Rapport. Lelystad, november Activiteitenplan: Saneren van asbestdaken en de aanwezigheid van de huismus in wijken Lelystad

Transcriptie

1 Rapport Lelystad, november 2017 Activiteitenplan: Saneren van asbestdaken en de aanwezigheid van de huismus in wijken Lelystad 1

2 Landschap verbindt Landschapsbeheer Flevoland streeft naar ontwikkeling, beheer en behoud van een ecologisch waardevol landschap met een streekeigen karakter, zowel in het landelijk als stedelijk gebied. Samen met bewoners, overheden en agrariërs zoekt Landschapsbeheer naar kansen voor natuur en landschap. Burgerparticipatie Landschapsbeheer stimuleert betrokkenheid van bewoners bij de natuur en het landschap in de eigen leefomgeving. Samen verantwoordelijk voor de inrichting en het beheer van de eigen achtertuin. Het werk van Landschapsbeheer Flevoland is onder te verdelen in vier werkvelden : Soortenbeheer In het Flevolandse landschap horen tal van plant- en diersoorten. De (tijdelijke) aanvullende maatregelen die Landschapsbeheer uitvoert, dragen bij aan het realiseren van een zelf functionerend ecosysteem. Cultuurhistorie en Aardkunde De geschiedenis van Flevoland heeft mens en landschap bepaald. Om de eigen leefomgeving goed te begrijpen speelt kennis van het ontstaan van het gebied een belangrijke rol. Landschap Singels, laanbomen, bermen, dijken, dorpsbossen, weilanden, akkers, stedelijk groen en groot open water zijn dragers van het landschap. Beheer, behoud en ontwikkeling van deze landschapselementen dragen bij aan de beleving van ons landschap. Titel : Activiteitenplan; Saneren van asbestdaken en de aanwezigheid van de huismus in wijken Lelystad Auteur : J. Reinhold Rapportnummer : LBF b Datum : november 2017 Landschapsbeheer Flevoland Botter JP Lelystad t: e: flevoland@landschapsbeheer.net 2

