De gemeente is goed bereikbaar door de verbinding van de N20, die dwars door de kern van Kortessem gaat, en de N76 met de E313.

Transcriptie

1 ADVIES VLAAMSE COMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE ORDENING Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Gemeente Kortessem A. Inleiding A.1 Positie van VLACORO Art van het decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening bepaalt dat, bij ontstentenis van een provinciaal ruimtelijk structuurplan, de Vlaamse regering, na raadpleging van de Vlaamse commissie voor ruimtelijke ordening, een advies uitbrengt inzake de overeenstemming van het ontwerp van gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (GRS) met het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen (RSV). Door het ontbreken van een goedgekeurd provinciaal structuurplan voor de provincie Limburg moet het GRS Kortessem worden getoetst aan het RSV. Het schaalverschil tussen beide structuurplannen is evenwel dermate groot dat de toetsing niet evident is. Dat neemt niet weg dat Vlacoro kan nagaan of de algemene principes van het RSV zijn gevolgd. Bijkomend vindt Vlacoro het noodzakelijk ook opmerkingen te formuleren inzake kwalitatieve opbouw van het document, de methodiek en de uitvoerbaarheid van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. A.2. Bestaande ruimtelijke structuur Kortessem ligt op de overgang van het stedelijk gebied Hasselt-Genk en het vochtig Haspengouw. Dit gebied wordt gekenmerkt door een golvend landschap, fruitteelt en talrijke kastelen. Voor Kortessem zijn de Mombeek en de Winterbeek de belangrijkste beekvalleien. De gemeente kent ook twee waardevolle bossen: het Jongenbos en het Belle-vuebos. De gemeente bestaat uit Kortessem, Vliermaal, Vliermaalroot, Guigoven en Wintershoven. De verbindingswegen tussen de kernen worden gekenmerkt door een uitzwermende bebouwing. De landbouw is, wat de oppervlakte betreft, sterk vertegenwoordigd in de gemeente. De bedrijven zijn vooral buiten de kernen gevestigd (en op het bedrijventerrein Herbroek). De gemeente is goed bereikbaar door de verbinding van de N20, die dwars door de kern van Kortessem gaat, en de N76 met de E313. A.3 Kortessem in het RSV Kortessem is volledig gelegen in het buitengebied. Het ligt net ten zuiden van het regionaalstedelijk gebied Hasselt-Genk. Het (vochtig) Haspengouw, waar Kortessem toe behoort, staat in het RSV aangeduid als een groot aaneengesloten gebied van het buitengebied. Omdat de gemeente niet geselecteerd is als economisch knooppunt, kan zij enkel lokale bedrijventerreinen voorzien op haar grondgebied. 1

