Casestudy collectief. praktijkonderzoek Ariënsschool

Transcriptie

1 Casestudy collectief praktijkonderzoek Ariënsschool

2 1. Beschrijving schoolsituatie 1.1 De Ariënsschool Het motto van de Ariënsschool is samen leren werken. De Ariënsschool werkt op de volgende manier aan deze drie elementen: Samen Naar school gaan doe je niet alleen, maar samen. De kinderen worden gestimuleerd om op een goede manier met elkaar om te gaan. De Ariënsschool hecht daarom veel waarde aan een prettige sfeer, een sfeer van waardering en respect voor de ander. Om de samenwerking tussen kinderen te bevorderen wordt er op een coöperatieve manier gewerkt. Een deel van de week staan er twee leerkrachten voor de groep. Deze leerkrachten bereiden samen lessen voor, maken samen afspraken en er wordt geprobeerd om zoveel mogelijk winst te halen uit de kwaliteit uit twee leerkrachten voor de groep. Leerkrachten zijn samen verantwoordelijk voor de zorg in de groep. Leren Kinderen gaan in de eerste plaats naar school om te leren. Niet ieder kind kan dat even goed. Om elk kind tot zijn recht te laten komen, hoeft bij ons niet iedereen hetzelfde te kunnen doen. De Ariënsschool streeft naar het beste voor ieder kind en wil eruit halen wat erin zit. De leerkrachten leren ook volop, van elkaar, tijdens de dubbele bezetting, tijdens studiedagen, tijdens nascholingsmomenten en informele momenten. Werken Vanaf het moment dat een kind bij ons op school komt, zal het op zijn tijd zelfstandig aan een gegeven opdracht moeten werken. Zo leren kinderen stap voor stap om te gaan met steeds meer eigen verantwoordelijkheid. De boog kan echter niet altijd gespannen zijn. In alle groepen wordt gezorgd voor een goede afwisseling tussen spanning en ontspanning, tussen spelen en werken. De leerkrachten werken in de groep met hun kinderen en hebben daarnaast andere taken buiten de groep.

3 1.2 Denominatie en bestuursvorm De Ariënsschool is een katholieke school waar iedere leerling van 4 tot 12 jaar welkom is. De katholieke levensvisie vormt de grondslag van het onderwijs. Vanuit deze visie is er aandacht voor ieder kind als individu. Andere kenmerken zijn het streven naar vrede en gerechtigheid, de ruimte voor levensbeschouwelijke zaken, en het respect voor andersdenkenden. Wij zijn een open ontmoetingsschool, er is ook plaats voor leerlingen van andere gezindten. De Ariënsschool maakt deel uit van de Katholieke Scholenstichting Utrecht. De Katholieke Stichting heeft een tweehoofdig College van Bestuur, met daarboven een Raad van Toezicht. Onder het College van Bestuur vallen drie clusterdirecteuren. Zij geven leiding aan een cluster van scholen. De Ariënsschool valt onder cluster twee. In cluster twee zitten voornamelijk de multiculturele scholen. De schoolleider is verantwoor delijk voor de uitvoering en evaluatie van het onderwijs en personeelsbeleid. De schoolleider koppelt het financiële beleid aan het personele beleid. 1.3 Ligging van de school De Ariënsschool is gesitueerd in de wijk Hoograven-Zuid. De wijk heeft een gevarieerde bevolkingssamenstelling en wordt momenteel uitgebreid gerenoveerd. De school bestaat inmiddels ruim 50 jaar en heeft een goede naam in de wijk. Sinds het schooljaar zijn alle groepen ondergebracht in een schoolgebouw, waarin ook een voorschool is gevestigd waar kinderen van 2,5 tot 4 jaar op een speelse wijze worden voorbereid op het onderwijs op de Ariënsschool. De wijk Hoograven ligt in het zuiden van Utrecht aan een belangrijke stedelijke verbindings - weg, de Waterlinieweg en in de nabijheid van de A12. De wijk bestaat uit twee delen, Oud Hoograven en Nieuw Hoograven/Bokkenbuurt. Oud Hoograven bestaat voor een groot deel uit vooroorlogse, relatief kleine eengezinswoningen in de koopsector. Nieuw Hoograven was een van de eerste naoorlogse uitbreidingswijken van de stad Utrecht. Deze buurt heeft zich ontwikkeld in de tijdgeest van de jaren vijftig; veel portiekflats van vier etages, veel openbaar groen en een rustige uitstraling. Academische Basisschool 1

