1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

Transcriptie

1 1nvexo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

2

3 Casus Amerikaanse vogelkers Ronald Grobben, IGO Bart Nyssen, Bosgroep Zuid-Nederland

4 Enkel in bossen Toegespitst op Vlaamse en Nederlandse bossen ondergedompeld in bosbouwverhaal Bosbouw =?

5 Werkgroep Amerikaanse vogelkers Nederland Bosgroep Zuid-Nederland Wageningen UR Plant Research International (PRI) Vlaanderen IGO Agentschap voor Natuur en bos (ANB) Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) + UGent Bosgroepen Dijle-Geteland en Noord-Hageland Belgisch Biodiversiteitsplatform

6 In vogelvlucht Rode loper Aanpak vroeger Wat nu?

7 Rode loper - Klassiek verhaal sierboom Parijs 1623 houtproductie wind-/vuursingels bodemverbeteraar bospest (jaren 50) - Bevoordeeld door bosbeheer + aanplantingen Amerikaanse vogelkers langs autosnelwegen - jaren 70: Vlaanderen - jaren 80: Duitsland (Starfinger 1990)

8 Aanpak vroeger

9 Aanpak vroeger Wagen1i1gse studenten worden in voorbereid op het bestrijden van Bospest (foto P de Wit)

10 Zo n aanpak vroeger omdat Amerikaanse vogelkers negatieve impact heeft op drie hoofdfuncties van bossen Bosecologie Geen algemene uitspraak over biodiversiteit mogelijk. Discussie over: soorteffect versus schaduweffect effect naar bodem Amerikaanse vogelkers als waardplant Discussie over effect van bossuccessie op aanwezigheid Amerikaanse vogelkers en dus op invasiviteit en mogelijkheid tot dominantie Economische functie In deze kringen naam bospest ontstaan Sociaal-recreatieve functie Zeer subjectief

11 Vroeger en nu Vraagtekens bij sommige redenen van bestrijding Vraagtekens bij sommige resultaten

12 Wat nu?

13 ijl bos

14 weerbaar bos

15 Wat nu? Gedeeltelijke consensus Bosbeheerdoel = alle bossen weerbare bossen ijle bossen Beheerstrategieën op basis van ecologie Vertaling naar bosbeheerplannen Spoor 1 Spoor 2

16 Beheerstrategieën op basis van ecologie Vertaling naar bosbeheerplannen

17 Beheerstrategieën

18 Beheerstrategieën Ecologie licht = sleutel

19 Beheerstrategieën Ecologie Consensus over ecologie van Amerikaanse vogelkers: zaadzetting, kieming, groei, verspreiding, Oskar-strategie 4 jarige zaailingen kunnen 10 tot 15 jaar overleven bij 10% licht Alice-strategie onderdrukte zaailingen zoeken via stam- of wortelscheuten nieuwe weg

20 Beheerstrategieën Vier beheerstrategieën 1. acceptatie Amerikaanse vogelkers 2. weerbare bossen maken 3. weerbare bossen maken en bestrijden 4. bestrijden Amerikaanse vogelkers

21 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 1. Is aanpak op dit bosperceel prioritair? Ja Nee actueel eerder beperkte aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers op dit perceel een aanliggend perceel moet open gehouden worden (open natuur, bijv. heide) eerst prioritaire gebieden aanpakken, voorlopig acceptatie van Amerikaanse vogelkers op het betreffende perceel

22 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 2. Is aanpak op dit bosperceel nodig? Ja, indien Nee acceptatie van Amerikaanse vogelkers het bereiken van de bosbeheerdoelstelling binnen een (maatschappelijk) aanvaardbare termijn in het gedrang brengt acceptatie van Amerikaanse vogelkers

23 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 3. Is omvorming naar weerbaar bos mogelijk en wenselijk? Weerbaar maken van bos mogelijk? Ja, indien de zaaddruk van de Amerikaanse vogelkers beperkt is» omdat er weinig zaadbomen aanwezig zijn» omdat zaadbomen op perceel en naburige percelen kunnen aangepakt worden» omdat er zeer brede bosrand is die als buffer kan fungeren én er voldoende kansen zijn voor verjonging of aanplanting van inheemse soorten in combinatie met lage wilddruk en voldoende licht en voedingsstoffen Nee: bestrijding

24 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 3. Is omvorming naar weerbaar bos mogelijk en wenselijk? Weerbaar maken van bos mogelijk?

