JAARRAPPORT Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw T.a.v. het bestuur Diederichslaan PA DRIEBERGEN RIJSENBURG

Transcriptie

1 JAARRAPPORT 2017 Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw T.a.v. het bestuur Diederichslaan PA DRIEBERGEN RIJSENBURG

2 Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw T.a.v. het bestuur Diederichslaan PA DRIEBERGEN RIJSENBURG I N H O U D S O P G A V E pagina I ACCOUNTANTSRAPPORT Algemeen 4 Financiële positie 5 Bestuur en vaststelling jaarrekening 6 II JAARVERSLAG Bestuursverslag 8 III JAARREKENING Balans per 31 december Staat van baten en lasten Toelichting algemeen 23 Kasstroomoverzicht 25 IV SPECIFICATIES Toelichting op de balans 27 Toelichting op de staat van baten en lasten 40 V OVERIGE GEGEVENS Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 45 Pagina 1

3 Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw T.a.v. het bestuur Diederichslaan PA DRIEBERGEN RIJSENBURG I N H O U D S O P G A V E pagina VI BIJLAGEN Specificaties van materiële vaste activa inzake gronden bij de balans per 31 december Toelichting op de bestemmingsreserves 51 Pagina 2

4 I. ACCOUNTANTSRAPPORT Pagina 3

5 ALGEMEEN 1. Bedrijfsactiviteiten De stichting is opgericht op 29 december De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel Gooi-, Eemen Flevoland onder nummer De vestigingsplaats van de stichting is Driebergen-Rijsenburg. De laatste statutenwijziging heeft plaatsgevonden op 19 december De doelstelling van de onderneming is volgens artikel 2.1 van de statuten: Het bevorderen van het agrarisch landgebruik in het kader van een gezonde aarde, een gezonde voeding en een gezonde economie, één en ander volgens de biologisch dynamische methode, waarvoor de grondslagen zijn gelegd door Rudolf Steiner. De beheerde oppervlakte bedraagt ultimo ,7 ha. 2. ANBI Status Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw is door de Belastingdienst aangewezen als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) op 1 januari Pagina 4

6 ANALYSES Financiële positie % % Vermogensstructuur: Vaste activa ,5% ,9% Vlottende activa ,5% ,1% Totaal activa ,0% ,0% Reserves en fondsen ,3% ,9% Langlopende schulden ,6% ,8% Kortlopende schulden ,0% ,3% Totaal passiva ,0% ,0% Werkkapitaal: Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Af: Kortlopende schulden Werkkapitaal per 31 december Werkkapitaal per 31 december Afname werkkapitaal Pagina 5

7

8 II BESTUURSVERSLAG Pagina 7

9 JAARVERSLAG 2017 Stichting Grondbeheer Stichting Grondbeheer Jaarverslag

10 Inhoudsopgave Voorwoord 3 1. Intern 4 2. Beleid 4 3. Financiën 4 3a. Toelichting Jaarrekening 3b. Mutatie reserves 3d. Inkomsten en besteding van schenkgeld en obligaties 3d. Risicoprofiel en risicomanagement 4. Pachtbeleid en pachters 6 5. Communicatie 7 6. Fondsenwerving 8 7. Samenwerking en netwerk 9 Bijlage: jaarcijfers Stichting Grondbeheer Jaarverslag

11 Voorwoord Hoe kunnen we de groeiende wereldbevolking voeden? Dat is de vraag die de FAO - de voedselen landbouworganisatie van de Verenigde Naties - zich misschien wel dagelijks stelt. Begin 2017 hebben ze er opnieuw een onderzoeksrapport over uitgebracht. 'Business-as-usual is geen optie,' stellen de auteurs. Want landbouw die massale ontbossing, watergebrek, uitputting van de bodem en hoge CO2-uitstoot veroorzaakt, leidt niet tot voedselproductie voor de lange termijn. Volgens de auteurs is er een tweesporenbeleid nodig: betere inkomsten voor arme mensen en een landbouwsector die beter bestand is tegen de klimaatverandering. Voor Stichting Grondbeheer was dit FAO-rapport een impuls om zich in 2017 met hart en ziel in te zetten voor meer bio(dynamische) landbouw. Ten eerste schept biodynamische landbouw meer banen op het platteland. Kijk maar naar onze pachter Peet de Krom, die elk teeltseizoen tientallen jongeren uit de regio aan het werk zet voor het handmatige planten, wieden en oogsten. En ten tweede is het wetenschappelijk bewezen dat bio(dynamische) landbouw minder druk legt op natuur en milieu en stabielere opbrengsten genereert in een veranderend klimaat. Voila, het tweesporenbeleid kan zo op één spoor! Ook voor onze eeuwigdurende obligaties aan toonder zijn we afgestapt van business-as-usual. Onze motivatie om niet voor gewone obligaties te kiezen, komt voort uit onze missie: het vrij maken van grond voor nu en toekomstige generaties. Zonder aflossingsverplichting is de grond werkelijk vrij van aflossingsdruk. De startrente van 1,5% is gerelateerd aan de pacht die de boer kan betalen vanuit een gezonde bedrijfsvoering. Bij onze obligaties gaat het vooral om het maatschappelijke rendement: de toename van bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit en schone leefomgeving. Mensen die onze obligaties kopen, snappen dat business-as-usual geen optie meer is. Zij zijn geraakt door de lange termijn visie van vrije grond en willen daaraan bijdragen. Afstappen van business-as-usual is echter een stille kracht. Hoewel het verlangen naar een duurzame wereld groot is, is het nog een hele tour om echt te veranderen. Zeker als het geld kost. Wij realiseren ons dat we ons verhaal vaak moeten vertellen om het nieuwe concept van onze obligaties aan de man te brengen. Dat verhaal hebben we afgelopen jaar dan ook op allerlei manieren verteld, in de (social) media en tijdens diverse bijeenkomsten en persoonlijke ontmoetingen. Kees van Biert Voorzitter Raad van Bestuur Stichting Grondbeheer Jaarverslag

