De stoïcijnse filosofie werd wel een troostfilosofie genoemd, vanwege haar nadruk op innerlijke

Transcriptie

1

2 W01 DE VERTROOSTING(EN) VAN DE FILOSOFIE Dr. Miriam van Reijen Inhoud Filosofie als een weg naar een goed, in de zin van een gelukkig, leven. De stoïcijnse filosofie werd wel een troostfilosofie genoemd, vanwege haar nadruk op innerlijke kracht, onafhankelijkheid en onkwetsbaarheid in voor- en tegenspoed. Ze lijkt dan ook vooral heel bruikbaar voor slaven, armen en zieken. Maar tegelijk waren juist rijke en belangrijke mensen als Seneca en keizer Marcus Aurelius bekende stoïcijnen. Niemand is immers ooit verzekerd van het uitblijven van ziekte, verbanning, oorlog en dood van geliefden. Nog altijd bewijst deze geesteshouding haar diensten, zoals 20e eeuwse getuigenissen uit concentratiekampen en personen als Nelson Mandela en de Dalai Lama laten zien. Als blijkt dat een bepaalde geesteshouding zelfs bij extreme omstandigheden effect kan hebben, dan kan ze dat toch zeker ook bij kleine tegenslagen en alledaagse ongemakken. Dat is precies wat Alain de Botton in zijn boek De troost van de filosofie laat zien. En het is niet vreemd dat de helft van de door hem behandelde filosofen uit de Oudheid komen: Socrates, Epicurus en Seneca. Van elke filosoof laat hij zien hoe diens filosofie kan helpen bij een concreet alledaags probleem: Socrates helpt tegen impopulariteit, Epicurus tegen geldzorgen en Seneca tegen alle frustraties. De titel van het boek verwijst naar het boek van Boethius, die wel de laatste Romeinse of de eerste christelijke filosoof wordt genoemd. In de gevangenis schreef hij zijn bekende boek De vertroosting van de filosofie. Het verschil tussen Boethius opvatting en die van Alain de Botton, zou men kunnen omschrijven als het verschil tussen de opvatting dat filosofie op één manier troost kan geven, de christelijke, middeleeuwse weg, het grote verhaal van het ware geloof, tegenover de moderne idee dat er allerlei kleine verhalen zijn, ofwel vele wegen die naar Rome leiden. Na Boethius stappen we dan ook in de cursus 1000 jaar Middeleeuwen over, naar de moderne tijd, ingeluid door Montaigne, wiens filosofie volgens De Botton helpt tegen onmacht. Tot slot blijkt juist de als aardspessimist beschouwde vrouwenhater Schopenhauer te helpen tegen liefdesverdriet en de nihilist Nietzsche tegen alle moeilijkheden die nog over zijn gebleven. Literatuur Docent Alain de Botton, De troost van de filosofie. Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2000, ISBN Aanbevolen literatuur: Boëthius, De vertroosting van de filosofie. Ambo, Amsterdam, ISBN Dr. Miriam van Reijen is filosoof en socioloog. Zij was jarenlang wetenschappelijk medewerker filosofie aan de Universiteit Nijmegen en tot voor kort docent filosofie en ethiek aan de Academie voor Sociale Studies van Avans Hogeschool, Breda. 12

3 W01 Programma DINSDAG 11 JANUARI uur Blok 1: Kennismaking/inleiding op het thema Troostfilosofie. Boëthius uur Blok 2: Video Socrates en korte tekstlezing uur Lunchpauze uur Blok 3: Bespreking van De Botton: Socrates helpt tegen gebrek aan zelfvertrouwen uur Blok 4: Inleiding op Socratische gesprek uur Pauze met koffie/thee uur Blok 5: Socratisch gesprek WOENSDAG 12 JANUARI uur Blok 1: Inleiding op Epicurus uur Blok 2: evt. video Epicurus uur Pauze met koffie/thee uur Blok 3: Bespreking van De Botton: Hoe Epicurus helpt tegen geldzorgen uur Blok 4: Vervolg uur Pauze met koffie/thee uur Blok 5: Inleiding op Seneca/ evt. met video DONDERDAG13 JANUARI uur Blok 1: Seneca over woede uur Blok 2: Stoïcijnse oefening tegen irritatie uur Lunchpauze uur Blok 3: Hoe Montaigne helpt tegen onmacht uur Blok 4: Hoe Schopenhauer helpt tegen liefdesverdriet uur Pauze met koffie/thee uur Blok 5: Nietzsche s strategie uur Borrel Prijs Locatie 250,- (inclusief koffie/thee, 3 x lunch en afsluitend drankje) Universiteit van Tilburg 13

