant staat. Dat zal primair moeten gebeuren in het land waar de bankinstelling is gevestigd. 33 Om deze voorkomingssystematiek in te voeren zullen wel nieuwe bilaterale en unilaterale verdragen tussen andere staten moeten worden afgesloten. 32 Nota inzake invoering bankenbelasting p WFR 2012/

18 4.4 Afwenteling van de bankenbelasting Een van de criteria waar rekening mee moet worden gehouden bij de invoering van de bankenbelasting is de mate van afwenteling op de spaarder. Verschillende politieke partijen hebben te kennen gegeven dat men afwenteling op de spaarders niet wenselijk vindt. Afwenteling vindt plaats als de belasting in economische zin wordt gedragen door een ander dan de belastingplichtige zelf. De regering heeft in de nota inzake invoering bankenbelasting verklaart dat de bankenbelasting juridisch wordt gedragen door de banken, maar heeft ook toegegeven dat de belasting waarschijnlijk economisch zal worden gedragen door klanten, personeel en vermogensverstekkers. Dit overeenkomstig de visie van de orde van belastingadviseurs. Op wie de belasting uiteindelijk wordt afgewenteld heeft te maken met de elasticiteiten waar bankinstellingen mee te maken hebben. 34 De regering verwacht dat vanwege concurrentieoverwegingen de belasting niet tot nauwelijks zal worden afgewenteld op de spaarder. Indien dit wel gebeurt kan de spaarder overstappen naar banken die deze belasting niet afwentelen. 35 Naar mijn mening is het rechtvaardig dat de belasting wordt gedragen door degene die de kredietcrisis hebben veroorzaakt en degene het meeste profijt hebben gehad van de steun van de overheid. De bankenbelasting is namelijk ook ingevoerd om toekomstige crisissen zo veel mogelijk te voorkomen en om aan banken een bijdrage te vragen voor de overheidssteun. Mijn verwachting is dat de bankenbelasting vooral zal worden gedragen door de vermogensverstrekkers. Wanneer de bank namelijk niet in staat is de belasting volledig door te berekenen aan klanten, zal de winst dalen en dit ten koste gaan van het dividend van de aandeelhouder. Dit is naar mijn mening rechtvaardig omdat aandeelhouders veel baat hebben gehad bij de steun van de overheid. De prijsdaling van hun aandelen is door de steun namelijk beperkt en deze aandeelhouders hebben een impliciete garantie gehad dat de overheid de banken steun verleende. Deze garantie komt niet tot uitdrukking in de prijs van de aandelen. Mijn verwachting is dat de afwenteling op personeel beperkt zal zijn, omdat de lagere bonussen deels zullen worden gecompenseerd door een hoger vast salaris. Afwenteling op personeel dat heeft geprofiteerd van hoge bonussen is naar mijn mening rechtvaardig, omdat uit internationaal onderzoek van KPMG is gebleken dat het beloningsbeleid en de als gevolg daarvan bonus genomen risico s door banken zelf als de belangrijkste oorzaak van de kredietcrisis worden gezien. 36 Ook zal op de kredietvragers een deel van de bankenbelasting worden afgewenteld. De verwachting van het DNB is namelijk dat het uitstaande kredietvolume zal afnemen met 0.05%, wat neerkomt op 500 miljoen. 34 WFR 2011/ Nota inzake invoering bankenbelasting p Alexander Steemers, Banken zien bonussen als belangrijkste oorzaak van kredietcrisis, (zoek op KPMG bonus). 18

19 Voor kredietvragers is dus minder krediet beschikbaar en dit zal de prijs van krediet licht opvoeren. 37 Ook dit is naar mijn mening rechtvaardig omdat in het verleden krediet te goedkoop beschikbaar werd gesteld door banken, wat ernstige gevolgen heeft gehad. Afwenteling op spaarders moet voorkomen worden, omdat zij niet de veroorzakers van de kredietcrisis zijn geweest. 