Wat is een bos? Aandeel van verschillende taxongroepen voor de soortenrijkdom in gematigde loofbossen
|
|
- Jurgen Abbink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bosecologie
2 Wat is een bos? Bossen zijn biotopen waar bomen het aspect bepalen. Maar niet alleen bomen bepalen of het een bos is Bij ons: # boomsoorten beperkt Toch zijn de boomsoorten de sleutelsoorten Aandeel van verschillende taxongroepen voor de soortenrijkdom in gematigde loofbossen
3 Uit wat bestaat een bos? Wat is er dat invloed heeft op het ecosysteem?
4 Componenten van het ecosysteem Lucht Water Temperatuur Nutriënten (stikstof, koolstof, fosfor, kalium, calcium) Planten (bomen, struiken, kruiden) Bacteriën Schimmels Dieren (slakken, insecten, wormen, vogels, reeën)
5 zon voedselcyclus Fotosynthese Respiratie
6 zon voedselcyclus Respiratie Fotosynthese
7
8 Canadees onderzoek (C-opslag) 7.3 kg in de vegetatie 4.5 kg in het hout 1.5 kg in the takken en bladeren 1.3 kg in the wortels 10 kg in of op de bodem 3 kg in de humus 7 kg in de minerale bodem
9
10 Diensten? Zuiveren van lucht Opslag van CO2 Vasthouden van water en bodem Hout Recreatie Behouden van biodiversiteit
11
12 Adelaarsvaren
13
14 Groot heksenkruid
15 niets, toevallig door een dier wind, zwaar wind, licht vogels
16 Ellenbergwaarden Nederlandse naam F N R L S Wetenschappelijke naam Bosaardbei Fragaria vesca Bosandoorn Stachys sylvatica Bosanemoon Anemone nemorosa Bosbingelkruid Mercurialis perennis Bosdroogbloem Gnaphalium sylvaticum Bosereprijs Veronica montana Bosgierstgras Milium effusum Boskortsteel Brachypodium sylvaticum
17
18 Standplaats bostype? Nat - voedselrijk =? Nat - zuur en voedselarm =? Nat zout water Belgisch klimaat =? Nat zout water tropisch klimaat =? Nat zoet water getijdenwerking =?
19 Abiotische diversiteit biotische diversiteit Abiotische diversiteit biotische diversiteit
20 Hoe krijg je diversiteit in je bos? Door de abiotische diversiteit te behouden Biotische diversiteit creëren boomsoorten, verschil in leeftijd Door abiotische diversiteit te creëren: open plek, bosrand Door natuurlijke processen toe te laten (windval, dood hout, dode dieren?)
21 Abiotsche diversiteit: gradiënten Nat droog Licht donker Voedselarm voedselrijk Koel warm
22 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
23 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
24 Eigenschappen van boomsoorten: Maximale leeftijd Schaduw maken Schaduw verdragen Afbraak strooisel NBL-natuurbeheer, module 2, bos en struweel
25 Humus Zachte humus Hazelaar Gewone es Linde Olm Esdoorns Populier Wilg Zoete kers Zwarte els Ruwe humus Zomereik Wintereik Beuk Tamme kastanje Naaldbomen
26 Aantal zaden Zomereik: Grove den: Berk:
27 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
28 Sterk versnipperd bosareaal, vroeger reeds maar nu nog meer
29
30 Grotere bossen hebben meer bosplantsoorten Maar verschillende kleine bossen samen hebben sneller meer soorten
31 Zelfde trend voor andere soortgroepen, hier loopkevers
32 Bepaalde bosvogels hebben grote bossen nodig
33 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
34 Oude bossen Bossen die sinds Ferraris (1775) nooit een ander landgebruik gekend hebben Weinig verstoorde bodem Rijk aan oude bossoorten (oude bosplanten, bepaalde loopkevers) Vb.: Bosanemoon, Boszegge, Dalkruid, Ruige veldbies Soorten met zeer trage verbreiding ( m/eeuw)
35 Flora Daslook Oude bosplant Verspreiding zaden: door mieren
36 Enkele oude bosplanten Daslook Gevlekte Aronskelk Dubbelloof Groot heksenkruid Dalkruid Klaverzuring Adelaarsvaren Heelkruid Valse salie Volledig lijst, artikel: Honnay, O., Degrootte, B. & Hermy M. Ancient-forest plant species in western Belgium: a species list and possible ecological mechanisms. Belgian journal of Botany, 130,
37 Oude bossoorten Meeste oude bossoorten zijn soorten van gronden met een gemiddelde voedselrijkdom en ph-waarde Vermijden zeer natte plaatsen en zeer droge het zijn schaduw tolerante soorten Vaak zijn het geofyten 24 % van alle oude bosplantsoorten wordt verspreid door mieren Het zijn vooral stress-tolerante soorten Lijsten van oude bosplanten moeten regionaal worden opgesteld