4 W02 MAGISCH EGYPTE Huis van Horus Dr. Marcel Zitman Inhoud Magie is de kracht om de wereld en het leven te beïnvloeden, naar onze hand te zetten. Wij geloven in een maakbare samenleving en in de kracht van het individu dat het eigen leven onder controle heeft. In de ogen van de oude Egyptenaren lag het leven echter in de hand van goden en demonen. Een wereld vol onzichtbare machten, om te vereren en te manipuleren. Geluk, liefde, alledaagse wensen, ziekte, het overwinnen van de dood, het uitschakelen van rivalen, zelfs de keuze van een farao en buitenlandse politiek: in het oude Egypte was bijna alles een geschenk of een straf van de goden. Maar ook voor de oude Egyptenaren was de wereld maakbaar, waarbij goden en demonen met magische middelen werden beïnvloed, met kunst, bouwkunst, teksten, rituelen, amuletten, smeekbeden, dreigementen en toverkunst. In één Studiedag bekijken we de godsdienst van de oude Egyptenaren, gericht op magie en de wens om het leven te beïnvloeden. We maken kennis met godenorakels, duiding van dromen, astrologie, magische liefdesrecepten, de betekenis van amuletten en sieraden, magie bij ziekte en artsenij, wonderlijke tovenaars in Oudegyptische verhalen, rituelen om vijanden met magie te verdrijven en aanslagen op het leven van de farao met behulp van zwarte magie. Ook gaan we uitgebreid in op de rol van magie in de Oudegyptische religie en het dodengeloof, waarbij de vervloeking van grafrovers natuurlijk niet ontbreekt. Literatuur Docent Reader (verzamelde artikelen/boekdelen). Optioneel als men wenst, zelf aanschaffen: Geraldine Pinch, Magic in Ancient Egypt (British Museum Press en Texas University Press, 2006) ISBN Prijsindicatie: 17,- (192 pag.). Het Huis van Horus is een team van bevriende Egyptologen, afkomstig van de Universiteit Leiden, goed bekend in Egypte en deels ook in de Egyptologie gepromoveerd. Dr. Marcel Zitman treedt in deze cursus op als docent ( 14

5 W02 Bijzonderheden De docent verzorgt een excursie naar het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, met een rondleiding over de prachtige tentoonstelling Egyptische Magie (16 oktober maart 2011). De datum wordt in overleg vastgesteld. Programma VRIJDAG 14 JANUARI uur Blok 1: Maakt Magie de Wereld? Het wereldbeeld van de oude Egyptenaren uur Blok 2: Godenorakels, Droomduiding en Astrologie uur Lunchpauze uur Blok 3: Liefdesmagie, Amuletten, Tovenaars en Artsenij uur Blok 4: Vervolg voorgaande en Magie en de Farao uur Pauze met koffie/thee uur Blok 5: Magie in het Egyptische Dodengeloof: Het hiernamaals, demonen en grafrovers uur Borrel Locatie Prijs Universiteit van Tilburg 85,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, 1 x lunch en afsluitend drankje; exclusief excursie) 15

6 W03 GROTE MEESTERWERKEN UIT DE ITALIAANSE RENAISSANCE VAN GIOTTO TOT MICHELANGELO Jana Waarts Inhoud De renaissance begon in Italië, waar rijke bankiers en kooplieden kunstwerken lieten maken voor kerken en paleizen. Het was een periode van herleving van culturele ideeën uit het oude Griekenland en Rome. Gebaseerd op nieuwe wetenschappelijke manieren van observeren werd de kunst natuurlijker. We zullen zien dat schilders als Giotto er in slaagden diepte te creëren en tastbare figuren af te beelden. Daarna ontmoeten we het genie Masaccio die definitief brak met de bestaande tradities en zowel het perspectief als het naturalisme introduceerde. Florence was tijdens de renaissance een republiek maar werd vanaf 1434 in feite geregeerd door de familie de Dei Medici. Het was de schilder Sandro Botticelli, die in opdracht van de familie de Dei Medici, het in die tijd ontwikkelde humanistische gedachtegoed wist om te zetten in kunst. Tijdens de herbouw van Rome werden, door de belangrijkste pauselijke mecenas Julius II, de beste kunstenaars aangetrokken, zoals Raphael en Michelangelo. We bekijken uitgebreid de Stanza s die Raphael voor Julius II beschilderde. We besluiten met Michelangelo, het allergrootste genie van de renaissance, die met zijn grandioze Laatste Oordeel in feite een nieuwe periode in de kunstgeschiedenis inluidde. Er wordt steeds uitgebreid ingegaan op de historische achtergronden (geschiedenis, literatuur, muziek etc.) van waaruit deze kunstwerken tot stand kwamen. Literatuur Er worden samenvattingen van de behandelde stof uitgedeeld. Docent Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea. 16