4.5 Het too big to fail principe Het voordeel wat grote banken hebben ten opzichte van andere grote bedrijven is dat ze een bijna impliciete garantie hebben dat de overheid steun zal verlenen, mochten ze in de problemen komen. Dit wordt ook wel aangeduid met de term too big to fail, te groot om failliet te laten gaan. Banken hebben dus een prikkel om erg groot te worden, om zo op deze impliciete garantie tot steun aanspraak te kunnen maken. De reden voor deze steun is het grote systeemrisico dat bestaat wanneer een bank omvalt. De spaartegoeden van alle klanten komen in gevaar en de onzekerheid in de markt neemt sterk toe wanneer een bank omvalt. Daarnaast zijn banken onderling veel met elkaar verbonden met leningen die men elkaar verstrekt. Het omvallen van één bank kan dus tot problemen in de hele sector leiden, waardoor de kredietverlening van de hele economie in gevaar komt. Beleggers weten dat vanwege het too big to fail principe een investering in een grote bank een hele veilige investering is. Hierdoor treedt er voor banken een concurrentievoordeel op ten opzichte van andere concurrerende bedrijven. Vanuit dit perspectief is het rechtvaardig om de banken hiervoor een vergoeding te vragen in de vorm van een bankenbelasting, om zo het verminderde risico van omvallen te beprijzen Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.4, p IMF 2010, p

20 5 Plus-, min- en knelpunten Nederlandse wetsvoorstel Zoals aan ieder wetsvoorstel kleven aan het wetsvoorstel bankenbelasting ook voor- en nadelen. In dit hoofdstuk zal ik de in mijn ogen grootste plus- en minpunten bespreken. Ik zal eindigen met het benoemen van een aantal knelpunten waarvoor naar mijn mening nog een oplossing moet worden gevonden. 5.1 Pluspunten van het huidige wetsvoorstel bankenbelasting Beperking van de risico s genomen door banken Een eerste pluspunt van de bankenbelasting werd eerder al genoemd als doelstelling van de bankenbelasting. Het beperken van risico s die worden genomen in de financiële sector. Het wordt namelijk minder aantrekkelijk om een groot percentage aan risicovol vreemd vermogen aan te houden ten opzichte van eigen vermogen, omdat men meer belasting betaalt naar mate men meer met vreemd vermogen gefinancierd is. De verwachting is dan ook dat het effect van de bankenbelasting is dat het uitstaande kredietvolume zal afnemen met 0.05%. Dit komt neer op 500 miljoen. 39 Nu bestaat er het gevaar dat banken alleen maar meer risicovolle leningen aangaan, omdat men daardoor minder schuld hoeft aan te gaan en toch veel winst kan behalen. Dit komt namelijk doordat banken op risicovollere leningen een hoger rentepercentage kunnen vragen. In het nader rapport wordt dit naar mijn mening voldoende weerlegd door te stellen dat banken dit niet snel zullen doen, omdat vanwege de solvabiliteitseisen banken dan meer eigen vermogen moeten aanhouden, wat kostbaar is voor banken. De kans dat banken dit doen acht men niet groot, omdat dit een kostbare operatie is. 40 De aansluiting bij buitenlandse voorstellen Doordat de regering het huidige wetsvoorstel grotendeels heeft vormgegeven overeenkomstig het Engelse model, vertoont het Nederlandse voorstel veel gelijkenissen hiermee. Voordelen hiervan is dat het object niet snel dubbel zal worden belast. Als men ook goede afspraken maakt over de heffing bij het subject wordt er voor een groot deel al dubbele belasting voorkomen. Naast het Engelse model lijkt het wetsvoorstel ook op het Duitse en Franse model. Bij allebei deze landen belast men beide de ongedekte 39 Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.4, p Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.4, p. 3 20