25 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 3. Is omvorming naar weerbaar bos mogelijk en wenselijk? Weerbaar maken van bos wenselijk?

26 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 3. Is omvorming naar weerbaar bos mogelijk en wenselijk? Weerbaar maken van bos wenselijk? Ja: weerbaar bos maken, al dan niet in combinatie met tijdelijke bestrijding Nee: bestrijding

27 Beheerstrategieën Natuurlijke verjonging zomereik en haagbeuk na selectief vrijstellen

28 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer 4. Is de gekozen aanpak (weerbaar maken van bos en/of bestrijding) op lange termijn haalbaar, ook financieel? Indien nee 3 acceptatie van Amerikaanse vogelkers Indien ja pas weerbaar maken van bos en/of bestrijding toe

29 Beheerstrategieën Amerikaanse-vogelkerswijzer Kostprijs genuanceerde aanpak Acceptatie: geen specifieke investering Weerbaar bos maken: KT investering Bestrijden: steeds efficiëntere methoden 3

30 Wat nu? Gedeeltelijke consensus Bosbeheerdoel = alle bossen weerbare bossen ijle bossen Beheerstrategieën op basis van ecologie Vertaling naar bosbeheerplannen Spoor 1 Spoor 2

31 Beheerstrategieën op basis van ecologie Vertaling naar bosbeheerplannen

32 Praktijkvertaling

33 Praktijkvertaling Weerbare bossen Spoor 1 wetenschappelijk aanvaarde feiten rapport ANB Spoor 2 vertrekt van wetenschappelijk aanvaarde feiten en daarbovenop veronderstellingen snelheid van processen m.b.t. bossuccessie extrapolatiemogelijkheden waarnemingen Amerikaanse vogelkers kan meegenomen worden als doelsoort rapport Bosgroep Zuid Nederland

34 Praktijkvertaling Ervaring Aanpak in weerbare bossen door Bosgroep Zuid Nederland (Bart Nyssen) Aanpak in ijle bossen door ANB (Wim Buysse)

35 Praktijkvertaling Aanpak Bosgroep Zuid Nederland Dominantie Amerikaanse vogelkers historische fase in bosontwikkeling massaal ingebracht bevorderd door bosbeheer natuurvolgend bosbeheer sluit de niche Aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers sterk bepaald door bossuccessie in structuurrijk gemengd bos Amerikaanse vogelkers nooit een plaag in bos dat dicht tegen de PNV aan zit blijft Amerikaanse vogelkers een boom in de marge Idee van weerbare bossen

36

37

38 Praktijkvertaling Aanpak Bosgroep

39 Praktijkvertaling Weerbare bossen Weerbaarheid van bossen wordt voornamelijk bepaald door: de boom- en struiksoorten de verticale bosstructuur

40 Praktijkvertaling Aanpak Bosgroep Op regenwatergevoede zandgronden zijn de volgende bostypen weerbaar: licht weerbaar bos donker weerbaar naaldbos donker weerbaar loofbos

41 Praktijkvertaling Licht weerbaar bos Gemengd structuurrijk inheems bos bestaande uit de lichtboomsoorten: grove den, eik, berk, lijsterbes, vogelkers, gewone vogelkers en vuilboom. Weerbaarheid is kwetsbaar bij houtoogst en/of verjongingsmaatregelen Na deze maatregelen selectie op de verjongingseenheid: - vooraf - bij bodembewerking - of in, jonge-, dichte-, stangen- of stakenfase

42 Praktijkvertaling Donker weerbaar naaldbos Bossen met donker naaldhout dat bij minder licht verjongt dan Amerikaanse vogelkers: spar, zilverden, douglas, hemlock, thuja, taxus Al dan niet in menging met inheemse schaduwboomsoorten en -struiken: beuk, esdoorn, linde, tamme kastanje hazelaar, hulst, gewone vogelkers

43 Praktijkvertaling Donker weerbaar loofbos Gemengd structuurrijk inheems bos met: Gd, eik, berk, vogelkers (en Ae) en linde, beuk, esdoorn, tamme kastanje, fladderiep, esp, hulst, hazelaar,. Verjonging vindt plaats in de onderetage voordat er voldoende licht aanwezig is voor de verjonging van Amerikaanse vogelkers

44 Praktijkvertaling Bosgroep Beheersmaatregelen verjongingseenheid staat centraal, steeds opletten met wilddruk aanplanten ontbrekende soorten selectief bevoordelen gewenste soorten

