PIJN BIJ KINDEREN. Studiedag Algologische Verpleegkundigen (NVKVV) Koen Vanhonsebrouck Verpleegkundig coördinator pijnbeleid bij kinderen

Transcriptie

1 PIJN BIJ KINDEREN Studiedag Algologische Verpleegkundigen (NVKVV) Koen Vanhonsebrouck Verpleegkundig coördinator pijnbeleid bij kinderen

2 DE GEZICHTEN VAN PIJN BIJ KINDEREN

3 BELGIANPEDIATRICPAINASSOCIATION Belgian Pain Society (BPS) Ontstaan begin : opstart van lopende wetenschappelijke vereniging (verkiezing bureau) 2005 : start pilootproject van RIZIV : multidisciplinaire pijncentra 2007 : pilootproject acute pijn bij het kind 2009 : pilootproject : De algologische functie en de multidisciplinaire groepen 2014: ontstaan van de BePPA(Belgian pediatric Pain Association) Werkgroep Acute pijn Werkgroep Chronische pijn (2016) 13 ziekenhuizen actief in betrokken

4 ZIEKENHUIZEN BINNEN BEPPA Universitaire Ziekenhuizen CHU de Liège Saint-Luc : UCL HôpitalErasme: ULB UZ Antwerpen UZ Brussel UZ Gent UZ Leuven Niet universitair Clinique St-Joseph (CHC Liège) Fabiola Kinderziekenhuis : HUDERF (Brussel) Paola Kinderziekenhuis : ZNA (Antwerpen) AZ-St Jan : (Brugge) Jessa Ziekenhuis (Hasselt) Hôpital Civil Marie Curie (CHU Charleroi)

5

6 BEPPA Acuut : pediatrische pijnteams Projecten i.v.m. pijnbeleid en comfort van het kind Pocketboek Pijnbestrijding bij kinderen (2 de editie) Aandacht voor het scoren van pijn bij kinderen (correcte schalen) Procedurele pijn Gebruik van hypnose Kalinox-Meopa Organiseren van lesmomenten / congres Chronische pijn bij kinderen: Sub-werkgroep opgericht in 2016 Doel : coördineren van de zorg voor kinderen met chronische pijn Hoe? Bepalen van definitie chronische pijn bij het kind Onderzoek naar de prevalentie van chronische pijn in België Enquête opstellen om overzicht te krijgen

7 Recommendation wait time for appropriate service IASP in 2009: Acute painful situations: immediately Severe conditionswithrisk of chronicity: within1 week Progressivepainwitha durationof 6 monthsor less: within1 month Persistent long-term pain without significant progression: within 8 weeks of referral

8

9

10 CHRONISCHE PIJN BIJ KINDEREN

11 CHRONISCHE PIJN BIJ KINDEREN

12 IMPACT VAN PIJN OP KINDEREN Enkele decennia geleden: pasgeborenen en vooral prematuren kunnen geen pijn voelen. Er is echter reeds nociceptieve nociceptieveactiviteit (reactie op pijnprikkels) vanaf 20 tot 24 weken zwangerschap Recent onderzoek wees uit dat neonaten minder pijnonderdrukkende neuro-transmittersvormen dan oudere kinderen, maar ook relatief meer pijnreceptoren vormen dan volwassenen. Ook hun pijndrempel is lager, waardoor pijnprikkels een sterker effect hebben.

13 Anand et al. New Engl J Med 1987 Taddio et al. JAMA 2002 Taddio et al. Lancet 1995 and 1997

14 GEVOLGEN VAN PIJN (KT) Kan leiden tot metabole ontregeling (oppervlakkig ademen, een toename van het zuurstofverbruik, stijging van de bloeddruk). Langdurige en/of herhaalde pijn kan leiden tot afname van groei en een trager herstel. Kan leiden tot veranderend pijngedrag. Zo kunnen sommige pasgeborenen niet meer gepast reageren (of zelfs niet reageren) op pijnprikkel door uitputting (dit wordt blunting genoemd). Pijn kan ook de slaapcyclusverstoren. Dit is negatief omdat tijdens de slaap de hersenen zich verder ontwikkelen (vooral bij prematuren).