38 Fauna Loopkeversoort van oude bosgebieden Kan niet vliegen Slakkenloopkever, Cychurus attenuats
39 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
40 Horizontale structuurvariatie: ontwikkelingsfasen van het bos Pionierfase Optimale fase Verval Veroudering
41 Kale fase: zaailingen van bomen in concurrentie met gras Jonge fase: bomen boven grassen, aspect ongeveer zelfde als vorige fase Dichte fase: struweel-aspect Stakenfase: bomen 10 tot 20 m hoog (dicht bij elkaar) Boomfase: hogere bomen kroondak hier en daar open Vervalfase: afsterven van bomen Terugval naar een vorige fase alleen als, open plek > 1 x boomhoogte NBL-natuurbeheer, module 2, bos en struweel
42 Vele soorten gebruiken verschillende stadia in een bos Vele soorten gebruiken geen bomen voor voedsel of om te broeden deze zijn afhankelijk van de open plekken Soortendiversiteit is het laagst in de stakenfase Specialisten vind je vooral in de eerste en laatste fases
43 boomlaag bovenetage middenetage onderetage Struiklaag kruidlaag moslaag Vertikale structuur
44
45
46 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
47 Abiotische diversiteit Toelaten: windval, ziekte Creëren open plek maken, bosrand maken
48 Yellow Stone Park, USA, na brand 1988, foto 1998
49 Windval
50 Windval
51 Vult zich met bladeren en is vochtiger, soms nat Hoger, droger, uitgeloogd Windval Vestigen zich vele zaailingen maar van maar weinig soorten Oorspronkelijke bovenste bodem, verrijkt door afgestorven wortel en stam Veel zaailingen en van verschillende soorten Losse grond, verrijkt door afgestorven wortels
52 Vorming van open plekken 3 % tot 24 % van het bos (gemiddeld 9,5%) Continue vorming van kleine open plekken (1 of enkel bomen vallen) Meestal kleinere diameter dan de hoogte van het bos Open plekken worden soms groter Grote open plek catastrofe
53 Respons op verstoring Verstoring Kroon expansie Regeneratie vanuit onderlaag Scheutvorming Zaalingen plaatselijk Zaalingen migratie lichte, niet lang: kleine open plek lichte, niet lang, gemiddelde open plek ? lichte, niet lang, grote open plek zware, niet lang (brand) Zeer zware, niet lang, landverschuiving Zeer zwaar, lang, akkerbouw +++
54 Hoeveel jonge bomen in een bos? Aanplant: 2,5 m * 2 m verband = 2000 st/ha Aanplant: 8 m * 8 m verband = 123 st/ha In natuur vaak veel meer tot st/ha (zaailingen tot 1 miljoen/ha)
55 Beheer open plekken kleine delen van het bos kappen (2 tot 3X boomhoogte) 5 tot 15 % van natuurbos kan open plek zijn In meer dynamische bossystemen tot 30 %
56 Bosrand langs pad: zoom en mantel goed ontwikkeld mantel mantel zoom zoom pad 12 m 6 m 4 m 40 m
57 Belangrijke elementen voor de ecologie en het beheer Welke boomsoorten Oppervlakte van het bos versnippering Leeftijd van het bos Structuur (horizontaal en vertikaal) Natuurlijke verstoringen Open plekken en bosranden Dood hout, dikke en holle bomen
58
59
60 Tussen de 10-30% Aandeel dood hout in oude, strikte bosreservaten van Europa Aandeel dood hout in bosreservaten van Vlaanderen NBL-natuurbeheer, module 2, bos en struweel
61 Gewone zwavelkop Zeer algemeen Op liggend dood hout Zorgt voor witrot Primaire houtafbreker
62 Gewoon elfenbankje Zeer algemeen Secundaire afbreker Meestal op loofhout Komt na primaire afbrekers
63 Spechten, Bialowieza
64 Bosanemoon
65 Wilgenroosje
66 Zwarte specht Niet bedreigd ( broedparen) Vaak in Beuken Ook in levende bomen Diameter stam : 40 tot 45 cm Hoogte 8 m tot 12 m Spechten algemeen: 20m 3 /ha staand dood hout is nodig voor goed populaties Spechten maken holen voor andere holenbroeders
67
Starters in het bosonderzoek 2011. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen. Margot Vanhellemont. Inleiding
Starters in het bosonderzoek 2011 Veranderingen in bodem- en strooiselkenmerken bij de omvorming van gemengd loofhout naar fijnspar. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen Margot Vanhellemont
Nadere informatieWorkshop bosbeheer. Beheerteamdag 2017
Workshop bosbeheer Beheerteamdag 2017 Consulent bosbeheer Bosbeheer Elke boom heeft de functie om gekapt te worden Natuurwaarde bos? Wat bepaalt de natuurwaarde? Wat bepaalt de natuurwaarde van een bos?
