HOLOCAUST BIBLIOTHEEK FOTOBOEK. Het Höcker Album Auschwitz door de lens van de SS
|
|
- Saskia van der Zee
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 HOLOCAUST BIBLIOTHEEK FOTOBOEK Het Höcker Album Auschwitz door de lens van de SS
2 Het Höcker Album
3
4 Het Höcker Album Auschwitz door de lens van de SS Inleiding en redactie Christophe Busch Robert Jan van Pelt
5 Dit boek is tot stand gekomen in samenwerking met het United States Holocaust Memorial Museum in Washington D.C., het Centrum voor Holocaust en Genocide Educatie in Gent, het Kazerne Dossin: Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten in Mechelen en Uitgeverij Verbum. De foto s van het album van Karl Höcker zijn beschikbaar gesteld door het United States Holocaust Memorial Museum in Washington D.C., Verenigde Staten. Disclaimer: The assertions, arguments and conclusions contained herein are those of the contibutors and volume editors. They do not necessarily represent the opinions of the United States Holocaust Memorial Museum. Uitgeverij Verbum heeft getracht alle rechthebbenden van beeldmateriaal te achterhalen. Zij die desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden Uitgeverij Verbum BV Redactie en inleiding 2013 Christophe Busch (Kazerne Dossin, Mechelen, België) en Robert Jan van Pelt (University of Waterloo, Ontario, Canada) Vertaling artikel Aussenkommando SS-Solahütte Uitgeverij Verbum BV en Vitataal/Ania Rosikoń/Rob Pijpers Vertaling overige artikelen (indien van toepassing) Uitgeverij Verbum BV en Vitataal/Rob Pijpers Redactie vertaalde artikelen: Vitataal, Feerwerd Typografie en vormgeving Mirjam Roest, Quasi Grafische Producties, Bilthoven Druk Koninklijke Wöhrmann, Zutphen ISBN NUR 680 Meer informatie: Verbum Holocaust Bibliotheek: United States Holocaust Memorial Museum en het fotoalbum van Karl Höcker: Centrum voor Holocaust and Genocide Educatie in Gent, België: Kazerne Dossin: Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten in Mechelen, België:
6 Inhoud Voorwoord 7 Sara J. Bloomfield directeur United States Holocaust Memorial Museum Inleiding 11 Mooie tijden in Auschwitz Christophe Busch en Robert Jan van Pelt Het nieuwe Auschwitz Album 19 Auschwitz door de lens van de SS: het ontcijferen van een mysterieus album Judith Cohen en Rebecca Erbelding archivarissen United States Holocaust Memorial Museum Aus einem Deutschen Leben (Uit een Duits leven) 37 Karl Friedrich Gottlieb Höcker, de adjudant van Majdanek en Auschwitz Christophe Busch Een verworden wereld: de vernietigingskampen 77 Auschwitz en Birkenau Robert Jan van Pelt De SS in Auschwitz en de slotfase van het concentratiekamp: 111 netwerken, personeelsbeleid en massamoord Stefan Hördler De SS-Helferinnen in Auschwitz 147 Sarah M. Cushman Aussenkommando SS-Solahütte 157 Piotr Setkiewicz Grootvader in Auschwitz 169 Tilman Taube De foto s van Het Höcker Album 183 Persoonsregister 331 SS-rangen 333
7
8 Voorwoord Sara J. Bloomfield Directeur United States Holocaust Memorial Museum Historici, onderwijsgevenden en zelfs overlevenden kiezen vaak voor de lijdende vorm als ze over de Holocaust spreken of schrijven: Er werden getto s ingericht ; de Joden werden gedeporteerd ; kinderen en bejaarden werden van de overigen gescheiden en zelfs zes miljoen Joden werden vermoord. Daar zijn veel redenen voor. Soms kunnen we onmogelijk met zekerheid zeggen wie verantwoordelijk was voor de uitvoering. De SS, hulptroepen of lokale politiemannen? Tegenover het risico van een onjuiste historische weergave van de feiten doen we er dan liever het zwijgen toe. Maar er speelt ook nog iets anders mee. Bij de inrichting van de vaste expositie van het United States