Hofcultuur in de 16 e en 17 e eeuw 1. INLEIDING

Transcriptie

1 Hofcultuur in de 16 e en 17 e eeuw 1. INLEIDING Opdracht 1.1 Inleiding a. Waarin verschilt de hofcultuur in de Middeleeuwen van die in de stadstaatjes van Noord-Italië tijdens de Renaissance. b. Beschrijf de ontwikkeling en de betekenis van het hof van De Medici in verband met de bloei van de hofkunst. c. Welke omstandigheden waren gunstig voor de bloei van de hofcultuur in Noord-Italië tijdens de Renaissance? d. Welke betekenis hebben de ontdekkingsreizen gehad voor de opkomst van de hofcultuur? e. Waarom ontstaat aan de hoven in Italië in de Renaissance belangstelling voor de cultuur van de Oudheid. f. Wat maakt de hofcultuur van de Gonzaga s in Mantua zo bijzonder? g. Beschrijf aan welke eigenschappen een perfecte hoveling volgens Castiglione moet voldoen. In welke opzichten verschillen die eigenschappen met die van middeleeuwse ridders? h. Waarom worden Leonardo da Vinci en Michelangelo beschouwd als voorbelden van de uomo universale? Denk je dat dit type mens in de huidige tijd nog steeds zal kunnen voorkomen? Verklaar je antwoord. Opdracht 1.2 Humanisme, reformatie en contrareformatie a. Welke betekenis heeft het humanisme gehad voor de opkomst van de hofcultuur in de Renaissance? b. Toon met voorbeelden aan dat tijdens de bloei van de hofcultuur in de Renaissance de aandacht verschuift van de kerkelijke macht naar wereldlijke macht van de vorsten. c. Wat waren de oorzaken van de opkomst van de reformatie en de contrareformatie? Op welke manier uiten die zich in de kunsten? d. In welke opzichten verschillen de opvattingen die Macchiavelli en Castiglione hebben over de politieke leiders van elkaar (zie e. Welke betekenis heeft Erasmus gehad voor de vrijheid van godsdienst? f. Wat houdt de christelijke heilsgeschiedenis in? Op welke manier wordt die zichtbaar in hofkunst? g. Waarin verschilt de vormgeving in de Barok van de Renaissance? 2. NATUUR EN WETENSCHAP Opdracht 2.1 Wetenschap a. Beschrijf het belang van en de ontwikkeling van verzamelingen in de renaissance.. b. Geef met voorbeelden aan welke invloed de ontwikkeling van de wetenschap heeft gehad op die van de kunst. c. Welke betekenis heeft Leonardo da Vinci gehad voor wetenschap en kunsten? d. Waarom wordt wel beweerd dat de renaissance het begin was van het modernisme? Opdracht 2.2 Verzamelen a. Er wordt wel beweerd dat de mens is gaan verzamelen als een vorm van jagen. Tracht het verband te vinden tussen het wegvallen van jagen uit levensbehoefte na de steentijd en het verzamelen van objecten in de Renaissance. b. Zoek voorbeelden met afbeeldingen van verzamelingen uit de Renaissance.