21 schulden zij het op een andere manier. Duitsland heft ook over de passiva van de balans, terwijl Frankrijk heft over de activa. Vanwege het feit dat qua essentie de bankenbelastingen bijna hetzelfde zijn vormgegeven loopt men internationaal niet uit de pas en worden banken internationaal grotendeels gelijk behandeld. Hierdoor zal de concurrentiepositie van Nederlandse banken niet onevenredig hard worden getroffen in vergelijking met buitenlandse banken en zal de Nederlandse economie als geheel hierdoor ook geen concurrentienadeel ondervinden. De belastingopbrengst in algemene middelen laten vloeien in plaats van in een fonds Verschillende politieke partijen zijn bang voor het gevaar van moral hazard die wordt gecreëerd door invoering van een bankenbelasting. Moral hazard is het probleem dat banken verwachten dat de overheid nu toch wel ingrijpt bij een volgende bankencrisis en ze dus nog steeds grote risico s nemen. Hierdoor dragen niet zij, maar de overheid de gevolgen van problemen bij deze banken. Door in plaats van het geld te reserveren in een bepaald fonds, maar het gewoon in de algemene middelen te laten vloeien wordt dit beperkt. De budgettaire opbrengst wordt nu door banken minder gezien als een potje met een bepaald bedrag waar sowieso aanspraak op kan worden gemaakt. Daarnaast wordt ook gesteld dat een fonds minder efficiënt is. Het kan zich namelijk jarenlang oppotten zonder dat er gebruik van hoeft te worden gemaakt. Nu kan met het geld nog andere doelen worden verwezenlijkt. 5.2 Minpunten van het huidige wetsvoorstel bankenbelasting Afwenteling van de bankenbelasting op spaarders In het geval van de bankenbelasting wordt verwacht dat de belasting vooral zal worden afgewenteld op de werknemers, vermogensverschaffers en de klanten. De regering verwacht dat de afwenteling op de spaarders beperkt zal zijn, maar niet helemaal wordt voorkomen 41 Zoals ik al eerder heb aangegeven moet de belasting naar mijn mening worden gedragen door de veroorzakers van de kredietcrisis en de personen of instanties die het meeste profijt hebben gehad van de steun die is verleend door de overheid. Afwenteling op de spaarder moet dus voorkomen worden. 41 Nota inzake invoering bankenbelasting p. 7 21

22 Het optreden van belastingarbitrage Doordat in het Nederlandse wetsvoorstel alleen banken onder het begrip belastingplichtige vallen bestaat er de kans op arbitrage. Het gevaar bestaat dat banken de belasting proberen te ontlopen door transacties die eerst binnen de bank-tak plaatsvonden te verplaatsen naar een verzekeringstak die ook onderdeel uitmaakt van het bedrijf, wat oneerlijke concurrentie tot gevolg heeft. Daarnaast bestaat er nog arbitrage tussen banken en andere bedrijven. Hierbij kun je denken aan het verschillend behandelen van een bank die financiële diensten verleent en een ander bedrijf dat eenzelfde soort financiële diensten verleent, maar buiten de heffing van de bankenbelasting valt. Een voorbeeld om de bovenstaande problematiek te verduidelijken zijn de financiële diensten die GE Capital aanbiedt. GE Capital is onderdeel van General Electric en focust zich met name op kredieten en leasecontracten die het op de eigen balans houdt. Omdat GE Capital niet belastingplichtig is voor de bankenbelasting, maar wel dezelfde soort diensten aanbiedt is er sprake van een concurrentienadeel van banken ten opzichte van GE Capital. Naar mijn mening is dit verschil in behandeling wel deels te rechtvaardigen omdat de overheid meestal steun verleent aan banken wanneer ze in de financiële problemen komen en dit niet automatisch doet bij andere bedrijven, omdat het systeemrisico van deze bedrijven lager is. Het verslechteren van de huidige concurrentiepositie van Nederlandse banken Door de invoering van een bankenbelasting bestaat het gevaar dat de concurrentiepositie van Nederlandse banken sterk verslechtert. Banken kunnen bijvoorbeeld klanten aan buitenlandse banken verliezen die niet aan heffing zijn onderworpen. Dit zou grote gevolgen kunnen hebben voor de inkomsten uit de vennootschapsbelasting en de werkgelegenheid als banken besluiten hun hoofdhuis te verplaatsen van Nederland naar een ander land. Naar mijn mening zal dit effect echter wel beperkt zijn, omdat Nederland niet het enige land is dat een bankenbelasting invoert, maar de omringende landen en vele andere landen dit ook doen. Aangezien deze bankenbelastingen allemaal onderling niet heel veel van elkaar verschillen, komt de concurrentiepositie in mijn visie niet echt in gevaar. Het zal vanwege economische en politieke belangen dan ook verstandig zijn om hierin mee te gaan. Daarnaast zijn het niet alleen fiscale redenen die de vestigingsplaats van een bank bepalen, maar spelen er nog veel meer factoren mee. Hierbij kan worden gedacht aan infrastructuur, de aanwezigheid van hoogopgeleid en gemotiveerd personeel en een politiek rustig klimaat. 