Voortgangsbericht Toegangscommissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken 1 januari juli 2011

Transcriptie

1 Voortgangsbericht Toegangscommissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken 1 januari juli 2011 Inleiding Voor u ligt het vijfde voortgangsbericht van de Toegangscommissie van de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken (CEAS). Na de inwerkingtreding van de CEAS op 1 april 2006 heeft de Toegangscommissie (TC) eerder in februari 2007, maart 2008, april 2009 en maart 2010 een voortgangsbericht uitgebracht. Dit voortgangsbericht is afgesloten op 1 juli 2011, aangezien op die datum de voorzitter van de Toegangscommissie is teruggetreden. De CEAS is ingesteld door het College van procureurs-generaal (College) naar aanleiding van de evaluatie van de Schiedammer parkmoord. De taakstelling en bevoegdheden zijn neergelegd in het instellingsbesluit dat is gepubliceerd in de Staatscourant van 13 april De CEAS bestaat uit een pool van advocaten-generaal, strafrechtswetenschappers, voormalig politiefunctionarissen en (oud) advocaten. Er is een vaste Toegangscommissie 1 die het College adviseert of er aanleiding is om uit deze pool een driemanschap samen te stellen om een zaak nader te onderzoeken. Indien de TC oordeelt dat een onderzoek noodzakelijk is, volgt het College dit advies op. Op verzoek van de Tweede Kamer is de voorzitter van de TC een onafhankelijke wetenschapper. Zoals ook al bleek uit het in 2008 verschenen onderzoeksrapport De CEAS aan het werk is het contact tussen het College en de CEAS altijd uitstekend geweest. Het College liet niet alleen de TC geheel vrij, maar ook de driemanschappen werd alle vrijheid gelaten hoewel zulks niet noodzakelijk voortvloeide uit het Instellingsbesluit. Sterker nog: waar nodig werd desgevraagd alle steun geboden. De Toegangscommissie is het College daar erkentelijk voor en in het bijzonder de recent afgetreden voorzitter mr. Harm Brouwer. In de verslagperiode - het jaar 2010 en de eerste helft van zijn relatief weinig zaken ingediend. Wel zijn enkele zaken afgehandeld die nogal wat publieke aandacht kregen. We denken in de eerste plaats aan de afronding van het rapport van een CEAS-driemanschap aangaande de 'blind date moord' of 'Drontener bosmoord' en voorts aan de rapportage van de TC met betrekking tot de zaak Baybasin. Daarop zal hieronder ingegaan worden. Maar eerst worden enkele kerncijfers gegeven, waarbij een vergelijking met de voorgaande jaren gemaakt wordt. Vervolgens zullen wij nader ingaan op de activiteiten van de TC en zal worden belicht wat de stand is van de zaken waarin de CEAS nader onderzoek (heeft) verricht. Afgesloten wordt met een vooruitblik. Cijfers 2010 In 2010 zijn zeven zaken onder de aandacht van de TC gebracht, alle door veroordeelden zelf of (hun) pleitbezorgers. Daarmee lijkt de daling van het aantal aanvragen die in 2009 inzette, zich te bestendigen. In het jaarverslag over 2009 werd het vermoeden geuit dat die afname veroorzaakt wordt door het feit dat veroordeelden minder dan voorheen, zelf hun zaak aan de Commissie voorleggen. Dit wordt in 2010 gelogenstraft: alle ingediende verzoeken waren 1 Voorzitter van de TC is professor mr. Y. Buruma, hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De andere leden van de toegangscommissie zijn prof. jhr. mr. M. Wladimiroff, advocaat te Den Haag, en mr. F. Posthumus, advocaat-generaal te Amsterdam. De ambtelijke ondersteuning was in de verslagperiode in handen van drs. A. Slotboom en in één zaak bij mw. mr. C.H. de Leeuw. 1