2 Bepaal aan de hand van de afgebeelde voorwerpen met welk doel deze verzameld worden. (status, interesse in de oudheid, exotisme, mirabilia, wetenschappelijk onderzoek). c. Ook nu nog zijn er genoeg mensen die iets verzamelen. Zoek voorbeelden (je hoort er zelf waarschijnlijk ook bij). Ga na uit welke behoefte(n) deze vormen van verzamelen zijn ontstaan. d. Vergelijk de functie van de kunstverzameling aan het hof in de Italiaanse stadstaatjes en in het Paleis van Versailles. Opdracht 2.3 Professionalisering van de kunsten a. Verklaar aan de hand van de carrière van Michelangelo in hoeverre de positie van de hofkunstenaar in de renaissance verandert ten opzichte van de positie van de kunstenaar in de Middeleeuwen. b. Michelangelo maakte o.a. in opdracht van de paus van Rome plafondschilderingen in de Sixtijnse Kapel. Bekijk afbeeldingen van deze fresco s (o.a. In hoeverre is er bij de uitvoering door Michelangelo sprake van vrijheid in gebondenheid? c. Maak in een kleine groep een presentatie over Michelangelo en de verschillende disciplines waarin hij bedreven is. Tracht door middel van vergelijkingen tussen de disciplines onderling een beeld te geven hoe Michelangelo voorbeeld staat voor de ideeën van de Renaissance. d. Wat betekende de artes liberales voor de positie van de kunstenaar? Wat hield de status van hofkunstenaar in? e. Leg uit hoe op het gebied van muziek en dans de professionalisering tot stand komt. Opdracht 2.4 Schoonheid a. Toon met voorbeelden aan dat in de Renaissance op het gebied van de verschillende kunsten maat, verhouding, symmetrie en orde schoonheid in verband werden gebracht met het begrip schoonheid. b. In welke opzichten verschilt het schoonheidsideaal in de Renaissance van dat van de Middeleeuwen? d. Zoek afbeeldingen van schilderijen, tekeningen en gebouwen waarin de Gulden Snede wordt toegepast. Verduidelijk met behulp van lijnen en maten hoe de Gulden Snede is gebruikt. e. Ontwerp zelf een gebouw volgens de maten van de Gulden Snede (groepsopdracht) f. Bekijk een iglo van de moderne Italiaanse kunstenaar Mario Merz. Leg uit op welke manier en waarom Mario Merz naar zijn zeggen de maten van de fiboacci-reeks toegepast in zijn iglo s. Opdracht 2.5 Renaissance-architectuur a. Leg uit waarom de koepel van Brunelleschi op de Dom van Florence algemeen beschouwd wordt als een van de eerste renaissancebouwwerken. b. Vergelijk de koepel van Brunelleschi met die van het Panteon in Rome. Welke verschillen merk je op? c. Op het gebied van de bouwkunst breken de renaissance-architecten met de traditie van de gotiek. Zoek illustraties en verklaar aan de hand daarvan de veranderingen op bouwkundig gebied met betrekking tot de - kerkelijke architectuur - de burgerlijke architectuur. Betrek in je antwoorden: functionele en vormgevingsaspecten, en verandering van uitgangspunten. Opdracht 2.6 Villa s en tuinen a. Zoek afbeeldingen van tuinen uit de Renaissance. Wat valt je op? Wat is de achterliggende gedachte wat betreft de vormgeving van de tuinen? b. Vergelijk de opzet van het Palazzo Ducale met die van het Palazzo Te in Mantua. Welke verschillen merk je op en wat is de oorzaak van die verschillen? c. Maak duidelijk dat Palladio het classicisme in de bouwkunst heeft geïntroduceerd.

3 d. In hoeverre is de Villa Rotonda van de Italiaanse bouwmeester Palladio in de Renaissance rationalistisch van opzet? e. In welk opzichten is bij het ontwerp van de Villa Rotonda van Palladio het esthetische belangrijker dan het functionele? Opdracht 2.7 Renaissanceportret a. Zoek in kranten en tijdschriften foto s van politici. Let bij de keuze op gestiek (gebaren) en mimiek (gezichtsuitdrukking). Plak deze foto s op een wit vel papier en beschrijf per foto aan de hand van de mimiek en gestiek waarin de karakters van de afgebeelde personen verschillen. Ga vervolgens na of de zichtbare achtergrond bij de personen, attributen, maar ook de kleding een rol speelt bij de beeldvorming. Presenteer je werkstuk aan de overige leerlingen van de klas. b. Bekijk de afbeelding van De ambassadeurs van Holbein (History hofcultuur blz. 19) aandachtig. Uit welke aspecten kun je afleiden dat het een typisch renaissanceportret is? c. Bekijk een afbeelding van het fresco van de familie Gonzaga in Mantua of van de Optocht van de Koningen (De Medici) van Gozzoli. Vergelijk de beide familieportretten en let op de voorstelling, vormgeving en functie). Opdracht 2.8 Ruimtesuggestie a. Leg met aan de hand van De Trinita van Masaccio en Het Laatste Avondmaal van Da Vinci uit hoe de schilders gebruik hebben gemaakt van het centraalperspectief. b. Wat is de reden dat men pas in de Renaissance de regels van het perspectief toepast in de schilderkunst. c. Welke technieken (behalve het perspectief) passen schilders nog meer toe om diepte in hun voorstellingen te suggereren? Verklaar de manieren van ruimtesuggestie aan de hand van illustraties. 