22

23 5.3 Knelpunten van het huidige wetsvoorstel bankenbelasting Dubbele belasting die kan optreden Zoals al eerder aangegeven kan er door de invoering van het huidige wetsvoorstel dubbele belasting optreden. Dat wil dus zeggen dat een bancair lichaam door twee landen wordt belast. Dit wil de regering oplossen door internationaal te regelen dat er voorkoming wordt gegeven door landen waar dochters of bijkantoren zijn gevestigd en waarvan de moedermaatschappij respectievelijk het hoofdhuis in het andere land is gevestigd. 42 Aangezien deze verdragen nog niet zijn gesloten, dient de regering hier wel haast mee te maken, want er kunnen zich aanzienlijke problemen voordoen als de bankenbelasting is ingevoerd en er nog geen duidelijke afspraken zijn welk land in welk geval heffingsbevoegd is. De effectiviteit van het terugdringen van de variabele beloning Een van de doelstellingen van de bankenbelasting is het terugdringen van de variabele beloningen in de bancaire sector. Er is de afgelopen jaren al meer regelgeving op dit gebied gekomen om dit probleem aan te pakken. Het blijkt in de praktijk wel goed te helpen, maar de vraag is of dit ook echt wat oplost. Er is namelijk een verschuiving te zien van variabele beloningen naar een hoger vast salaris. Uit onderzoek van het Institute of International Finance (IIF) blijkt zelfs dat bij 60 procent van de 51 onderzochte instellingen de vaste salarissen van bankiers fors stegen. 43 De doelstelling van het terugdringen van bonussen wordt dus wel gehaald, maar het probleem van buitensporig hoge beloningen voor bankiers wordt niet opgelost. Daarnaast wordt in het wetsvoorstel ook geen rekening gehouden met de hoogte van het salaris in verhouding tot de grote van de bank. Voor een relatief kleine bank met een kleine winst of omzet is het een veel groter risico om een hoog salaris uit te keren aan een bestuurder dan een grote bank. Beter zou dus zijn om de tariefverhoging niet alleen te koppelen aan de bonus, maar aan een combinatie van vast en variabel salaris in verhouding tot de grootte van de bank. De sanctie die nu op een te hoge bonus staat kan namelijk te makkelijk worden omzeild en lijkt dus meer symboolpolitiek. Naast de bankenbelasting zal er dus nog aanvullende regelgeving moeten worden ontworpen om ook het vaste salaris van bankiers aan te pakken. Een ander kritiekpunt is dat de regels alleen gelden voor bestuurders, maar niet voor overige werknemers. In het nader rapport wordt gesteld dat men verwacht dat dit ook gevolgen zal hebben voor de overige 42 Nota inzake invoering bankenbelasting p BNR, banken omzeilen regels bonussen,

24 werknemers. Als men dit uiteindelijk ook wil zou men dit naar mijn mening eenvoudig kunnen bereiken door ook overige werknemers onder deze regeling te laten vallen Daarnaast worden bestuurders van financiële instellingen die geen bankenbelasting betalen niet in deze heffing meegenomen. Hierbij moet worden gedacht aan bijvoorbeeld verzekeraars, maar ook banken die geen belasting hoeven te voldoen omdat ze onder de doelmatigheidsvrijstelling vallen. De hoogte van de doelmatigheidsvrijstelling De hoogte van de Nederlandse doelmatigheidsvrijstelling (20 miljard euro) komt ongeveer overeen met de Engelse doelmatigheidsvrijstelling, die 20 miljard pond (24.2 