3 Samenvatting Gemeente Lelystad en Provincie hebben gezamenlijk enkele voorbeeld ontheffingsaanvraagformulieren met bijbehorend activiteitenplan ontwikkeld. Een aanvraagformulier met bijbehorend activiteitenplan die huiseigenaren kunnen gebruiken voor het aanvragen van een ontheffing Wet natuurbescherming in het kader van het saneren van hun asbestdak. Dit activiteitenplan heeft betrekking op de huizen met alleen huismus onder of nabij het dak. De belangrijkste voorwaarden om uiteindelijk een ontheffing te krijgen zijn: Werken buiten de meest kwetsbare periode Alleen het asbestdak wordt vervangen en dat er dus geen andere werkzaamheden aan of nabij het dak plaatsvinden. In Lelystad zijn honderden woningen met een asbestdak aanwezig. Voor 2024 dienen deze daken vervangen te zijn door een niet asbesthoudend dak. Dit in het kader van de volksgezondheid. Asbestvezels zijn kankerverwekkend zodat de overheid besloten heeft dat alle asbest die aan de buitenlucht blootgesteld staat voor 2024 gesaneerd moet zijn. De huiseigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor de asbestsanering en daarmee ook voor de aanvraag van een ontheffing Wet natuurbescherming. Een ontheffingsaanvraag Wet natuurbescherming (Wnb) vraagt veel ecologische kennis van de soorten waarvoor een ontheffing wordt aangevraagd. Deze kennis is bij de meeste huiseigenaren niet aanwezig zodat zij voor een ontheffingsaanvraag een specialist moeten inhuren. Zowel de gemeente Lelystad als de Provincie Flevoland voorzien dat de huiseigenaren moeite zullen hebben om een dergelijke ontheffing aan te vragen. Reden om een voorbeeld ontheffingsaanvraag met bijbehorend activiteitenplan voor te bereiden. Deze voorbeeld ontheffingaanvraag kan door de bewoners gedownload worden en als basis voor hun ontheffingsaanvraag dienen. Er zijn verschillende varianten gemaakt, afhankelijk van de ontheffing die nodig is.: Een ontheffing voor de huizen met alleen huismus onder het dak Een ontheffing voor huizen met alleen gewone dwergvleermuis onder of nabij het dak Een ontheffing met zowel huismus als vleermuis onder of nabij het dak. Dit activiteitenplan hoort bij een ontheffingsaanvraag voor de huizen met alleen huismus onder het dak. De belangrijkste voorwaarden waaraan de huiseigenaar moet voldoen om gebruik te kunnen maken van deze conceptaanvraag Wet natuurbescherming is dat hij buiten de meest kwetsbare periode werkt en dat er geen andere werkzaamheden aan het dak plaatsvinden dan alleen het vervangen van het asbesthoudende dak. Voor andere situaties dient de huiseigenaar zelfstandig een andere aanvraag in te dienen. Samen met een ingevuld en ondertekend(!) aanvraagformulier dient de huiseigenaar dit activiteitenplan digitaal of in papierenversie naar de Provincie toe te sturen. of Provincie Flevoland, Afdeling RE, Postbus 55, 8200 AB Lelystad) Het onderzoeksrapport Natuuronderzoek asbestdaken Lelystad, Rapport Landschapsbeheer Flevoland LBF hoeft de huiseigenaar niet aan te leveren omdat dit reeds in het bezit is van de Provincie, maar maakt wel onderdeel uit van de aanvraag. 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Projectgegevens Naam project Doel project Startdatum project Einddatum project Locatie project 6 3 Werkzaamheden Werkzaamheden huiseigenaar 8 4 Aanwezigheid van beschermde soorten: huismus Veldonderzoek Effecten op de korte termijn Effecten op de langere termijn Effect op de staat van instandhouding huismus Mitigerende maatregelen uit te voeren door de gemeente Mitigerende maatregelen uit te voeren door huiseigenaar Alternatieven afweging Wettelijk belang Zorgvuldig handelen 11 5 Literatuur 15 Bijlage 1 kaarten Bijlage 2 Nestkasten huismus. 4

5 1 Inleiding In Lelystad zijn honderden woningen met een asbestdak aanwezig. Voor 2024 dienen deze daken vervangen te zijn door een niet asbesthoudend dak. Dit in het kader van de volksgezondheid. Asbestvezels zijn kankerverwekkend zodat de overheid besloten heeft dat alle asbest die aan de buitenlucht blootgesteld staat voor 2024 gesaneerd moet zijn. Tijdens het eerste saneringsproject in de Haf is duidelijk geworden dat de asbestsanering en de aanwezigheid van beschermde diersoorten afstemming vraagt en dat een ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb) nodig is om deze sanering uit te voeren. In 2017 heeft Landschapsbeheer Flevoland veldwerk verricht om in kaart te brengen welke beschermde soorten met een jaarrond beschermde verblijfplaats aanwezig zijn in de wijken met asbestdaken. Van de 945 onderzochte woningen wordt ruim 20% van alle huizen gebruikt als verblijfplaats door huismus en/of gewone dwergvleermuis. Als de eigenaar van deze huizen hun dak willen saneren heeft hij/zij een ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb) nodig van de Provincie Flevoland (Reinhold, 2017). De huiseigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor de asbestsanering en daarmee ook voor de aanvraag van een ontheffing Wet natuurbescherming. Een ontheffingsaanvraag Wet natuurbescherming (Wnb) vraagt veel ecologische kennis van de soorten waarvoor een ontheffing wordt aangevraagd. Deze kennis is bij de meeste huiseigenaren niet aanwezig zodat zij voor een ontheffingsaanvraag een specialist moeten inhuren. Zowel de gemeente Lelystad als de Provincie Flevoland voorzien dat de huiseigenaren moeite zullen hebben om een dergelijke ontheffing aan te vragen. Reden om een voorbeeld ontheffingsaanvraag met bijbehorend activiteitenplan voor te bereiden. Deze voorbeeld ontheffingaanvraag kan door de bewoners gedownload worden en als basis voor hun ontheffingsaanvraag dienen. Er zijn verschillende varianten gemaakt, afhankelijk van de ontheffing die nodig is.: Een ontheffing voor de huizen met alleen huismus onder het dak Een ontheffing voor huizen met alleen gewone dwergvleermuis onder of nabij het dak Een ontheffing met zowel huismus als vleermuis onder of nabij het dak. Huiseigenaren in een van de asbestwijken hebben van de gemeente Lelystad een brief ontvangen of zij onder hun dak gewone dwergvleermuizen, huismussen of beiden hebben. Afhankelijk van die brief hebben zij een van bovenstaande ontheffingen met bijbehorend activiteitenplan nodig. 5