3. VERMAAK AAN HET HOF Opdracht 3.1 Feesten aan het hof a. Waarom was de hofdans zo streng gereglementeerd? b. Wat zijn figuurdansen? c. Bedenk een spektakelfeest voor de school. Wat zal je met het gebouw moeten doen om de allure van een spektakelfeest te krijgen? Verdeel de rollen volgens de hiërarchie die de school kent, bijv. de rector als Zonnekoning(in), de conrectoren als direct gevolg, daarna de overige personeelsleden en onderwijsondersteunend personeel als..., en last but not least de leerlingen bijv. als het gepeupel. Denk aan kostuums, special effects, intermezzo, e.d. Succes! d. Beschrijf de opkomst en betekenis van intermezzi in de hofcultuur. e. Welke rol hadden kunstenaars bij de steeds grootschaliger wordende intermezzi? Opdracht 3.3 Commedia dell arte a. Bekijk het videofragment van het Tin over de commedia dell arte. Leg uit hoe en waarom binnen de commedia dell arte de eenheid van persoon en rol belangrijk waren. b. Domme en slimme knechten (Laurel and Hardy, Charly Chaplin, Danny Kay) speelden ook belangrijke rollen in films, toneelstukken en beeldende kunst. Zoek een voorbeeld en beschrijf in welk opzicht ze lijken op de oorspronkelijke personages uit de commedia. In hoeverre heeft de geschilderde figuur nog iets van doen met de rol van commedia-figuur? Opdracht 3.4 Catharina de Medici a. Waarom wordt Catharina de Medici de moeder van de westerse theaterdans genoemd? b. Lees de beschrijving van het Ballet Comique de la Reine.

4 Wat is opvallend aan het verhaal? Wat valt je op aan de vormgeving? c. Wie waren de Pléiade in het Ballet Comique de la Reine en hoe was hun invloed in het stuk voelbaar? d. Welke twee esthetische principes uit de oudheid dienden ook als uitgangspunten voor de productie van het verhalende ballet van de koningin? e. Wat is de betekenis geweest van het Ballet Comique de la Reine? 4. VERHALEN AAN HET HOF Opdracht 4.1 Theater a. Hoewel in Italië tijdens de Renaissance de hofcultuur tot grote bloei komt, komt de vernieuwing op het gebied van toneel uit Engeland. Wat is de reden waarom de stukken van Shakespeare zo veel interessanter zijn dan de toneelstukken die in het Italiaanse theater worden opgevoerd? b. Shakespeare houdt zich niet aan de aristotelische principes van eenheid van tijd plaats en handeling. Laat een videofragment zien uit een toneelstuk van Shakespeare waaruit dat blijkt. c. Wat was de invloed van de kennis van retorica en de affectenleer van Aristoteles op de kunsten? Geef voorbeelden. Opdracht 4.2 Mythologische verhalen a. Wat is een mythologisch verhaal? Vanaf de Renaissance zijn mythologische verhalen (o.a. uit de Metamorfosen van Ovidius) een belangrijke bron van inspiratie voor de beeldend kunstenaars. Zoek enkele voorbeelden van schilderijen waarin een verhaal uit de Metamorfosen is verbeeld en breng de voorstelling in verband met de inhoud van dat verhaal. b. Verschillende schilders hebben het verhaal van Danaë uit de Metamorfosen uitgebeeld. Zoek tenminste twee verschillende afbeeldingen. Vergelijk beide afbeeldingen en leg de verschillen in voorstelling en vormgeving uit. c. Bekijk afbeeldingen van de plafondschilderingen van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel in Rome. Welke verhalen heeft Michelangelo in opdracht uitgevoerd. Verklaar aan de hand daarvan de term trompe l loeil. d. Vergelijk een middeleeuwse illustratie van het Laatste Oordeel met de fresco van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel over hetzelfde thema. Noem de belangrijkste verschillen in voorstelling en vormgeving. e. De figuur van David heeft behalve Michelangelo verschillende kunstenaars in de Renaissance geïnspireerd. Wat zijn de opmerkelijkste verschillen en overeenkomsten in de vormgeving en de voorstelling tussen de David van Michelangelo en beelden uit de Middeleeuwen? (Let op voorstelling, materiaalgebruik, afwerking, formaat, uitstraling) f. Waarom vereenzelvigden de Florentijnen zich in zekere zin met de figuur van David? g. Welke verwijzing herken je in de David van Michelangelo naar de klassieke beeldhouwkunst? (Tenminste twee noemen) h. Welke religieuze of levenbeschouwelijke visies probeerden kunstenaars in de Renaissance en Barok te vertolken of te verbeelden, en met welke middelen ze dat deden? i. Verklaar aan de hand van het schilderij De geboorte van Venus aan hoe kunstenaars in de renaissance om de christelijke heilsgeschiedenis probeerden te verbinden met mythologische en historische visies op geschiedenis. j. Leg uit hoe het christendom het verhaal van Danaë in verband bracht met haar eigen opvattingen. k. Maak met enkele voorbeelden duidelijk dat sommige kunstenaars of humanistische geleerden de christelijke leer in verband trachtten te brengen met de klassieke mythologie.