2 afkomstig van kennelijk niet-ontvankelijke personen. In 2010 zijn er geen verzoeken ingediend door wetenschappers en/of klokkenluiders. In de eerste helft van 2011 zijn er geen zaken bij de TC ingediend. Een samenvatting van de zaken die in 2010 en de eerste helft van 2011 zijn behandeld, is opgenomen in de bijlage aantal ingediende zaken * door veroordeelden / pleitbezorgers (14) (10) (10) (3) (7) Anoniem (5) (1) (1) - - door wetenschappers (2) (3) (5) (2) - door "klokkenluiders" - - (1) (1)** - aantal zaken dat voldoet aan alle criteria voor onderzoek aantal beslissingen, c.q. adviezen (over zaken van vorig jaar) (+ 4) 15 3 (+ 1) 7 (+ 2) 1 waarvan advies tot onderzoek * één zaak is twee maal, door twee verschillende indieners, aangebracht ** in een zaak die al bij de TC in behandeling was, heeft zich een klokkenluider gemeld Werkwijze van de Toegangscommissie De TC heeft in 2010 vijf maal vergaderd, in januari, maart (telefonisch), juli, augustus en november. Bij alle vergaderingen is het technische onderzoek in de zaak Baybasin (0014) een belangrijk agendapunt geweest. De TC heeft in die zaak begin 2011 geadviseerd. In de eerste helft van 2011 heeft de TC eenmaal, in juni, vergaderd. De TC heeft in 2010 één zaak beoordeeld waarbij voorzitter Buruma zich moest verschonen omdat de zaak gediend had bij het Hof Arnhem, waar prof. Buruma raadsheer-plaatsvervanger is. Buruma werd bij de beraadslagingen over die zaak vervangen door prof. De Roos met dien verstande dat prof. mr. Wladimiroff dan optrad als voorzitter. Kennelijk niet-ontvankelijke verzoeken worden door de voorzitter van de TC afgehandeld. In dergelijke zaken waarin de CEAS overduidelijk niets kan betekenen, laat de voorzitter dit rechtstreeks in een brief aan de indiener weten. Enkele zaken verdienen een nadere bespreking. Naar aanleiding van een dubbele moord in Sittard is een verdachte tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld. De meeste van de aangedragen kritiekpunten zijn echter niet dusdanig dat de bewijsconstructie wordt aangetast. Twijfels over de betrouwbaarheid van de verklaringen van een belangrijke getuige waren aan de rechter bekend. In het rechterlijke oordeel mag de CEAS niet treden. Volgens de indiener, een wetenschapper, is naar een of meer alternatieve scenario s onvoldoende onderzoek gedaan. Naar het oordeel van de Toegangscommissie zijn de veronderstel- 2

3 lingen dienaangaande onvoldoende gesteund door feiten. In het bijzonder was de commissie niet van oordeel dat het staken van het onderzoek tegen een met name genoemde derde moest worden aangemerkt als een manco in het opsporingsonderzoek gezien de geringe kracht van de aanwijzingen tegen hem. Het College heeft het advies van de TC om geen onderzoek in te stellen, overgenomen. De z.g. Warnsveldse pompmoord betreft een zaak, waarin een verdachte na een vrijspraak in eerste aanleg is veroordeeld tot 8 jaar wegens het medeplegen van een gekwalificeerde doodslag welke overigens 16 jaar voor de berechting in eerste aanleg plaatsvond. Gezien het verschil tussen de uitspraak in eerste aanleg en die in appèl lijkt het erop dat er een verschil mogelijk is in de waardering van het bewijs. De overtuiging van de rechter heeft kennelijk een belangrijke rol gespeeld; hierin mag de CEAS niet treden. De indiener wees erop dat de veroordeling uitsluitend is gebaseerd op de verklaring van twee medeverdachten. De door de indiener, een wetenschapper, aangevoerde manco s zijn door de verdediging al naar voren gebracht en uitgebreid tijdens de zittingen van de verschillende instanties besproken. De zwakte van de zaak was in volle omvang aan de rechters bekend. De zaak vertoont een aantal parallellen met de hierna te bespreken CEAS-zaak over de moord in een horecagelegenheid. Na een vastgelopen opsporingsonderzoek wordt het onderzoek heropend op grond van CIE-informatie; de afwezigheid van technisch bewijs tegen de veroordeelde; het feit dat betrokkene is veroordeeld op grond van - tegenstrijdige - verklaringen van medeverdachten. De aangevoerde discrepanties en inconsistenties in die verklaringen hebben de Toegangscommissie er toe gebracht actief onderzoek te doen naar mogelijke aanknopingspunten voor nader onderzoek. Bovendien meldde een klokkenluider een mogelijke onvolkomenheid in het opsporingsonderzoek van destijds. Om deze bewering te verifiëren, heeft de TC het oude politiedossier onderzocht op de aangedragen onvolkomenheid. Een en ander heeft echter niet geleid tot nieuwe gezichtspunten. De TC heeft het College van procureurs-generaal daarom