Holocaust Memorial Museum bijvoorbeeld werd er nadrukkelijk voor gewaakt om ongepaste aandacht aan de daders te besteden en werd ernaar gestreefd om de slachtoffers te eren, een gezicht te geven en de menselijke waardigheid en individualiteit terug te geven die hun onderdrukkers hun ontnamen. Voor een gedenkplaats die luttele decennia na het einde van de Holocaust werd ontworpen was dit de juiste benadering, maar ze werpt ook cruciale vragen op. We kunnen veel leren van de reacties van de slachtoffers, maar kunnen we de Holocaust werkelijk begrijpen zonder inzicht te verwerven in degenen die de naziideologie en de politiek van volkerenmoord ontwikkelden, zich erin schikten of er uitvoering aan gaven? Als we toekomstige genociden willen voorkomen, kunnen we dan afzien van nauwgezet onderzoek naar de daders? Het is zonder meer geruststellend om hen af te schilderen als krankzinnige monsters, die niets met ons gemeen hebben, maar het zou een gevaarlijke vergissing zijn een dergelijke strikte scheiding aan te brengen. Willen we werkelijk van de geschiedenis leren, dan moeten we ons moeite getroosten om inzicht in de daders te verwerven. Wie pleegden deze moorden? Hoe keken ze tegen hun wereld aan? Wat dreef hen? In de afgelopen jaren heeft het museum zich omstandig aan de- 7
9 8 ze kwestie gelegen laten liggen in een poging de Holocaust beter te begrijpen door niet alleen stem aan de slachtoffers te geven. In heel Europa hebben we oral histories van daders, collaborateurs en ooggetuigen vastgelegd. En we bereiden een tentoonstelling voor over collaboratie en medeplichtigheid die licht werpt op het menselijke gedrag in al zijn schakeringen, onder invloed van uiteenlopende omstandigheden, motieven en bedreigingen die in de meeste gevallen herkenning zullen oproepen bij ons allen. In het kader van deze poging om de menselijke aard te doorgronden en te begrijpen wat mensen ertoe kan brengen om dergelijke wreedheden te begaan is de ontdekking van Karl Höckers fotoalbum van de SS in haar vrije tijd zo belangrijk. Als adjudant van de laatste commandant van Auschwitz-Birkenau had Höcker als geen ander zicht op degenen die het kamp lieten functioneren, in een administratieve rol of als massamoordenaar. De foto s in het album laten, in de woorden van de befaamde historicus Christopher Browning, doodgewone mannen zien tijdens onschuldig, alledaags vertier: zingen, met de hond spelen en samen met vrienden een glas drinken. Maar deze foto s werden gemaakt in een tijd en op een plaats die allesbehalve alledaags en onschuldig waren. De foto s werden alle gemaakt op het uitgestrekte Auschwitzcomplex tussen juni en december 1944, toen de moordmachinerie van het kamp op volle toeren draaide op sommige dagen werden niet minder dan mensen gedood. In deze maanden vergasten de Duitsers meer dan Hongaarse Joden, ongeveer de helft van de vooroorlogse Joodse bevolkingsgroep in dit land. Terwijl het moorden een nieuw hoogtepunt bereikte, zien we SS-officieren en vrouwelijke assistenten op de foto s in het Höcker Album picknicken, met elkaar flirten en van versgeplukte bosbessen smullen op een zomers uitstapje. We kijken verbijsterd naar het kennelijke gemak waarmee werk en privé in elkaar overlopen. En juist dat maakt de foto s zo belangrijk. Misschien is de foto die me het meest trof die van het aansteken van de kaarsjes ter gelegenheid van het joelfeest op de kortste dag in december Het nazisme had als religie voldoende aan zichzelf, maar de nazi s onderkenden de waarde van het uitbuiten van