7 W03 Programma MAANDAG 17 JANUARI uur Blok 1: Inleiding Renaissance uur Blok 2: Giotto en de fresco s in Assisi (Leven Franciscus) uur Lunchpauze uur Blok 3: Giotto en de Scrovegni (ook wel Arena) kapel uur Blok 4: vervolg Giotto DINSDAG 18 JANUARI uur Blok 1: Inleiding uur Blok 2: Macaccio en de Brancacci-kapel uur Lunchpauze uur Blok 3: Sandro Bottocelli en zijn Geboorte van Venus uur Blok 4: Sandro Botticelli en La Prima Vera WOENSDAG 19 JANUARI uur Blok 1: Inleiding Raphael uur Blok 2: Raphael en de Stanza s in het Vaticaan uur Lunchpauze uur Blok 3: Inleiding Michelangelo en zijn Laatste Oordeel uur Blok 4: vervolg Michelngelo en zijn Laatste Oordeel uur Borrel Locatie Universiteit van Tilburg Prijs 220,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, 3 x lunch en afsluitend drankje) 17

8 W04 HET NIEUWE AKROPOLISMUSEUM EEN TOPMUSEUM OVER HET LEVEN IN DE KLASSIEKE STADSTAAT ATHENE Drs. Arjiris Angelou Inhoud Op 21 juni 2009 opende in Athene het nieuwe Akropolismuseum haar deuren. Met een expositieoppervlak van m2 is het museum bijna tien keer zo groot als het oude, boven op berg. De drie etages en twee tussenetages zijn modern en overzichtelijk ingericht en de lichtinval is prachtig voorwerpen staan bijzonder fraai opgesteld. De bovenste etage is enigszins verdraaid en heeft glazen wanden. Hij ligt precies parallel aan de cella van de Parthenontempel, die op korte afstand zichtbaar is. Op de galerij is een 160 m. lange frieslijst aangebracht met daarin de friezen van de Parthenontempel, precies in oorspronkelijke volgorde, originele en ook veel kopieën van de beroemde Elgin marbles uit het British Museum. Bezoekers krijgen in het nieuwe museum een heel goed beeld van de menselijke aanwezigheid op en rond de Akropolis vanaf de prehistorie tot in de late oudheid. Daartoe heeft men ook delen van de collecties van andere musea naar hier overgebracht. Een aantal beelden wordt voor het eerst tentoongesteld, omdat er eerder geen plaats voor was. Tijdens de graafwerkzaamheden stuitte men op de resten van oude villa s en badhuizen. Ook die maken nu deel uit van het nieuwe museum. In deze eendaagse cursus kunt u kennis maken met dit belangwekkende museum. Daarnaast wordt ingegaan op het leven in de stad Athene en het functioneren van de Atheense democratie in de 5de en 4de eeuw v.chr., de periode van de grootste bouwactiviteiten op en rondom de Akropolis. Het was een tijd van welvaart voor de locale architecten, beeldhouwers en ambachtslieden, maar er was ook de welhaast constante dreiging van een Perzische inval. De veldslag bij Marathon en de zeeslag bij Salamis werden door de Atheners gewonnen, maar de geschiedenis had op die momenten net zo goed een heel ander vervolg kunnen krijgen. Literatuur Docent Syllabus. De colleges bestaan uit Powerpointpresentaties. De afbeeldingen worden achteraf via beschikbaar gesteld. Drs. Arijeris Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. Na terugkeer in Griekenland volgde hij de academische gidsenopleiding aan de Universiteit van Athene. Hij begeleidt culturele reizen door zijn geboorteland. 18

