3. Prepareren van het materiaal

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "3. Prepareren van het materiaal"

Adriana Abbink
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

2 3. Prepareren van het materiaal

HET PREP AREREN V AN MATERIAAL Wanneer European~n voor het eerst lus- ofvlechtwerk van de Papua's zien, zijn ze verbaasd over de fijnheid van het werk.

4 HET PREP AREREN V AN MATERIAAL Wanneer European~n voor het eerst lus- ofvlechtwerk van de Papua's zien, zijn ze verbaasd over de fijnheid van het werk. Ze verwachten eerder iets als het visfuikje op de foto hiemaast, en dat is natuurlijk het begin van alle textielwerk. Maar wil je zulk fijn werk maken, als je zult zien in de volgende hoofdstukken, dan moet je beschikken over gelijke, smalle elementen, en die zijn zelden zo in de natuur te vinden. Zelfs als je bruikbare dunne grasstengels vindt van een behoorlijke lengte,zijn ze niet overal even dik. Voor sommige werkstukken is dat niet erg, je kunt er zelfs bij de constructie gebruik van maken. Maar meestal moet er veel gebeuren voor het ruwe materiaal geschikt is voor verwerking. Dat begint al met het verzamelen en oogsten. Een aantal materialen wordt in het bos verzameld, andere zijn in het dorp of op de tuinen aangeplant en verzorgd. Alle materialen, twijgen,stengels, wortels, bladeren, nerven ofvezels hebben hun speciale eigenschappen. Ze verschillen in taaiheid, treksterkte, spanning; ze zijn grof offijn, kort oflang. Eigenlijk kunje alleen begrijpen hoeveel ervaring en kennis opgeslagen is in de voorbereiding van een vlechtwerk, wanneer je zelf eens in je omgeving diverse materialen test en vergelijkt. Sommige grasstengels zijn bijvoorbeeld soepel en taai, en blijven dat ook als je ze net v66r de bloei afplukt en droogt. Plukje ze later, als ze op het veld gedroogd zijn, dan kunje ze zo in stukjes breken. _ Dat betekent dus, dat je van ieder materiaal moet weten, wanner het te oogsten is: na hoeveel jaar, in welke tijd van het jaar, en vaak nog wanneer in de maand,of op de dag. Daama moet alles worden schoongemaakt, dooms moeten verwijderd, dik materiaal wordt gespleten, geschild, geplet, en alles wordt gedroogd om verder bewerkt te kunnen worden. Dat kan direct daaropvolgend gebeuren of het materiaal wordt een tijdje opgeslagen. De volgende fase is het op de goede lengte en dikte snijden of schuren tot repen, of het verwerken tot koord en garen. Daama volgt soms nog het verven. Op de foto's zie je mensen met een metalen mes werken. Vroeger werd een mes van bambu gebruikt, of een scherpgeslepen schelp. Bladeren of stengels werden in smalle reepjes gesneden met een gepunt, pi at latje uit de bast van een gedroogde hoofdnerf van de sagopalm.

6 I! ; 3...~,..."'., J ~,,,,,,,,,~, cl.cl... 1 ~ fs~-.r: ~lsa- ~,ll.~ S~oltA.J k(~ ~ tu.- ic1)1.~c...- fjam..~ J>~. Lris~ ~tjtr- dl./(u:e.h ~ ~f- 6/"'( ~~~ ~ ti~ f'w/tx-(e..vh-u[.

$'Jf1?h.~to'\AI d'r~ ~ /v.;t8~/~ -64At~h ~ Il.IAA/ S,f/iAA,,!$

9 'Jf1?h.~to'\AI d'r~ ~ /v.;t8~/~ -64At~h ~ Il.IAA/ S,f/iAA,,!< VH" ~~ ~ S()-rft- ~ ti'~~ IArff~ 1~ rm~ ~rr~) ~ u.d-(~ ~b fijla. iuj1,.,l eo- ~~