10 populaire symbolen. Terwijl het Sovjetleger door Polen stormde, waren Duitsers hier in Auschwitz nog druk bezig om Joden te doden en het midwinterfeest te vieren. Konden ze het gebulder van Sovjetkanonnen horen? Binnen enkele weken zou het kamp worden bevrijd. Het bestuderen van deze foto s kan ons wat er destijds gebeurde slechts een klein beetje beter laten begrijpen. Maar dat mag geen reden zijn om de ogen ervoor te sluiten. De vraag waarom de Holocaust kon gebeuren blijft een uitdaging voor historici, filosofen, theologen, sociologen, psychologen en anderen. De Holocaust is ten slotte meer dan een misdaad die de Duitsers tegenover de Joden begingen. Het is iets wat mensen andere mensen aandeden. Het leert ons dat het ondenkbare altijd denkbaar is en altijd, overal, door wie dan ook kan worden begaan. Het Höcker Album drukt ons met de neus op dat verbijsterende maar cruciale gegeven. Auteur Sara J. Bloomfield is al ruim een decennium directeur van het United States Holocaust Memorial Museum (USHMM), een instelling die wereldwijd bewustwording van de Holocaust bevordert, ontkenning van de Holocaust bestrijdt en aan preventie van genocide werkt. Ze is adviseur van musea in de hele wereld, lid van de International Auschwitz Council en is bestuurslid van de International Council of Museums/USA. Recentelijk werd haar het Officierskruis van de Orde van Verdienste van de Republiek Polen toegekend, daarnaast heeft ze verschillende eredoctoraten ontvangen. Ze trad in 1986 toe tot de planningscommissie voor het USHMM, dat destijds een project in voorbereiding was. Ze was in verschillende functies aan het museum verbonden en werd in 1999 directeur. 9
HOLOCAUST BIBLIOTHEEK. Hans Citroen. Auschwitz-de Judenrampe. vergeten spoor
HOLOCAUST BIBLIOTHEEK Hans Citroen Auschwitz-de Judenrampe vergeten spoor Auschwitz-de Judenrampe 1 Hans Citroen Auschwitz-de Judenrampe vergeten spoor 2014 2 3 Voor mijn opa en Barbara Starzyńska Inhoudsopgave
Nadere informatieAANBOD VOOR SCHOLEN
AANBOD VOOR SCHOLEN 2017-2018 MENSENRECHTEN IN KLARE TAAL! NT2 Wat vertellen de mensenrechten ons over het verleden? Leer meer over de geschiedenis van de Dossinkazerne en de holocaust. Voorwerpen en opdrachten
Nadere informatieOpdrachtenblad bij de tentoonstelling. Zie onder dit document.
Lesidee: Expositie Auswitz-Birkenau (8 t/m14 april Sweelinckplein,15 t/m 26 april MICT) Bezichtig banieren met tekst en beeldmateriaal van kamp Westerbork, Vught, het Apeldoornsche Bosch en de transporten
Nadere informatieRassenleer. Nog lager stonden volgens hem de zigeuners en vooral de joden. Dat waren geen mensen maar ongedierte, dat uitgeroeid moest worden.
De Holocaust Rassenleer Lang voordat Hitler de leider van Duitsland werd, schreef en vertelde hij over de rassenleer. Dat was een theorie die beweerde dat mensen waren verdeeld in rassen: zwakke, minderwaardige
Nadere informatieOver de grens: Holocaust Memorial Day 2017
Over de grens: Holocaust Memorial Day 2017 Op 27 januari 1945 werd het nazi-concentratiekamp Auschwitz door Sovjet-soldaten bevrijd. Tijdens de oorlogsjaren werden er in Auschwitz meer dan 1 miljoen Joden,
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatieANNE FRANK EEN HERDENKINGSTOCHT IN ACTUELE BEELDEN FRANKFURT AM MAIN AKEN AMSTERDAM KAMP WESTERBORK AUSCHWITZ-BIRKENAU BERGEN-BELSEN
ANNE FRANK EEN HERDENKINGSTOCHT IN ACTUELE BEELDEN FRANKFURT AM MAIN AKEN AMSTERDAM KAMP WESTERBORK AUSCHWITZ-BIRKENAU BERGEN-BELSEN 80 FRANKFURT AM MAIN AKEN AMSTERDAM KAMP WESTERBORK AUSCHWITZ-BIRKENAU
Nadere informatieMUSEUMFICHES PARCOURS GENOCIDE
MUSEUMFICHES PARCURS GENCIDE LEES EERST DIT In dit boekje vind je een museumparcours rond het thema genocide. Jullie werken in kleine groepjes. Elk bezoek start met de introfilm. Als je die nog niet zag,
Nadere informatieWie is verantwoordelijk?