9 W04 Bijzonderheden Bij voldoende belangstelling wordt een 5-daagse studiereis naar Athene georganiseerd in een nader af te spreken periode. Een excursie naar Marathon en het splinternieuwe museum en Artemisheiligdom van Vavron maakt deel uit van deze korte reis, die wordt begeleid door de docent en georganiseerd door de Stichting Phileas (zie Programma DONDERDAG 20 JANUARI uur Blok 1: Introductie: presentatie van het gebouw en de locatie uur Blok 2: De opgravingen onder het museum. Begane grond: vondsten uit de omgeving van het museum uur Lunchpauze uur Blok 3: Eerste gedeelte van de eerste verdieping: Het tempelcomplex in de archaïsche tijd. Politieke ontwikkelingen en de geboorte van de democratie uur Blok 4: Tweede gedeelte van de eerste verdieping: De Perzische oorlogen en de Attisch-Delische Zeebond De Atheense Hegemonie: het klassieke tempelcomplex uur Pauze met koffie/thee uur Blok 5: De Parthenon zaal. De Elgin marbles kwestie uur Borrel Locatie Universiteit van Tilburg Prijs 85,- (inclusief reader, koffie/thee, 1 x lunch en afsluitend drankje) 19

10 PRAKTISCHE INFORMATIE BIJ INSCHRIJVING WINTER 2011 LEES VÓÓR INSCHRIJVING DE VOLGENDE INFORMATIE NAUWKEURIG DOOR. U kunt inschrijven voor één of meer cursussen door het inschrijfformulier ingevuld en ondertekend op te sturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg, Postbus LE Tilburg of te faxen naar U kunt het formulier na ondertekening ook inscannen en via de mail versturen naar : info@hovobrabant.nl Inschrijving voor de cursus geschiedt op volgorde van ontvangst van uw inschrijfformulier. Pas na ontvangst van uw betaling van het cursusgeld wordt u definitief in de cursus geplaatst. In verband met de grote belangstelling raden wij u aan om na het maken van uw keuze, niet te lang te wachten met uw inschrijving. Indien de inschrijving op een cursus het maximum aantal deelnemers overschrijdt, wordt er een wachtlijst aangelegd. Als er geen plaats meer is, wordt u hiervan schriftelijk of telefonisch op de hoogte gesteld. We attenderen u erop dat u met het ondertekenen en insturen van uw inschrijving een betalingsverplichting aangaat voor de door u aangegeven cursus(sen). Mocht u na het insturen van uw inschrijving niet in staat zijn de cursus te volgen, dan geldt voor u de annuleringsregeling. U krijgt na ontvangst van uw inschrijving van ons een mailtje of brief ter bevestiging van uw inschrijving met daarbij uw betalingsinformatie. PRIVACY BESCHERMING Wanneer u zich inschrijft, gaat u er mee akkoord dat uw naam, adres, telefoonnummer en adres worden opgenomen in een deelnemerslijst die wordt verspreid onder de deelnemers van de cursus. Wanneer u hiertegen bezwaar heeft, verzoeken we u dit duidelijk op uw inschrijfformulier aan te geven. VOORZIENINGEN De lokalen zijn in de regel toegankelijk ook voor minder validen, maar hebt u specifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving even contact met ons op. Niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk. Heeft u problemen met horen, dan adviseren wij u dringend vooraf even contact met ons op te nemen ( ). UITERSTE INSCHRIJFDATUM Voor de wintercursussen kunt u zich tot 20 december inschrijven. Bij late inschrijving (ná de aangegeven uiterste inschrijfdatum), worden 5,- administratiekosten in rekening gebracht. KOSTEN Als u zich voor het eerst inschrijft bij HOVO Brabant, berekenen wij éénmalig 10,- inschrijfgeld. U wordt dan ingeschreven en krijgt automatisch gedurende 2 jaar, of zolang u cursussen blijft volgen, onze cursusbrochure thuis gestuurd. 20