Nadere informatieVegetatie-ontwikkeling in bossen op rijke bodem. Patrick Hommel en Rein de Waal Alterra; Wageningen-UR
Vegetatie-ontwikkeling in bossen op rijke bodem Patrick Hommel en Rein de Waal Alterra; Wageningen-UR Onderwerpen voordracht bostypen in Nederland verschillen tussen rijke bossen en arme bossen de rol
Nadere informatieNatuurmanagement basis Biotoop Bos dag 1
C U R S U S Natuurmanagement basis Biotoop Bos dag 1 Martin Winnock, inverde 1 Bossen in Vlaanderen Het b o s in Eu ro pa 146.000 ha 2 Verschuiving bosareaal van west naar oost! BBB - Bosbeheer deel 1
Nadere informatie6+ 10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 3+ 8 + Opdracht EDUKIT 3
WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 6+ 10 + Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Je zou dit kunnen vergelijken met een voetbalvel
Nadere informatieWAARDEVOLLE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGROND, KAN DAT?
Inhoud WAARDEVOLLE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGROND, KAN DAT? 1. Focus op oud bosplanten 2. Bos op landbouwgrond: waar? 3. Bodem van bos op landbouwgrond 4. Effecten van boomsoort op bodem 5. Effecten
Nadere informatieWAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS?
10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Dat is gelijk aan 5000 m² en ongeveer even groot als
Nadere informatieMaatregelen voor bosherstel
Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene
Nadere informatieWat is essentaksterfte?
Wat is essentaksterfte? Essentaksterfte is een ziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel (vals wit bladvlieskelkje, Chalara fraxinea). Door de aantasting van essentaksterfte verzwakt de boom dusdanig
Nadere informatiePlanten in bossen: beheer en biodiversiteit
Planten in bossen: beheer en biodiversiteit Arnout-Jan Rossenaar Foto s: Heukels CD-ROM Opzet lezing Bos in Nederland Bosplanten Bostypen Ontwikkeling bos voedselarme grond Beheer en biodiversiteit (Edese(
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieBeheer en behoud cultuurhistorische elementen vs. biodiversiteit
Beheer en behoud cultuurhistorische elementen vs. biodiversiteit Symposium Dansende bomen en oude bossen Paul van den Bremt 1 april 2010 1 2 Traditioneel midden- en hakhoutbos 3 Midden- en hakhoutbosbeheer
Nadere informatieBijlagen. 6 Bijlagen
6 Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5: Bijlage 6: Bijlage 7: Algemene kenmerken per bestand Bosbouwopnames Vegetatie-opnames (bosbestanden) Tansley-opnames Adviezen en participatie
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.
Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het
Nadere informatieTrosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding
Trosbosbes Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren
Nadere informatieBloeiend plantje Spoor van een dier
Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :
Nadere informatiePlanten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs
Planten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs Tekeningen: Jowan De Saedeleer Inleiding Wil jij Prins Baldewijn helpen om terug in zijn kasteel te gaan wonen? Dan moet je op zoek gaan naar nuttige
Nadere informatieHOOGWAARDIGE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGRONDEN. Luc De Keersmaeker Eindhoven, 16 maart 2014
HOOGWAARDIGE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGRONDEN Luc De Keersmaeker Eindhoven, 16 maart 2014 1 INLEIDING 1) Flora in relatie tot boshistoriek: focus op oud bosplanten 2) Herstel van bos op landbouwgrond:
Nadere informatieWat gaan we doen? Biodiversiteit dankzij Kwaliteitshout. Oerboslandschap op zandgronden. Uitlogen bruine bosgrond
Wat gaan we doen? Oerboslandschap op zandgronden Biodiversiteit dankzij Kwaliteitshout Bij bosherstel op zandgrond 1. Bosherstel op zand 2. Maatregelen biodiversiteitsherstel 3. Duurzaam verdienmodel onder
Nadere informatieVASTE PLANTEN toepassen
samenstelling: E.J. Stoffels (ej.stoffels@hetnet.nl) VASTE PLANTEN toepassen deel 1 inleiding begrippen Bij de syllabus: TOEPASSING VAN VASTE PLANTEN E.J. Stoffels Inhoudsopgave type het verwijzingsnummer
Nadere informatieverwerking : wat is een bos?
verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke
Nadere informatieDe Dennen. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer Nationaal Park Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-317741 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Dennen Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 41 tot en met
Nadere informatie4. Hoeveel rupsjes verdwijnen per dag in het opengesperde bekje van een jong koolmeesje?
Bos- en natuurquiz 1. Hoeveel procent van de oppervlakte van Vlaanderen is bos? a. 10% b. 30% c. 50% d. 80% 2. Er bestaan verschillende soorten spechten: de zwarte specht, de groene specht, de grote bonte
Nadere informatieDe Dennen. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer Nationaal Park Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-317741 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Dennen Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Nadere informatieNatuurstreefbeelden bos. Natuurmanagement: natuurstreefbeelden bos
Natuurstreefbeelden bos Inhoud 1. Kenmerken van bosnatuurstreefbeelden 2. Types van bosnatuurstreefbeelden en de kenmerkende soorten 3. Bosnatuurstreefbeelden plaatsen in een abiotisch schema 4. Beheer
Nadere informatieBossen in Vlaanderen
C U R S U S Natuurmanagement basis Biotoop Bos deel 1 Martin Winnock, inverde Bossen in Vlaanderen 1 H e t bos op w e r e l d s c h a a l - E u r o p a H e t bos op w e r e l d s c h a a l - E u r o p
Nadere informatieDe bomen op golfclub Grevelingenhout, overzicht per hole. Geïnventariseerd door Nienke Mulders in 2016, in opdracht van de golfclub.
De bomen op golfclub Grevelingenhout, overzicht per hole. Geïnventariseerd door Nienke Mulders in 2016, in opdracht van de golfclub. Dit document bevat tabellen met soorten bomen en aantallen. Hole 1 Totaal
Nadere informatieWat is essentaksterfte?
Wat is essentaksterfte? Essentaksterfte is een ziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel (vals wit bladvlieskelkje, Chalara fraxinea). Door de aantasting van essentaksterfte verzwakt de boom dusdanig
Nadere informatiemodule 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES
ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: Wat is ecologie? Wat is biodiversiteit? Wat is natuurbeheer? Boerennatuur op en rond het erf Wat is ecologie? Wat is ecologie? Wat is ecologie?
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
3 8 6 10 ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is...... een vaste plant met een houten stam en een kruin, alleen noemen de onderdelen anders dan bij een plant. Delen van de boom Laat de kinderen
Nadere informatieIn de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen.
Samenvatting Thema 3: Ecologie Basisstof 1 In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen. Waarom leeft het ene dier hier en het andere dier daar? Alle organismen
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieInformatie reader. Over bomen
Informatie reader Over bomen Bron: een selectie uit folders van de bomenstichting Hoe groeit een boom? blz. 1 t/m 4 Bomen en mensen blz. 5 t/m 7 Bomen en feesten blz. 8 t/m 10 Bomen en medicijnen blz.
Nadere informatiede (on?)zin van het werken met streekeigen plantgoed
baron ruzettelaan 35 8310 brugge tel (050) 36 71 71 fax (050) 35 68 49 www.wvi.be de (on?)zin van het werken met streekeigen plantgoed boompjes planten: een pleidooi voor streekeigen, autochtoon en biodiversiteit
Nadere informatieBiodiversiteit en netwerken
Basiscursus Ecologische Moestuin Biodiversiteit en netwerken Ecologisch tuinieren is 1. Niet destructief, maar constructief tuinieren; 2. Netwerken bevorderen 1. Destructief boeren/tuinieren Pesticiden
Nadere informatieDe rol van de beuk in de bosontwikkeling
De rol van de beuk in de bosontwikkeling Patrick Hommel Rein de Waal Alterra; Wageningen-UR Vegetatiekundige invalshoek: Bostypen zijn vaste combinaties van plantensoorten (struiklaag, kruidlaag, moslaag).