Wie is verantwoordelijk? Anne Frank is vervolgd omdat zij joods was. Zij is één van de zes miljoen joden die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Zonder hulp van anderen had Adolf Hitler nooit zoveel
Nadere informatieKrakau. Weelde, Wonder en Waanzin. Hans van Rhoon en Eduard Evenblij
Fotoreis 14 t/m 19 oktober Krakau Weelde, Wonder en Waanzin. Hans van Rhoon en Eduard Evenblij KRAKAU We maken een reis door het heden en verleden van Krakau. De stad wordt wel het "Florence van Polen"
Nadere informatiePROJECTAANVRAAG GASTTENTOONSTELLING & EVENEMENT
PROJECTAANVRAAG GASTTENTOONSTELLING & EVENEMENT Inleiding Kazerne Dossin toont, behalve haar permanente tentoonstelling, jaarlijks ook een eigen grote tijdelijke tentoonstelling, die vijf jaar vooruit
Nadere informatieHOLOCAUST BIBLIOTHEEK. Salo Muller. Tot vanavond en lief zijn hoor! oorlogsherinneringen
HOLOCAUST BIBLIOTHEEK Salo Muller Tot vanavond en lief zijn hoor! oorlogsherinneringen Tot vanavond en lief zijn hoor! 1 Salo Muller Tot vanavond en lief zijn hoor! oorlogsherinneringen 2 3 Voor Conny
Nadere informatieWat rest is een foto
Wat rest is een foto Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum, Leeuwarden
Nadere informatieVERBETERSLEUTEL PARCOURS GENOCIDE
VERBETERSLEUTEL PARCOURS GENOCIDE Genocide op verdieping IV Het uitmoorden van een volledige bevolkingsgroep kreeg pas in 1944 een naam: genocide (volkerenmoord). De Holocaust of Shoah is de grootste en
Nadere informatieAchtergrond van het onderzoek:
Bureau van de Europese Unie voor de Grondrechten (FRA) MEMO / 26 januari 2010 De Holocaust bezien vanuit mensenrechtenperspectief: het eerste EU-brede onderzoek naar Holocaust-onderwijs en mensenrechtenonderwijs
Nadere informatieAmbitie.info. BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen
Ambitie.info BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: M. Steenbergen Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie:
Nadere informatieStudiereizen van het Bildungswerk Stanislaw Hantz naar de kampen van de Aktion Reinhardt
Témoigner. Entre histoire et mémoire Revue pluridisciplinaire de la Fondation Auschwitz 116 2013 Voyages mémoriels Studiereizen van het Bildungswerk Stanislaw Hantz naar de kampen van de Aktion Reinhardt
Nadere informatieIk en de maatschappij. Samen maar verschillend
Ik en de maatschappij Samen maar verschillend Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ruud Schinkel Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Eindredactie:
Nadere informatieVoorstel. Studenten van verschillende nationaliteiten discussieren over de Holocaust. Een e-learning project, waaronder o.a. een video-konferentie
Voorstel Studenten van verschillende nationaliteiten discussieren over de Holocaust Een e-learning project, waaronder o.a. een video-konferentie Thema De Holocaust en andere Genociden Holocaust en Sinti
Nadere informatieWERKBLAD ERNST VERDUIN
WERKBLAD ERNST VERDUIN Bron 1. foto Ernst Ernst Verduin is geboren op 22 juni 1927. Deze schoolfoto komt uit 1940. Hoe oud is hij op deze foto? Op 17 januari 1943 komt hij samen met zijn vader, moeder
Nadere informatieWerkstuk Engels Auschwitz birkenau
Werkstuk Engels Auschwitz birkenau Werkstuk door een scholier 1715 woorden 11 oktober 2011 5,2 9 keer beoordeeld Vak Engels Inhoud Bronvermelding. Pagina: 3 Wat is Auschwitz? Pagina: 4 Wat was het doel
Nadere informatieWERKBLAD KITTY WURMS
WERKBLAD KITTY WURMS Bron 1. foto Kitty Kitty Wurms is geboren op 4 oktober 1923. Deze foto is gemaakt na de oorlog, in 1945. Hoe oud is Kitty op deze foto?... Er zijn geen foto s meer van Kitty op een
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Werkblad 12 Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les 1: Wat er vooraf ging Naam: Hitler
Werkblad Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les : Wat er vooraf ging Na de Eerste Wereldoorlog gaat het slecht met Duitsland. Het land moet veel geld Hitler betalen aan de winnaars van de oorlog. De leider van
Nadere informatieBRON 4. Serviërs die zijn verbannen uit de onafhankelijke staat Kroatië, een satellietstaat van nazi-duitsland
BRON 4 Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden miljoenen mensen het slachtoffer van massa-executies, deportaties, honger, dwangarbeid, concentratiekampen en bombardementen. Vluchtelingen en bannelingen Serviërs
Nadere informatieHOLOCAUST BIBLIOTHEEK. Sophia van Heeks. De oorlog bestond niet. Waar was mijn vader toen Otto Frank langs kwam?