5 Opdracht 4.3 Theatergebouwen a. Vergelijk de opbouw en speelmogelijkheden van het Teatro Olimpico in Vicenza, met dat het The Theatre in Londen waar de stukken van Shakespeare werden opgevoerd. Welke overeenkomsten en verschillen merk je op? b. Leg uit wat Aristoteles heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de structuur van het toneel. c. Bekijk de plattegrond en het decor van het Teatro Olimpico. In het decor zitten 3 openingen en 5 gangen. Wat was de functie van die gangen? d. Welke rol was er weggelegd voor de wetenschap en techniek t.a.v. de toepassing van toneeleffecten? e. Breng de uitdrukking deus ex machina in verband met special effect op het toneel. 5. EXPRESSIE AAN HET HOF Opdracht 5.1 Cosimo 1 a. Geef met voorbeelden aan dat Cosimo I de Medici de kunsten wilde gebruiken om zichzelf als vorst te presenteren. Opdracht 5.2 Plan van de St. Pieter a. Vergelijk het oorspronkelijke plan voor de Sint-Pieter met wat er uiteindelijk gebouwd is. Welke veranderingen constateer je en wat is de bijdrage van de verschillende architecten geweest? (Eventueel illustreren met plattegrondjes). Opdracht 5.3 Muziek a. Wat is een interlude? b. Wat is een opera en waarom wordt L Orfeo van Monteverdi beschouwd als de eerste opera? d. Beschrijf het verschil tussen de prima prattica en de seconda prattica van Monteverdi. e. Monteverdi gebruikt diverse speelstijlen voor het vertolken van emoties. Pizzicato en tremolo zijn daarvan voorbeelden. - Zoek op wat pizzicato en tremolo betekenen. - Waarom denk je dat Monteverdi pizzicato gekoppeld heeft aan vechtlust en tremolo aan hartstocht? - Toon aan met een muziekfragment dat volgens Monteverdi de tekst belangrijker hoort te zijn dan de muziek. f. Waarom voegt Monteverdi meer instrumenten toe aan het ensemble? g. Beluister het recitatief van L Orfeo waarin de boodschapper het bericht brengt dat Euridice is gestorven. - Beschrijf in je eigen woorden wat een recitatief is. - Beschrijf op welke muzikale manier Monteverdi uiting geeft aan deze vreselijke gebeurtenis. e. Lees het verhaal van de opera L Orfeo - Wat wordt bedoeld met een halfgelukkig slot? Opdracht 5.4 Triosonate a. Corelli introduceerde de zogenaamde triosonate die gespeeld wordt op vier instrumenten. Waarom heet het dan toch een triosonate? Opdracht 5.7 Matheus Passie a. Waarom schrijven Schütz en Bach voor Kerstmis een Weihnachtsoratorium en voor Pasen de Matheus Passie?