Nadere informatieBeestige Buren. Naverwerking in de klas
Beestige Buren Naverwerking in de klas INHOUD 1. Kaartje aan Klauw 1.1 Voorbereiding 1.2 Uitleg 2. Inhoud van het spel 2.1 Deel 1: uitkijkposten in Vlasroterbeek 2.2 Deel 2: de buurtbewoners 2.3 Deel 3:
Nadere informatieOoibossen zijn bossen die op natuurlijke wijze zijn ontstaan en langs rivieren groeien.
Ooibossen Definitie Ooibossen zijn bossen die op natuurlijke wijze zijn ontstaan en langs rivieren groeien. Ooi is een oud woord voor nat terrein nabij een rivier Deze bossen worden voortdurend blootgesteld
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. Welke stappen doorloop je als je een wetenschappelijk onderzoek doet? (kernwoorden)
BIODIVERSITEIT Datum: Groep 1 2 3 4 Namen:.. Welke stappen doorloop je als je een wetenschappelijk onderzoek doet? (kernwoorden) 1.. 2.. 3.. 4.. 5.. Verklaar bondig het begrip Biodiversiteit..... NMEC
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. Groep Welke stappen doorloop je als je een wetenschappelijk onderzoek doet? (kernwoorden)
BIODIVERSITEIT Datum: Groep 1 2 3 4 Namen:.. Welke stappen doorloop je als je een wetenschappelijk onderzoek doet? (kernwoorden)..... Verklaar bondig het begrip Biodiversiteit..... Werkbladen: Veldwerk
Nadere informatieAddendum Natuurtoets Natuurbeschermingswet. Aanpassing fietspad Rozendijk; kruising Bakkenweg Westerslag
Addendum Natuurtoets Natuurbeschermingswet Aanpassing fietspad Rozendijk; kruising Bakkenweg Westerslag Addendum Natuurtoets Natuurbeschermingswet Aanpassing fietspad Rozendijk; kruising Bakkenweg - Westerslag
Nadere informatieBOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom
BOOM de kampioen vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons leven innemen. En in het leven van de dieren. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom ook nog eens familieleden
Nadere informatieOudbosplanten in Vlaanderen
BOSrevue 34 17 Oudbosplanten in Vlaanderen Cornelis et al. (2009) presenteerden recent een nieuwe typologie van bosplantengemeenschappen in Vlaanderen (zie Bosrevue 26). Als afgeleide van deze typologie
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatie3.3 Zonering: natuurlijk en functioneel groen
3.3 Zonering: natuurlijk en functioneel groen In dit bedrijfsnatuurplan wordt een hoofdzonering aangebracht tussen 'natuurlijk groen' en 'functioneel groen'. In het natuurlijke groen is de natuurwaarde
Nadere informatieWat gaat er gebeuren in het Oosterpark?
Essentaksterfte De situatie in Nederland Inmiddels is meer dan 80 % van de essen in Nederland aangetast. De verwachting is dat hooguit 10 % van de essen de ziekte zal overleven, gebaseerd op ervaringen
Nadere informatieBijlage 1 Groene kaart
Bijlage 1 Groene kaart Bron: www.leiden.nl Bijlage 2 Resultaten bomeninventarisatie Overzicht: - Overzichtskaart van deelkaarten - Kaart 1 - Kaart 2 - Kaart 3 - Kaart 4 - Kaart 5 - Tabel met resultaten
Nadere informatie22-5-2014. Landbouw in bos. Landbouw met bos. Landbouw buiten bos. Agroforestry in het verleden, heden en toekomst
22-5-2014 Agroforestry in het verleden, heden en toekomst Evolutie landbouw Mei 2014, Anne Oosterbaan Landbouw in bos Vruchten, groenten en vlees uit het bos Akkertjes in het bos, dieren in het bos Recente
Nadere informatieBeheerplan bosreservaat. Kluisbos SAMENVATTING
Beheerplan bosreservaat Kluisbos SAMENVATTING Beheerplan bosreservaat Kluisbos SAMENVATTING Opdrachtgever: Ministerie van Leefmilieu, Natuur en Energie Agentschap voor Natuur en Bos Koning Albert II-laan
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 2006
Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 26 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL COMPEX Deze bijlage bevat informatie. 613-1-589b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden.