12 1. Intern De Raad van Bestuur (RvB) bestond in 2017 uit Kees van Biert (voorzitter) en Severijn Velmans (penningmeester & secretaris). Per 1 maart 2017 is leiderschapstrainer en auteur Manfred van Doorn aangetreden als lid van de RvB en heeft het dossier communicatie en fondsenwerving op zich genomen. Zijn netwerk en kwaliteiten als spreker, verbinder en inspirator heeft hij direct ingezet om de bekendheid van vrije grond en biodynamische landbouwgrond te vergroten. Tekstschrijver en fondsenwerver Annelijn Steenbruggen heeft de RvB ondersteund bij uitvoerende taken. De Raad van Toezicht (RvT) bestond uit Max Rutgers van Rozenburg (voorzitter), Christina van Tellingen (lid), Willem Meijers (lid) en Ronald van der Giessen (lid). Begin maart 2018 overleed Max Rutgers van Rozenburg onverwachts. Door zijn intense verbinding met de antroposofie kon hij binnen het werkveld van de landbouw bij Stichting Grondbeheer waardevolle nieuwe impulsen geven. Max was voorzitter RvT sinds Het voorzitterschap RvT is overgenomen door Ronald van der Giessen. Per april 2018 heeft Severijn Velmans zijn bestuurstaken bij Stichting Grondbeheer overgedragen aan Tom Waller. 2. Beleid De focus voor 2017 was om zoveel mogelijk obligaties te verkopen. Hoewel het BD-aspect voor sommige investeerders een expliciete reden is om obligaties aan te kopen, ervaart de RvB ook regelmatig dat het voor andere investeerders juist een nadeel is en remmend werkt. De RvB heeft derhalve onderzocht wat de potentie is van een aandelenfonds in biologische landbouwgrond. Samen met een pachter, die interesse heeft om vanuit dit bio-grondfonds zijn bedrijf met vijftig hectare uit te breiden, is er in 2017 tijd gestoken in de uitwerking van dit idee. Eind 2018 zal duidelijk worden of en in welke vorm dit handen en voeten kan krijgen. Met de uitschrijving bij de KvK en het opheffen van bankrekeningen zijn de werkzaamheden van De Nieuwe Rentmeester (DNR) afgerond. De voormalige grond van DNR bij De Watertuin en De Kromme Lepel zijn nu volledig ondergebracht bij GB. In 2017 ontving GB de vraag van een pachtbedrijf of zij zonnepanelen op landbouwgrond mocht plaatsen. Omdat het om een actuele ontwikkeling gaat en het antwoord precedenten schept voor andere pachters heeft GB de vraag zorgvuldig in behandeling genomen en de conclusie vervolgens opgenomen in haar beleid. Vanuit statutaire en spirituele aspecten stellen wij BDgrond primair ter beschikking voor de productie van vitale voeding; derhalve past het niet in onze missie om onze waardevolle landbouwgrond als ondergrond voor zonnepanelen te gebruiken. Wel juichen we het toe als pachters zonnepanelen op daken plaatsen om zo hun energievoorziening te verduurzamen. 3. Financiën 3a. Toelichting jaarrekening In bijlage I is de staat van baten en lasten over 2017 opgenomen. Hieronder een opsomming van de bijzonderheden: Stichting Grondbeheer Jaarverslag

13 De baten uit eigen fondswerving zijn bijna hoger dan begroot. Ook ten opzichte van de realisatie van 2016 zijn deze baten beduidend hoger. Dit is vooral te verklaren door periodieke schenkingen die voor een periode van 5 jaar zijn afgesproken als onderdeel van de aankoop van de Naoberhoeve. De aankoop van de Naoberhoeve was niet in de begroting voor 2017 voorzien. Doordat - naast de baten uit eigen fondswerving - ook de rentebaten, baten uit beleggingen en overige baten hoger zijn dan begroot, is de totale som der baten circa hoger dan begroot. De lasten besteed aan doelstelling zijn circa hoger dan begroot, veroorzaakt door hogere financieringskosten. Zowel de kosten eigen fondsenwerving als de kosten beheer en administratie zijn lager dan begroot (tezamen circa lager). Met name de kosten voor projecten op het gebied van fondsenwerving en obligaties zijn aanzienlijk lager dan begroot (tezamen ruim lager). Als gevolg van de kostenonderschrijding voor projecten op het gebied van fondsenwerving en obligaties in combinatie met de niet in de begroting voorziene hogere baten, komt het resultaat in 2017 aanzienlijk (circa ) hoger uit dan begroot. Het driejaarsgemiddelde over 2017 van het procentueel aandeel kosten voor de eigen fondsenwerving bedraagt 6% en blijft daarmee ruimschoots binnen de voorschriften van het Centraal Bureau Fondsenwerving. 3b. Mutatie reserves Het financiële resultaat 2017 bedraagt en wordt verwerkt in de balansposten continuïteits- en bestemmingsreserve. De bestemmingsreserve betreft de balanswaarde van vrije grond en een deel beschikbare liquiditeit voor aflossingen en nieuwe aankopen. De continuïteitsreserve betreft de reserve die GB aanhoudt voor de dekking van de operationele kosten: De continuïteitsreserve is in 2017 met toegenomen en daarmee van naar gegaan. Deze toevoeging is een onderdeel van de aankoop van de Naoberhoeve, waarbij een deel van de schenkingen gedaan is ten behoeve van de bedrijfsvoering van GB. De bestemmingsreserve stijgt met van naar Het totaal van de reserves komt daarmee op c. Inkomsten en besteding van schenkgeld en obligaties In 2016 is GB gestart met de verkoop van 1,5% eeuwigdurende obligaties. Deze zijn, afgezien van schenkingen, aflossingsvrij. In dat eerste jaar is voor aan obligaties verkocht. In 2017 is deze lijn voortgezet hetgeen geresulteerd heeft in een verkoop in 2017 van aan obligaties. Een beperkt deel van deze obligaties lossen we af via schenkingen. Dit betrof in zowel 2016 als 2017 een bedrag van Per saldo is eind 2017 daarmee aan obligaties geplaatst. Er zal maximaal eeuwigdurende obligaties uitgegeven worden. Stichting Grondbeheer Jaarverslag

