Natuur- en bosbeheer. Ervaringen van boswachter Marc Struelens Regio Meerdaal

Transcriptie

1 Natuur- en bosbeheer Ervaringen van boswachter Marc Struelens Regio Meerdaal

2

3 Definitie natuur (Ecopedia) Het begrip natuur omvat alle levende organismen, hun habitat, het ecosysteem waarvan zij deel uitmaken en de daarmee verbonden uit zichzelf functionerende ecologische processen, ongeacht of ze al dan niet voorkomen onder invloed van menselijk handelen, met uitsluiting van de cultuurgewassen, de landbouwdieren en de huisdieren.

4 Definitie bos (Bosdecreet 1990) de bossen, zijnde grondoppervlakten waarvan de bomen en de houtachtige struikvegetaties het belangrijkste bestanddeel uitmaken, waartoe een eigen fauna en flora behoren en die één of meer functies vervullen. de kaalvlakten, voorheen met bos bezet, die tot het bos blijven behoren? strookvormige percelen over een breedte van ten minste 10 meter (gemeten aan de buitenkant van de buitenste stammen) die begroeid zijn met bomen en minstens drie bomenrijen breed zijn. Dit betekent dat in theorie het kleinst mogelijke bosje een oppervlakte heeft van 10 m x 10 m?

5 Oerbos <> Produktiebos Nog oerbos (primair bos) in Vlaanderen? Met bomen van alle leeftijden 20-50% dood hout? m3/ha! Mozaïkstructuur #fasen aanwezig Slechts productiebos in Vlaanderen? Wat met de bossen van Natuur en Bos (ANB)? People, Planet en Profit (multifunctioneel) Recreatieve functie, schermfunctie, buffer Ecologische functie Economische functie (honger naar hout?)

6 Inheems <> uitheems Autochtoon <> niet autochtoon Inheems = streekeigen maar daarom niet autochtoon! Autochtoon zijn planten die zich sinds hun spontane vestiging na de laatste ijstijd altijd natuurlijk hebben verjongd, of die kunstmatig vermeerderd werden met strikt lokaal materiaal. Een zomereik afkomstig uit de Balkan is dus niet autochtoon in Vlaanderen, maar de soort zomereik is hier wel inheems.

7 Locaties autochtone struiken en bomen (bron website ANB shapefile voor GIS)

8 Databank - Gegevens inventarisatieplot BB12 Zaadoogst wilde appel (genenbron)

9 Natura2000 Inleiding > Filmpje Natuurdoelen Natura 2000.mov - Snelkoppeling.lnk

10 Natura 2000 en habitatrichtlijnen Website Habitattypes bossen Heverleebos en Meerdaalwoud: n-beukenbossen-op-zure-bodems Code e-eiken-berkenbossen-op-zeer-voedselarm-zand Code 9190 Vooral Meerdaalwoud n-eikenbossen-zonder-wilde-hyacint code 9160

11

12

13

14

15

16

17 Natura 2000 en habitatrichtlijnen Liever geen eenheidsworst Ook brem en gaspeldoornstruweel Onderscheid? Cytisus <> Ulex (beide vlinderbloemigen) Droge heide (code 4030 diverse ondertypes) ZZ heischrale graslanden (soortenrijker, bv tormentil) Valleibossen, Elzenbroekbossen (code 91E0) Behoud van habitatvlekken (vuursalamander) Uitzonderlijk jeneverbesstruweel (dat alleen nog van nature in Limburg voorkomt)

18

19

20 Natura 2000 en habitatrichtlijnen Inschatten van de natuurkwaliteit? Simon Klingen, Nederlands bosbouwer, schrijft in zijn boekje Twaalf boslessen : Om snel een indruk te krijgen kijk je naar drie aspecten: de boom- en struiksoorten, de bosstructuur en het dode hout Dieper graven? Flora, fauna, insecten, vlinders, paddenstoelen enz.

21 Uit Handboek voor beheerders, natuurdoelen op het terrein

22 Bosbeheer <> Natuurbeheer? Criteria duurzaam bosbeheer (CDB) - inleiding Voor biodiversiteit bv. Dood hout Kleinschalige kaalkappingen (max 1 ha) Gevarieerde structuur Ook waarborgen rond sociale, culturele en economische aspecten Beheerdoelen/beheerplan Planmatig beheer/we doen niet zo maar wat Beheervormen Plenterslag, femelslag of groepenkap, kaalkap (?) Exotenbeheer (foto s #AmerikaanseEik) Soortenbeschermingsplannen

23 Bosbeheer <> Natuurbeheer? CDB detail Dood hout Min. 4% vh bestandsvolume of 10 m³/ha Beter 30 à 70 m³/ha (in natuurbos m³/ha) Zowel liggend als staand in alle diameterklassen CDB detail Kappingen Kleinschalig: femelslag of #groepenkap 0,20 0,80 ha Initiële kappingen En uitbreidingen of soudures Schermslag (deel bomen in bovenetage blijft) Zoomslag (landschappelijk minder waardevol)