6 2 Projectgegevens 2.1 Naam project Sanering van asbestdaken in verschillende wijken van Lelystad waar huismus onder gevestigd is. 2.2 Doel project Doel is om het dak zodanig te saneren dat er geen asbest meer aan de buitenlucht blootgesteld wordt om zo te voordoen aan het realiseren van een asbestdak vrij Nederland in Startdatum project Nader te bepalen 2.4 Einddatum project Nader te bepalen maar niet na 1 januari Locatie project Figuur 1 geeft globaal de 6 gebieden aan waarbinnen het project moet liggen. In bijlage 1 staan gedetailleerdere kaarten weergegeven met daarop de huizen met verblijfplaatsen van de huismus. 6

7 Figuur 1: Rood omlijnd zijn de gebieden waar de ontheffingsaanvraag geldend is. Het betreft de wijken Bongerd, Gondel, Lelystad-Haven, Jol, en Wold. De ontheffingsaanvraag heeft alleen betrekking op de huizen met een asbestdak die liggen binnen het rood omlijnde studiegebied. Het betreft de wijken Bongerd, Jol, Lelystad-Haven. Gondel, Tjalk, en Wold. 7

8 3 Werkzaamheden 3.1 Werkzaamheden huiseigenaar De werkzaamheden die de huiseigenaar uitvoert betreffen het laten verwijderen van het bestaande asbestdak en in het plaatsen van een nieuw dak. Andere werkzaamheden aan het dak zoals het aanbrengen van vogelvides, extra isolatie of het vervangen van rot houtwerk zodanig dat mussen of vleermuizen niet meer onder het dak kunnen is binnen dit activiteitenplan (en dus met deze ontheffingsaanvraag) niet toegestaan. Zoals in onderstaand stroomschema (figuur 2) benadrukt is, zal een huiseigenaar die extra werkzaamheden aan zijn dak wil uitvoeren zelfstandig een andere ontheffing moeten aanvragen, Figuur 2: Stroomdiagram om te bepalen of gebruik gemaakt kan worden van een voorbeeld ontheffingsaanvraag. 4 Aanwezigheid van beschermde soorten: huismus 4.1 Veldonderzoek Reinhold (2017) heeft in de periode maart-oktober 2017 veldonderzoek uitgevoerd in de asbestwijken van Lelystad. Onderzoek heeft plaatsgevonden naar jaarrond beschermde nesten en verblijfplaatsen van huismus en vleermuizen. Onderzoek van Reinhold & Heemskerk (2016) maakt duidelijk dat onderzoek naar gierzwaluw niet nodig was. De huiseigenaar, die deze ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb) aanvraagt, heeft volgens dit onderzoek een of meerdere verblijfplaatsen van de huismus onder zijn dak. 4.2 Effecten op de korte termijn Huismus De nesten van de huismus zijn jaarrond beschermd. Ook buiten het broedseizoen worden de nesten door de huismus als slaapplaats gebruikt en mogen volgens de wet dan ook niet verwijderd worden. Duidelijk is wel dat het verstoren/verwijderen van de nesten buiten het broedseizoen minder effect op de huismus heeft dan tijdens het broedseizoen. 8