14 In 2017 bedragen de baten van geoormerkte schenkingen Met deze geoormerkte schenkingen maken we grond vrij voor Landgoed Kraaybeekerhof, De Kromme Lepel en De Hondspol. Daarnaast is aan legaten ontvangen. De algemene schenkingen in 2017 bedragen , inclusief geschonken aflossingen en rente. De belangrijkste aankoop in 2017 is de Naoberhoeve voor een bedrag van d. Risicoprofiel en risicomanagement Strategische risico s GB heeft bij Triodos Bank een drietal leningen afgesloten van elk boven 1 miljoen voor de aankoop van Landgoed Kraaybeekerhof, De Hondspol en in 2017 ook voor De Naoberhoeve. Op deze drie leningen samen bedragen de aflossingsverplichtingen in 2018 ruim Daarnaast loopt een aantal kleinere leningen, waaronder een rentevrije lening voor De Naoberhoeve, die in 5 jaar vrijvalt door jaarlijkse schenkingen. Eind 2017 bedragen de langlopende schulden met een looptijd langer dan 5 jaar totaal Indien GB niet meer in staat is te voldoen aan de verplichtingen voortkomend uit deze leningen, is het mogelijk dat Triodos Bank overgaat tot executie van landbouwgrond. Zowel Kraaybeekerhof, De Hondpol als De Naoberhoeve vertegenwoordigen een hoge waarde en de betreffende leningen zijn voor een aanzienlijk deel afgelost. Daarnaast is het risico voor executie zeer laag omdat GB voldoende liquiditeit heeft. De rente wordt voldaan uit de pachtopbrengsten. GB onderzoekt samen met Triodos of er (aanvullende) afspraken gemaakt kunnen worden omtrent het (tijdelijk) rente- en aflossingsvrij maken van de leningen in het geval een pachter (tijdelijk) niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Een tweede risico dat verbonden is aan het drietal bovengenoemde leningen betreft de overeengekomen einddatum, die respectievelijk in 2025, 2026 en 2027 ligt. Over 5 jaar bedraagt het saldo van de langlopende schulden van de huidige leningen totaal Formeel dienen de leningen per overeengekomen einddatum in een keer afgelost te worden. Gezien de goede relatie tussen GB en Triodos Bank en gezien de situatie van voldoende onderpand, is het traditie dat de leningen te zijner tijd geherfinancierd worden. Operationele risico s De bedrijfsvoering van GB is afhankelijk van de pachtbijdragen. In 2017 bedragen deze bijdragen Bijna 80% van deze pachtbijdragen is afkomstig van een viertal pachters. Het, al dan niet tijdelijk, wegvallen van de pachtbetalingen van een van deze pachters heeft direct invloed op de beschikbare liquiditeit van GB. Het risico hierop lijkt klein, aangezien de pachters tot nu toe altijd aan hun verplichtingen hebben voldaan. Bovendien is de liquiditeitspositie van GB goed. Mochten zich desalniettemin liquiditeitsproblemen aandienen, dan moet (tijdelijk) gekort worden op de uitgaven. Zoals hierboven aangegeven onderzoekt GB de mogelijkheid voor aanvullende afspraken met Triodos Bank omtrent de betaling van rente en aflossing. Mogelijkheden om de liquiditeit voor de korte termijn op peil te houden zijn onder andere: overleg met crediteuren over uitstel van betaling, het tijdelijk opschorten van de vergoedingen RvB en het uitstellen van organisatiekosten en kosten voor communicatie en fondsenwerving. Stichting Grondbeheer Jaarverslag

15 4. Pachtbeleid en pachters GB heeft een pachtbeleid ontwikkeld dat uitgaat van een pachtprijs die gebaseerd is op de kwaliteit van de grond en het soort bedrijf. Bij de Hondspol wordt deze methode toegepast over het deel van de grond dat al vrij is. Ook bij De Kromme Lepel is inmiddels de pachtvoorwaarde ingevoerd nadat de 5-jarige overeenkomst afliep en omgezet kon worden in een 30-jarig erfpachtcontract met opstalrecht. Met deze nieuwe overeenkomst is de pachtprijs aanzienlijk omlaag gegaan en is de duurzame relatie tussen GB en De Kromme Lepel bevestigd. De meeste andere bedrijven hebben nog een lopend (erf)pachtcontract; net als bij De Kromme Lepel zal ook bij hen de nieuwe regeling in principe ingevoerd worden bij contractverlenging. De rentmeester van GB had afgelopen jaar zijn handen vol aan de overname van de Naoberhoeve. Op 12 juli kon GB de 38 hectare van de zorgboerderij in Echten eindelijk aankopen, waarmee ons totale areaal is toegenomen naar 260 hectare verdeeld over 16 pachters. De toekomst van De Naoberhoeve ziet er solide uit: het zijn jonge, enthousiaste en kundige ondernemers met een groot en betrokken netwerk. De Groenen Hof is opgeheven en tuindersechtpaar René en Gineke hebben hun werkzaamheden ondergebracht in een nieuw bedrijf: de Beersche Hoeve. GB heeft in dit bedrijf geen rol want het bedrijf is aangekocht door Odin. René en Gineke willen zich concentreren op de nieuwe plek en zullen samen met GB onderzoeken of er een andere ondernemer interesse heeft in de voormalige hectares van De Groenen Hof. De Hooge Kamp heeft in overleg met GB de oude schuur gesloopt en een prachtige nieuwe schuur gebouwd, wat een waardevermeerdering voor de locatie betekent. Na een jarenlange zoektocht zijn afgelopen jaar eindelijk geschikte opvolgers gevonden voor de 19 hectare (waarvan 4 hectare van GB) van De Grote Kamp. De boerderij is omgedoopt tot Boerderij Blisveld en drie enthousiaste ondernemers zijn nu bezig om het voormalige pluimveebedrijf om te vormen tot een natuurrijk akkerbouw- en groenteteeltbedrijf. Bij de Vrolijke Noot in Wapserveen en de Zonnehorst in Punthorst lopen de huidige ondernemers tegen de pensioenleeftijd aan. Beide bedrijven zijn actief op zoek naar geschikte kandidaten. Dat heeft al tot verschillende serieuze gesprekken, en op de Zonnehorst ook tot een proefperiode geleid, maar de geschikte opvolgers zijn nog niet gevonden. In plaats van een pachtersdag hadden we in 2017 een pachterslunch op de Biobeurs in Zwolle georganiseerd; circa de helft van de pachters was daarbij aanwezig. De sfeer en discussie waren goed, maar met de beperkte opkomst is het helaas niet gelukt om alle pachters samen te brengen. We hebben besloten om in 2018 geen pachtersdag te organiseren; daarna onderzoeken we of er nog behoefte is aan zo n speciale ontmoetingsdag. 5. Communicatie Tijdens het 20-jarig jubileum van de Groene Passage in Rotterdam (maart) en het overnamefestival van de Naoberhoeve (september) heeft GB met een informatiekraam gestaan. Door middel van een bodemquiz konden mensen op een laagdrempelige manier kennismaken met het werk van Stichting Grondbeheer. Op beide locaties zijn ook lezingen over vrije grond gegeven. Stichting Grondbeheer Jaarverslag