24

25 Bosbeheer <> Natuurbeheer? Groepenkappen?! Artikel in de Tijdingen van VHM Interessant voor bruine eikenpage (ZZ) Boomgroepen kappen 1-3 maal de boomhoogte Natuurlijke verjonging stimuleren (ae?!) Structuurrijker bos Door geringe opp. niet negatief op bosklimaat Praktisch: uitvoering tijdens dunning Uit het soortenbeschermingsplan bruine eikenpage

26 Bosbeheer <> Natuurbeheer? CDB Gevarieerde structuur Mozaiklandschap Een bos met alle leeftijden (leeftijdsverdeling cursisten?!) Open ruimten (bv heischrale graslanden met sporkehout in de rand) #Bosrandbeheer (externe en interne bosranden) Bos Mantel- en Zoomvegetatie met ruigtekruiden/nectarplanten? Filmpje Ecopedia Vraag: hoe breed mag dat zijn? Corridors binnen het bos (moeilijker te verwezenlijken)

27 BosrandenEcopedia.mp4 - Snelkoppeling.lnk

28 Bosbeheer <> Natuurbeheer? CDB Gevarieerde structuur Testcase #Heverleebos in omvorming Herinner je je nog de 12 boslessen v Simon Klingen? Om snel een indruk te krijgen van een bos Zie foto s #CriteriaDuurzaamBosbeheer

29 Modern bosbeheer?! Omvorming Vroeger om bos productiever te maken Nu voor meer biodiversiteit en belevingswaarde Houtproductie speelt nog mee maar is minder belangrijk Voor een bos met bomen in alle leeftijdsklassen Verzuring tegengaan (nadeel van beuk, den, maar ook eik) In de praktijk Nietsdoen? Doordunnen? Schermslag? Zoomslag of groepenkap? Grootte ifv boomhoogte Kaalkap? N.V. of K.V.?

30 Modern bosbeheer?! In de praktijk (vervolg) Omvormingsbeheer ae, avk QD bosbeheer (Qualifizierung, Dimensionierung) Zie verder Houtexploitatie Houtoogst houdt gelijke tred met de houtaanwas 600 ha x 9 m3/ha/jaar = 5400 m³ = jaarlijkse aanwas Bedrijfstijd = 100j > 600ha/100 = 6ha/jaar kappen? Mechanisering Steeds grotere machines (ook op rupsen ) Export hout (containers laden/overslagplaats) Ruimingspistes

31

32 Modern bosbeheer?! Communicatie met de burger (foto s #communicatie) Informatiebordjes in het bos Website Sociale media Twitterende boswachters Vlaamse overheid Instagram Facebook Links en rechts een artikel En misschien mocht er nog meer gecommuniceerd worden?

33

34

35 Modern bosbeheer?! In de praktijk (vervolg zie ook foto s #QDBosbeheer QD (Qualifizierung, Dimensionierung) Heraanplant in Kloempen Klumpen - Nesten Tussenin gaat de natuur zijn gang of Tussenplanting met vul- of hulpsoort tegen exoten Als omvorming (aanplant in kloempen onder scherm)

36

37 Bosverjonging Natuurlijke verjonging (NV) Gebruik makend van de soorten die er zijn Inheems of uitheems Amerikaanse eik? Grove den? Inlandse eik (zomer- en wintereik) Kunstmatige verjonging (KV) Aanplant met Beuk, eik, grove den verzurend Linde, boskers, esdoorn, haagbeuk, hazelaar rijker strooisel QD techniek met Kloempen of Nesten

38 Wat denkt u (nu) van houtkap? Voor- en tegenstanders? Zie foto s #bosexploitatie Laat het bos zijn gang gaan? Hernieuwbaar product en dus ecologisch? Honger naar hout misschien? Meubelen, vloer Spaan- en bouwhout Papier, verpakking, Edele toepassing versus biomassa, pellets #Duurzaambosbeheer, volgens CDB = FSC-hout Biodiversiteit en kwaliteitshout? QD bosbeheer (zie foto s #QDBosbeheer)

39 Wat denkt u (nu) van houtkap? Google eens op Bart Muys Haalt het wereldbospatrimonium de 22e eeuw? essen_21e_eeuw.pdf Hoe voorbeeldig het bosbeheer in Europa ook is, met zijn 4% van de wereldbosoppervlakte speelt het een marginale rol België verbruikt meer dan 11 miljoen m3 hout Is het nog verantwoord om hout te gebruiken in de toekomst? Hout is een unieke grondstof

40 Interessante lectuur? We ronden stilaan af met foto s #FloraEnFauna Ik heb wat boeken meegebracht (foto s #boeken) Kom ze gerust inkijken Nog vragen? Discussiepunten?

41 Einde Succes nog met de cursus natuurgids! Meer weten? op Twitter of Instagram Hashtags #Heverleebos #Meerdaalwoud

42

43