2 B. Advies van VLACORO B.1. Opmerkingen van VLACORO over de overeenstemming met het RSV B.1.1. Buitengebied nederzettingsstructuur Het RSV stelt voor de kernen in het buitengebied een concentratie van het wonen in de kernen voor en een verweving met de activiteiten (RSV, p. 380). De indeling in hoofddorpen en woonkernen is een taak van het provinciaal niveau. Het GRS neemt de indeling van het ontwerp ruimtelijk structuurplan Limburg over. Dit duidt Kortessem aan als hoofddorp en Vliermaal, Guigoven, Vliermaalroot en Wintershoven als woonkernen. Kortessem krijgt een bijkomend aantal woongelegenheden van 513 toegewezen (gesloten prognose ontwerp ruimtelijk structuurplan Limburg). De bestaande woon- en woonuitbreidingsgebieden bieden voldoende ruimte, mits enkele herschikkingen. Er wordt een dichtheid van 15 wo/ha nagestreefd voor de kernen Kortessem, Vliermaal, Vliermaalroot en Guigoven. In een tabel (p. 97) wordt duidelijk aangegeven waar en wanneer welke gebieden aangesneden zullen worden. Hierbij wordt ook een differentiatie voorzien. De woonuitbreiding is analoog met de principes van het RSV volledig gericht op kernversterking. Voor het aansnijden van woonuitbreidingen aan de rand van de kernen wordt steeds rekening gehouden met het omringende landschap. Enkele woonuitbreidingsgebieden die gelegen zijn aan de rand van het agrarisch hart van de gemeente worden omgeruild. Vlacoro merkt op dat bij de aanduiding van de locaties voor nieuwe woongelegenheden voldoende aandacht wordt geschonken aan de ligging van die locaties ten opzichte van de agrarische en natuurlijke structuur van het gebied. Toch heeft Kortessem heel wat lintbebouwing (al dan niet zonevreemd) langs de grote verbindingswegen. De oorspronkelijke bebouwing was geïntegreerd in het glooiende landschap, maar door de stadsvlucht van de laatste decennia is er een bebouwingstypologie ontstaan die niet meer aansluit bij het oorspronkelijke landschap. Voor deze stroken voorziet het GRS een residentiële zone (p. 97). Binnen deze zone is een lage woondichtheid van 10 wo/ha wenselijk. Vlacoro merkt op dat het op de kaarten niet helemaal duidelijk is wat nu net de residentiële zone is. Sommige delen volgen de verbindingswegen, maar andere bestaan uit losse bebouwingsgroepen. Het is niet duidelijk of er in deze zone nog woningen kunnen bijkomen. Indien dit mogelijk is, zouden er toch gebieden afgebakend moeten worden waar nieuwe woningen kunnen bijkomen. Op p. 100 wordt evenwel een groeistop voorzien voor verspreide bebouwing. Voor de zonevreemde woningen wordt uitgegaan van de handleiding gebiedsgericht beleid voor zonevreemde woningen en de decreetswijziging van 13 juli Op basis hiervan zal er gebiedsgericht gewerkt worden. De gemeente gaat een inventaris opmaken van de zonevreemde woningen. 1. Woningen in agrarisch gebied of landschappelijk waardevol agrarisch gebied met een bouwvolume van max. 850m³ krijgen rechtszekerheid conform de decreetswijziging van 13 juli Ze kunnen tot max. 850m³ uitbreiden met handhaving van het aantal wooneenheden en landschappelijke inpassing (inrichtingsplan). 2. Historisch gegroeide zonevreemde woningen in een kenmerkende morfologische structuur of binnen het typisch Haspengouwse landschap met bouwvolume groter dan 850m³, gelegen in agrarisch gebied of landschappelijk waardevol agrarisch gebied worden opgenomen in een RUP en geval per geval behandeld inzake uitbreiding, behoud en randvoorwaarden voor ruimtelijke en landschappelijke inpassing. 3. Zonevreemde verspreide bebouwing in kwetsbare gebieden wordt opgenomen in een RUP. Hier is enkel verbouwing binnen bestaande volume toegestaan. Herbouwing is ook mogelijk indien dit een afzwakking van de verstoring inhoudt. 2