4 Probleemanalyse Hoograven is een wijk in ontwikkeling. De herstructurering is in volle gang. Dit leidt tot vernieuwing van woningen, woonomgeving en voorzieningen en daarmee tot een forse impuls in het woon- en leefklimaat van de wijk. Toch zijn er nog problemen die de leefbaarheid negatief beïnvloeden en leidt de vernieuwing niet vanzelf tot sociaaleconomische verbetering voor de bewoners van de wijk. De problemen concentreren zich met name in Nieuw Hoograven. Deze wijk heeft nog steeds een zwakke positie op de Utrechtse woningmarkt. Het percentage sociale huurwoningen, vooral flats, is relatief hoog. Ook de woonomgeving wordt minder gewaardeerd dan gemiddeld in de stad. De werkloosheid en het aandeel huishoudens met een laag inkomen ligt in Nieuw Hoograven boven het stedelijk gemiddelde. Ook het percentage laag opgeleiden is in dit gebied relatief hoog. Op het gebied van criminaliteit en onveiligheid blijft Hoograven kwetsbaar. Jongerenoverlast en woninginbraken beïnvloeden het woonplezier van de bewoners negatief en leiden tot gevoelens van onveiligheid. Een toenemend deel van de bewoners geeft aan onvoldoende sociale contacten te hebben. Het percentage bewoners dat zijn gezondheidstoestand als matig tot slecht ervaart is twee keer zo hoog als gemiddeld in Utrecht. Het is een maatschappelijk gegeven dat de jeugd snel verandert. Onze leerlingen hebben een thuiswereld en een schoolwereld. Deze twee werelden zijn zeer verschillend. Er zijn steeds meer prikkels en activiteiten voor kinderen en de jeugd wordt steeds digitaler. Speciaal voor onze kinderen geldt dat zij verkeren in drie werelden; school, thuis en buitenshuis. De school krijgt allerlei taken (opvang, opvoeding) naast het verzorgen van kwalitatief goed onderwijs. In het verlengde hiervan zullen nieuwe functies en deskundigheden ontstaan binnen de school. Leerkrachten zullen steeds meer vanuit specifieke deskundigheden samenwerken om de leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op het vervolgonderwijs en hun toekomstig maatschappelijk functioneren. Positieve ontwikkelingen De ingrijpende herstructurering die de laatste jaren in Hoograven op gang is gekomen is de meest in het oog springende positieve ontwikkeling in het gebied. In het Hart van Hoograven wordt een groot deel van het woningbestand geheel vernieuwd en neemt de diversiteit van de woningen sterk toe. Er komt een nieuw winkelcentrum en ook het overige voorzieningenniveau en de openbare ruimten ondergaan een stevige kwaliteits - impuls. Het imago van de wijk is aan het verbeteren. Er is de afgelopen jaren een aantal maatregelen genomen om de werkloosheid tegen te gaan en het ondernemerschap in Hoograven te stimuleren en te faciliteren. Vanuit de Brede school en de voorscholen, maar ook door een project als Hoograven Sportwijk, is geïnvesteerd in de kansen voor kinderen en jongeren in de wijk. Op geïntegreerde wijze wordt er gewerkt aan het voorkomen en bestrijden van criminaliteit en onveiligheid. Onder de noemer Hoograven aan Zet zijn er vele activiteiten uitgevoerd om de sociale cohesie te versterken. Om in Hoograven een duurzame omslag te bewerkstelligen is het noodzakelijk dat er de 2 Academische Basisschool

5 komende jaren een gerichte inzet plaatsvindt om de resterende problemen op te lossen en de kansen die de vernieuwing biedt optimaal te benutten. Samengevat kan de focus in de wijk Hoograven als volgt omschreven worden: A. Wonen/opwaarderen van de openbare ruimte. B. Versterken van de sociaal-economische positie van bewoners. C. Versterken van de participatiegraad en de sociale cohesie. Onder de noemer Hoograven in de lift gaan de gemeente, de bewoners en de maatschappelijke organisaties de komende jaren aan het werk om van Hoograven een krachtwijk te maken: een vitale woon-, werk- en leefomgeving waar het prettig wonen is en waar mensen betrokken zijn bij de samenleving. Deze bovengenoemde problemen in de wijk en de positieve ontwikkelingen hebben invloed op de school. Aangezien de wijk groeit, verandert de populatie. Werken aan een forumschool wordt gezien als een kans. De voorbereidingen hiervoor zijn al in volle gang. 1.4 Grootte van de school Van oorsprong is de Ariënsschool een katholieke basisschool. In de jaren zeventig veranderde de wijk Hoograven (door woningtoewijzingsbeleid van de Gemeente en gezinshereniging) sterk van karakter. Er kwamen veel allochtone gezinnen wonen. Daardoor veranderde de samenstelling van de wijk en dus ook van onze schoolbevolking. Het overgrote deel van onze leerlingenpopulatie heeft een Marokkaanse achtergrond. Daarnaast zijn er ook kinderen met een Turkse, Surinaamse, Chinese en Nederlandse achtergrond. Op had de Ariënsschool 173 leerlingen: 153 gewogen, 20 ongewogen, 18,12 fpe s (formatiepersoneelseenheden). Deze leerlingen zijn verdeeld over 8 groepen. 1.5 Samenstelling van het team in Het team van de Ariënsschool is betrekkelijk jong. De meeste leerkrachten zitten volop in het proces van zelfontwikkeling, het opbouwen van ervaring en het zich bekwamen in de omgang met kinderen. Dankzij de gewichtenregeling beschikt de school over meer leerkrachten. Op de Ariënsschool werken 18 leerkrachten, inclusief een intern begeleider (IB-er) en twee bouwcoördinatoren (boco s). Daarnaast is er een schoolleider en zijn er drie personen die vallen onder de noemer andersoortig personeel (conciërge en taalondersteuners). Van de leerkrachten zijn er 4 man en 14 vrouw. Hiervan werken 4 leerkrachten fulltime en 14 leerkrachten parttime. De gemiddelde leeftijd van de leerkrachten is: 35,6 jaar. Academische Basisschool 3

6 Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Leeftijd Aantal De Ariënsschool beschikt over twee onderwijsassistenten/taalondersteuners in de onderbouw (groep 1/2). Er is een conciërge werkzaam op de school. Sinds februari 2009 is er voor 1 dag een vakleerkracht gymnastiek in dienst. Op dit moment lopen er drie academische basisschoolstudenten en een ROC student stage bij ons. 1.6 Samenstelling schoolleiding Het management team (MT) bestaat uit twee bouwcoördinatoren en de schoolleider. De schoolleider legt verantwoording af aan de clusterdirecteur die aan de school verbonden is. Op de school is een TVB (schematische weergave van taken, verantwoordelijk heden en bevoegdheden) aanwezig. De school heeft de laatste jaren te kampen gehad met wisselingen van schoolleiding en het ontbreken ervan. Sinds is Alice van Driel-de Jong als fulltime schoolleider aangesteld. 1.7 belangrijkste onderwijskundige kenmerken van de Ariensschool Onderwijsvisie van de Ariënsschool Competentiegericht en vraaggestuurd Opleidingsschool - Adaptief onderwijs leren op de werkplek Op de Ariënsschool wordt het onderwijs vormgegeven vanuit de erkenning dat er verschillen zijn tussen leerlingen en dat ieder kind zich naar eigen vermogen zal ontwikkelen. Het kind is het vertrekpunt van het pedagogisch-didactisch handelen en wordt zoveel mogelijk gestimuleerd tot zelfstandig leren. Het is de rol van de leerkracht het kind op maat te ondersteunen en te begeleiden bij zijn groei en ontwikkeling. Leerkrachten spannen zich in om voor iedere leerling een zo natuurlijk mogelijk, aan de eigen capaciteiten aangepast, ontwikkelproces te realiseren. - Differentiatie Wat betreft de leerstof is er sprake van differentiatie naar inhoud, hoeveelheid en tempo. Door toepassing van het model van effectieve instructie - waar zelf standig werken met uitgestelde aandacht deel van uit maakt - en circuitmodellen met dubbele instruc tie plekken, wordt recht gedaan aan de individuele leerbehoefte van leerlingen. Het accepteren van en inspelen op verschillen tussen kinderen, betekent ook het verzorgen van activiteiten volgens de inzichten van de theorie van de Meervoudige Intelligentie. Collectief leren ten dienste Lerende basisschool van schoolontwikkeling 4 Academische Basisschool