geadviseerd om geen onderzoek in te stellen. Het College heeft dit advies overgenomen. Met betrekking tot een moord in een horecagelegenheid is de verdachte veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf. Hij was reeds in vrijheid gesteld toen het verzoek van een wetenschapper de TC bereikte. Zoals in de hiervoor vermelde zaak van de Warnsveldse pompmoord was de veroordeling in belangrijke mate gebaseerd op (tegenstrijdige) verklaringen van medeverdachten. Een bloedspoor dat was aangemerkt als mogelijk daderspoor matchte niet met het DNA van verzoeker of een der andere veroordeelden. Een en ander was aanleiding voor de TC om nader DNA-onderzoek te doen verrichten onder meer naar een tweede indertijd veilig gesteld maar indertijd onvoldoende onderzoekbaar daderspoor. De resultaten van het aanvullend DNA-onderzoek vergrootten de aannemelijkheid dat de sporen dadersporen waren en riepen de vraag op of een tijdens het opsporingsonderzoek afgebroken onderzoekslijn wel terecht was afgebroken. Een en ander gaf de TC aanleiding te bezien of een herziening mogelijk zou zijn. Het College van Procureurs-Generaal heeft de zaak in 2009 met het advies van de TC aan de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad voorgelegd. Deze heeft besloten tot een feitenonderzoek dat - afhankelijk van de uitkomsten van dat onderzoek - grond kan zijn voor de indiening van een ambtshalve verzoek tot herziening. In het vorige jaarverslag is aan deze kwestie nauwelijks ruchtbaarheid gegeven teneinde dat onderzoek niet te belasten. Dit feitenonderzoek loopt nog. In de zaak Baybasin is betrokkene veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf wegens het (vanuit Nederland) medeplegen van een moord in Turkije en vijf andere feiten. De veroordeling is in overwegende mate gebaseerd op tapopnames van afgeluisterde telefoongesprekken. 3

4 Het anonieme verzoek van een (Turkse) klokkenluider bereikte de TC via de raadsvrouwe van verdachte. Hij maakte daarin gewag van door hem uitgevoerde manipulaties van opnames van telefoongesprekken. Ten behoeve van een zorgvuldig advies aan het College, achtte de TC het van belang om een aantal van de aangedragen beweringen op hun technische (on)mogelijkheid te onderzoeken. De TC heeft daartoe een commissie ingesteld van drie deskundigen, een Nederlander, een (door de verdediging voorgedragen) Israëli en een (door het Openbaar Ministerie voorgedragen) Amerikaan. Naar aanleiding van het verslag van deze commissie, is vervolgens aanvullend advies gevraagd aan andere deskundigen. Uiteindelijk oordeelt de voorzitter van deze deskundigencommissie: Wat daarmee overblijft is enige grond voor twijfel bij de authenticiteit van één gesprek en in mindere mate ook bij een ander gesprek. Mede op grond van nader onderzoek door de TC zelf, komt deze tot het oordeel dat enige grond voor twijfel in casu onvoldoende is en 'dat niet vastgesteld is kunnen worden dat er gemanipuleerd is in de onderzochte gesprekken'. Noodgedwongen is het onderzoek beperkt gebleven tot technische vragen. Andere kwesties - zoals de vrijspraak in Turkije van twee mededaders - raken de aan de orde gestelde veroordeling, maar gaven de Toegangscommissie geen aanleiding tot inschakeling van een CEAS-driemanschap. De bevindingen zijn ter kennis gesteld aan de raadsvrouwe die ze openbaar heeft gemaakt. Zij heeft een herzieningsverzoek ingediend bij de Procureur- Generaal bij de Hoge Raad. Door de CEAS onderzochte zaken Na een onderzoek door een CEAS-driemanschap, heeft de Hoge Raad in 2008 de herzieningsaanvraag van Lucia de Berk gegrond verklaard. Het gerechtshof te Arnhem heeft de zaak opnieuw behandeld en onderzoek gedaan naar de levensdelicten waarvan De Berk beschuldigd was. Het gerechtshof sprak De Berk in april 2010 vrij van de eerdere veroordelingen voor moord en pogingen tot moord. Volgens het hof staat niet vast dat de 'slachtoffers' door toedoen van menselijk handelen zijn omgekomen. In de zaak Ina Post heeft de Hoge Raad eind juni 2009 de herzieningsaanvraag gegrond verklaard en de zaak