Nadere informatieWat hebben bijen nodig?
Wat hebben bijen nodig? Plek om te nestelen en te schuilen Genoeg voedsel Bijen zijn volledig afhankelijk van bloemen: stuifmeel (bouwstof) en nectar (brandstof). Hoe meer floristische diversiteit, hoe
Nadere informatieJan Kolsters Correlaties en oorzaken
Bosvogels op microniveau Jan Kolsters Correlaties en oorzaken Opzet van het onderzoek alle soorten 6 deelgebieden 9 bezoeken inventarisatie waarnemingen territoria Bochtige smele Pijpenstrootje Braam Varen
Nadere informatieBos/Bosplaats Perceelsnummer LH1 Bestandsnummer
Bos/Bosplaats Perceelsnummer LH1 Bestandsnummer B Grauwe els 40% B Zwarte els 10% K Grassen (Henna, Witbol, Raaigras) 30% K Braam 30% K Koninginnekruid 10% K Grote brandnetel 10% K Moerasspirea 4% K Gewone
Nadere informatieHet is winter. op Landgoed Schothorst
Het is winter op Landgoed Schothorst In de winter is er genoeg te zien en te beleven in de natuur. Tijdens deze wandeling kun je dat ervaren. 6 Enkeerdpad 1 Winterbloeiers Zelfs in de winter kun je soms
Nadere informatieTiny Forest; levert het iets op?
Tiny Forest; levert het iets op? C.J. Nonhof KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland
Nadere informatieKlimaatrondetafel Omgeving en Natuur
Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur Mogelijke gevolgen van klimaatwijziging op natuur en bos Beatrijs Van der Aa 1 Klimaat verandert bron: MIRA 2015 Tov pre-industrieel 2100 Gemiddelde jaartemp +2,4 C
Nadere informatieBOSSEN. Dwaal door onze groene wereld. Christiane Dorion
DE BOSSEN IN Dwaal door onze groene wereld Christiane Dorion LEMNISCAAT ROTTERDAM Inhoud Wereldbossen 4 Groene reuzen 34 Van zaadje tot boom 6 Herken naaldbomen 36 Bladeren, stammen en wortels 8 Tropische
Nadere informatieKNNV afd. Regio Delft INVENTARISATIE DELFTSE HOUT EN HERTEKAMP 2008
KNNV afd. Regio Delft INVENTARISATIE DELFTSE HOUT EN HERTEKAMP 2008 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afd. Regio Delft Postbus 133 2600 AC DELFT email: afd.regiodelft@knnv.nl www.knnv.nl/afd.regiodelft
Nadere informatie01 De hut vol info. POSTENTOCHTantwoordblad. biotoopstudie. 4. ja/neen. 5. ja/neen GROEP
01 De hut vol info 1........ 2....... ha Het natuurreservaat is zo groot als.... voetbalvelden. 3......... 4. ja/neen 1...... 2...... 5. ja/neen een schildpad..... 6. 5 km 2 km 02 Vier landschappen op
Nadere informatieStreefbeelden Bomen & Bos. Streefbeelden Bomen, Bos & Struweel. Stadsbomen. Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie
Streefbeelden Bomen, Bos & Struweel Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie Streefbeelden Bomen & Bos Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie Stadsbomen Stadsbomen
Nadere informatieBostypes: deel 2 Voedselrijke types. Bosgemeenschappen
Bostypes: deel 2 Voedselrijke types Ga naar www.inverde.be en druk op het slotje Vul hier het sleutelwoord in = eenbes en druk op toon pagina Alle bossen k. = kensoort tr. = transgrediërend zw. = zwak
Nadere informatiereijrink heijmans Landschappelijke inpassing Fam. Duis, Bladel LAND S CHAPS I N R I C H T I N G
Landschappelijke inpassing Fam. Duis, Bladel werkdocument: 0mschakeling van een melkveehouderij naar een vleeskalverenhouderij opdrachtgever: Fam. K.A.C. Duis De Elsten 3 5531 NS Bladel datum: 07-10-2013
Nadere informatieResultaten. Toelichting abundatiekaart en aantalsschatting Zwarte Specht Veluwe. Henk Sierdsema, Sovon Vogelonderzoek Nederland.