7 - Zorg Behalve onderwijs op maat, wordt zorg op maat verleend. Voor ieder kind geldt dat het zich naar verwachting moet kunnen ontwikkelen. Passende zorg wordt verleend als blijkt dat leerlingen specifieke onderwijsbehoeftes hebben. In schooljaar doet de Ariensschool mee met het project Afstemming. Zorg en onderwijs zijn nauw met elkaar verweven. Deze zorg gaat zowel uit naar kinderen met een bovengemiddeld niveau als naar de kinderen met een beneden gemiddeld niveau. Vooral voor de populatie binnen de Ariënsschool geldt dat een goede beheersing van het Nederlands onontbeerlijk is om zich staande te houden in de samen leving. 1.8 Academische basisschool De Ariënsschool is sinds de start van de pilot in schooljaar betrokken bij de academische basisschool. Binnen de academische basisschool worden actuele onderwijskundige ontwikkelingen verbonden met praktijkonderzoek door leerkrachten, in het kader van een bachelor- of masteropleiding voor leraren basisonderwijs. Praktijkonderzoek maakt daarbij deel uit van het leren op de werkplek en is gekoppeld aan de schoolontwikkeling. Aan het begin van ieder schooljaar worden de jaarplannen vastgesteld binnen de school. Dit betekent dat leerkrachten in opleiding in het kader van de actuele schoolontwikkeling een concrete en afgebakende taak krijgen, die zij mede door het doen van praktijkonderzoek tot een goed einde kunnen brengen. Zo leren zij voor de praktijk relevant onderzoek te verrichten. Tegelijkertijd dragen zij als teamlid actief bij aan de kennis van het gehele team over het realiseren van de betreffende schoolontwikkeling. In schooljaar is de academische basisschool gestart met de kleine kenniskring. Dit houdt in dat er op schoolniveau structureel overleg plaatsvindt met als doel het onderzoeksproces te volgen, te begeleiden en te borgen. Op de Ariënsschool bestaat de kleine kenniskring uit 10 leden: 1 schoolleider/ kartrekker, 3 leerkrachtonderzoekers, 3 studenten (2 derdejaars en 1 vierdejaars), een studieloopbaanbegeleider (SLB-er), een coach en een vakdocent Nederlands. Academische Basisschool 5

8 2 Onderwijskundige schoolontwikkelingen 2.1 Doelstellingen en onderzoeksthema s van de school In het kader van kwaliteitszorg is op de Ariënsschool de behoefte ontstaan om de kwaliteit van mondelinge communicatie en woordenschat te bevorderen. Voor wat betreft het ontwikkelthema mondelinge communicatie gaat de Ariënsschool schoolbreed uit van de volgende stelling: in de groepen 1 t/m 8 worden kringen/ leergesprekken gehouden door middel van interactief taalgebruik in een betekenisvolle context. De leerkrachten hebben behoefte aan handreikingen voor het hanteren van een goede kring. De leerkrachten hebben er baat bij als er een soort checklist zou zijn waar een goed kringgesprek aan zou moeten voldoen. De leerlingen hebben meer behoefte aan betekenisvolle kringen waarin zij de kans krijgen te kunnen leren. Het doel van het onderzoek is het versterken van kringgesprekken en nagaan waar een goede kring aan moet voldoen. Daarnaast heeft het onderzoek tot doel om te komen tot een checklist met concrete observatiepunten waaraan een goede kring moet voldoen. Vanuit de behoefte en het onderzoeksdoel is de volgende onderzoeksvraag ontstaan: Op welke manier kan de school kringgesprekken betekenisvol inzetten voor de kinderen van groep 1 t/m 8? In schooljaar zijn er op de Ariënsschool twee onderzoeken uitgevoerd. Het eerste onderzoek had betrekking op Kansrijke taal. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat er in alle groepen impliciet aandacht werd geschonken aan alle zes de taartpunten van Kansrijke taal. Daarnaast is het werken in hoeken in de groepen 1 t/m 8 een belang rijk uitgangspunt van Kansrijke taal. Het tweede onderzoek had betrekking op woordenschat. Het resultaat van dit onderzoek was een digitale basiswoordenlijst die aansluit bij de theorie van Verhallen en het lesaanbod van de Ariëns school. Vanuit de positieve ervaringen met het werken in hoeken (werkplaats) in de onderbouw, ziet de Ariënsschool in kansen om vanuit het werken in hoeken de taalomgeving rijker en krachtiger te maken. Ook gaat het team van de Ariënsschool ervan uit dat interactie een positieve invloed heeft op taalverwerving en taalontwikkeling van kinderen. De taartpunt omgaan met regels van taal (lila) sluit goed aan bij woordenschat (Hansma). Als vervolg op de onderzoeken naar Kansrijke taal en woordenschat is de volgende onderzoeksvraag tot stand gekomen: Hoe kunnen de leerkrachten van groep 4 van de Ariëns school een werkplaats rondom woordenschat uit breiding inrichten met de criteria van Kansrijke taal gericht op de woordenschat van de lila taartpunt, zodanig dat deze aansluit bij de werkwijze en wensen van leerkrachten en leerlingen? 6 Academische Basisschool

