OUDERENZORG KAN BETER! HOME INSTEAD THUISSERVICE LAAT ZIEN HOE

Transcriptie

1 OUDERENZORG KAN BETER! HOME INSTEAD THUISSERVICE LAAT ZIEN HOE Ouderenzorg moet beter! Dat is de politieke conclusie op basis van het IGZ rapport dat de staatssecretaris medio juni 2014 naar de Kamer stuurde. Uit het rapport blijkt dat het zorgpersoneel wel gemotiveerd is maar te weinig tijd heeft om iemand echt persoonlijke aandacht te geven. Ouderen worden nog vaak beperkt in hun vrijheid, zorgplannen zijn niet op orde en in meer dan de helft van de 400 zorgorganisaties die de IGZ bezocht, bleken kennis en vaardigheden van de medewerkers niet te passen bij de zorg die ouderen nodig hebben. Verontrustend nieuws, vooral in het licht van de op handen zijnde hervorming langdurige zorg. Politici roepen dat de ouderenzorg beter MOET. Dat is makkelijk gezegd, maar KAN het ook? Kan de zorg en ondersteuning aan ouderen beter? EEN BEWEZEN INNOVATIEF CARE MODEL Ja, het kan beter en Home Instead bewijst dit dagelijks vanuit meer dan lokale franchise ondernemingen bij meer dan senioren wereldwijd. Zij is daarmee wereldwijd de grootste aanbieder van niet-medische thuiszorg. In Nederland is Home Instead sinds 2012 actief en biedt vanuit 5 franchiseondernemingen ondersteuning aan senioren. Home Instead heeft de ambitie om over vijf jaar een landelijk dekkend netwerk van circa 50 lokale franchiseondernemers te hebben gerealiseerd. De wijze waarop Home Instead de dienstverlening organiseert sluit bijzonder goed aan bij de plannen met betrekking tot de langdurige zorg van het huidige kabinet. In die zin is de roep van politici dat het beter moet dichterbij dan menigeen vermoedt. Maar dan wel met een duidelijke visie en een consequente vertaalslag naar de organisatie van de zorg en dienstverlening. Hieronder de hiervoor noodzakelijke uitgangspunten. ONZE VISIE Het gaat niet om zorg of om dienstverlening, het gaat om u! De bevinding uit het rapport van de inspectie zorgpersoneel heeft onvoldoende tijd om persoonlijke aandacht te geven genereerde betrekkelijk weinig aandacht. De berichtgeving ging al snel over de geëigende thema s zoals de weinig daadkrachtige bestuurders, gebrek aan zorgplannen, teveel vrijheidsbeperking etc. Uiteraard belangrijke thema s, maar moet het niet juist over persoonlijke aandacht gaan? Is persoonlijke aandacht niet de kern of sterker nog, de ziel van de dienstverlening? Wanneer wij vinden dat ouderen meer eigen regie moeten voeren en dat zij zelfredzamer kunnen zijn dan is het een conditio sine qua non dat ouderen op individuele en persoonlijke wijze tegemoet worden getreden, ook in situaties waarin zij hulpbehoevend en dus afhankelijk zijn van zorgprofessionals. Om te kunnen sturen op de behoeften van ouderen is een persoonlijke relatie en contact voorwaardelijk. Home Instead gaat daarin nog een stap verder. De persoonlijke relatie tussen medewerker en senior is het hart van de dienstverlening. Pas dan wordt nabijheid en zelfs een vriendschappelijke relatie een natuurlijk gegeven in een veelal langdurige relatie waardoor de beste ondersteuning mogelijk wordt. Home Instead biedt dan ook niet zozeer diensten als wel een ervaring van 1

2 vertrouwen, medemenselijkheid en geluk. Gezien de kwetsbaarheid en sociale isolement van veel senioren een geweldige meerwaarde. Door het persoonlijke karakter geldt dat ook voor onze medewerkers. Wij geloven in de kracht en zelfbepaling van senioren. Door nieuwe kennis en ander gedrag hebben we in de afgelopen eeuw ongeveer 30 jaar aan levenstijd gewonnen. Tegelijk wordt de kwaliteit, vooral in de laatste fase van het leven bedreigd, onder andere door de toename van chronische ziektes zoals dementie, kanker, hartfalen etc. Ook sociaal zijn er bedreigingen voor senioren. In Nederland zijn ruim een miljoen mensen eenzaam, waarvan extreem eenzaam. Toch voelen de meeste senioren zich jonger dan dat ze feitelijke zijn, leiden een betekenisvol leven en geven zin