verwezen naar het gerechtshof in Den Bosch. In oktober 2010 heeft dit hof uitspraak gedaan. Het hof achtte de door Post afgelegde bekentenissen onvoldoende betrouwbaar, waardoor er onvoldoende bewijsmateriaal overbleef om tot een bewezenverklaring te komen. Het hof heeft Post vrijgesproken bij gebrek aan bewijs. Eind 2010 heeft het driemanschap gerapporteerd dat het onderzoek gedaan heeft naar de zogenoemde 'blind date' moord of 'Drontener Bosmoord'. De veroordeelde zou zijn rivaal in de liefde onder het mom van een blind date meegelokt en vermoord hebben. Het driemanschap heeft zich niet alleen gericht op de door de indieners aangedragen onvolkomenheden in het opsporingsonderzoek, maar het heeft de onderzoeksopdracht fors uitgebreid. Zo is ook ingegaan op de vragen rond de doodsoorzaak en twee door de verdediging geïnitieerde reconstructies. Daarnaast is aanvullend DNA- en vezelonderzoek verricht. Het driemanschap concludeert dat op geen enkel onderzocht onderdeel sprake is geweest van manco s in de opsporing, vervolging en de presentatie van het bewijs ter terechtzitting die een evenwichtige beoordeling van de feiten door de rechter in de weg hebben gestaan. Evenmin zijn er volgens het driemanschap andere feiten en omstandigheden aan het licht gekomen die in een mogelijke herzieningsprocedure als novum kunnen worden aangemerkt. Het College van procureurs-generaal heeft het omvangrijke rapport voorgelegd aan de procureur-generaal bij de Hoge Raad. 4

5 Nabeschouwing CEAS en herziening Het Instellingsbesluit legt geen verband met de herzieningsprocedure. In het Jaarverslag over 2006 is op dit punt nader ingegaan, onder meer met een uitleg waarom een kritisch rapport van de CEAS niet noodzakelijk tot inwilliging van een herzieningsaanvraag hoeft te leiden. In het Jaarverslag over 2007 is opgemerkt dat de Toegangscommissie alleen adviezen om tot instelling van een driemanschap over te gaan heeft willen uitbrengen in zaken waarin een feitelijk uitvoerbaar onderzoek mogelijk was naar omstandigheden die niet - of uiterst marginaal - in het dossier van de zitting voorkwamen en die bij gebleken juistheid het ernstig vermoeden rechtvaardigen dat zij tot niet ontvankelijkheid, ontslag van alle rechtsvervolging of vrijspraak zouden leiden. Dat betekent dat de (mogelijke) aanwezigheid van een novum niet prohibitief hoeft te zijn voor onderzoek door de CEAS. Het betekent anderzijds dat de omstandigheid dat geen advies tot nader onderzoek is uitgebracht of dat naar aanleiding van het ingediende verzoek geen manco in het opsporingsonderzoek is vastgesteld niet wil zeggen dat daarmee het laatste woord over de zaak is geschreven. Er zijn zoals reeds uit het Jaarverslag over 2008 blijkt - maar waarvan ook in de verslagperiode sprake was - zaken geweest waarin de TCEAS als reden voor afwijzing geeft dat de rechter kennis heeft genomen van de punten van kritiek. De CEAS dient immers niet te worden beschouwd als onderdeel van het systeem van rechtsmiddelen, als ware het vergelijkbaar met hoger beroep, cassatie of herziening. Om staatsrechtelijke redenen blijft de rol van de zittende magistratuur nadrukkelijk buiten het onderzoek door de CEAS. Uit het opvoeren van deze reden voor afwijzing van een nader onderzoek door een driemanschap mag niet de onmiddellijke conclusie worden getrokken dat de TC het oordeel van de rechter in deze gevallen wel of niet begreep. Desalniettemin is omtrent sommige van deze zaken het oordeel van de rechter moeilijker te volgen geweest. Dit is deels te verklaren doordat vóór 2006 de motiveringsverplichtingen bij bewijsverweren beperkter waren dan nu als gevolg waarvan het kon voorkomen dat de rechter weinig inzicht gaf in zijn beweegredenen. Desalniettemin zal ook in de toekomst de selectie en waardering van de bewijsmiddelen soms vragen kunnen oproepen. Naar aanleiding van de opmerkingen in het Jaarverslag over 2008 over deze problematiek heeft de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad de TC benaderd met het verzoek om inlichtingen op welke zaken werd gedoeld. De