16 Begin juni heeft de voorzitter van de RvB drie workshops gegeven op de internationale Pinksterconferentie van de Christengemeenschap in Den Bosch. Speciaal hiervoor is er een Engelstalige flyer ontwikkeld. Deze nieuwe flyer kwam ook goed van pas voor Brightlands, een internationale conferentie over duurzaamheid georganiseerd door de Hogeschool en Universiteit van Limburg, waar Manfred van Doorn een zaal van 250 mensen toesprak en de gelegenheid aangreep om GB te noemen en informatiemateriaal uit te delen. Medio juni hebben we in samenwerking met de BD-Vereniging de jaardag georganiseerd op de Hondspol in Driebergen-Rijsenburg. Met ruim 90 deelnemers werd de bijeenkomst goed bezocht. Op deze jaardag heeft onze nieuwe bestuurder Manfred van Doorn zich voorgesteld door zijn nieuwe werk te presenteren: de DNA van duurzaamheid. In een lezing met filmbeelden heeft hij op pakkende wijze verteld hoe de weg naar een duurzame wereld ook een persoonlijke ontwikkelingsweg kan zijn. In dit verhaal speelt het vrijmaken van landbouwgrond een glansrol. Het verhaal over de DNA van duurzaamheid heeft Double Healix - het bedrijf van Manfred van Doorn - ook samengevat in een poster; op de poster staat het logo van Stichting Grondbeheer. Op de jaardag is deze poster uitgedeeld. Qua free publicity was het een rijk jaar. In het zomernummer van Motief is er een groot essay over de DNA van duurzaamheid gepubliceerd. In navolging daarvan schrijft Manfred van Doorn sinds september 2017 een maandelijkse blog voor de digitale nieuwsbrief van Antroposofie Magazine over de deugden van de dierenriem gekoppeld aan duurzaamheid in het algemeen en duurzaam grondbeheer in het bijzonder; deze blogs plaatsen zowel zij als wijzelf door naar Facebook en website. Bij The Optimist konden we een paginagroot artikel over vrije grond aanleveren voor hun septembernummer en in het winternummer van Antroposofie Magazine is een essay over vrije grond gepubliceerd. De aankoop van de Naoberhoeve is met een persbericht wereldkundig gemaakt; de vakbladen hebben dit bericht enthousiast opgepikt. Onder de titel De aarde is van iedereen heeft verteltheater De Wisseling tijdens het Storytellingfestival Amsterdam een ode gebracht aan GB. Acteur Kees Scholten van het Volksoperahuis en meesterverteller Sahand Sahebdivani kropen in de huid van Indianenopperhoofd Seattle en lieten zijn beroemde toespraak horen. Biodynamische boer David Borghouts vertelde hoe hij als koeienboer op vrijgemaakte grond van GB is terechtgekomen. De performance maakte zoveel positieve reacties los bij het publiek dat GB en De Wisseling besloten hebben om het in 2018 opnieuw op de planken te brengen. De papieren nieuwsbrief is in maart verstuurd naar donateurs, obligatiehouders en relaties. Wat social media betreft is er een start gemaakt met Instagram en op Facebook werden wekelijks berichten gepost; met dank aan het grote netwerk van Manfred van Doorn is het aantal FB-fans afgelopen jaar fors gegroeid; van 850 naar 1170 fans. In de lente, zomer en herfst hebben we een digitale nieuwsbrief verstuurd naar ruim 900 ontvangers, waarvan 50% de brief heeft geopend. Vanwege de internationaal waardering en interesse in onze aanpak zijn de belangrijkste pagina s van de website in het Engels en Duits vertaald. 6. Fondsenwerving Voor het fondsenwerven hebben we afgelopen jaar vastgehouden aan de koers om met individuele mensen te praten die substantiële bijdragen kunnen leveren. De voorzitters van de RvB en RvT waren hier achter de schermen druk mee. Stichting Grondbeheer Jaarverslag