aan hun bestaan. Ondanks de ongemakken van het ouder worden geven de meeste senioren aan zich lichamelijk en geestelijk gezond en vitaal te voelen. In vergelijking met andere leeftijdsgroepen zijn ouderen zelfs het meest gelukkig. Het is onze ervaring dat senioren zich liever identificeren met dergelijke positieve bevindingen dan met het beeld van een hulpeloze en vereenzaamde oudere. Ook wanneer het leven moeilijker wordt, bijvoorbeeld tijdens de laatste 10 levensjaren als gevolg van functieverlies. Door aan te sluiten bij de kracht en mogelijkheden van senioren zijn zij ook prima in staat om verantwoordelijkheid voor hun eigen leven te nemen en meer regie te voeren. Het bieden van goede informatie, het toerusten door training en advies én het inzetten van middelen zoals het PGB of eigen vermogen creëert power en sturingsmacht voor senioren. Wie uiteindelijk ondersteuning en zorg nodig heeft, krijgt die zoveel mogelijk dichtbij, in de eigen leefomgeving. Het is deze combinatie van aandacht en ondersteuning waarmee Home Instead bijdraagt aan het behoud van onafhankelijkheid van een doelgroep die nog heel lang mee wil en kan. Changing the Face of Ageing oftewel een andere kijk op ouder worden is één van de ambities van Home Instead wereldwijd. Op politiek en beleidsmatig niveau wordt deze ambitie onder andere behartigd door Paul Hogan, oprichter en voorzitter van Home Instead Senior Care en tevens Vice Chairman van de Global Agenda Council on Ageing van het World Economic Forum (zie o.a. zijn inspirerende bijdrage Changing the Face of Ageing 1 ). Wij bieden de ondersteuning dichtbij. Dichtbij is voor Home Instead vooral liever thuis zijn. Thuis staat voor meer dan alleen de woning. Thuis is vooral een gevoel van op je eigen plek zijn, een eigen veilige haven en bovenal een plek waar herinneringen, gewoontes, geuren, omgangsvormen, rituelen en contacten in de muren en ruimtes zelf zitten. Home is where we belong, en dat is in een laatste levensfase van nog groter belang. Ook uit onderzoek blijkt dat een ruime meerderheid van de senioren (ongeveer 80%) zo lang mogelijk thuis wil blijven wonen, ook wanneer de behoefte aan zorg toeneemt. Ouderen willen het liefst in hun oude vertrouwde omgeving blijven wonen, graag dichtbij voorzieningen en hun sociale contacten. Het nieuwe beleid rond langdurige zorg is op deze wensen en behoeften afgestemd: wie ondersteuning en zorg nodig heeft, krijgt die zoveel mogelijk dichtbij, in de eigen leefomgeving. Tot zover niets aan de hand maar doordat een aanzienlijk deel van de langdurige zorg in de zorgverzekeringswet (Zvw ) 1 2

3 wordt onder gebracht, keert de staatssecretaris zich tegen de eigen uitgangspunten. De wijkverpleegkundige krijgt in de hervorming Langdurige Zorg een centrale rol waarmee naar onze mening wordt uitgesproken dat er onvoldoende vertrouwen is dat de burger zelf elementaire levensactiviteiten in samenspraak met de lokale overheid kan regelen. Voor alledaagse vraagstukken die bij het ouder worden horen zoals persoonlijke verzorging (wassen, aankleden, toiletgang etc.) wordt voor een medisch verpleegkundige (professionele) oplossingsrichting gekozen. Dat is niet dichtbij, dat is ook geen stimulering van eigen regie noch van bevorderen zelfredzaamheid, dat is nodeloos professionaliseren van persoonlijke zaken die burgers in samenspraak met de eigen familie en de lokale overheid zouden moeten kunnen regelen. De overheid gaat er daarnaast van uit dat professionals ook voor een groot deel vervangen kunnen worden door mantelzorgers en vrijwilligers. Vanuit het veld, maar ook vanuit opinie leiders, wordt hieraan sterk getwijfeld. Mantelzorgers zijn al overbelast, ouderen willen op het gebied van zorg helemaal niet afhankelijk worden van hun kinderen (als ze er al zijn) en vrijwilligers kunnen kwantitatief en kwalitatief onvoldoende continuïteit bieden. Home Instead biedt een derde optie waar in de discussie onvoldoende aandacht aan