6 Opdracht 5.8 Vivaldi a. Waarom schrijft Vivaldi zijn opera's niet voor de leerlingen van het weeshuis van La Pietà? b. Wat is de overeenkomst tussen de titel van het opus 8 van Vivaldi en de strakke regels van de concertovorm waar Vivaldi mee werkt? c. Beluister het eerste deel van Vivaldi s La Primavera. Welk deel van het sonnet komt overeen met dit deel van de muziek? Beargumenteer je keuze. d. Is de muziek van De Vier Jaargetijden programmamuziek? Zie ook het deel Realisme en Romantiek en beargumenteer je antwoord. 6. PROMOTIE VAN HET HOF Opdracht 6.1 Status a. Maak met voorbeelden duidelijk dat Lodewijk XIV met een uitgebreide reclamecampagne zichzelf aan het volk presenteerde als absoluut vorst en als vredestichter. b. Vergelijk het portret van Rigaud (History hofcultuur blz. 38) met een portret van Lorenzo de Medici van Gozzoli (History hofcultuur blz. 8). Bespreek de belangrijkste verschillen in voorstelling en vormgeving van beide portretten. c. Beschrijf de ontwikkeling en de betekenis van het hof van Versailles als onderdeel van de campagne om de absolute macht van de vorst te representeren. d. Op welke manieren was de kunst van betekenis bij het streven van de vorsten naar een sterke centrale macht, ook op economisch gebied? e. Waarom en hoe gebruikte Lodewijk XIV de klassieke mythologie om zijn prestige als vorst te vergroten? f. Welke functies vervulden de tuinen van Versailles in de hofcultuur van Lodewijk XIV? g. Waarom kon dans onder Lodewijk de XIV bij uitstek tot statussymbool van etiquette worden? h. Waarom worden hofballetten multidisciplinaire producties genoemd? i. Waarom werden dansmeesters aan het hof van Lodewijk XIV zo belangrijk? Opdracht 6.10 Ballet de la Nuit a. Lees de beschrijving van het Ballet de la Nuit. Benoem een aantal mythologische en allegorische elementen. b. Wat is opvallend aan de vorm van het Ballet de la Nuit? c. Bekijk het begin van de video Le Roi Danse. Wat maakt Lodewijk de XIV tot de eerste balletster en verklaar zijn sterrentitel Zonnekoning? e. Waaruit blijkt in de film dat het belangrijk is om een gunsteling van de koning te zijn? 7. VERMAAK IN VERSAILLES Opdracht 7.1 Lully en Molière a. Wat bedoelt Lully met zijn opmerking dat het recitatief alleen is gemaakt om te spreken en niet om muzikaal te versieren? b. Waarom kan de tragédie lyrique vergeleken worden met het Gesamtkunstwerk van Wagner in de 19 e eeuw? c. Wat zegt het verhaal van de opera Armide over het absolute koningsschap? d. Is de opera Armide eigentijds genoeg om in de 21e eeuw op te voeren? e. Beluister de aria Enfin, il est ma puissance (

7 Op welke manieren heeft Lully de dramatiek van de tekst in muziek vertaald? f. Wat is de betekenis geweest van Lully en Molière voor de ontwikkeling van de opera? Opdracht 7.2 Le Bourgois Gentilhomme a. Waarom is het komedieballet Le Bourgois Gentilhomme zo interessant voor de ontwikkeling van de positie van de dans in het theater? b. Wat maakte dit komedieballet zo maatschappelijk relevant? c. In Le Bourgois Gentilhomme komt een burlesk ballet voor. Wat betekent burlesk en wat is het typische van een burlesk ballet? d. Op welke manier drijven Lully en Molière in Le Bourgeois Gentilhomme de spot met de Turken? Opdracht 7.3 Balletopera a. Wat is een balletopera? b. Waarom is Le Triomphe de l'amour een bekende balletopera? 8. WETENSCHAP IN VERSAILLES Opdracht 8.1 Dans a. Waarom werd de eerste dansacademie in 1661 door Lodewijk de XIV opgericht? En wat was de belangrijkste consequentie? b. Op grond waarvan hebben we nu nog steeds een idee hoe dansen uit de 16 e en 17 e eeuw eruit hebben gezien? c. Geef een aantal kenmerken van deze dansen (zie vorige vraag). d. Wat is opvallend aan de 5 voetposities die als basis voor alle beenbewegingen dienden en wat was het voordeel? e. Waarom konden deze onnatuurlijke posities juist nu ontstaan? Leg verbanden naar andere gebieden waar dezelfde tendens te bespeuren is. Opdracht 8.2 Beeldende kunst a. Wat hield de strijd in tussen de rubenisten en poussinisten? b. Wat is betekenis geweest van Charles le Brun voor de ontwikkeling van de professionalisering van de kunst aan het hof van Versailles? c. Vergelijk de functie van de Academie voor beeldende kunsten van Lodewijk XIV met de eerste academie die in Florence werd opgericht