9 3 Procesgang binnen de kleine kenniskring In dit hoofdstuk is de procesbeschrijving uitgewerkt van de onderzoeken op de Ariënsschool. 3.1 Stap 1 en 2: de eerste bijeenkomst (8 december 2008) Centraal stonden in deze bijeenkomst: De onderzoeksvragen: eerste opzet formulering van de onderzoeksvraag Verwachte resultaten en opbrengsten voor de school Brainstorm over de te gebruiken instrumenten Op verschillende stroken werd antwoord gegeven op de volgende vragen; wat is de onderzoeksvraag; wat is de opbrengst voor de school; hoe gaan we dit onderzoeken In de evaluatie wordt een evaluatieformulier ingezet. Hieronder de evaluatiepunten van de eerste bijeenkomst: Wat heeft deze bijeenkomst je opgeleverd? Duidelijke leervraag, goedkeuring kleine kenniskring Doel is helder Onderzoeksinstrument is meer voor ogen; welke gaan we gebruiken en hoe? Goede basis, onderzoeksvraag is helder geworden Motivatie om weer door te kunnen gaan Veel input om verdere stappen te ondernemen. Duidelijkheid einddoel Leervraag af Onderzoeksinstrumenten zijn geïnventariseerd Verdieping van het formuleren van onderzoeksverslag Meerdere inzichten voor het concreter maken van het onderzoeksverslag Aanscherpen onderzoeksvraag, vooral uitvoerbaar en haalbaar Verbinden / afstemmen Goed formuleren van de onderzoeksvraag blijft lastig Samen formuleren was een prettige manier van meedenken Doel van onderzoek is helder, nu ligt er een concrete vraag. Zo kan ik mijn team beter aansturen omdat de koers duidelijker is Academische Basisschool 7

10 Inzicht in vorderingen andere onderzoeksteam Op de hoogte zijn van beide onderzoeken Vertrouwen door overeenstemming Kennis door onderzoeksvragen Kennismaken met de onderzoekers (leren kennen) Weten waar de studenten staan in het onderzoek Duidelijkheid, hoe men denkt en waarom Aanscherpen van schoolontwikkelingstaak en onderzoeksvraag Zicht op proces van de studenten Concrete voorbeelden van dataverzameling in verlengde van onderzoeksvragen Inzicht in focus schoolontwikkeling-bruikbare onderzoeksresultaten Inzicht in focus in onderzoek-meerwaarde expertise duidelijk Inzicht in aanscherpen onderzoeksvraag-structureert werkzaamheden student Helderheid vraag en opbrengst Ariëns Wat heb je als prettig ervaren? Helderheid, goede ideeën en het delen van ervaringen Duidelijke criteria vanuit de Ariëns Hulp van de anderen Het overleg Meedenken Tips van anderen Bespreken onderzoeksvraag Verbinden, samen denken, samen onderweg Open situatie, meedenken, tips en adviezen Onderzoek wordt helder en inzichtelijk Vooroverleg met Alice (over de tips naar de studenten toe) als meerwaarde Het denken over het doel van het onderzoek Denken over de vraag die past bij het doel Iedereen aan het woord Professionele inbreng Winfried Betrokkenheid, meedenken Goed geleid, hierdoor meer resultaat Duidelijk technisch voorzitterschap Ruimte voor reflectie en overleg in tweetallen en gezamenlijk Structuur op de muur Brainstorm Rondjes met instrumenten Stroken met onderzoeksvragen Stroken met opbrengst/resultaat 8 Academische Basisschool

11 Wat heb je nog nodig? Kaartjes om ideeën te inventariseren voor het onderzoeksinstrument Komen tot een uitspraak; wat verstaan we onder betekenisvol? Voor wie? Gaat soms snel, gevoel grip kwijt te zijn op de onderzoeksvraag Gesprekken met onderzoeksteam Opnieuw bespreken van de nieuwe onderzoeksvraag (na de herformulering) Nu komen tot definitieve onderzoeksvraag en deelvragen met daaraan gekoppeld de planning (wie, wat, waar, wanneer) Als 1 e jaars onderzoeker nog meegroeien en meer willen lezen over hoe en wat Onderzoeksteams moeten allemaal even goed voorbereid en betrokken zijn bij de bijeenkomst Documentatie vooraf Wat staat onderzoekende leerkracht te doen? Tussentijds resultaten kunnen lezen, waarom je voor iets kiest Meer input 4e jaars, weinig actie/inbreng Link naar team, wanneer betrekken we het hele team erbij? Welke interventies hebben plaatsgevonden vanuit de verschillende denkvoorkeuren? BLAUW: - Onderscheid maken tussen onderzoeksvraag; doel; resultaat - Focus leggen op schoolontwikkeling en onderzoek hanteerbare zaken GROEN: - Agenda opgesteld door de schoolleider - Opzet stroken maken onderzoeksvoorstellen tastbaar ROOD: - Alle onderzoeken aan bod laten komen - Evaluatieblad door kkk leden in laten vullen GEEL: - Verwachte opbrengsten/resultaten onder woorden brengen Academische Basisschool 9