3 4. Woningen die 5 jaar niet meer bewoond zijn, geen historische waarde hebben en in kwetsbare gebieden liggen en niet-vergunde woningen en bouwsels worden aan een slopingsbeleid onderworpen. In het kader van de landschappelijke inpassing wordt er aandacht besteed aan materiaalgebruik en streekeigen beplanting. Een uitbreiding van het aantal woongelegenheden is niet toegestaan, met uitzondering voor kasteeldomeinen en vierkantshoeven (instandhouding). Bovenstaand overzicht lijkt een passende oplossing aan te geven voor de problematiek van zonevreemde woningen in Kortessem. In het GRS is er sprake van een wooncluster en een historisch gegroeid lint (p. 105). Hiervoor zijn beperkte uitbreidingen mogelijk, afgewogen aan de inpasbaarheid in de omgeving. Vlacoro merkt op dat dit beter ruimtelijk gesitueerd zou zijn op kaart, samen met de residentiële woonzone, waar ze waarschijnlijk deel van uitmaken. Het GRS stelt dat een tweede woonst per landbouwzetel mogelijk is, afhankelijk van de grootte van het bedrijf. (p. 106 ) Vlacoro merkt op dat dit wel mogelijk moet zijn, maar niet afhankelijk mag zijn van de bedrijfsgrootte. Het is beter om dit geval per geval te behandelen. open ruimtestructuur De structurerende beekvalleien Mombeek en Winterbeek spelen een belangrijke rol, alsook de boscomplexen (Jongenbos, Belle-vuebos, Desseneerbos en Ridderborn) en de landbouw (vochtig Haspengouw). Het landschap in Kortessem wordt gekenmerkt door valleien met asymmetrisch beekdal, oude loofbossen, holle wegen, hoogstamboomgaarden en (kasteel)dreven Landbouw is één van de belangrijkste grondgebruikers in Kortessem. Het hart van het landbouwgebied situeert zich in de zone tussen de verschillende kernen. De typische gesloten hoeves zijn beeldbepalend voor het Haspengouwse landschap. Het RSV stelt de vrijwaring van het buitengebied voorop, met het verweven van functies in de kernen, het tegengaan van versnippering. Één van de belangrijkste doelen voor het buitengebied is de afbakening van de natuurlijke structuur en de agrarische structuur. Voor de natuurlijke structuur wordt aandacht besteed aan de vrijwaring van de Mombeekvallei die de basis vormt van de natuurlijke structuur, met natuurverbindingen naar de andere beekvalleien. Andere aandachtspunten zijn de bosuitbreidingen van het Belle-vuebos en het Jongenbos, het herstel van hoogstamboomgaardgordels en natuurverwevingsgebieden voor gebieden met een hoge natuurwaarde. Analoog met de principes van de afbakening van de agrarische structuur in het RSV (p. 391ev), wordt in het GRS het agrarisch gebied opgedeeld in drie delen: zones non-aedificandi, kerngebieden van de agrarische structuur en structureel aangetaste zones. Het agrarisch open hart van de gemeente, gelegen tussen Kortessem-centrum en Wintershoven wordt aangeduid als zone non-aedificandi. Rond de kernen zijn structureel aangetaste gebieden te vinden. Deze zone blijft samen met de kerngebieden van de agrarische structuur onvoorwaardelijk behouden voor de beroepslandbouw. Op deze plekken is er nog agrarische bedrijvigheid, maar de ruimtelijke structuur is er minder geschikt. Er wordt geen agrarische bedrijvenzone afgebakend omwille van het lage aantal probleembedrijven. Daarnaast besteedt het GRS aandacht aan het tegengaan van verstoring en contextverlies door het vrijwaren van zichtrelaties en gave landschappen, het tegengaan van visuele vervuiling van het landschap, aan het behoud en herstel van kleine landschapselementen en aan landschapsbeheer voor de landbouwer Vlacoro merkt op dat de taken voor het buitengebied in het RSV, zoals het aanduiden van de natuurlijke structuur, de agrarische structuur, het uitbreiden van bosgebied, het aanduiden van natuurverwevingsgebieden op dit moment nog niet zijn uitgevoerd, waardoor slechts in beperkte mate kan worden nagegaan in hoeverre de in het gemeentelijk structuurplan voorziene visie verenigbaar is met het gewestelijk beleid. Het GRS Kortessem neemt wel voldoende 3

4 initiatief om tegemoet te komen aan de afbakening van zowel de natuur- en bosstructuur als aan de agrarische structuur. toeristisch-recreatieve structuur Toerisme en recreatie kunnen een belangrijke functie vervullen in het buitengebied, maar zijn niet structuurbepalend (RSV, p. 413). In het GRS wordt een aparte regeling uitgewerkt voor toerisme en recreatie. Dit heeft een tweeledig doel: enerzijds sportaccommodatie en jeugdvoorzieningen voor de bevolking, anderzijds een uitbouw van verblijfsaccommodatie en voorzieningen voor toeristen. De gemeente wil zich profileren als Poort van Haspengouw en een laag dynamisch toeristischrecreatief netwerk uitbouwen op basis van de bestaande landschapskenmerken, de herwaardering van het cultuurhistorisch erfgoed, het uitbouwen van een beperkte verblijfsaccommodatie en horeca-aanbod en de uitbouw van een fiets- en wandelroutestructuur (met hierin knooppunten en strategische rustpunten). Het netwerk sluit aan op de regionale netwerken. Vlacoro merkt op dat de gemeente veel moeite heeft gestoken in de uitwerking van een toeristisch-recreatief netwerk, waarbij naast het toerisme ook het behoud en de ontsluiting van cultuurhistorisch waardevolle gebouwen en landschapsbehoud en herstel centraal staan. Vlacoro merkt op dat het in opmaak zijnde BPA Clos-St.-Denis een hoogdynamische invulling heeft met een toename van het bouwvolume, een grote parking, een helihaven Dit is in strijd met het laagdynamische karakter van het toeristisch-recreatief netwerk. Vlacoro hoopt dat bij de uitbouw van dit toeristisch-recreatief netwerk voldoende rekening wordt gehouden met de natuurlijke structuur, aangezien een deel van de knooppunten gelegen zijn in de beekvalleien. B.1.2. Economische activiteiten Kortessem heeft enkel een bevoegdheid inzake lokale bedrijvigheid. Er is nog 10 ha bedrijventerrein (KMO) beschikbaar, wat voldoet aan de vraag. Het bestaande terrein Herbroek heeft een lage bezettingsgraad, storende bedrijven in een woonomgeving worden geherlocaliseerd naar het terrein Herbroek. De KMO-zone Gauwerstraat wordt deels aangesneden voor de herlocatie van zonevreemde bedrijven. Een deel van deze zone wordt, gezien de ligging, herbestemd tot natuur voor het veiligstellen van de natuurwaarden van de Wermerbosbeek. Bedrijven kunnen ook buiten bedrijventerreinen voorkomen, mits de nodige bouw- en milieuvergunningen en een verweving met de omgeving. Op het bedrijventerrein Herbroek ligt een zonevreemde vergunde villa. Dit deel wordt gedesaffecteerd, de woonbestemming wordt gegarandeerd via een gemeentelijk RUP. Op de kaarten 47 en 59 wordt het grondgebied van de villa opgenomen als wonen, terwijl het gebied op kaart 55 als dubbelgebruik van residentieel verblijf of lokaal bedrijventerrein wordt aangegeven. Vlacoro merkt op dat de kaarten tegenstrijdig zijn. Door het opheffen van de zonevreemdheid zal o.a. de VLAREM-wetgeving van toepassing zijn voor het gebied. Vlacoro stelt daarom voor om de zonevreemdheid (KMO-zone) van de villa te behouden waarbij de woonfunctie behouden blijft, bijvoorbeeld via een RUP. B.1.3. Lijninfrastructuren De lokale wegen worden geselecteerd in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. Op deze wegen primeert de verkeersveiligheid en de verkeersleefbaarheid. Daarnaast selecteert de gemeente fiets- en voetgangersroutes (RSV, p. 494). 4