17 In het voorjaar heeft Stichting Grondbeheer samen met webwinkel Green Jump een lenteactie gehouden: bij een donatie van minimaal 30 euro aan vrije grond voor De Hondspol kregen mensen een duurzame incentive van Green Jump cadeau (foodhuggers). Helaas hebben zowel Green Jump ( fans) als De Hondspol (1.000 fans) het bericht maar één keer gedeeld op hun tijdlijn waardoor de actie te weinig bereik heeft gehad om een succes te kunnen worden. In het herfst- en winternummer van Antroposofie Magazine hebben we op de achtercover een advertentie voor de obligaties geplaatst. Ook hebben we in december een bedankbrief gestuurd naar al onze relaties met bijgesloten de folder van de Naoberhoeve500. Campagnes Om de lening op de hectares van de Naoberhoeve vrij te maken is de Naoberhoeve500 op zaterdag 2 september afgetrapt, de wervingscampagne is een variant op de Hondspol500. Hoewel de Naoberhoeve een groot netwerk heeft, hebben dit jaar maar vijf mensen meegedaan met giften of obligaties; de grote obligatieaankoop ter waarde van euro is een algemene aankoop die ten goede komt - maar niet toegeschreven kan worden - aan de Naoberhoeve500. Om van de Naoberhoeve500 een succes te maken, is er werk aan de winkel. In samenspraak met de ondernemers van de Naoberhoeve zullen we daar begin 2018 een plan voor maken. Na een vliegende start is de campagne van de Hondspol500 medio 2017 gestagneerd; de teller is blijven steken op 66 deelnemers. Omdat de schenkers en obligatiehouders met gemiddeld hoge bedragen meedoen, zijn de deelnemers wel goed voor eenderde van het beoogde bedrag. De Hondspol500 heeft echter een nieuwe impuls nodig om het totaalbedrag op te kunnen halen. Het zou mooi zijn als de resterende lening van 130 duizend euro op de grond van de Watertuin en de lening van 240 duizend euro op grond van De Kromme Lepel in 2018 afgelost kunnen worden. Voor De Kromme Lepel loopt er al een campagne op de website; voor De Watertuin is eind 2017 een online campagne aangemaakt. Een strategie om voor deze campagnes te werven, zal meegenomen worden in het werkplan van Op dit moment zijn er 63 mensen met een of meerdere obligaties. Daarnaast heeft GB circa 270 donateurs. Het donateursbestand 2017 ziet er als volgt uit: 42 periodieke schenkers; 88 donateurs met een doorlopende machtiging; 140 mensen die jaarlijks (of eenmalig) een gift overmaken. 7. Samenwerking en netwerk GB heeft afgelopen jaar weer financieel en inhoudelijk bijgedragen aan de Demeter Monitor, met deze keer een extra bericht in het hoofdstuk Innovaties over de obligaties. In 2017 was GB ook weer vertegenwoordigd op de BioBeurs als medeorganisator van het Demeter-plein. Net als voorgaande jaren liftte GB bij de organisatie van de jaardag mee op de ledendag van de BD- Vereniging. Stichting Grondbeheer was van de partij bij een jubileumlunch van Warmonderhof; bestaande contacten zijn onderhouden en nieuwe contacten - waaronder met Bionext - zijn gelegd. Stichting Grondbeheer was van de partij op het Demeter Congres, waar ook de DNA van duurzaamheid-poster is uitgedeeld aan de bezoekers. Stichting Grondbeheer Jaarverslag

18 Bijlage Stichting Grondbeheer Jaarverslag

19 III JAARREKENING Pagina 18

20 BALANS PER 31 december december 2016 ACTIVA Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Pagina 19

21 Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw 31 DECEMBER december december 2016 PASSIVA Reserves en fondsen Continuïteitsreserve Bestemmingsreserve Eeuwigdurende obligatielening Langlopende schulden Kortlopende schulden Pagina 20

22 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2017 Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw BATEN werkelijk begroot werkelijk Baten uit eigen fondswerving (b) Rentebaten en baten uit beleggingen Overige baten Som der baten (d) LASTEN Besteed aan doelstelling (c) Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving (a) Beheer en administratie - Kosten beheer en administratie Som der lasten RESULTAAT Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking aan: - continuïteitsreserve bestemmingsreserve * * Voor een specificatie verwijzen wij naar de bijlagen. Pagina 21

23 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2017 Stichting Grondbeheer Biologisch Dynamische Landbouw werkelijk begroot werkelijk Procentueel aandeel kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van baten eigen fondsenwerving (a:b) 1,9% 7,8% 5,0% Procentueel aandeel lasten besteed aan doelstelling ten opzichte van baten (c:d) 35,3% 46,1% 48,8% Volgens de voorschriften van het CBF dienen de kosten voor eigen fondsenwerving gemiddeld over 3 jaar minder te zijn dan 25% van de baten uit eigen fondsenwerving. Het driejaarsgemiddelde over 2017 bedraagt 6% ( %). Pagina 22

24 TOELICHTING ALGEMEEN Waarderingsgrondslagen Algemene grondslagen Alle in de jaarrekening vermelde bedragen luiden in euro's. Daar waar nodig geacht zijn de vergelijkende cijfers 2016 voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. De jaarrekening is opgesteld conform Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingenen en Titel 9 Boek 2 BW. Grondslagen van waardering van de balans Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, verminderd met de daarover berekende afschrijving. De afschrijvingen geschieden naar tijdsgelang en worden berekend door middel van een vast percentage van de verkrijgingsprijs minus eventuele restwaarde. Het percentage is gebaseerd op de geschatte economische levensduur. Financiële vaste activa Beleggingen (houtopstand) zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs dan wel lagere opbrengstwaarde per balansdatum. Beleggingen (effecten) zijn gewaardeerd tegen actuele waarde per balansdatum. Waardering van onder de financiële vaste activa opgenomen vorderingen geschiedt tegen nominale waarde, zo nodig onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. Vlottende activa De vorderingen en overlopende activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, zo nodig onder aftrek van voorzieningen wegens oninbaarheid. Overige activa worden, voor zover niet anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde. Schulden Schulden en overlopende passiva zijn, voor zover niet anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde. Pagina 23