12 3.2 Stap 3: keuze onderzoeksinstrumenten Procesbeschrijving Op 3 februari vindt de 3e kleine kenniskring plaats. Vanuit Domstad zijn er twee vakdocenten Nederlands aanwezig. Een van hen zal de Ariënsschool de komende tijd vakinhoudelijk ondersteunen met het onderzoek. Alvorens wordt gestart met stap 3 van de onderzoekscyclus, de keuze van de onderzoeksinstrumenten, wordt eerst teruggekeken op stap 2 van de onderzoekscyclus en worden de onderzoeksvragen aangescherpt. Bovendien blijkt bij het onderzoek over woordenschat een student weggevallen te zijn, waardoor dit onderzoek door één student wordt uitgevoerd. Om ervoor te zorgen dat dit onderzoek uitvoerbaar blijft wordt de onderzoeksvraag aangepast. Bij de inventarisatie van de onderzoeksinstrumenten worden de volgende vragen gesteld: Welke onderzoeksinstrumenten heb je gekozen? Waarom heb je deze keuze gemaakt? Wat heb je gedaan? In het onderzoek over mondelinge communicatie (kringen) wordt gebruik gemaakt van een bronnenonderzoek, observaties en een semi gestructureerd interview. In het onderzoek over woordenschat wordt een bronnenonderzoek verricht met betrekking tot Kansrijke taal en woordenschat. Er wordt geobserveerd welke taartpunt van Kansrijke taal het meest gebruikt wordt en het best aansluit bij woordenschat. Uit een enquête moet blijken welke taalactiviteiten kinderen leuk vinden. Het plan is om eerst de enquête af te nemen en daarna te gaan observeren. Hierna gaat de kleine kenniskring in twee groepen uiteen om alvast te brainstormen over stap 4 van het onderzoek: informatie verzamelen. In groep 1 wordt het onderzoek rond woordenschat besproken, in groep 2 het onderzoek rond kringen. Bij beide groepen is een vakdocent Nederlands aanwezig. Aan beide groepen worden de volgende vragen gesteld: Wat heb je aan informatie verzameld? Zijn de bronnen juist? Wat kan je nog meer helpen om antwoord te krijgen op je onderzoeksvraag? 10 Academische Basisschool

13 Reflectie en evaluatie Aan het eind van de kleine kenniskring is aan iedereen een evaluatieblad uitgedeeld om in te vullen. In de onderstaande tabel zijn per vraag de ruwe data van deze evaluatie weergegeven. Wat heeft deze bijeenkomst je opgeleverd? Nieuwe onderzoeksvraag, nieuwe energie en motivatie om het onderzoek nu alleen aan te pakken, nieuwe inzichten voor instrumenten Een mooi duidelijke onderzoeksvraag voor S. Aansluitend bij onze schoolontwikkeling. Ik heb nu al t gevoel dat dit iets gaat opleveren voor onze school Nieuwe input gekregen van (I): bronnen, literatuur. Inzicht gekregen dat we een stapje terug moeten doen. Eerst zelf kennis opdoen en dan pas de praktijk in (observeren en interviewen) We moeten een stapje terug doen (bronnen onderzoek). Nieuwe input gekregen qua bronnen Inzicht en effect van gerichte sturing Kennis gemaakt met de onderzoeksvraag van de Ariënsschool over kringen Enthousiasme en motivatie. Visie op innovatie Updaten en verbinding met de onderzoeksprocessen (ontwikkeling) Inzicht. Focus in schoolontwikkeling. Bruikbare onderzoeksresultaten. Focus in onderzoek: meerwaarde experts duidelijk. Aanscherpen onderzoeksvraag: structureert werkzaamheden student Ik merkte deze bijeenkomst dat het waardevol is om samen met T bij de studenten begeleiding te zijn. Hij vat goed dingen samen, weet waar een onderzoek aan moet voldoen. Naast zijn inbreng naar studenten heeft hij mij ook bijgepraat. Ik krijg op deze manier steeds wat meer inzicht in eisen waaraan het onderzoek moet voldoen Wat heb je als prettig ervaren? Het splitsen van de groep. Zo besteed ik de tijd alleen aan mijn onderzoek, dus effectiever Werken in twee groepen. Een ervaringsdeskundige levert iets op (meerwaarde) Kunnen we ook voor de taalwerkgroep uitnodigen Splitsen van de groep (concreet met groepje mensen kijken naar hoe nu verder ) Splitsen van de groep. Inventarisatie instrumenten Prettig gesprek: we zaten snel op één lijn Enthousiaste en gedreven studenten en leerkrachten die bereid zijn om kritisch te kijken naar hun onderzoeksproces Splitsen. Taalexperts Kleine groepen werken. Proces terugkijken en vooruitkijken. Input van expertise waardevol Academische Basisschool 11

14 Centrale start onderzoeksteams centrale afsluiting. Duidelijke agenda Duidelijke werkafspraken. Enthousiaste sfeer Om met elkaar na te denken en gebruik te maken van elkaars kennis. Om samen met studenten en begeleiders aan vooruitgang binnen je school te werken. Kansen zien binnen de school en het enthousiasme van studenten en collega s Wat heb je nog nodig? Steun van leerkrachtonderzoeker en directie, tussendoor volgende kleine kenniskring gesprek met directie over stand van zaken Weet hebben van waar ze mee bezig zijn. Theorie over de volgende stap (lezen) Analyse bronnenonderzoek (voorbeeld meenemen en bekijken) Bronsuggesties toelichten om te voorkomen dat de studenten verzuipen in de hoeveelheid literatuur. Donderdag hierover met de studenten een afspraak gemaakt Actieve samenwerking in gevarieerde onderzoeksteams. Leerkrachtonder - zoeker ook onderzoeker laten zijn in team. Dus tijd Rol van de schoolleider in totale ontwikkelingsproces verhelderen. Legitimering schoolontwikkelingsdoelen. Nog steeds inhoudelijke Acbas kennis (dat zal dit jaar wel verbeteren, maar ik heb nooit zo n onderzoek aan den lijve ondervonden dus voelt het soms onwennig en is mijn inbreng niet elke keer zo optimaal als ik graag zou willen) 12 Academische Basisschool