miljard euro) bedraagt. In verhouding is de Nederlandse doelmatigheidsvrijstelling erg hoog, aangezien in Engeland de financiële instellingen en daarmee de gehele financiële sector veel groter zijn dan in Nederland. Ik ben van mening dat deze doelmatigheidsvrijstelling om de bovenstaande reden aan de hoge kant is. Bij een verlaging van de vrijstelling zal de budgettaire opbrengst om twee redenen toenemen. Ten eerste zullen er meer banken belasting betalen, namelijk ook de banken die nu nog geheel onder de vrijstelling vallen. Ten tweede zullen de banken die nu al belasting betalen over een hoger belastbaar bedrag belasting gaan betalen. De vraag is dan ook waarom de regering niet voor een lagere vrijstelling heeft gekozen. De reden die door de regering is aangedragen is dat een hoge doelmatigheidsvrijstelling de eenvoud ten goede komt en zorgt voor lagere administratieve lasten bij zowel de belastingdienst als bij banken. Ik verwacht alleen dat deze kosten niet veel toenemen bij een verlaging van de doelmatigheidsvrijstelling, omdat de regering in verschillende stukken heeft aangegeven dat er geen sprake is van een gecompliceerde heffing. De gegevens zijn direct herleidbaar uit de aangifte, waardoor het banken niet veel in uitvoeringskosten zal kosten Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 16 (MvT) 24

25 6 Internationale ontwikkelingen inzake de bankenbelasting 6.1 Algemeen Het Nederlandse wetsvoorstel belast de passiefzijde van de balans. Het is vormgegeven als een Financial Stability Contribution (FSC). Naast deze vorm van bankenbelasting zijn er nog andere varianten van bankenbelasting te bedenken. Zo kan worden gedacht aan taks die financiële transacties belast (FFT). Dit is alleen een voorstel dat qua inhoud sterk afwijkt van het Nederlandse wetsvoorstel. Deze variant wordt door zowel de Europese Commissie als door het IMF besproken. De FTT geniet overigens zowel vanuit de regering als het IMF niet de voorkeur. Op de G20 top hebben de ministers dan ook gezamenlijk besloten geen FTT in te voeren. 45 Nadeel van een Europese FTT is namelijk dat er een verschuiving zou kunnen plaats vinden van transacties die nu nog in de EU plaatsvinden, naar andere landen. Dit is natuurlijk slecht voor de concurrentiepositie van de EU als geheel. Om dit te voorkomen zou zo n regeling dus mondiaal moeten worden ingevoerd, wat een onhaalbare kaart lijkt. 46 Een tweede kritiekpunt is dat met zo n heffing geen rekening kan worden gehouden met het risico dat een bepaalde transactie met zich meebrengt, wat juist een van de doelstellingen is geweest voor invoering van een bankenbelasting 47 Varianten die meer overeenkomen zijn het Engelse voorstel, het Franse voorstel en het voorstel van het IMF. Het Franse voorstel houdt kortgezegd een belasting in die de actiefzijde van de balans belast. Het voorstel van het IMF, de FSC, kan worden onderverdeeld in 2 verschillende vormen van bankenbelasting. Een belasting die wordt geheven over de passiefzijde van de balans, de eerdergenoemde FSC en een additionele heffing over de winsten en loonsommen van instellingen die op de financiële markt opereren, de Financial Activities Tax. In dit hoofdstuk zal ik eerst de bovengenoemde varianten in het kort bespreken, zoals ik ook met het Nederlandse wetsvoorstel heb gedaan. Eerst zal ik de doelstellingen bespreken, vervolgens de inhoud en tot slot een afweging maken van de plus- en knelpunten. Uiteindelijk zal ik deze vormen vergelijken met het Nederlandse voorstel en een afweging maken welke variant nou mijn voorkeur geniet. Het voorstel van het IMF In het rapport van het IMF wordt zoals eerder vermeld een onderscheid gemaakt tussen de FSC en de FAT. Beide vormen van bankenbelasting dienen een andere doelstelling en hebben een heel andere vorm 45 WFR 2011/ Kamerstukken II, 2011/12, 33121, nr.3, p. 14 (MvT) 47 WFR 2011/