15 GEVOLGEN VAN PIJN (LT) Leidt tot veranderingen in de pijnperceptieen pijngevoeligheidop latere leeftijd (B.v.: allodynieen hyperalgesie). Men neemt aan dat het centrale zenuwstelsel zich in de eerste levensjaren nog ontwikkeld en prikkels in die periode mede bepalend zijn voor die ontwikkeling. Kan leiden tot neurologische gedragsveranderingen op latere leeftijd. Kan evolueren naar een chronische pijn patiënt

16 BELANG VAN GOEDE PIJNBEHANDELING Comfort van de patiënt Minder angst bij toekomstige bezoeken/onderzoeken Vlotter herstel Minder complicaties Preventie van chronische pijn

17 Aandacht hebben voor angst en pijn vermindert de pijnervaring bij latere procedures

18 And remember! An elephant never forgets!

19 PROCEDURE IN ZIEKENHUIS? Bloedname Plaatsen infuus Aanprikken poortkatheter Plaatsen MS Plaatsen BS Wondzorg Onderzoeken Biopsie (neustrilhaartje, nier, huid, ) Lumbaal punctie Beenmergpunctie Punctie in gewrichten CT MR Nucleaire onderzoeken

20 HOE PIJN METEN?

21 ALGEMENE PRINCIPES Gebruik de correcte en aangepaste schaal Gebruikdezeop de juistemanier Juiste interpretatie van het resultaat Handelingen uitvoeren volgens protocol of dienstafspraak Correcte opvolging van toediening Indien geen goed resultaat. Voldoende pijnstilling? Niet aangepaste schaal volgens situatie? (zuigeling, minder cognitieve kinderen) Schaal wisselen en dan opnieuw evalueren en indien nodig de behandeling aanpassen

22 WELKE SCHAAL GEBRUIKEN? In functie van de situatie, de leeftijd van het kind, van zijn al dan niet kunnen communiceren en van zijn beheersing van het instrument. Jonger dan 4 jaar : steeds een observatieschalen Ouder dan 6 jaar: In eerste instantie : Zelfrapportageschalen Indien communicatief niet of cognitief minder : observatieschalen Tussen 4 en 6 jaar: Zelfrapportageschalenis soms mogelijk (6-gezichtjesschaal) maar. Soms nodig om tegelijkertijd een observatieschalen

23 PIJNSCHALEN Meest frequent gebruikt: Observatieschalen Leuvens neonatale pijnschaal Comfortschaal Zelfrapportageschalen Gezichtenschaal NRS of VAS Nog veel verschillende andere soorten FLACC EVENDOL

24 LEUVENSE NEONATALE PIJN-SCHAAL Score Van 0 tot 4: geen pijn Vanaf 5 : vermoedelijk pijn Indien geen pijn: evaluatie per 3 uur Indien pijn : actie + ctlna 1 uur

25 COMFORTSCHAAL Score Na observatie van 2 minuten Vanaf 17 : vermoedelijk pijn Indien geen pijn: evaluatie per 3 uur Indien pijn : actie + ctlna 1 uur

26 DE FLACC-SCHAAL

27 DE EVENDOL-SCHAAL

28 GEZICHTJES-SCHAAL

29 NRS-SCHAAL OF VAS-SCHAAL

30 STREEFDOEL Comfortabele positionering van het kind Afleiding en ondersteunende therapie Gebruik van topicale middelen Gebruik van sucrose Andere farmacologische benadering Sedatie

31 ESSENTIËLE STAPPEN Comfortabele positionering van het kind Geeft een gevoel van veiligheid voor het kind waardoor er minder weerstand zal zijn voor de procedure Stel comfortabele houdingen voor : op de schoot of gewoon in de armen van de ouder. Om de pijn te verminderen bij het prikken, het kind NIET plat op de rug leggen. Indien haalbaar, laat het kind zelf kiezen. (op de schoot, bijv.)

32

33 ESSENTIËLE STAPPEN Afleiding en ondersteunende therapie Zoek naar afleidingenvolgens de leeftijd en ontwikkeling van het kind; zoals op de schoot van een ouder, boekje, filmpje, spel, bellen blazen, hypnose, games op smartphone, apps, Buzzy. Net voor het aanprikken van de vene, kan je even op de huid net naast de prikplaats wrijven of porren. Het coachen van de ouder: leg uit wat je gaat doen en waarom, geef tips aan de ouder hoe rustig te blijven, humorverminderd de angst en de pijn van kinderen.

34

35 ESSENTIËLE STAPPEN Gebruik van topicale middelen (Emla, Rapydan ) Moet ALTIJD aangeboden worden Bij gebruik Emla STEEDS bij aanprikken Port-a-cath STEEDS bij voorbereiding lumbaal punctie Mag perifeer gebruikt worden (45 tot 60 min contacttijd) Bij gebruik Rapydan Vanaf 3 jaar Mag perifeer gebruikt worden (60 min contacttijd)

36

37 ESSENTIËLE STAPPEN Sucrose voor kinderen tot 6 maanden Verminderd pijn en wenen bij pijnlijke procedures zoals een bloedname. Toe te dienen 2 minuutjes voor de pijnprikkel Het analgetisch effect duurt zo n 4 minuten Andere farmacologische benaderingen Intranasaletoediening Fentanyl Dexmedetomidine(Dexdor ) Midazolam(Dormicum )

38 Carbajal et al. BMJ 1999

39 ESSENTIËLE STAPPEN Sedatie Als goede procedurele analgesie niet lukt of niet haalbaar is, overweeg andere methoden: Lachgas (Kalinox ) Prosa-team Diepere sedatie in samenspraak met staflid Overleg met anesthesie voor eventuele narcose.