wordt gegeven. Ook in het in april van dit jaar verschenen overzichtsrapport van NIVEL, Ouderen hebben de toekomst komt een dergelijke oplossingsrichting niet aan bod. Home Instead bewijst met haar dienstverlening dat oplossingen thuis mogelijk zijn, ook daar waar sprake is van meer complexe begeleidings- en zorgvragen zoals bij dementie. Het gaat hierbij dus niet om de keuze professioneel óf mantelzorg/vrijwilligers zoals de overheid suggereert, maar om een tussenvariant. Home Instead biedt een best of both worlds oplossing tussen professionele zorg enerzijds en mantelzorg/vrijwilligers anderzijds. De dienstverlening van Home Instead is dichtbij omdat persoonlijke aandacht een kwaliteitskenmerk is. Het gaat om een persoonlijke samenwerkingsrelatie zoals je met dierbaren (familie / vrienden) opbouwt. Anderzijds is het ook professioneel: onze CAREGivers zijn specifiek geselecteerd en geschoold om de dienstverlening ook in moeilijke en complexe situaties te kunnen bieden, er is een professioneel supportteam en de kwaliteit van de dienstverlening wordt doorlopend getoetst. Kortom, er is sprake van ondersteuning die zowel voldoet aan professionele eisen als aan persoonlijk contact zoals binnen familiaire en vriendenkring gangbaar is. Professionele ondersteuning Mantelzorg / vrijwilligers Home Instead Het gaat om Wonen, Welzijn, Zorg, en specifiek in die volgorde. In de praktijk van elke dag draagt Home Instead een positieve waardering uit op ouder worden door aan te sluiten bij de behoefte van senioren om zo lang mogelijk, zelfstandig, gezond en onafhankelijk in de vertrouwde thuisomgeving te kunnen blijven wonen en leven. Het accent ligt hierbij op het bevorderen van welzijn en het verhogen van de kwaliteit van leven. Hierin is Home Instead niet uniek. Onze missie reikt echter verder. Niet alleen bieden wij senioren een hoge kwaliteit van dienstverlening, wij voegen vooral waarde toe aan het leven van hen, van hun partners en hun kinderen. Dat doen we bijvoorbeeld met ons Alzheimer CARE 3

4 programma. CARE heeft hier een dubbele betekenis: enerzijds in de zin van zorg, toewijding en liefdevolle bejegening, anderzijds in de zin van Changing Ageing through Research and Education. Het Alzheimer programma is door Home Instead ontwikkeld en wordt inmiddels wereldwijd kosteloos beschikbaar gesteld aan familieleden die voor hun dementerende partner, vader of moeder zorgen. Hierdoor zijn mantelzorgers beter in staat hun familielid liefdevol en respectvol te bejegenen en die activiteiten te ontplooien waardoor de dementerende senior veilig en verzorgd thuis kan blijven wonen. Hoewel het wonen, welzijn, zorg principe in de ouderenzorg bijna overal wordt gehuldigd, wordt het bijna nergens structureel uitgevoerd. We hebben in Nederland de mond vol van een integrale benadering, zorg op maat, persoonlijke aandacht etc. Maar in werkelijkheid kijken en handelen professionals, beleidsmakers en bestuurders bijna altijd met een zorg-bril op. Dat komt mede vanwege een hulpbehoevende visie op ouder worden en omdat we structureel te laat zijn met het aanbieden van services, diensten en zorg. Er wordt gewacht tot het te laat is en pas dan zoeken we naar oplossingen. Niet voor niets doet de Raad voor de Volksgezondheid & Zorg in het rapport Redzaam ouder (RVZ 2012) de aanbeveling dat voorzorg dringend gewenst is. Om verschraalde ouderenzorg te voorkomen zouden burgers voorzorgsmaatregelen moeten treffen, zouden zorgverleners dienstverlening aan huis moeten bieden en zouden burgers meer privaat moeten investeren en hun netwerk moeten inzetten voor de oude dag. Dit kan alleen bereikt worden door een fundamenteel andere positionering: Model traditionele zorg = vanuit medische optiek Ouderenzorg in Nederland wordt altijd benaderd vanuit een zorginvalshoek, ook het veel geprezen Buurtzorg concept. Zo goed als mogelijk wordt tijdens het zorgproces aandacht geboden aan welzijn en wonen maar hiermee wordt niet