HOLOCAUST BIBLIOTHEEK Sophia van Heeks De oorlog bestond niet Waar was mijn vader toen Otto Frank langs kwam? De oorlog bestond niet Sophia van Heeks De oorlog bestond niet Waar was mijn vader toen Otto
Nadere informatieWERKBLAD LOTTY VEFFER
WERKBLAD LOTTY VEFFER Zoek aanvullende informatie op internet: www.joodsmonument.nl en www.joodsekindereninkampvught.nl Bron 1. foto Lotty Lotty Veffer is geboren op 10 juli 1921. Deze foto komt uit 1940.
Nadere informatieLesbrief Van Papa, voor Sammie
Lesbrief Van Papa, voor Sammie 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Introductie 4 Tweede Wereldoorlog 5 Concentratiekamp 6 Stripverhaal (opdracht) 8 Collage maken (opdracht) 9 Colofon 10 2 Inleiding Voor u ligt
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Ze laten zien dat ze geen leger meer willen. Werkblad 12 Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les 1: Wat er vooraf ging Naam:
Werkblad Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les : Wat er vooraf ging Na de Eerste Wereldoorlog gaat het slecht met Duitsland. Het land moet veel geld Hitler betalen aan de winnaars van de oorlog. De leider van
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet. Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni Geachte aanwezigen,
Toespraak Gerdi Verbeet Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni 2016 Geachte aanwezigen, Dank voor de uitnodiging om hier te komen spreken in Doorn, dichtbij Den Dolder
Nadere informatieInternationale Dag van de Roma - zigeunerhaat in Europa en erkenning door de EU van de herdenkingsdag van de genocide op Roma tijdens WO II
EUROPEES PARLEMENT 2014-2019 AANGENOMEN TEKSTEN P8_TA(2015)0095 Internationale Dag van de Roma - zigeunerhaat in Europa en erkenning door de EU van de herdenkingsdag van de genocide op Roma tijdens WO
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 7 De plaats van het delict 9 Verdachte nummer één: Cultuur 15 Verdachte nummer twee: Commitment 21
Inhoud Voorwoord 7 De plaats van het delict 9 Verdachte nummer één: Cultuur 15 Verdachte nummer twee: Commitment 21 Bespiegelingen over Cultuur en Commitment 25 Verdachte nummer drie: Initiatief 28 Verdachte
Nadere informatieMSK geeft schilderijen Frits Van den Berghe terug aan erfgenamen
MSK geeft schilderijen Frits Van den Berghe terug aan erfgenamen In Gent werden op 27 september 2017 twee schilderijen van Frits Van den Berghe overdragen aan de erfgenamen van de originele eigenaar, Emile
Nadere informatieVoor de opleider WERKVORM 5: VOOR DE OPLEIDER (1) ROLLEN
WERKVORM 5: VOOR DE OPLEIDER (1) ROLLEN Slachtoffers, daders, helpers en omstanders In deze werkvorm maken docenten (in opleiding) kennis met vier rollen en leren zij deze toepassen in onderwijssituaties.