11 Wie moet rondkomen van een minimum inkomen en in Noord-Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op Stichting Studiefonds Sed Vitae. Voor meer informatie kunt u kijken op pagina 10. De kosten voor readers of hand-outs zijn bij de cursusprijs inbegrepen. De boeken dient men zelf aan te schaffen. Wacht u met het aanschaffen van boeken tot enkele dagen na de uiterste inschrijfdatum, zodat u zeker weet dat uw cursus doorgaat. BETALING U kunt uitsluitend betalen middels de u toegezonden betalingsinstuctie. U kunt via alle gebruikelijke elektronische betaalsystemen een bedrag overmaken of een betalingsopdracht naar uw bank versturen. Vermeld altijd het volledige betalingskenmerk dat op de betalingsinstructie vermeld staat. Pas wanneer u het cursusbedrag heeft overgemaakt is uw plaatsing in de cursus verzekerd. ANNULERINGSREGELING Wanneer u zich heeft ingeschreven voor één of meer cursussen en u wilt of kunt deze cursus(sen) niet volgen, dan kunt u annuleren. Annuleren kan uitsluitend schriftelijk gebeuren via een brief of een . U kunt annuleren tot de uiterste inschrijfdatum. Aan annuleringen zijn voor ons extra handelingen verbonden, waarvoor wij u 20,- annuleringskosten in rekening brengen. Na de uiterste inschrijfdatum is restitutie van het cursusgeld in principe niet meer mogelijk, alleen in uitzonderlijke gevallen, zoals bij ernstige ziekte of overlijden van de deelnemer. Een schriftelijk verzoek daartoe kunt u indienen bij HOVO Brabant Seniorenacademie t.n.v. mevr. K. van Helvert. Ook in deze gevallen bent u altijd tenminste de annuleringskosten van 20,- verschuldigd. In geen enkel geval bestaat er recht op gedeeltelijke restitutie van cursusgeld. Het is ons helaas niet mogelijk om u voor cursussen een annuleringsverzekering aan te bieden. NIET DOORGAAN VAN DE CURSUS Mocht de cursus om redenen van overmacht niet door kunnen gaan, dan ontvangt u daarvan per direct bericht en zullen wij uiteraard het reeds betaalde cursusgeld z.s.m. retourneren. Bij ziekte van een docent is het mogelijk dat vervanging plaatsvindt. Een cursus kan alleen doorgaan bij voldoende deelnemers. Wanneer er op de uiterste inschrijfdatum onvoldoende inschrijvingen zijn om de cursus door te kunnen laten gaan, dan ontvangt u daarvan zo spoedig mogelijk bericht en zullen wij reeds betaalde cursusgelden uiteraard z.s.m. retourneren. 21

12 AANVRAAGFORMULIER VOORJAARSBROCHURE 2011 In het voorjaar (januari - april) biedt HOVO Brabant een aantal cursussen aan in Tilburg, Eindhoven, Breda en s-hertogenbosch. Deze brochure biedt een duidelijk overzicht daarvan. VERZOEK OM TOEZENDING VAN EEN CURSUSBROCHURE VOORJAAR 2011 Naam en voorletters: Straat: Postcode en Woonplaats: Graag ontvang ik van u stuks Voldoende gefrankeerd in een envelop zenden aan: HOVO Brabant Seniorenacademie Postbus LE Tilburg U kunt deze gegevens ook en naar: info@hovobrabant.nl

13 ontv... NAS... Bev. dd.... INSCHRIJFFORMULIER WINTER 2011 Ondergetekende Dhr./ Mevr. Voorletters: Naam: Straat: Postcode: Plaats: Telefoonnummer: Mobiel: Geboortedatum: Was u al eerder cursist? Zo nee? We brengen éénmalig 10 inschrijfgeld in rekening JA / NEE SCHRIJFT ZICH IN VOOR: W1 DE VERTROOSTING(EN) VAN DE FILOSOFIE W2 MAGISCH EGYPTE W3 GROTE MEESTERWERKEN UIT DE ITALIAANSE RENAISSANCE W4 HET NIEUWE AKROPOLISMUSEUM Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

14 INSCHRIJFFORMULIER Vervolg van inschrijfformulier winteracademie 2011 WIJZE VAN BETALING Na ontvangst van uw inschrijfformulier zenden wij u een bevesting en betalingsinstructie. U bent pas definitief geplaatst in de wintercursus wanneer wij uw betaling hebben ontvangen. Bij betaling altijd het volledige betalingskenmerk vermelden. Wij attenderen u erop dat u met het ondertekenen en insturen van uw inschrijfformulier een betalingsverplichting aangaat voor de aangegeven wintercursus(sen). Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals vermeld in deze brochure op pagina 20 en 21. Datum: Handtekening: Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Postbus LE Tilburg of faxen naar: of inscannen en en naar info@hovobrabant.nl