Toelichting abundatiekaart en aantalsschatting Zwarte Specht Veluwe Henk Sierdsema, Sovon Vogelonderzoek Nederland Juni 2015 Inleiding Door de provincie Gelderland is verzocht om een update te maken van
Nadere informatie1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieBomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in:
Antwoordenblad Vul hier eerst jullie namen in: 1......................................................................................... 3.........................................................................................
Nadere informatiebosplantsoen Dunnen van
De gemeente Ede streeft naar een natuurlijk beheer van het openbaar groen. Deze manier van beheren is vooral geschikt voor de grotere groenobjecten, bijvoorbeeld bosplantsoen. Bij het juiste beheer kan
Nadere informatieEen kluwen van bostypes, bosindelingen. Ecopedia wijst de weg.
Een kluwen van bostypes, bosindelingen. Ecopedia wijst de weg. 1 Indeling op basis van vegetatie Valse salie, lelietje-van-dale, hengel en dalkruid. Eiken-Beukenbossen op zure bodem. Essen-Eikenbossen
Nadere informatieWat hebben bijen nodig?
[Naam docent] Wat hebben bijen nodig? Een zoemende tuin biedt: Nestelgelegenheid Variatie in soorten (en dus in bloeitijden) Variatie in structuur (hoog, laag) Variatie in onderhoud (in ruimte en in tijd)
Nadere informatieRegionaal Landschap Groene Corridor vzw
Regionaal Landschap Groene Corridor vzw Geen drempels voor Agrarisch natuurbeheer Wat is RLGC? Gït Geïntegreerde projecten Doelstellingen cursus Waarom dit initiatief? Wat willen we bereiken? Uitgangssituatie
Nadere informatieLandschappelijke inpassing en tegenprestatie paardenhouderij A.Vullers Boekhorstweg 3, 6105 AD Mariahoop- PNR 6105AD
LIGGING Het plangebied is gelegen ten noorden van de kern Mariahoop. Rond 1900 was het gebied grotendeels nog bekend als heide. De veldweg in het centrum van het gebied was rond 1900 reeds aanwezig. Het
Nadere informatieOevers 2x maaien Oever 2
Oevers 2x maaien Oever 2 De vegetatie is rijk aan diverse soorten kruiden, zoals kattenstaart, grote waterweegbree en zwanebloem en behoort tot het Watertorkruidverbond (Oenanthion aquaticae). De vegetatie
Nadere informatieVeldwerkplaats vochtige bossen
Veldwerkplaats vochtige bossen Hoe kan hydrologisch herstel (vermesting), verzuring en verdroging tegen gaan? Emiel Brouwer, onderzoekcentrum BWARE Rob van den Burg, Bosgroep Zuid Nederland Bos op de pleistocene
Nadere informatieDE BOMEN DOOR HET BOS ZIEN
DE BOMEN DOOR HET BOS ZIEN FSC Forest Kids Achtergrond rond bomen en bos DE BOOM Bomen zijn de grootste leden van het plantenrijk en bestaan in heel wat verschillende soorten, maar vrij typisch voor bomen
Nadere informatieBULSKAMPVELD 2012. de leden van de smedersgilde stellen tentoon PROJECT BALUSTRADE TENTOONSTELLING
BULSKAMPVELD 2012 de leden van de smedersgilde stellen tentoon Zoals je waarschijnlijk al weet via het artikel in de Klinknagel is er in juli en augusus een tentoonstelling van onze smedersgilde te Bulskampveld,
Nadere informatieBijlage 1 Uitgangspunten van geïntegreerd bosbeheer
Bijlage 1 Uitgangspunten van geïntegreerd bosbeheer Het geïntegreerd bosbeheer streeft ernaar om de productiefunctie van het bos op kleine schaal te integreren met de natuurfunctie en de recreatiefunctie.