40 LACHGAS (KALINOX ) Geneesmiddel bestaande uit 50% lachgas en 50% zuurstof Therapeutisch voordeel: Anxiolyse: neemt de angst weg Analgesie : verminderd de pijngevoeligheid bij de patiënt Bewuste sedatie : patiënt blijft wakker en aanspreekbaar Snelle actie en snelle eliminatie Werkzaam na 3 minuten inhalatie Wordt snel geëlimineerd : binnen enkele minuten uitgewerkt

41 LACHGAS (KALINOX ) Therapeutische indicaties: Anxiolyse bij kortdurende pijnlijke ingrepen: Bloedname, plaatsen infuus Analgesie : combineer met IN Fentanyl Puncties (lumbaal, gewricht, ) Wondzorg Reductie van perifere luxaties Sedatie Bij angstige kinderen

42 LACHGAS (KALINOX ) 2 toedieningswijzen Met on-demand klep Kind moet kunnen meewerken Lachgas komt pas vrij bij inademing Met ballon Kleinere kinderen Meer ervaring nodig van verpleegkundige Continue flow lachgas

43 LACHGAS (KALINOX )

44 LACHGAS (KALINOX )

45 PROSA-TEAM PROCEDURELE SEDATIE EN ANALGESIE Groep ervaren verpleegkundigen Specifieke opleiding Dagelijks paraat Ontfermen zich over kinderen bij specifieke procedures

46 WELKE PROCEDURES OF ONDERZOEKEN? Gastro- en coloscopie Bronchoscopie Puncties Vene Bloedname Aanprikken Port-a-Cath Plaatsen katheter Gewricht Lumbaal

47 Nucleaire onderzoeken: DMSA-scan EC-scan MIBG-scan Botscan Meckel-scan Wat is er zo bijzonder? Langdurige onderzoeken Patiëntjes moeten heel stil liggen

48 NUCLEAIRE ONDERZOEKEN

49 NUCLEAIRE ONDERZOEKEN

50 WELKE PROCEDURES OF ONDERZOEKEN? Radiologische onderzoeken CT NMR Neonatoof N* Grotere kinderen (Cosmo-project) (zonder medicatie) Voordeel? Uitsparen van risicovolle narcose bij kinderen 100 (2 MR-sedatie-sloten per week) per jaar bij de neonaten (tot 6 à 8 weken) Meer dan 150 per jaar voor kinderen tussen 5 jaar en 8 jaar

51 RADIOLOGISCHE ONDERZOEKEN

52 MR

53

54 COSMO PROTOCOL MR bij kinderen van 5 jaar tot 8 jaar Niet-medicamenteus Zonder mock scanner Het verhaal van de vallende ster Wordt uitgevoerd voorafgaand het onderzoek Uitsparen van een anesthesie voor het kind Meer dan 150 procedures per jaar

55

56

57

58

59

60 BELANGRIJKSTE ASPECT? Om focus te behouden op : PIJNBESTRIJDING COMFORT van het kind VEILIGHEID

61 OM AF TE RONDEN Heb steeds aandacht voor pijn Evalueer pijn op een gestandaardiseerde manier Ook niet-farmacologische middelen werken Pijnbestrijding is multidimentioneel Emotionele toestand Sociale / familiale context Angst Multidisciplinaire aanpak noodzakelijk (= iedereen moet belang ervan inzien) Verpleegkundige + artsen + kiné + psychologen + speltherapeuten +

62 POCKETBOEK

63

64

65

66 OPLEIDINGEN PEDIATRISCHE PIJN Symposia georganiseerd door BePPA of BAPA (i.s.m. BPS) Recent in Luik (17/11/2017) (BePPA) Pijnsymposium (UZA JessaZh) Hasselt (21/10) en Antwerpen op 16/12 De weg naar minder pijn 28 april 2018, Leuven. Specifieke opleidingen Hypnose bij kinderen (5d) (UZA) Vorming over sedatie en analgesie bij kinderen (4d) (UZLeuven). Modulaire opleidingen LIZA (Genk) : module pijn bij kinderen op 03/05/2018

67