10 HET MAKEN VAN TOUW, KOORD EN GAREN Natuurlijk materiaal heeft een beperkte lengte. Zelfs een hele lange rotanstengel houdt ergens op. Meestal heb je ook maar stukken nodig van een bepaalde lengte. En heb je meer nodig, dan knoop je er een stuk aan. Waarom zijn mensen dan touw gaan maken? In eerste instantie zuhen dat korte stukken zijn geweest van in elkaar gedraaid materiaal, waarbij men merkte, dat het ineendraaien de sterkte vermeerderde. Daama merk je dat twee of meer van die gedraaide stukken, weer samen gedraaid, iets nog sterkers, en ook gelijkmatigers oplevert, en dat je nieuw materiaal niet aan hoeft te knopen, maar in kunt voegen. En dan ontstaat iets van, in principe, onbeperkte lengte. Het draaien van reepjes materiaal ofuitgeplozen vezels gebeurt in Papua met de hand. Het materiaal wordt gerold op de dij of de voetzool en er wordt geen gebruik gemaakt van gereedschap, dat het draaien kan vergemakkelijken, zoals een spinstok, spintol of spinnewiel. Vandaar dat we het ook geen spinnen noemen, maar rohen. Het in elkaar draaien van het losse materiaal noemen we twisten, of twist geven. Dat kan naar links ofnaar rechts en er ontstaat een enkele draad. Het in/om elkaar draaien van twee of meer enkele draden heet twijnen; dan ontstaat een twee- of meerdraads getwijnd koord of garen.( NB. niet gevlochten, zoals ik wel eens lees in beschrijvingen) In onze (spin)cultuur zijn we gewend eerst hoeveelheden enkel draad te maken en daama pas enkele draden te gaan twijnen. Op Nieuw Guinea gebeurt het twisten en twijnen in een proces, weliswaar in tijd telkens even na elkaar. Er wordt daarom steeds gewerkt met twee bundeltjes reepjes ofvezels tegelijk, die met de linkerhand worden vastgehouden, gescheiden door de wijsvinger.

11 I~ -~ I l:\ I. I ~ I

12 Die bundeltjes worden met enige afstand ertussen op de dij gelegd en allebei met de vlakke hand gerold, van de persoon af.. Ze krijgen daarmee een flinke hoeveelheid twist, wat op het punt waar ze samenkomen, een spanning geeft. Die spanning ontlaadt zich in een tegenbeweging, wanneer je de wijsvinger weghaalt en de bundeltjes iets loslaat, de tweedraadjes twijnen dan in de tegengestelde richting in elkaar. De twijning wordt vastgezet door met de duim het getwijnde stukje naar de persoon toe te rollen. Nu is een paar centimeter garen klaar en het proces wordt herhaald door de linkerhand op te' schuiven tot waar de bundeltjes ongetwist liggen. Wanneer het materiaal goed is uitgezocht en een behoorlijke lengte heeft, kan men redelijk snel doorwerken. Nieuwe reepjes ofvezels worden over het laatste stukje van de vorige bundel heen gelegd en meegerold. Ze blijven goed zitten, omdat ze direct meegenomen worden in de twijning. Losse uitsteekseltjes worden later weggestoken in de draad of afgesneden. Dit soort koord of garen kan gemaakt worden met willekeurig welk taai en soepel materiaal: biezen, reepjes schil of bast, blad of geprepareerde vezels. Het is altijd een tweedraads garen, met een sterke twijning, daarmee is het goed te onderscheiden van machinaal katoenen garen, dat meestal drie- of vierdraads is en minder sterk getwijnd. De werkwijze is niet allee,n te vinden bij de papua's, maar ook by. bij de indianen en steentijd-europeanen. Het is nog steeds een handige manier om vlug een touw te maken van materiaal uit de omgeving.

Vergelijkbare documenten

BINDEN MET natuurlijk materiaal (Anneke Boonstra) Inhoud Plantaardige vezels 1. Geschiedenis blz. 1 2. binden met Linden bast

BINDEN MET natuurlijk materiaal (Anneke Boonstra) Inhoud Plantaardige vezels 1. Geschiedenis blz. 1 2. binden met Linden bast blz. 2 3. binden met Wilgen bast blz. 4 4. binden/touw maken/weven van Brandnetelvezels