TC heeft daarop twee zaken gemeld, welke melding de Procureur-Generaal aanleiding gaf onderzoek daarnaar te laten doen. Dit onderzoek is afgesloten en de Procureur-Generaal heeft de Toegangscommissie laten weten dat ook na indringend onderzoek geen aanleiding werd gevonden een ambtshalve herziening voor te stellen.de Toegangscommissie stelt dit initiatief van de Procureur-Generaal op prijs. Een en ander geeft de TC aanleiding te bevestigen dat zij instemt met het in het wetsvoorstel herziening ten voordele gekozen stelsel waarin de ietwat kunstmatige - maar om staatsrechtelijke redenen noodzakelijke - beperking van de werkzaamheden van de CEAS tot datgene waarover de rechter niet heeft geoordeeld, niet zal terugkeren. Verwachtingen ten aanzien van de CEAS De CEAS is ingesteld als een (voorlopig) antwoord op de grote maatschappelijke behoefte van nader onderzoek naar mogelijk onterechte veroordelingen die was ontstaan na de evaluatie van de Schiedammer parkmoord. In het Jaarverslag over 2007 werd opgemerkt dat de gedachte dat rechters vergissingen kunnen maken (al dan niet als gevolg van het hun aangeleverde materiaal) en dat de huidige herzieningsregeling in dat perspectief te streng is, breed wordt gedeeld. Aan die opvatting hoeft nog niets te worden afgedaan. Daarom is de TC nog 5

6 steeds van oordeel dat een onderzoeksmogelijkheid naast (voorafgaand aan en/of ingebed in) de herzieningsprocedure bij de Hoge Raad zal moeten blijven bestaan. Dergelijk onderzoek zal slechts op zijn plaats zijn als het iets kan toevoegen aan het onderzoek dat reeds door rechters voorafgaand aan de veroordeling heeft plaatsgevonden. Niettemin moet daarbij wel het volgende worden bedacht. De CEAS begon haar werkzaamheden onder een hypotheek van grote verwachtingen. Zelfs de reeds in het Jaarverslag over 2006 neergelegde observatie dat het aantal aanvragen is meegevallen verraste sommigen. In de afgelopen jaren zijn vier veroordelingen achteraf onterecht gebleken: Ina Post waarbij de tenlastegelegde feiten uit 1986 dateren; de Puttense moordzaak uit 1994, de Schiedamse parkmoord uit 2000 en Lucia de Berk uit Daarnaast is te noemen een beperkt aantal veroordelingen ten aanzien waarvan over de feiten blijkens specifiek wetenschappelijk onderzoek vragen zijn blijven bestaan: circa 4 zaken uit de jaren 1980, circa 7 uit de jaren 90 en nog 3 uit de jaren Veel van die zaken zijn terecht gekomen bij de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken. Men zou ook nog kunnen denken aan de circa 60 (doorgaans kleinere) zaken die in 5 jaar tijd tot herziening leidden. Hoewel het aantal verzoeken in de afgelopen jaren is afgenomen, zijn nog steeds geluiden te horen - onder meer van de zijde van de advocatuur - dat er wel degelijk meer potentiële zaken zijn. Natuurlijk is er op meer zaken kritiek te leveren, 3 maar die kritiek betreft dan de bewijsconstructie zoals door de rechter gebruikt zonder dat de betreffende auteurs daar de conclusie aan willen verbinden dat betrokkene onschuldig is veroordeeld. Dergelijk kritisch onderzoek acht de TC zinvoller dan het ietwat vage onrustbarende geluid dat er wel degelijk meer zaken zouden zijn. Zolang die zaken niet bekend worden gemaakt, kunnen we met dat soort geluiden natuurlijk niet veel. Klokkenluiders Vermelding verdient dat - zoals bij de Drontener bosmoord gebeurde - een aanvankelijk afgewezen verzoek later wel kan worden ingewilligd, bijvoorbeeld omdat het nieuwe verzoek specifieker is geformuleerd. Bij de beslissing om dat onderzoek aan te vangen speelde ook mee dat brieven waren ontvangen waarvan de inhoud suggereerde dat ze van anonieme klokkenluiders afkomstig waren. Dat daarbij uiteindelijk twijfels zijn gerezen over de authenticiteit van die anonieme brieven brengt een nieuw probleem aan het licht. De TC heeft zich open opgesteld ten aanzien van anonieme verzoeken van mogelijke klokkenluiders omdat zij zich de kwetsbare positie van klokkenluiders ter dege bewust was. De praktijk is evenwel dat onderzoek naar aanleiding van anonieme brieven waaromtrent