voldaan aan de wensen en behoeften van kwetsbare senioren, aan kwaliteitseisen en aan de alom uitgesproken wens om de kosten te beperken. De roep van de overheid om met de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers het tij te keren en door te wijzen op de eigen verantwoordelijkheid van burgers is een wel erg armzalige uiting van de eigen onmacht hier nader inhoud aan te geven. De uitvoering Model Home Instead = vanuit eigen kracht Home Instead vertaalt bovenstaande visie als volgt naar de inrichting van haar dienstverlening: Wij bieden op laagdrempelige wijze gerichte informatie, voorlichting en eventueel training in en over relevante kwesties met betrekking tot ouder worden. 4

5 Ouder worden betekent onder andere dat zich lichamelijke, psychische en sociale veranderingen voltrekken. Welke zijn dat en hoe kan men zich daarop voorbereiden? Home Instead biedt hierover informatie en voorlichtingsbijeenkomsten met daarin aandacht voor het normale verouderingsproces en voor het verouderingsproces gecombineerd met chronische ziekten. Aandacht voor gezond ouder worden betekent aandacht voor activiteiten en zintuigelijke prikkeling, voor bewegen, conditie, kracht en evenwicht (valpreventie), voor contact en een positieve sociale omgeving, voor gezonde voeding en voor intellectuele en spirituele uitdaging. Een ander voorbeeld betreft Alzheimer CARE, een informatief trainingsprogramma voor mantelzorgers dat wereldwijd door Home Instead wordt aangeboden. Het boek Mantelzorg, vertrouwen in eigen kunnen wordt hierbij tegen kostprijs aan mantelzorgers beschikbaar gesteld. Ga de dialoog aan met senioren, vraag naar hun wensen en behoeften. Naast aandacht voor deze zaken tijdens informatiebijeenkomsten en tijdens individuele gesprekken over de invulling van de dienstverlening bevordert Home Instead het gesprek over de consequenties van het ouder tussen senioren onderling en tussen senior en kinderen. Home Instead ondersteunt deze dialoog met de handleiding de regel, een handzaam hulpmiddel bij gesprekken tussen senioren en kinderen over de gevolgen van het ouder worden en de wijze waarop men zich hierop kan voorbereiden. Een ander voorbeeld betreft een handleiding bij het voeren van een gesprek over het naderend levenseinde. Ook hier staat de vraag centraal hoe bereid ik me voor en hoe kan ik als partner of kind ondersteuning bieden. Creëer veelzijdigheid / benader mensen vanuit verschillende dimensies. Ouderen voelen zich doorgaans goed, ondanks een aantal fysieke beperkingen zoals minder bewegingsmogelijkheden, toename of verlies van gewicht, mindere conditie, visuele- en gehoorproblemen. Hoewel dergelijke problemen van belang zijn, betreft welzijn en kwaliteit van leven meer dan alleen fysieke aspecten. Onafhankelijkheid, plezier, rust en ontspanning, geestelijk gezond zijn worden ook direct met welbevinden geassocieerd. Home Instead biedt zelf en via haar netwerk een portfolio van diensten waarbij aangesloten wordt bij behoeften op verschillende dimensies: lichamelijk, voeding, emotioneel, sociaal, intellectueel, spiritueel, samen wonen/leven, omgeving. De sleutel tot deze dimensies is persoonlijke aandacht. Een betrokken medewerker die aandacht heeft voor het persoonlijke levensverhaal van de senior, voor de noden en vragen waarmee iemand kampt en bovenal in staat is een langdurig contact aan te gaan. Wie betaalt, die bepaalt. Home Instead rekent direct met de klant af en de klant bepaalt wie, hoe en wanneer de ondersteuning wordt geboden. Daarmee ligt het meest bepalende sturingselement, namelijk geld, bij de burger zelf. Het is niet aan ons te bepalen of de middelen vanuit een PGB of vanuit particuliere bron komen. Wij zien echter wel dat wanneer senioren serieus worden genomen en goede informatie wordt geboden, het PGB een fantastisch sturings- en regiemiddel is. Dagelijks maken wij echter ook mee dat professionals op oneigenlijke gronden en vaak vanuit kennisgebrek senioren onjuist informeren of demotiveren om de stap naar een PGB te zetten. Ook de overheid communiceert vooral in de sfeer van het opwerpen van drempels en 5