25 TOELICHTING ALGEMEEN Niet in de balans opgenomen verplichtingen De niet in de balans opgenomen verplichtingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Grondslagen van de resultatenrekening Ten aanzien van het bepalen van het resultaat geldt, dat winsten zijn verantwoord in het jaar, waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen worden ten laste van het resultaat gebracht, zodra zij voorzienbaar zijn. In de toelichting op de staat van baten en lasten worden de kosten gepresenteerd als kostensoort. In de staat van baten en lasten worden de kosten verdeeld op basis van hun bestemming. Pagina 24

26 KASSTROOMOVERZICHT Operationele activiteiten Resultaatbestemming Afschrijvingen Mutaties in het werkkapitaal Mutatie overige vorderingen Mutatie overige schulden Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringsactiviteiten Materiële vaste activa Financiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten Financieringsactiviteiten Mutatie langlopende schulden Mutatie eeuwigdurende obligatie Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen Recapitulatie Stand per 31 december Liquide middelen Stand per 1 januari Liquide middelen Pagina 25

27 IV SPECIFICATIES Pagina 26

28 TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA VASTE ACTIVA Immateriële vaste activa 1. Basisstructuur pachtrelaties Boekwaarde per 1 januari Afschrijving Boekwaarde per 31 december - - Totaal immateriële vaste activa - - Het afschrijvingspercentage dat is gehanteerd voor de immateriële vaste activa bedraagt 20%. Een nadere specificatie van de immateriële vaste activa bevindt zich in ons dossier. Pagina 27

29 TOELICHTING OP DE BALANS Materiële vaste activa 2. Gronden Boekwaarde per 1 januari Investeringen Herwaardering insteek * Boekwaarde per 31 december * Bij aanvang van het pachtcontract is door de pachter aan BD-Grondbeheer een insteek betaald, en is op basis daarvan de boekwaarde van de grond naar beneden bijgesteld. In de loop van het pachtcontract wordt de boekwaarde jaarlijks gecorrigeerd tot de oorspronkelijke aanschafwaarde. Voor een specificatie van de gronden verwijzen wij naar de bijlagen. Brug Linge Boekwaarde per 1 januari Afschrijving Boekwaarde per 31 december Overige zakelijke rechten op onroerende goederen inzake de Groenen Hof Boekwaarde per 1 januari Afschrijving Boekwaarde per 31 december Totaal materiële vaste activa De afschrijvingspercentages gehanteerd voor de materiële vaste activa variëren van 0% tot 10%. Een nadere specificatie van de materiële vaste activa bevindt zich in ons dossier. Pagina 28

30 TOELICHTING OP DE BALANS Financiële vaste activa 3. Effecten Houtopstand Tectona Agroflorestal Limitida p.m. p.m. De houtopstand is in 2012 verkregen vanuit een legaat en was in de akte van verdeling op nihil gesteld. Lening De Korenbloem Boekwaarde per 1 januari Aflossing Boekwaarde per 31 december Aan de De Korenbloem is in 1990 ter financiering van de aan Grondbeheer betaalde insteek een lening verstrekt van met een vaste rente van 794,12 per jaar. De lening heeft een looptijd tot het einde van het erfpachtcontract op 30 april Er wordt jaarlijks (afgerond) afgelost. Lening Thedinghsweert Boekwaarde per 1 januari Aflossing Boekwaarde per 31 december Met Stichting Thedinghsweert zijn in 2010 afspraken gemaakt over rentebetalingen en aflossing over leningen uit het verleden. Over de restsom van wordt jaarlijks aan aflossing en aan rente betaald, waarmee de lening in 2028 zal zijn afgelost. Pagina 29

31 TOELICHTING OP DE BALANS Lening Landgoed Kraaybeekerhof B.V. Boekwaarde per 1 januari Aflossing Boekwaarde per 31 december - - De lening Landgoed Kraaybeekerhof B.V. is afgesloten op 3 maart In 2016 is de lening afgelost. Lening Stichting De Nieuwe Rentmeester I Boekwaarde per 1 januari Aflossing Boekwaarde per 31 december - - De lening Stichting De Nieuwe Rentmeester I is afgesloten op 1 april Het rentepercentage bedraagt 0%. In 2016 is de lening afgelost. Lening Stichting De Nieuwe Rentmeester II Boekwaarde per 1 januari Aflossing Boekwaarde per 31 december - - De lening Stichting De Nieuwe Rentmeester II is afgesloten op 24 juni Het rentepercentage bedraagt 2%. In 2016 is de lening afgelost. Totaal financiële vaste activa Pagina 30

32 TOELICHTING OP DE BALANS VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen en overlopende activa 4. Overige vorderingen Vergoeding insteek De Groenen Hof Pacht Zonnehoeve Pacht Grote Kamp Pacht De Watertuin Pacht De Vrolijke Noot Rente ASN Nog te facturen pacht Rekening courant De Nieuwe Rentmeester Nog door te belasten pachtbijdragen Vooruitbetaalde bedragen Totaal vorderingen en overlopende activa Liquide middelen 5. NL47 TRIO NL32 TRIO NL12 ASNB Totaal vlottende activa Pagina 31

33 TOELICHTING OP DE BALANS PASSIVA Reserves en fondsen Continuïteitsreserve 6. Stand per 1 januari Resultaat boekjaar Stand per 31 december Bestemmingsreserve 7. Stand per 1 januari Resultaat boekjaar Stand per 31 december Voor een specificatie verwijzen wij naar de bijlagen. Obligatielening Stand per 1 januari Verstrekkingen boekjaar Aflossingen via schenkingen boekjaar Stand per 31 december Inzake de 1,5% eeuwigdurende obligatielening zal er maximaal uitgegeven worden. Waarvan ultimo boekjaar in portefeuille en geplaatst De eeuwigdurende obligatielening is afgezien van schenkingen aflossingsvrij. Totaal reserves en fondsen Pagina 32