9 Door de werkzaamheden worden de nesten verwijderd. Bij de asbestsanering zullen de nesten weg moeten en wordt het dak asbestvezel vrij gemaakt. Vervolgens wordt een nieuw dak geplaatst en krijgen de mussen weer kans om onder het dak te komen. De periode tussen het verwijderen van het asbestdak en de oplevering van een nieuw dak bedraagt 1-2 werkweken. Dit is de periode waarin de huismus effecten ondervindt van de asbestsanering. Doordat de gemeente Lelystad in de wijk verschillende nestkasten heeft opgehangen is er voor de huismus in de periode dat de asbestsanering plaatsvindt extra schuilgelegenheid gecreëerd zodat de dieren geen hinder ondervinden van de werkzaamheden. De werkzaamheden kunnen alleen plaatsvinden buiten de werkelijke broedperiode. 4.3 Effecten op de langere termijn Huismus Er zijn geen effecten. De oude situatie van het dak lijkt sterk op de huidige situatie. Dat is ook de reden dat andere werkzaamheden zoals isolatie, musvides plaatsen of rotte delen vervangen zodat de mus niet meer onder het dak kunnen, niet toegestaan zijn binnen dit activiteitenplan omdat dit een nadere beoordeling vergt ten aanzien van de effecten op de huismus. 4.4 Effect op de staat van instandhouding Huismus De staat van instandhouding als broedvogel wordt in Nederland gekarakteriseerd als matig ongunstig. Voor de situatie van de huismus in Lelystad geldt in zijn algemeenheid dat de populatie van de huismus een lichte afname laat zien (figuur 3; Reinhold & Heemskerk 2016). Dit wordt gebaseerd op de resultaten van de MUS (Meetnet Urbane Soorten) telling die in vier postcodegebieden van Lelystad plaatsvindt. Landelijk wordt met dezelfde methode de populatie als stabiel gekarakteriseerd Huismus NL Huismus Lelystad Figuur 3: Populatie-index van huismus gebaseerd op MUS gegevens op landelijk niveau en op Lelystads niveau. Beginjaren zijn op 100% gesteld. Er is een nest van de huismus bij de woning aangetroffen. Door de werkzaamheden verandert de omgeving van het nest niet zodat foerageergebieden niet aangetast worden. De werkzaamheden vinden plaats in een periode dat er geen eieren of jongen zijn zodat de voortplanting gegarandeerd is. De plaats waar de dieren nu nestelen is na de werkzaamheden weer beschikbaar. Het effect van de werkzaamheden is dus beperkt tot de dieren die schuilen onder het dak. Waarschijnlijk kunnen de huismussen tijdens de werkzaamheden aan het huis in de directe omgeving wel onder een ander dak terecht. Mitigatie gedurende de periode dat het dak eraf ligt is daarom waarschijnlijk strikt genomen niet nodig maar het is wel afhankelijk van het aantal huizen 9