ook de TC of het onderzoekend driemanschap zelf geen (of slechts een zeer moeizame) mogelijkheid heeft om de indiener te bereiken, bijzonder moeilijk is uit te voeren. Men zal door een klokkenluider verstrekte informatie die mogelijk aanleiding is om rechterlijke uitspraken te doen herzien toch tenminste moeten (kunnen) controleren Kritiek op de CEAS De CEAS heeft zeker in de beginperiode een goede pers gehad. Dat betekent niet dat het iedereen naar de zin kon worden gemaakt. Zo konden niet alle verzoeken worden gehonoreerd. Dat leverde met verzoekers die evident niet ontvankelijk moesten worden verklaard weinig 2 Ik doel op de Amsterdamse butler (1984), de Warnsveldse pompmoord (1985), de Eper incestzaak (1993), de moord in het Chinese restaurant (1993), de Enschedese ontuchtzaak (1998), de Zwartewaalse incestzaak (1998), Appelschase babymoord (1999), de Drontense bosmoord (2002), de dubbele moord te Sittard (2003). De literatuur daarover wordt aangehaald in P.J. van Koppen, Rechterlijke dwalingen, in P.J. van Koppen, H. Merckelbach, M. Jelicic en J.W. de Keijser, Reizen met mijn rechter, Kluwer 2010, pag Te denken is voorts aan de Rotterdamse carnavalsmoord uit 1984, een kindermisbruikzaak uit 1995, de zaak Sweeney (1996) en de Deventer moordzaak (2000). 3 Men zie bijv. H. Israëls, Moord in Wamel, BJu

7 problemen op. Maar een enkele maal heeft de CEAS wel degelijk kritiek ondervonden als zou zij te streng, te weinig voortvarend of erger zijn geweest. Opvallend is dat in de verslagperiode enige negatieve berichtgeving in de media rond de zaak Baybasin zelfs tot Kamervragen heeft geleid. De omstandigheid dat de raadsvrouwe in die zaak een herzieningsverzoek heeft ingediend brengt mee dat hierover verder het zwijgen wordt toegedaan. Overigens heeft de raadsvrouwe wel van de gelegenheid gebruik gemaakt om in een nader toelichtend gesprek van gedachten te wisselen met de voorzitter van de TC en de voorzitter van de deskundigencommissie. Sinds de instelling in 2006 zijn vier grote onderzoeken door een driemanschap afgerond. In twee gevallen leidde dit tot een kritisch oordeel, een daarop volgende inwilliging van het herzieningsverzoek en een daaropvolgende vrijspraak. In de twee andere gevallen pakte het onderzoek evenwel niet gunstig voor de veroordeelde uit. Met betrekking tot de Drontener bosmoord bleek dat sommigen door het rapport waren teleurgesteld. Een jaarverslag is niet de plaats om op hun vragen nader in te gaan, hoewel vermeld zij dat degenen die zakelijke kritiek opwierpen wel inhoudelijk antwoord hebben ontvangen. Hoewel wij dus niet op de kritiek zelf in willen gaan - dat zou een soort napleiten zijn - brengen wij de kritische media-aandacht in herinnering met het oog op de toekomst. De omstandigheid dat in de media nu ook kritiek op de CEAS te horen is geweest, onderstreept de kwetsbaarheid van de instantie die een oordeel velt over zaken waarin volgens sommigen een unsafe conviction heeft plaatsgevonden. Zowel de beslissing om een zaak niet nader te onderzoeken als een negatief oordeel over hetgeen is onderzocht kunnen gevoelens van scepsis en teleurstelling oproepen. Het is met het oog op het nieuwe stelsel van het grootste belang te bewerkstelligen dat de juiste middenweg wordt gevonden tussen schepping van een derde feitelijke instantie - waar niemand voor is - en schepping van een systeem dat onbedoeld bijdraagt aan een afnemend vertrouwen in de herzieningsprocedure. Duidelijk zal moeten blijven dat onderzoek zoals dat van de CEAS van uitzonderlijke aard is. Dergelijk onderzoek vindt plaats nadat al minstens in twee instanties over de feiten is geoordeeld. De ervaring van de Toegangscommissie en van de driemanschappen leert dat het bijna onmogelijk is in een werkelijk goed feitenonderzoek een strakke beperking te maken tot hetgeen door de indieners naar voren is gebracht. Daarin verschilt het heroverwegen van een feitelijke beoordeling van het heroverwegen van een rechtsoordeel. Gaande het feitenonderzoek stuit men op nieuwe vragen die nader onderzoek verdienen. Daar