6 waarschuwen tegen misbruik. In het licht van het bevorderen van eigen regie en zelfredzaamheid een onbegrijpelijk standpunt, zeker gezien de hoeveelheid geld die in reguliere zorg door inefficiëntie over de balk wordt gegooid en waar nauwelijks ruchtbaarheid aan wordt gegeven. Home Instead voegt waarde toe aan het leven van senioren en mantelzorgers. Dat doen we bijvoorbeeld heel concreet met ons eerder genoemde Alzheimer s CARE programma. Maar ook door in praktische zin zaken uit handen van partner en kinderen te nemen zodat zij tijd en energie overhouden voor hun eigen leven of om andere dingen met hun vader, moeder of partner te doen. Wij zijn er in plaats van dat we taakgerichte activiteit leveren. En we zijn er niet alleen voor de senior, we zijn er indien gewenst ook voor direct betrokken familieleden. Samen met hen zoeken we naar de best mogelijke oplossingen, altijd vanuit hun perspectief, passend in hun leven met behoud van eigen regie. De partner, kinderen en overige familieleden zijn onze partners. Wij ondersteunen senioren thuis bij het leven van alledag. Vaak zijn partners en /of kinderen direct betrokken. Sterker, zij bieden het overgrote deel van de hulp en ondersteuning. Home Instead ondersteunt, vult aan en neemt soms over van bijvoorbeeld een dochter als zij dat wenst. Zodat zij ook weer dochter kan zijn, zonder de last van al het regelwerk of van dagelijkse- ondersteuning. Op deze wijze kunnen kinderen en partners de ondersteuning van de senior langer en met meer kwaliteit vol houden. Samenwerken. Lokale franchisenemers organiseren de dienstverlening dichtbij de senioren die een ondersteuningsvraag hebben. Eén of enkele CAREGivers bieden de dienstverlening en worden ondersteund door het supportteam (planning, deskundigheidsbevordering, kwaliteitsbewaking etc.). Het uitgangspunt is een klantgericht team, in iedere unieke situatie een unieke samenstelling. Bij complexe en/of medische zorgvragen ligt de coördinatie bij specifieke professionals zoals de wijkverpleging. In andere situaties (zo n 80 %) stelt het supportteam met klant en mantelzorger volgens het stepped care model een persoonlijk team samen: afgestemd op de eigen behoeften, niet meer en zwaarder dan noodzakelijk en uitgaande van het wonen welzijn zorg concept. Dit team kan multidisciplinair zijn: mantelzorg, vrijwilligers, zorgverleners, medewerkers welzijn etc. Maar bovenaan staat het uitgangspunt dat de klant beslist over; tijdstip en duur van de dienstverlening, de persoon die uitvoert en de voorwaarden waaronder. Het bedrijfsmodel Home Instead werkt volgens het model van een franchiseorganisatie waarbinnen de franchisenemers per land zijn georganiseerd onder aansturing van een masterfranchise. Wereldwijd zijn in 18 landen inmiddels meer dan 1000 zelfstandige zorgondernemers actief binnen het concept. 6

7 De keuze voor het franchisemodel is in het bijzonder ingegeven doordat hiermee de optimale combinatie gemaakt kan worden tussen lokaal ondernemerschap met behulp van wereldwijde ervaring en nationale ondersteuning. Niks geen hiërarchische, logge organisaties met verschillende managementlagen die doorgaans alleen maar geld kosten en niets toevoegen. Gewoon lokale zorgondernemers die betrokken zijn bij de lokale samenleving en een direct belang bij tevreden klanten. Binnen elke franchise staat de primaire dienstverlening centraal ondersteund door een backoffice. De CAREGivers van Home Instead worden toegerust om zich geheel aan de kerntaak te kunnen wijten. Dus geen zelfsturende teams waarbij naast primaire zorgtaken veel tijd en energie in de organisatie wordt gestoken, met als gevolg weglekken van tijd en dus geld, inefficiëntie en op den duur samenwerkingsproblemen en motivatieverlies. DIT IS HOME INSTEAD THUISSERVICE! HIT/Heemstede,