45 Praktijkvertaling Aanplant onder scherm

46 Praktijkvertaling Aanplant op kapvlakte

47 Praktijkvertaling Aanpak Bosgroep Selectie op verjongingseenheid Selectief bevoordelen gewenste soorten: voorafgaand aan groepenkap bij bodembewerking in, jonge-, dichte-, stangen- of stakenfase foto s

48 Praktijkvertaling Selectie bij bodembewerking

49 Praktijkvertaling Selectie op verjongingseenheid in, jonge-, dichte-, stangen- en/of stakenfase

52 Praktijkvertaling Vrijstellen alleen indien noodzakelijk

54 Praktijkvertaling Onze opvolgers hebben de keuze

55 Praktijkvertaling van bestrijden (ongewenste soorten) naar bevorderen (gewenste soorten)

56 Praktijkvertaling Bosgroep - Communicatie Intern aanpak ontwikkeld samen met beheerders 5 voorbeeldbedrijven 5000 ha weerbaar bos in beheerplanning Extern workshops excursies voor beheerders en eigenaren beheerhandleiding presentatie op voorjaarsvergadering KNBV april

57 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen

58 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Bestrijden eeuwig uitroeien tot laatste exemplaar is verdwenen = de soort voldoende lang systematisch benadelen zodat andere soorten de bovenhand halen

59 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Ecologie van de soort 2 zinvolle strategieën : 1. de zaaddruk sterk verminderen want invasie vertrekt vanuit plaatsen waar de soort massaal aanwezig is 2. invasievensters zeer lang gesloten houden want dan kan Amerikaanse vogelkers zich moeilijk uitbreiden Voor elke strategie zijn varianten mogelijk. Kies strategie naargelang beheerdoelstelling van gebied.

60 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 1: de zaaddruk sterk verminderen Variant 1 Grote oppervlakte in beheer (min. paar honderd ha) + belangrijk aandeel open natuur of ijle bossen in beheerdoelstelling Strategie - hoofdbehandeling + nabehandeling + gemiddeld om de 5 jaar nazorg - gedurende jaar Ervaring sinds in Pijnven, Ravels, Gruitroderheide

61 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 1: de zaaddruk sterk verminderen Variant 1 Variant 1

62 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 1: de zaaddruk sterk verminderen Variant 1 Pijnven Amerikaanse vogelkers onder controle open plekken positieve impact op voorkomen van boompieper, bruine eikenpage,

63 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 1: de zaaddruk sterk verminderen Variant 2 Kleine oppervlakte (<1 10 ha) ingebed in boscomplex met veel Amerikaanse vogelkers, beheerdoelstelling = meer inheems loofhout Strategie - systematisch AV benadelen en zaailingen en jonge boompjes van andere soorten bevoordelen tot een gevarieerde kruid- en struiklaag van andere soorten het invasievenster sluit - methoden: wieden in spinaziebed, bloeiende takken afknippen, knakken, ringen, pruikenbomen Ervaring: experimenten bosgroepen Antwerpse Kempen (Sus Willems)

64 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 1: de zaaddruk sterk verminderen Variant 1 (min. paar honderd ha) Variant 2 (<1 10 ha) Wat met oppervlaktes 10 - < 100 ha ingebed in boscomplex met veel Amerikaanse vogelkers? GEEN SLUITEND RECEPT Kijken, nadenken en ingrijpen op basis van kennis van de ecologie van de soort

65 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 2: de invasievensters gesloten houden

66 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 2: de invasievensters gesloten houden Variant 1 Weinig Amerikaanse vogelkers aanwezig + rijke bodem Strategie wees niet bang van AV ontwikkel een structuurrijk bos en AV speelt geen hoofdrol

67 Praktijkvertaling Aanpak ANB Vlaanderen Strategie 2: de invasievensters gesloten houden Variant 2 Actief boomsoorten inplanten met hoge schaduwtolerantie Europese vogelkers, hazelaar, gewone esdoorn, hulst, haagbeuk, winterlinde, taxus, beuk, Zie concept bosgroep Zuid-Nederland Gevoeligheid storm en andere verstoring?

68 Praktijkvertaling ANB- Communicatie Intern regiobeheerders boswachters arbeiders Extern Beheerdoelstellingen realiseren in aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers Verwacht: Strategieën en methoden ten aanzien van Amerikaanse vogelkers

69 Conclusie Genuanceerde aanpak: niet zomaar overal en altijd bestrijden Blijvende evaluatie nodig.. Raamwerk is er, maar nog ruimte voor discussie

70