staat evenwel tegenover dat die nieuwe vragen kunnen bijdragen aan een onderzoek van zeer lange duur en dat dergelijk onderzoek juist ook verwachtingen wekt aan de zijde van de veroordeelde. Vooruitblik In het jaarbericht over 2009 werd de verwachting uitgesproken dat het jaar 2010 het laatste jaar van het bestaan van de CEAS en haar Toegangscommissie zou vormen, omdat naar verwachting het wetsvoorstel Hervorming herziening ten voordele per 1 januari 2011 in werking zou treden. De CEAS houdt dan van rechtswege op te bestaan. Vanwege de val van het Kabinet, is de Kamerbehandeling van dit wetsvoorstel echter uitgesteld. Zoals het er nu naar uitziet, zal de Hervorming van de herziening ten voordele niet eerder dan medio 2012 in werking treden. Met de benoeming van de voorzitter van de TC prof. mr Y. Buruma tot raadsheer in de Hoge Raad der Nederlanden is een situatie ontstaan van onverenigbaarheid van functies. De voorzitter is daarom teruggetreden. Zijn taken zullen per 1 juli 2011 worden overgenomen door prof. mr C.J.C.F. Fijnaut, hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg. 7

8 Samenvatting van de zaken die in 2010 zijn aangemeld bij / afgedaan door de Toegangscommissie Van onderstaande zaken zijn de nummers 0058 t/m 0064 in 2010 onder de aandacht gebracht. Zaak 0057 is eind 2009 onder de aandacht gebracht van de Toegangscommissie (TC) en is begin 2010 afgehandeld. Ook zaak 0054 is in 2009 ingediend; dossieronderzoek door de TC heeft geen aankopingspunten opgeleverd voor een nader onderzoek; de zaak is begin 2010 afgehandeld. Zaak 0014(A) is eerder aangebracht in 2006; in 2007 heeft een andere indiener nogmaals aandacht gevraagd voor deze zaak. In deze zaak is op verzoek van de TC door buitenlandse deskundigen complex technisch onderzoek verricht dat veel tijd kostte. Inmiddels heeft de TC begin 2011 een advies uitgebracht aan het College van procureurs-generaal. CEAS 2010/0064 Advocaat, namens een cliënt Indiener vraagt herziening omdat de rechter op een dusdanige wijze heeft geoordeeld dat de rechten van de betreffende cliënt en zijn familie op grove wijze zijn geschaad. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat de indiener niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. De CEAS gaat niet over herziening; ook mag de CEAS het oordeel van de rechter niet onderzoeken. De voorzitter van de Toegangscommissie heeft de indiener per brief bericht waarom de Commissie niets voor hem kan betekenen. CEAS 2010/0063 Veroordeelde De indiener is van mening dat er fouten gemaakt zijn in de procedure rond een door hem ingediende klacht ex. artikel 12 Strafvordering. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat de indiener niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. Bovendien ligt er geen (onherroepelijke) veroordeling voor. CEAS 2010/0062 Burger/pleitbezorger Indiener vindt dat zijn zoon ten onrechte is veroordeeld voor mishandeling. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat de indiener niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. Bovendien ligt er geen onherroepelijke veroordeling voor terzake van een delict waarop 12 jaar of meer gevangenisstraf is gesteld. 8

9 Beslissing Beslissing CEAS 2010/0061 Veroordeelde De indiener is veroordeeld voor lokaalvredebreuk en verwijt de rechterlijke macht, mee te gaan in machtsmisbruik door de eigenaar van de lokaliteit. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat betrokkene niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. Bovendien is hij niet veroordeeld voor een feit waarop 12 jaar of meer gevangenisstraf staat. CEAS 2010/0060 Veroordeelde De indiener meent dat hij op onterechte gronden is veroordeeld voor het medeplegen van moord. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat betrokkene niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. CEAS 2010/0059 Veroordeelde De indiener meent dat hij door onbevoegde - namelijk Nederlandse - rechters is veroordeeld voor feiten die hij in het buitenland gepleegd zou hebben. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat betrokkene niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. Bovendien dient de rol van de rechter in een onderzoek van de CEAS buiten beschouwing te blijven. CEAS 2010/0058 Veroordeelde De indiener meent dat hij op onterechte gronden is veroordeeldd tot TBS; verder vraagt hij om slachtofferhulp. Het verzoek is evident niet-ontvankelijk omdat betrokkene niet behoort personen die zich tot de Commissie kunnen wenden. Bovendien dient de rol van de rechter in een onderzoek van de CEAS buiten beschouwing te blijven. 9