5 De N20 en de N76 vormen de belangrijkste verbindingswegen in de gemeente. Beide wegen zijn verbonden met de E313, zodat de gemeente een goede bereikbaarheid geniet. De N20 wordt in het ontwerp ruimtelijk structuurplan Limburg geselecteerd als secundaire weg 3. De gemeente categoriseert de lokale wegen in 4 types: type Ia interlokale wegen (70/50 km/u), type Ib gebiedsverzamelwegen (70/50 km/u), type III ontsluitingwegen op niveau van wijk, centrum of industrie en type IV woon- en centrumstraten. Aan elk van deze types zijn verschillende randvoorwaarden gekoppeld zoals aanliggende functies, fietspaden, parkeervoorzieningen De N76 en de N20 krijgen elk twee poortfuncties en worden heraangelegd conform hun richtsnelheid. Het fietsroutenetwerk wordt uitgebouwd. De fietsvoorzieningen worden aangelegd in functie van de categorisering van de wegen. De toeristische fietsroutes lopen vooral doorheen het landschap. B.2. Andere opmerkingen van VLACORO Vlacoro merkt op dat er veel aandacht wordt besteed aan de ruimtelijke inpassing van verspreid liggende functies in het landschap. Dit om de landschappelijke structuur van de gemeente optimaal te kunnen benutten en aan te wenden voor de uitbouw van het toerisme. In de bindende bepalingen zijn een groot aantal op te maken RUP s opgenomen. De gemeente heeft een erg ambitieus plan uitgewerkt om haar doelstellingen te bereiken. Vlacoro merkt op dat het kaartmateriaal niet altijd even duidelijk is, vooral inzake de gewenste nederzettingsstructuur. 5

6 B.3. Besluit VLACORO geeft gunstig advies over het ontwerp structuurplan van de gemeente Kortessem. omdat: - het structuurplan in het algemeen overeenstemt met de principes van het RSV. Het GRS is sterk gericht op kernversterking en op het vrijwaren en versterken van het landschap. maar merkt op dat: - er meer duidelijkheid moet komen over de mogelijkheden van de residentiële zone (gewenste nederzettingsstructuur). - er voldoende aandacht moet zijn voor het laagdynamische karakter van de toeristische structuur, gezien de belangrijke natuurwaarden van o.a. de beekvalleien. - het gebied waarop de zonevreemde villa gelegen is beter KMO-zone blijft, waarbij de woonfunctie gegarandeerd blijft. Verleend op 17 september 2002 te Brussel, De Vaste Secretaris, De Voorzitter, Lieve Reenaers Prof. dr. Boudewijn Bouckaert 6