Nadere informatieSTICHTING BEHEER LANDGOED DE KALENBERG
STICHTING BEHEER LANDGOED DE KALENBERG Mission Statement: Het beheren, onderhouden en verder tot wasdom brengen van het NSW- Landgoed de Kalenberg een en ander in het gedachtegoed van de Vereniging der
Nadere informatieSpanningen en ecologische problemen binnen regio s 11
Geogenie p. 76-83 Atlas p.... Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 5.. Amazoniië,, van werelldwiijjd bellang 1. De ecologie van het regenwoud Noteer met behulp van je atlas de jaarlijkse
Nadere informatieBossen ingedeeld in zes bostypen. Centrum Hout. Centrum Hout Postbus 1380, 1300 BJ Almere Westeinde 8, 1334 BK Almere-Buiten 036 532 98 21
2013/12 Bossen Bossen Bossen zijn leefgemeenschappen van planten, mensen en dieren waarbij bomen beeldbepalend zijn. Tezamen vormen zij een gesloten keten. Alle onderdelen hebben een eigen plaats en functie
Nadere informatieRevitalisering laag-productieve bossen
Ir. W. (Wouter) Delforterie Regiobeheerder Utrecht & Holland Revitalisering laag-productieve bossen Ir. W. (Wouter) Delforterie Regiobeheerder Utrecht & Holland Revitalisering laag-productieve bossen Hoe
Nadere informatieLEVEN MET BOMEN. Dirk Criel
LEVEN MET BOMEN Dirk Criel Wat is een boom? Is dit een boom? Hoe ziet een boom eruit? kroon = het gedeelte van de boom boven de takvrije stam kruin = het geheel van bladeren en twijgen Stamopbouw Het
Nadere informatieBeheerplan Nimmerdor en Oud Leusden
Beheerplan Nimmerdor en Oud Leusden 2015 2035 Publiekssamenvatting Inleiding Sinds Jonkheer Meijster landgoed Nimmerdor in 1640 liet aanleggen, genieten al vele generaties bezoekers van de bosgebieden
Nadere informatieMIJN AROMATISCHE PLANTEN
De teelt van aromatische planten is een aangename en gemakkelijke manier om de vreugde van het zelf produceren te ontdekken. Beginner of fijnproever, iedereen kan genieten van verse kruiden die op een
Nadere informatieFlora van naaldbossen,
Indicator 7 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de naaldbossen in Nederland
Nadere informatieStaatsbosbeheer de Meierij Haanwijk 4a 5271 VG St. Michielsgestel T 073-55 13 036 www.staatsbosbeheer.nl. De Geelders in het Groene Woud
Staatsbosbeheer de Meierij Haanwijk 4a 5271 VG St. Michielsgestel T 073-55 13 036 www.staatsbosbeheer.nl De Geelders in het Groene Woud De Geelders in het Groene Woud Niet voor niets is de Geelders een
Nadere informatieBodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014
Bodem Bodemleven Composteren Bodemverzorging Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond. Bodem: leer je bodem kennen Bodemvoedselweb Composteren Bodem verbeteren en voeden
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieBosopdrachten. Praktijkopdrachten groep 7/8
Bosopdrachten Praktijkopdrachten groep 7/8 Inhoud..1 Determineren.2 Het bos van binnen naar buiten.5 Klimaat en sfeer in het bos 6 1) DOE JE OREN OPEN..6 2) VOEL EN RUIK..6 3) KLIMAAT..6 Boomdikte...7
Nadere informatieMonumentale houtopstand
Boomnummer 549 Opname datum: 1-4-2008 Fotonummer 556 Plaats :oosterend Boomsoort wilg Straat:oosterend 14 Boomnummer 587 Opname datum: 1-4-2008 Fotonummer 594 Plaats :oosterend Boomsoort els Straat:Lijkweg
Nadere informatieNatuur en groen op de speelplaats
Natuur en groen op de speelplaats MENU Waarom? Successie Uitgangssituatie Groenvormen gesloten ruimte Groenvormen open ruimte Water Fauna Keuze beplanting en Functies Beheer Risico s Natuur en groen op
Nadere informatieWat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en
Biodiversiteit Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en bij ons)? Waar komt die biodiversiteit vandaan? Waarom is biodiversiteit belangrijk? Hoe
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatie9. SCHADUWTUIN. Op het einde van de dag kunt u dan het aantal uren zon berekenen. Minder dan 3 uur zon:
9. SCHADUWTUIN De meeste groenten en kruiden hebben nood aan zon, maar in de stad hebt u niet altijd zon in uw tuin. In deze fiche bekijken we wat de mogelijkheden zijn in de schaduw of halfschaduw. Om
Nadere informatieNotitie. 1 Korte toelichting op de boominventarisatie
Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 335126 13 mei 2014 Betreft Boominventarisatie Campus WUR Wageningen, Campus Plaza en 3 e kwadrant 1 Korte toelichting op de boominventarisatie 1.1 Toekomst van de
Nadere informatie