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Joden vervolging in de 2e WO
Werkstuk Geschiedenis Joden vervolging in de 2e WO Werkstuk door een scholier 1359 woorden 21 februari 2004 6,1 464 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Wat is jodenvervolging? Verplichte
Nadere informatieGELOOFSGEMEENSCHAP Reiderland - B.J.ADER EN J.A.ADER-APPELS - YAD VASHEM
GELOOFSGEMEENSCHAP Reiderland - B.J.ADER EN J.A.ADER-APPELS - YAD VASHEM Groot is de voorbije decennia de verbondenheid van de Geloofsgemeenschap Reiderland met ds. Ader, zijn vrouw en de Aderstichting
Nadere informatieDE DEPORTATIES VAN JODEN UIT DE DOSSINKAZERNE
Inhoud WOORD VOORAF 9 INLEIDING 11 DE JOODSE GEMEENSCHAP IN BELGIË VOOR EN BIJ HET BEGIN VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG 15 Joden vluchten uit Nazi-Duitsland, Oostenrijk en Polen 15 België als opvangland in
Nadere informatieNaam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking
Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Jodenvervolging in Duitsland De reden dat de joden vervolgd en vermoord werden tijdens de Tweede Wereldoorlog was, dat de joden rijk en succesvol
Nadere informatieAbdelkrim, parcours van een vrijheidsstrijder
Abdelkrim, parcours van een vrijheidsstrijder Eerste druk, augustus 2012 2012 Ali Idrissi Vertaald door: Mustafa Aarab Correcties: Haala Aarab Foto s: privécollectie Aischa Abdelkrim Alkhattabi isbn: 978-90-484-2550-1
Nadere informatieSire, Geachte ministers uit binnen- en buitenland, Heren en dames ambassadeurs, Mevrouw de gouverneur, Mijnheer de burgemeester, Dames en heren,
TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER VAN ECONOMIE, BUITENLANDS BELEID, LANDBOUW EN PLATTELANDSBELEID Opening Kazerne Dossin 26 november 2012 Sire, Geachte ministers
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Auschwitz Birkenau
Werkstuk Geschiedenis Auschwitz Birkenau Werkstuk door een scholier 1790 woorden 6 februari 2004 6,5 101 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Concentratie- en vernietigingskampen Auschwitz symboliseert massamoord,
Nadere informatieWie is Wie? Zet het nummer van het bijschrift bij de goede foto.
Wie is Wie? Zet het nummer van het bijschrift bij de goede foto. (28 september 1942) Het benauwt me ook meer dan ik zeggen kan dat we nooit naar buiten mogen, en ik ben erg bang dat we ontdekt worden en
Nadere informatie1. Een jaar geleden stonden wij hier ook. De tekst die ik toen uitsprak eindigde met: Blijf herdenken en blijf meedoen. Omdat wegkijken niet helpt.
1. Een jaar geleden stonden wij hier ook. De tekst die ik toen uitsprak eindigde met: Blijf herdenken en blijf meedoen. Omdat wegkijken niet helpt. Er is in het afgelopen jaar veel gebeurd en niet altijd
Nadere informatieWelke woorden komen bij je op als je deze beelden ziet?
Welke woorden komen bij je op als je deze beelden ziet? Slavernij in de geschiedenis van Nederland 1 Een niet zo fraai verleden In de loop van de geschiedenis werden mensen vaak misbruikt. Enkele trieste
Nadere informatieDavid E. Fishman. De boekensmokkelaars. Vertaald uit het Engels door Jan van den Berg en Piet Dal
David E. Fishman De boekensmokkelaars Vertaald uit het Engels door Jan van den Berg en Piet Dal Elisan Kom, kom naar me toe Mijn schat, mijn zoet, mijn oogappel Kom toch tevoorschijn k Wil met je samen
Nadere informatieInleiding. 1. De Holocaust als ijkpunt in onderzoek naar genocide
Inleiding De moord op een heel volk of een bevolkingsgroep wordt wel de grootste misdaad onder de misdaden genoemd. In het Engels: the crime of all crimes. Het grenzeloze massale geweld tegenover een groep
Nadere informatieWERKBLAD KITTY WURMS
WERKBLAD KITTY WURMS Bron 1. foto Kitty Kitty Wurms is geboren op 4 oktober 1923. Deze foto is gemaakt na de oorlog, in 1945. Hoe oud is Kitty op deze foto? of.. Er zijn geen foto s meer van Kitty op een
Nadere informatieDe Tweede Wereldoorlog herdacht. Een vergelijking tussen Nederland en Duitsland
De Tweede Wereldoorlog herdacht Een vergelijking tussen Nederland en Duitsland Nationale herdenking in Nederland Hebben we in Nederland de oorlog altijd zo herdacht? - een kleine herdenkingsgeschiedenis