15 Welke interventies hebben plaatsgevonden vanuit de verschillende denkvoorkeuren? BLAUW: - Enkele dagen na de kleine kenniskring hebben de studenten die zich bezig houden met kringen op Domstad een overleg gehad met betrekking tot het brongebruik - Input ideeën vanuit vakdocent GROEN: - Agenda opgesteld door de schoolleider - Overleg splitsen in twee groepen ROOD: - Evaluatieblad door kkk leden in laten vullen GEEL: - Onderzoek met betrekking tot woordenschat is bijgesteld. Het onderzoek wordt nu door één student in plaats van door twee studenten uitgevoerd, waardoor de onderzoeksvraag bijgesteld moest worden om het onderzoek uitvoerbaar te houden. Brainstormen over het bijstellen van onderzoeksvragen. 3.3 Bijeenkomst 4 (4 maart 2009) Aan het begin van de kleine kenniskring van woensdag 4 maart wordt medegedeeld dat een van de leerkrachtonderzoekers filmopnamen gaat maken voor een presentatie over de academische basisschool. Na de opening en mede - delingen presenteren de studenten de voortgang van hun onderzoek. De student die zich bezighoudt met onderzoek rond woordenschat is naar een mini symposium rond Kansrijke taal geweest. Tijdens het symposium heeft zij een voorbeeld gezien van een lila hoek. Woordenschat is een aspect van de lila taartpunt van Kansrijke taal. De student heeft haar onderzoeksvraag aangepast: Hoe kunnen de leerkrachten van groep 4 van de Ariënsschool een werkplaats rond woordenschat inrichten zodanig dat deze aansluit bij de werkwijze en wensen van leerkrachten en leerlingen? Bij de werkplaats gaat de student een handleiding schrijven. In de aanbevelingen zal de student aangeven hoe de handleiding een vervolg kan krijgen in de andere groepen (rode draad). De student maakt nog een afspraak met de vakdocent voor advies op het gebied van bronnen en deelvragen. Wat dataverzameling betreft wil de student achterhalen wat er al wordt gedaan aan woordenschat; wat de leerkrachten prettig vinden; wat de behoeften zijn; de beginsituatie vaststellen en nagaan wat de leerlingen leuke activiteiten vinden. De twee studenten van het onderzoek rond mondelinge communicatie vertellen dat zij vooraf samen met de vakdocent in het studielandschap van de hogeschool Academische Basisschool 13

16 op zoek zijn gegaan naar bronnen. De studenten geven aan dat het boek over mondelinge communicatie van Damhuis en Litjens (2003) handig is. Ook het boek over tussendoelen mondelinge communicatie (Verhoeven, Biemond & Litjens, 2008) is relevant. Daarnaast hebben ze het boek Dingen in de kring (Van Norden) gebruikt. De studenten vragen zich af bij welke taartpunt van Kansrijke taal mondelinge com - municatie hoort. De studenten moeten allemaal nog starten met de dataverzameling. De bijeenkomst wordt afgesloten met vooruitblik, waarin de studenten aangeven waar zij de komende weken mee aan de slag gaan. Onderzoek woordenschat Afspraak maken met de vakdocent Nederlands Bronnen uitwerken Gesprek met de taalcoördinator Nadenken over de wijze waarop het team geïnformeerd zal worden Data verzamelen Onderzoek mondelinge communicatie Starten met checklist en observatielijst Brief aan leerkrachten over observeren in de klas Observaties plannen met leerkrachten Data verzamelen Plan in week 21 onderzoek presenteren aan het team Na afloop van de bijeenkomst vullen alle aanwezigen een evaluatieblad in. Wat heeft deze bijeenkomst je opgeleverd? Helderheid over de fase waarin de studenten zitten, van de mogelijkheden die er binnen het onderzoek liggen Delen van de bevindingen met andere leden, verhelderende kijk op hoe nu verder, duidelijke acties voor de volgende keer Bevestiging, we zijn op de goede weg. Delen van ervaringen met anderen Verduidelijking van de te nemen stappen, duidelijkheid over eisen waar onderzoek aan moet voldoen (uitgangspunten Ariëns/eisen 4 e jaars Domstad) Ik weet weer waar de studenten staan in het onderzoek Meer inzicht in de stand van zaken, voortgang van de onderzoek Ik heb gezien dat onderzoek goed gaat, daar ben ik blij mee en houdt mij gemotiveerd. Duidelijke stappen voor onderzoekers De stappen nogmaals doornemen, zicht op de vraag van de Ariëns. Bijsturen en pendelen tussen OV <> Ariëns <> Domstad Discussie, levert wat op, kader/focus, stand van zaken 3 e en 4 e jaars studenten 14 Academische Basisschool

17 Wat heb je als prettig ervaren? Betrokkenheid bij schoolontwikkeling van studenten. t Steeds zinvoller worden voor het onderzoek van de Ariëns Kleine samenstelling, meerdere meningen/kijk/zicht op het onderzoek Kleine samenstelling, fijne sfeer Dat bij dit gesprek vanuit meerdere oogpunten/belangen (Ariëns/Domstad) gekeken wordt op hetzelfde moment Er waren niet te veel of te weinig mensen. Ieder heeft dingen kunnen zeggen, zonder de tijd en het doel kwijt te raken Actieve bijdragen van de aanwezigen To the point mentaliteit Openheid, gezamenlijk meedenken 3 e jaars helder Wat heb je nog nodig? Informatie binnen taalwerkgroep zodat het voor de toekomst gewaarborgd wordt Dat iemand mij afremt als ik te snel wil/ga in de stappen ondernemen voor het onderzoek Of onze informatie zo genoeg antwoord geeft op de onderzoeksvraag Iemand die even met me meedenkt over het onderzoek van Sandra bijvoorbeeld met oog op tijdsplanning Persoonlijk niet. Binnenkort maak ik een afspraak met S. Onderzoeksverslag tot nu toe (belangrijk deel) Feedback op de agenda vooraf Welke interventies hebben plaatsgevonden vanuit de verschillende denkvoorkeuren? BLAUW: - De linken leggen tussen meer schoolontwikkelplannen GROEN: - Agenda opgesteld door de schoolleider - Vakdocent maakt naderhand een afspraak met student over bronnen m.b.t. woordenschat - Afgebakende presentatietijd voor beide onderzoekteams ROOD: - Evaluatieblad door kkk leden in laten vullen - Ondersteuning bieden aan student GEEL: - Academische Basisschool 15