34 TOELICHTING OP DE BALANS Langlopende schulden Leningen o/g Stand per 1 januari Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december De leningen o/g betreffen een zestal leningen. Inzake deze leningen zijn geen afspraken over einddata gemaakt. Wel zijn zij opzegbaar door de verstrekker. Van een deel van deze leningen wordt de rente of de aflossing jaarlijks geschonken. Verplichting bijdrage Stichting "Vrienden van de Hooge Kamp" Stand per 31 december Stichting "Vrienden van de Hooge Kamp" heeft als doelstelling de door de pachter van het bedrijf De Hooge Kamp te betalen pacht zo laag mogelijk te laten zijn. Hiertoe is door deze stichting geld ingezameld, dat aan de Stichting Grondbeheer ter beschikking is gesteld. Als er in de toekomst nieuwe bedragen worden overgemaakt dan worden die aan deze verplichting toegevoegd. Op grond van een tussen Stichting Grondbeheer en Stichting "Vrienden van de Hooge Kamp" gesloten overeenkomst wordt de pacht voor de Hooge Kamp als volgt verlaagd: Het totale gestorte bedrag, momenteel , wordt met 50% verhoogd tot momenteel Over dat laatste bedrag wordt aan de Hooge Kamp een korting van 3,5% op de pacht verleend. Pagina 33

35 TOELICHTING OP DE BALANS Lening Triodos Bank Stand per 1 januari Verstrekkingen boekjaar - - Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december In verband met de lening Triodos Bank zijn de volgende bepalingen en zekerheden in de overeenkomst opgenomen: Het rentepercentage bedraagt 3%. Aflossing geschiedt in 40 termijnen van per kwartaal en eindigt per 1 juli Als zekerheid is een hypothecaire inschrijving op het pand gevestigd aan de Diedrichslaan 15a, 23a en 25a,b,c,d en e te Driebergen-Rijsenburg. Lening Triodos Bank Stand per 1 januari Verstrekkingen boekjaar Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december In verband met de lening Triodos Bank zijn de volgende bepalingen en zekerheden in de overeenkomst opgenomen: Het rentepercentage bedraagt 1,9%. Aflossing geschiedt in 39 termijnen van per kwartaal en eindigt per 1 april Als zekerheid is een hypothecaire inschrijving op het pand gevestigd aan de Diedrichslaan 15a, 23a en 25a,b,c,d en e te Driebergen-Rijsenburg. Daarnaast is een eerste recht van hypotheek gevestigd op landbouwgrond gelegen aan de Gooijersdijk 18b-20 te Driebergen-Rijsenburg. Pagina 34

36 TOELICHTING OP DE BALANS Lening Triodos Bank Stand per 1 januari Verstrekkingen boekjaar Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december In verband met de lening Triodos Bank zijn de volgende bepalingen en zekerheden in de overeenkomst opgenomen: Het rentepercentage bedraagt 2,3%. Aflossing geschiedt in 39 termijnen van per kwartaal en eindigt per 1 april Als zekerheid is een hypothecaire inschrijving op het pand gevestigd aan de Diedrichslaan 15a, 23a en 25a,b,c,d en e te Driebergen-Rijsenburg. Als zekerheid is tevens een hypothecaire inschrijving gevestigd op landbouwgrond gelegen aan de Gooijersdijk 18b-20 te Driebergen-Rijsenburg. Daarnaast is een eerste recht van hypotheek gevestigd op Laageinde 20 te Halsteren. Lening Triodos Bank Stand per 1 januari Verstrekkingen boekjaar Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december - - Pagina 35

37 TOELICHTING OP DE BALANS In verband met de lening Triodos Bank zijn de volgende bepalingen en zekerheden in de overeenkomst opgenomen: Het rentepercentage bedraagt 3%. Aflossing geschiedt ineens op 1 februari Als zekerheid is een hypothecaire inschrijving op het pand gevestigd aan de Diedrichslaan 15a en 25a te Driebergen. Als zekerheid is tevens een hypothecaire inschrijving gevestigd op landbouwgrond gelegen aan de Gooijersdijk 18b-20 te Driebergen-Rijsenburg. Daarnaast is een eerste recht van hypotheek gevestigd op landbouwgrond te Halsteren en te Vierlingsbeek. Een eerste recht van pand op pachtcontracten van De Kromme Lepel en De Watertuin. En een door de heer C. van Biert afgegeven borgstelling tot een gelimiteerd bedrag. Lening Triodos Bank Verstrekkingen boekjaar Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december In verband met de lening Triodos Bank zijn de volgende bepalingen Het rentepercentage bedraagt 1,8%. Aflossing geschiedt in 118 termijnen van per maand en eindigt per 1 april Als zekerheid is een hypothecaire inschrijving op het pand gevestigd aan de Diedrichslaan 15a en 25a te Driebergen. Als zekerheid is tevens een hypothecaire inschrijving gevestigd op landbouwgrond gelegen aan de Gooijersdijk 18b-20 te Driebergen-Rijsenburg. Daarnaast is een eerste recht van hypotheek gevestigd op landbouwgrond te Halsteren en te Vierlingsbeek. Daarnaast is een eerste recht van hypotheek gevestigd op Laageinde 20 te Halsteren. Een eerste recht van pand op pachtcontracten van De Kromme Lepel en De Watertuin. En een door de heer C. van Biert afgegeven borgstelling tot een gelimiteerd bedrag. Pagina 36

38 TOELICHTING OP DE BALANS Lening inzake aankoop "Kromme Lepel" Stand per 1 januari Aflossing boekjaar Stand per 31 december - - De lening inzake aankoop "Kromme Lepel" is afgesloten op 25 mei Het rentepercentage bedraagt 3,5%. De lening is in 2016 afgelost. Schenkingsleningen Stand per 1 januari Verstrekking in boekjaar Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december Deze leningen betreffen ontvangen gelden welke "afgelost" worden in termijnen, waarbij de geldgever de periodieke aflossing schenkt. Bij aanvang van de lening bedraagt de looptijd 5 jaar, waarbij de rentepercentages variabel zijn. Lening inzake aankoop "Naoberhoeve" Verstrekking in boekjaar Aflossing boekjaar Aflossingsverplichting komend boekjaar Stand per 31 december De lening inzake aankoop "Naoberhoeve" is afgesloten op 12 juli De lening is rentevrij en valt vrij in 5 jaarlijkse schenkingen. Over 5 jaar bedraagt het saldo van de langlopende schulden van de huidige leningen Totaal langlopende schulden Pagina 37