10 dat gelijktijdig gesaneerd wordt. Indien er veel huizen tegelijkertijd gesaneerd gaan worden kan er wel tijdelijk een tekort ontstaan. Reden voor de gemeente om toch per wijk extra huismussenkasten op te hangen. Door het nemen van extra mitigerende maatregelen door de gemeente voor de perioden dat bewoners hun dak open hebben liggen kunnen de effecten op de korte en lange termijn ongedaan gemaakt worden. De staat van instandhouding komt door het project daarmee niet in gevaar. Het belang gediend met het project mag in dit geval zwaarder wegen dan het behoud van de hier aanwezige verblijfplaats van de soort. 4.5 Mitigerende maatregelen uit te voeren door de gemeente Lelystad De gemeente zal, afhankelijk van het aantal nestplaatsen en de mate waarin deze geclusterd zijn, per wijk een aantal huismusnestkasten ophangen zodat de dieren kunnen uitwijken naar deze kasten als een dak gerenoveerd wordt. Hierbij is er vanuit gegaan dat in elke wijk slechts een huizenblok tegelijkertijd gesaneerd wordt, met uitzondering voor de wijk Tjalk waar uitgegaan wordt van maximaal twee huizenblokken. Voor het bepalen van aantal te mitigeren nestplaatsen is daarbij uitgegaan van het maximale aantal nesten in een huizenblok van de wijk. Voor mitigatie van huismusnesten geldt dat voor elk nest minimaal twee nestplaatsen terug moeten komen. Tabel 1: Aantal nestplaatsen van huismus dat per wijk proactief opgehangen wordt door de gemeente Lelystad gebaseerd op het maximale aantal nesten dat in een huizenblok gevonden wordt in die wijk. * Bij de Tjalk is uitgegaan dat er twee huizenblokken tegelijkertijd gerenoveerd worden. Wijk max. aantal nesten aantal proactieve nestplaatsen Bongerd 6 12 Gondel Gondel Jol 8 16 Oostvaardersdijk 0 0 Tjalk 20 80* Wold 0 De kasten dienen bij voorkeur aan gevels gehangen te worden op minimaal 3 meter hoogte van de ondergrond en de openingen minimaal 50 cm uit elkaar (of openingen niet zichtbaar voor buurfamilie). De kasten moeten minimaal 3 maanden hangen alvorens de eerste sanering plaats kan vinden. Deze voorzieningen zullen tot het einde van de vergunningsperiode beschikbaar blijven. Mocht deze voorziening door omstandigheden toch verdwijnen dan dient deze gecompenseerd te worden op een andere locatie. Dit moet gemeld worden aan handhaving@omgf.nl. De gemeente Lelystad dient per wijk aan te geven op welke datum de kasten opgehangen zijn en op welke locatie deze kasten hangen. Dit document dient dus voorzien te zijn van een kaart. Indien de Provincie, als vergunningverlener, akkoord is met het aangeleverde document zal deze als bijlage bij dit activiteitenplan gevoegd zijn. 10

11 4.6 Mitigerende maatregelen uit te voeren door de huiseigenaar Afhankelijk of de gemeente de mitigerende maatregelen reeds genomen heeft in uw wijk (4.5) moet u al dan niet nog huismuskasten ophangen. Informatie hierover vindt u op de website. Heeft de gemeente nog geen kasten opgehangen dan zal u zelf twee kasten per huismusnest moeten ophangen. Hou er rekening mee dat deze kasten 3 maanden voorafgaand aan de sanering moeten hangen! Noteer dus goed op welke datum u de kasten ophangt. Een beschrijving welke kasten volstaan en hoe u deze ophangt vindt u in bijlage 2. Werken buiten de periode dat de huismus gebruik maakt van het verblijf. Het uitvoeren van werkzaamheden aan het dak is voor de huismus nooit ideaal, maar werken binnen de broedperiode is zeer ongewenst (tabel 2). Tabel 2: Werkbare periode per aanwezige beschermde soort en/of gebruiksfunctie jan feb maa apr mei jun juli aug sep okt nov dec huismus Dit betekent dat er niet gewerkt mag worden in de periode: 1. 1 maart-30 augustus Elke huiseigenaar heeft van de gemeente een brief gekregen waarin vermeld staat welke situatie voor hem geldend is. In vraag 5 van het aanvraagformulier geeft de huiseigenaar aan welke situatie voor hem geldend is. Mocht een huiseigenaar toch graag in de rode perioden (tabel 2) willen werken dan zal hij zelfstandig een andere ontheffingsaanvraag moeten doen. 4.7 Alternatieven afweging Er zit asbest in het dak, voor 2024 moeten van de overheid alle asbestdaken vervangen zijn. Voor de locatie van de ingreep (het vervangen van het dak) zijn geen alternatieven. De ingreep is vereist om hier de volksgezondheid en veiligheid te kunnen garanderen. De werkzaamheden worden uitgevoerd buiten de periode waarin de soorten het meest kwetsbaar zijn en voordat de dieren het verblijf weer gaan gebruiken is de situatie hersteld. Gezien het bovenstaande zijn er geen redelijke alternatieven met minder ecologische impact. 4.8 Wettelijk belang Voor de vogels (art WnB) geldt het belang van de Volksgezondheid. De centrale overheid heeft gesteld dat alle asbest die bloot gesteld staat aan de buitenlucht in 2024 gesaneerd moet zijn, ten dienste van de volksgezondheid. Het inademen van enkele vezels van deze stof kan al leiden tot kankervorming en daarom wordt het dak in zijn geheel vervangen. Met het verwijderen van dit asbestdak wordt bijgedragen aan de volksgezondheid en openbare veiligheid. 4.9 Zorgvuldig handelen Alle dieren dienen met respect te worden behandeld. Niet zorgvuldig handelen is strafbaar en het maakt dan niet uit om welke diersoort het gaat. Hoewel het, ondanks het uitgevoerde onderzoek en de beperkingen die binnen deze ontheffingsaanvraag gelden, niet de bedoeling is dat er broedende vogels of vleermuizen worden aangetroffen, kan het ook niet geheel uitgesloten worden. Mochten er tijdens het werk broedende vogels of vleermuizen aangetroffen worden dan dient de bewoner het werk stil te leggen en contact op te nemen met een ecoloog en melding te maken van het incident via handhaving@ofgv.nl. Onder begeleiding van de ecoloog moeten dan stappen gezet worden die ervoor zorgen dat de dieren geen hinder ondervinden van de werkzaamheden 11