18 3.4 Stap 5: Betekenis verlenen Na de opening van de bijeenkomst van de kleine kenniskring wordt teruggeblikt op de bouwvergadering waarin de studenten de onderzoeksstappen die zij tot nu toe hebben uitgevoerd hebben gepresenteerd. Voorafgaand aan de kleine kenniskring op 14 april hebben de twee studenten die zich richten op het onderzoek naar mondeling taalgebruik per mail schriftelijk feedback ontvangen op hun voorlopige onderzoeksverslag. De twee studenten hebben in de groepen 2, 5 en 7 geobserveerd en zowel leerkrachten als leerlingen geïnterviewd. Het interview richt zich op de mening van de respondenten over kringen. Wat opvalt is dat de kringgesprekken sterk leerkrachtgestuurd zijn. Veiligheid wordt gezien als voorwaarde voor het houden van een kringgesprek. De studenten missen nog informatie over leerlijnen. De vakdocent Nederlands geeft aan dat er leerlijnen en tussendoelen mondelinge communicatie bestaan voor de groepen 1 tot en met 8. Deze doelen kunnen aangepast worden aan de behoeften van de Ariënsschool. Bij het onderzoek rond woordenschat is de theorie verwerkt. De hoofd- en deelvragen zijn deels verwerkt in het interview. Deze week of volgende week worden leerlingen geïnterviewd. De student heeft momenteel geen inhoudelijke vragen, maar wil graag informatie over stap 5. De SLB er vraagt aan de student of de betekenisverlening met het hele team of met een deel van het team plaatsvindt. Door discussie op gang te brengen kan gekomen worden tot nieuwe conclusies en kan de richting bijgesteld worden. Een van de leerkrachtondezoekers adviseert om de presentatie aan het team goed voor te bereiden. De SLB er geeft aan dat de hoofdvragen en de deelvragen daarbij als kapstok fungeren. De schoolleider stelt voor om het onderzoek alleen aan de onderbouw te presenteren tijdens een bouwvergadering. De student stuurt het onderzoek per mail naar de vakdocent en de SLB er voor feedback. Wat heeft deze bijeenkomst je opgeleverd? We moeten de taalwerkgroep betrekken bij de uitkomsten De tussenstap na stap 5 invoegen en daarom moet er een tussenmoment gepland worden voor 9 juni Doorgaande lijn, waar moeten we die zoeken > theorie. Belangrijke stap 5 en vergadering. Complimenten verslag. Feedback en aanpassing Stap 5; beeld; ideeën presentatie 16 Academische Basisschool

19 Wat heb je als prettig ervaren? Het onderzoek De theorie en input van Domstad Het proces Wat heb je nog nodig? Theoriestuk Input van Domstad Welke interventies hebben plaatsgevonden vanuit de verschillende denkvoorkeuren? BLAUW: - Aandacht op feiten. Wat heb je gedaan? GROEN: - Agenda opgesteld door de schoolleider - Focus op planning en aanpassingen tot einde schooljaar - Toevoegen extra kkk ROOD: - Evaluatieblad door kkk leden in laten vullen - Schoolleider heeft grenzen aangegeven door ruimte bij kkk lid weg te nemen om student te beschermen - Studenten complimenteren met het geleverde werk GEEL: Opnieuw stap 5: gezamenlijke betekenisverlening De 6 e kleine kenniskring van dinsdag 9 juni start met een terugblik. De student die betrokken is bij het onderzoek over woordenschat heeft vorige week stap 5 en 6 besproken tijdens de bouwvergadering. Inmiddels heeft de student ook een plan van aanpak, namelijk het idee om een woordenschatkast te maken met ongeveer 40 consolideeractiviteiten die bestaan uit stel-, spel- en doe-opdrachten. Volgende week gaat de student samen met een leerkrachtonderzoeker een kast aanschaffen. De student heeft een schets gemaakt van de ideale kast. Het is de bedoeling dat de student de kast op 30 juni gaat presenteren tijdens de bouw- of teamvergadering. De woordenschatkast sluit aan bij stap 7 uit het onderzoek (consequenties/actiepunten). Het onderzoek rond kringen is uitgevoerd tot en met stap 6. De studenten hebben nog geen plan van aanpak opgesteld, maar de bedoeling is te komen Academische Basisschool 17