39 TOELICHTING OP DE BALANS Kortlopende schulden 10. Aflossingsverplichtingen langlopende schulden in komend boekjaar Te ontvangen pachtnota's Declaraties Vacatievergoedingen Overige schulden Totaal kortlopende schulden Pagina 38

40 TOELICHTING OP DE BALANS Niet uit de balans blijkende verplichtingen Pacht De stichting verpacht diverse landbouwgronden. Een aantal gronden wordt gepacht van derden welke worden doorbelast aan de eigen pachters. De verplichtingen bedroegen in 2017 ongeveer Voor een specificatie van de gronden en pachtverhoudingen verwijzen wij u naar de bijlage "Specificatie van materiële vaste activa bij de balans per 31 december 2017". Pagina 39

41 TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN BATEN werkelijk begroot werkelijk Baten uit eigen fondswerving 11. Geschonken aflossingen en rente algemeen Algemene schenkingen Legaten, algemeen Geoormerkte schenkingen * * Ten behoeve van grondaankoop Landgoed Kraaybeekerhof, De Kromme Lepel en De Hondspol. Rentebaten en baten uit beleggingen 12. Ongerealiseerde koersresultaten Opbrengsten uit rente en dividend Overige baten 13. Pachtbijdragen Vrijval insteeksommen Doorbelaste pacht Vergoeding insteek Totaal Baten Pagina 40

42 TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN werkelijk begroot werkelijk LASTEN Personeelslasten 16. Begeleiding pachters Fondswerving Communicatie Financieel beheer Besteed aan doelstelling 14. Pacht betaald aan derden Financieringskosten Kosten eigen fondsenwerving 15. Fondswerving derden Beheer en administratie 16. Afschrijvingen Basisstructuur pachtrelaties Huisstijl en materialen Overige zakelijke rechten op onroerende goederen inzake de Groenen Hof Brug Linge Pagina 41

43 TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN werkelijk begroot werkelijk Algemene kosten Honoraria adviseurs Accountantskosten Vrijval balans accountant Vacatievergoeding RvT Communicatiekosten derden Bestuur en beleid RvB Algemeen beheer RvB Reiskosten RvB Vacatievergoeding RvB Overige kosten RvB Obligatielening Fusiekosten De Nieuwe Rentmeester Overige algemene kosten Totaal Beheer en administratie Totaal Lasten Splitsing bezoldiging Voorzitter Raad van Bestuur Secretaris/penningmeester Raad van Bestuur Lid Publiciteit Raad van Bestuur Lid Raad van Bestuur Pagina 42

44 Cumulatief door bestuur geoormerkte schenkingen Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Kraaybeekerhof Totaal Kraaybeekerhof De Kromme Lepel De Kromme Lepel De Kromme Lepel De Kromme Lepel De Kromme Lepel Totaal De Kromme Lepel De Hondspol De Hondspol Totaal De Hondspol Pagina 43

45 V OVERIGE GEGEVENS Pagina 44

46

47

48 Pagina 47

49 VI BIJLAGEN Pagina 48

50 SPECIFICATIES VAN MATERIËLE VASTE ACTIVA INZAKE GRONDEN BIJ DE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 deelstatus nemingsopp. (ha.) status uitgifte looptijd bijdrage 1 Zonnehoeve ,3000 pacht pacht Hooge Kamp 1) ,8160 eigendom erfpacht Het Erve ,5865 eigendom erfpacht De Grote Kamp ,0480 eigendom erfpacht De Korenbloem ,6704 eigendom erfpacht ,2011 pacht pacht zie pacht 5 Eindelienge ,1895 eigendom erfpacht ,0665 eigendom erfpacht De Vijfsprong ,1237 eigendom erfpacht Thedinghsweert ,7174 eigendom erfpacht De Vrolijke Noot ,2270 eigendom erfpacht De Noorderhoeve ,0270 eigendom erfpacht De Zonnehorst ,4602 eigendom erfpacht De Zonnehorst ,2800 eigendom erfpacht De Zonnehorst ,5310 eigendom erfpacht 11 Kraaybeekerhof ,8139 eigendom pacht De Kromme Lepel ,5705 eigendom pacht ,0645 eigendom pacht De Hondspol ,3732 eigendom erfpacht De Watertuin ,6164 eigendom erfpacht Naoberhoeve ,0150 eigendom erfpacht Totaal gronden 251, De Groenen Hof ,0025 erfpacht erfpacht Totaal materiële vaste activa 259, ) deelneming via stichting Vrienden Pagina 49

51 desinvestaanschaf- boek- stijging ering c.q. boekfings- waarde per boek- reserve grond- waarde per waarde waarde investering aankopen Pagina 50

52 Toelichting op de bestemmingsreserves Bestemmingsreserve Grondaankopen Stand per 1 januari Resultaatsbestemming Stand per 31 december Conform jaarrekening Als volgt te specificeren: Gewenste bestemmingsreserve Verloop algemeen deel, bestaand grondbezit Nog te verwerven inkomsten t.b.v. De Groene Hof Nog te verwerven inkomsten t.b.v. De Kromme Lepel Nog te verwerven inkomsten t.b.v. Kraaybeekerhof TOTALEN Alle ontvangen giften worden als storting ten gunste van de bestemmingsreserves gebracht. Voor zover zij niet geoormerkt zijn komen zij ten gunste van het algemeen deel van de bestemmingsreserve. Het bestuur zal dit zelf bestemmen voor grondaankopen. Schenkingen die door het bestuur zijn geoormerkt als Kraaybeekerhof en De Kromme Lepel komen ten gunste van de betreffende reserve. Pagina 51