12 5 Literatuur Anoniem, 2017, Stappenplan Asbest-sanering terzake Mitigratie en compensatie omgeving Haf Lelystad. advies Huismus bescherming Nederland Witte mus Reinhold, J., & R. Heemskerk, Monitoren Flora en Fauna Lelystad Rapport gemeente Lelystad Reinhold, J., Natuuronderzoek asbestdaken Lelystad, Rapport Landschapsbeheer Flevoland LBF

13 Bijlage 1; Onderzoeksgebieden en gevonden verblijfplaatsen van huismus en van gewone dwergvleermuis (per type). Het betreft Bongerd, Gondel, Haven, Jol, Tjalk en Wold. 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 Bijlage 2 Mussenkasten Type Huismuskast Elk type nestkast op internet dat bedoeld is voor de huismus volstaat. De nestkast is bedoeld om te overnachten buiten de broedperiode zodat de eisen die aan de nestkast gesteld worden beperkt kunnen zijn. Per huismusnest dat onder u dak zit dienen twee nestplaatsen opgehangen te worden. U mag ook een kast ophangen met meerdere nestplaatsen. In dat geval moeten de nestopeningen minimaal 50 cm van elkaar liggen of aan verschillende zijden van de kast gemaakt worden zodat de dieren elkaar niet kunnen zien. Locatie: Aan het huis, liefst waarbij de kast overdekt is door de dakgoot. Minimaal 3 meter hoog van de grond (of boven dak van de schuur) Niet op een plek waar in de zomer de zon uren lang op kan schijnen. De huizen staan allemaal in een wijk met veel struiken en bomen. Aan de wens om de kasten op te hangen nabij het groen wordt in alle gevalllen voldaan. Melding bij aanvraag Het is noodzakelijk om inzicht te hebben waar alle kasten terecht gekomen zijn. Bij uw aanvraag moet u melden waar de kasten hangen. Het aangeven op welke datum de kast opgehangen is, is noodzakelijk. Als alle kasten in een week opgehangen zijn dan kan volstaan worden dat de kasten in bijv. week 50 van 2017 zijn opgehangen. Zit er veel spreiding in dan is het goed om dit beter te administreren. De Provincie zal bij het beoordelen van de ontheffingsaanvraag willen weten wanneer (en hoeveel) kasten zijn opgehangen. De vogels moeten namelijk ruim de tijd krijgen om ze te verkennen. De Provincie zal dus kijken hoelang de kasten hangen voorafgaand aan de sloop. Het maken van foto s van de nestkast hangend op de locatie is gewenst. De kaart en de data van ophangen zullen als bijlage bij de ontheffingsaanvraag gevoegd moeten worden 25