20 tot een checklist met stellingen waaraan een goede kring voldoet. Ook komt er een document met daarin belangrijke begrippen, een doorgaande leerlijn met tussendoelen en voorbeelden van betekenisvolle kringen. De studenten voelen zich onzeker over stap 6. Vanuit de kleine kenniskring krijgen de studenten bevestiging dat ze goed op weg zijn. Na de terugblik gaat de schoolleider na of de studenten nog vragen hebben. De student van het woordenschatonderzoek informeert of er een budget is voor de aanschaf van een woordenschatkast. De schoolleider geeft aan dat er zeker een budget is voor de aanschaf van een kwalitatief goede kast. De studenten van het onderzoek naar kringen hebben geen vragen. Zij gaan aan de slag met hun onderzoek en laten hun onderzoeksstappen lezen door de betrokken leerkrachtonderzoeker. Tot slot volgt er een rondvraag. Een van de leerkrachtonderzoekers vraagt of er volgend schooljaar ook een kleine kenniskring zal zijn. De schoolleider geeft aan dat er ook volgend schooljaar een aantal grote en kleine kenniskringen zullen zijn. De rol van de leerkrachtonderzoeker wordt groter. Ook komen er mogelijkheden voor scholing van leerkrachtonderzoekers. Besproken zal moeten worden of en op welke wijze de kennis uit onderzoeken gedeeld kan worden met andere scholen. Een van de leerkrachtonderzoekers geeft aan geïnteresseerd te zijn in een scholing. Deze leerkracht - onderzoeker vindt een scholing zinvol en heeft behoefte aan meer kennis. Ook geeft de leerkrachtonderzoeker aan dat de bijeen komst in Amersfoort heel leuk was. Vooral om verschillen te zien tussen de studenten van de verschillende scholen. De leerkrachtonderzoeker is trots op de studenten van de Ariëns en is van mening dat zij goed werk leveren. De studenten hebben tijdens deze rondvraag geen vragen. Een andere leerkrachtonderzoeker geeft de tip om voorafgaand aan de presentatie op 30 juni ook na te denken over het vervolgtraject op de onderzoeken. De SLB er vult aan dat het vervolg niet per se een onderzoek hoeft te zijn. De vakdocent Nederlands vertelt aan de studenten dat zij nog per mail feedback kunnen vragen op hun eindproducten en eindverslag. De schoolleider vertelt dat zij en de vakdocent Nederlands bezig zijn met het schrijven van een procesverslag van het onderzoek. Na de rondvraag vult iedereen een reflectie- en evaluatieformulier in. Wat heeft deze bijeenkomst je opgeleverd? Beeld over de laatste stappen, consequenties en acties Terugblik vorige week, ingelaste kleine kenniskring Ik ben steeds enthousiaster geworden over het eindproduct, ook door de kleine kenniskring waardoor dit motiverend werkt Stand van zaken 18 Academische Basisschool

21 Afronding Studenten hebben het duidelijk voor ogen, ik kan het loslaten Inzicht in het eindresultaat (weinig concreet opgeleverd, zeker als je kijkt naar de tijdsinvestering en het aantal mensen dat aanwezig is) Afrondingsmoment Wat heb je als prettig ervaren? Kijk op een positief eindproduct Opmerking van Els: alvast kijken naar volgend schooljaar Positieve geluiden over het onderzoek Meedenken stap 6,7,8] Positieve reacties op helderheid voor de afronding Up date Stappen en planning helder Openheid Resultaat waardoor het meer gaat leven Inhoud en stappen zijn nu bij iedereen bekend Open inbreng Zinvolle eindproducten Gezien hoe studenten gegroeid zijn in hun rol als onderzoeker Rust kunnen pakken en de stappen nog eens door te lopen Datum/planningen zijn helder Wat heb je nog nodig? Tijdsplanning presentatie aan het team, hoe en wat? Dat is bekend. Laatste begeleiding van de lkr onderzoekers om het onderzoek goed af te sluiten Feedback op onderzoeksdocument Voorstel om inhoudelijk feedback geven op de eindproducten omdat dit mogelijk de kwaliteit ten goede komt Scholing Duidelijkheid over rol, inbreng, wie wat moet bewaken Opbrengsten van te voren zien Zelf meer inzicht hebben en weet hebben van onderzoek doen Uitleg door Domstad over doen van onderzoek Eindevaluatie algemeen kleine kenniskring Meer momenten kleine kenniskring rond de onderzoeksvraag, opbrengsten voor de school; pas als dit helder is verder gaan Meer gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de vergaderingen (o.a. input leveren aan de agenda) Tijdspad en planning bij de start in kaart (wat komt wanneer aan bod) Academische Basisschool 19

22 Verantwoordelijkheden, rollen en verwachtingen uitspreken Als lkr onderzoeker onderzoeken i.p.v. begeleiden bv. 1x in de 2 weken met onderzoeksteam Focus van Winfried vasthouden door elke keer terug te kijken naar de onderzoeksvraag en het doel Planning vanuit Domstad moet duidelijker en beter bewaakt worden Meer overleg in beginfase / meer tijd om te onderzoeken Goed aansluiten bij de fase van onderzoek waar de studenten zijn De tijdsplanning eerder uitzetten; wanneer moet wat af en welke vergadering moet wat gepresenteerd worden? Tijdsplanning, inlassen is lastig gebleken Evt. interne expertise invliegen bij bepaalde bijeenkomsten Bedenk welke expertise je nodig hebt bij de onderzoeksvraag Presentatie stap 5 plannen, daar wil ik als slb-er bijzijn Realiseer: onderzoek hoeft niet te leiden tot een product Kleine kenniskring afstemmen op wanneer stappen afgerond moeten worden vanuit Domstad Meer tijd onderzoekteams / vaker werken in subgroepen Begeleiding in het stappenplan door de leden kleine kenniskring Aanwezigheid van materiaal (vorige onderzoeken, boeken stappenplan) Welke interventies hebben plaatsgevonden vanuit de verschillende denkvoorkeuren? BLAUW: - Terugblikken op de laatste stappen en vooruitkijken op de afronding van de onderzoeken GROEN: - Agenda opgesteld door de schoolleider - Ruimte geven om vragen te stellen en deze gezamenlijk te beantwoorden ROOD: - Evaluatieblad door kkk leden in laten vullen met een aanvulling om algemene evaluatiepunten te noteren, niet alleen gericht op de inhoud (van de kkk) maar ook op het volledige proces GEEL: - Het beschrijven van het eindproduct van het onderzoek naar woordenschat Uit alle evaluaties zijn zeer nuttige positieve verbeterpunten gekomen. In het schooljaar zal dit het startpunt zijn van de eerste kleine kenniskringbijeenkomst. 20 Academische Basisschool

23 COLOFON Met dank aan alle deelnemers van de kleine kenniskring! Auteurs: Eindredactie: Fotografie: Vormgeving: Alice van Driel - de Jong en Ingrid Wijskamp Marja van den Eijnden VANDIJK Communicatie & Projectbegeleiding Mirjam Roest Bilthoven

24 De Academische basisschool Utrecht Amersfoort is een initiatief van de Katholieke Scholenstichting Utrecht (KSU) en de Stichting Katholiek Primair Onderwijs Amersfoort en omstreken (KPOA), in samenwerking met Hogeschool Domstad en KPC Groep. September