10 CEAS 2009/0057 Wetenschapper De indiener vraagt aandacht voor een zaak waarin iemand is veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor twee moorden en een poging tot doodslag. Het verzoek voldoet aan de criteria voor nader onderzoek door de Commissie. Er is sprake van een delict waar een maximumstraf van 12 jaar of meer op staat en de indiener van het verzoek heeft een wetenschappelijke publicatie aan de strafzaak gewijd. De meeste van de aangedragen kritiekpunten zijn niet dusdanig dat de bewijsconstructie wordt aangetast. De twijfels over de betrouwbaarheid van de verklaringen van een belangrijke getuige waren de rechter bekend. In het rechterlijke oordeel mag de CEAS niet treden. De Toegangscommissie heeft daarom het College van procureursgeneraal geadviseerd om geen onderzoek in te stellen. Het College heeft dit advies overgenomen. CEAS 2009/0054 Wetenschapper De indiener vraagt aandacht voor een zaak waarin een aantal personen, na een vrijspraak in eerste instantie, in hoger beroep alsnog veroordeeld is tot 8 jaar gevangenisstraf wegens medeplegen van gekwalificeerde doodslag. Het verzoek voldoet aan de criteria voor nader onderzoek door de Commissie. Er is sprake van een delict waar een maximumstraf van 12 jaar of meer op staat en de indiener van het verzoek heeft een wetenschappelijke publicatie aan de strafzaak gewijd. De belangrijkste punten die de indiener aandraagt, zijn tijdens de verschillende rechtszittingen aan de orde geweest. Gezien het verschil tussen de uitspraak in eerste aanleg (vrijspraak) en die in appèl (8 jaar gevangenisstraf), lijkt het er niet zozeer op dat de rechter op het verkeerde been is gezet, maar dat er een verschil mogelijk is in de waardering van het bewijs. De overtuiging van de rechter lijkt een belangrijke rol gespeeld te hebben; hierin mag de CEAS echter niet treden. Naar aanleiding van een tip, heeft de Toegangscommissie dossieronderzoek laten verrichten. Dit heeft niet geleid tot andere gezichtspunten. De Toegangscommissie heeft het College van procureursgeneraal geadviseerd om geen onderzoek in te stellen. Het College heeft dit advies overgenomen. CEAS 2006/0014 A Wetenschapper De indiener vraagt aandacht voor een zaak waarin iemand onherroepelijk is veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf, onder andere wegens het medeplegen van moord. De Toegangscommissie is van oordeel dat het verzoek niet voldoet aan de eisen die zijn neergelegd in het instellingsbesluit aangezien 10

11 geen sprake is van een in een wetenschappelijke publicatie neergelegde - analyse van de strafzaak in kwestie. Evenmin komt de indiener vanuit zijn deskundigheid tot de conclusie dat er in de aangedragen strafzaak manco s zijn in het opsporingsonderzoek en/of de presentatie ter terechtzitting die aan een evenwichtige beoordeling van de feiten door de rechter in de weg kunnen hebben gestaan. De Toegangscommissie heeft het College van procureurs-generaal geadviseerd om geen onderzoek in te stellen. Het College heeft dit advies overgenomen. CEAS 2006/0014 B Deze zaak is door een andere indiener in 2007 opnieuw onder de aandacht gebracht van de Commissie. Om een zorgvuldig advies te kunnen uitbrengen heeft de Commissie aanvullend technisch onderzoek laten verrichten naar de bewering dat er gemanipuleerd zou zijn met telefoontaps. Op grond van de resultaten heeft de TC begin 2011 geadviseerd om geen nader CEAS-onderzoek te laten instellen. Het College van procureursgeneraal heeft dit advies overgenomen. 11