Nadere informatieJoods erfgoed En blijf ons verhaal van die onvoorstelbare plundering vertellen, schrijft Avraham Roet. 8 februari 2019 Hang geroofde kunst op
AiA Art News-service 8 februari 2019 Hang geroofde kunst op Joods erfgoed En blijf ons verhaal van die onvoorstelbare plundering vertellen, schrijft Avraham Roet. Illustratie Anne Caesar van Wieren Is
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatieKAZERNE DOSSIN Mechelen
KAZERNE DOSSIN Mechelen 476 2 476.Kazerne Dossin.Mechelen OPDRACHTGEVER Vlaamse Gemeenschap PROJECTARCHITECT b0b Van Reeth PROJECTTEAM b0b Van Reeth, Philip Aguirre Y Otegui, beeldend kunstenaar, Filip
Nadere informatieIk en de maatschappij. Online
Ik en de maatschappij Online Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Mieke Lens Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Eindredactie: Daphne Ariaens Titel:
Nadere informatieTIJDLIJN WOII
1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 TIJDLIJN WOII 1939 1 SEPTEMBER (begin van de Tweede Wereldoorlog) Nazi-Duitsland valt Polen binnen Er wordt een straatverbod voor Duitse Joden ingevoerd Hitler voert
Nadere informatieGEEF ZE EEN GEZICHT Herinneringsproject van het Kazerne Dossin-Documentatieteam o.l.v. Dorien STYVEN
1 GEEF ZE EEN GEZICHT Herinneringsproject van het Kazerne Dossin-Documentatieteam o.l.v. Dorien STYVEN Genomineerde Helden en Heldinnen Erfgoedprijs 2017 Provincie Antwerpen Geef ze een gezicht (https://beeldbank.kazernedossin.eu/)
Nadere informatieTaal op niveau Luisteren Op weg naar niveau
Taal op niveau Luisteren Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Annemieke Struijk Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Edu Actief b.v. Meppel Illustraties:
Nadere informatieDe concentratiekampen en vernietigingspolitiek van de nazi s in hun historische context 1914-1945
Vragenlijst bij de tentoonstelling van de Auschwitz Stichting: De concentratiekampen en vernietigingspolitiek van de nazi s in hun historische context 1914-1945 door Guy PEETERS, leerkracht Sint-Lutgardisinstituut,
Nadere informatieTaal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau
Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Elma Draaisma Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Annemieke Struijk en
Nadere informatieOver de Maas. Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen. Harrie Bloemen
Voor Fritz - 1 - - 2 - Over de Maas Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen Harrie Bloemen - 3 - - 4 - Harrie bij de resten van een ontplofte nevelwerper raket, lente 1946 in de achtertuin -
Nadere informatie. Dat men niet zal vergeten, dat men zal blijven herdenken. Dat men niet zal vergeten, dat men zal blijven herdenken.
Speech van Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, tijdens de lunchbijeenkomst na de Auschwitzherdenking op 28 januari 2007, in de RAI te Amsterdam. Dames en heren, vrienden
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieHolocaust Memorial Day 2016
Holocaust Memorial Day 2016 Marc Van Berkel Dames en heren, beste collega s, beste studenten, Het is vandaag 27 januari. Op deze dag wordt in veel delen van de wereld de bevrijding van het concentratie-
Nadere informatieLodewijk het lieve beestje
Lodewijk het lieve beestje Uitgeverij, training en diensten Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Force digitale producties Illustraties:
Nadere informatieScholen herdenken vermoorde leraar
ANALYSE MAATSCHAPPELIJK VRAAGSTUK: ZINLOOS GEWELD tekst 26 NOS-nieuws van 16 januari 2004: Scholen herdenken vermoorde leraar Scholen in het hele land hebben om 11.00 uur één minuut stilte in acht genomen
Nadere informatiebetreffende de herdenking van de honderdste verjaardag van de Armeense genocide
ingediend op 328 (2014-2015) Nr. 1 22 april 2015 (2014-2015) Voorstel van resolutie van Karim Van Overmeire, Ward Kennes, Jean-Jacques De Gucht, Marc Hendrickx, Bart Somers en Karl Vanlouwe betreffende
Nadere informatieANNE FRANK EEN HERDENKINGSTOCHT IN ACTUELE BEELDEN FRANKFURT AM MAIN AKEN AMSTERDAM KAMP WESTERBORK AUSCHWITZ-BIRKENAU BERGEN-BELSEN
ANNE FRANK EEN HERDENKINGSTOCHT IN ACTUELE BEELDEN FRANKFURT AM MAIN AKEN AMSTERDAM KAMP WESTERBORK AUSCHWITZ-BIRKENAU BERGEN-BELSEN 80 FRANKFURT AM MAIN AKEN AMSTERDAM KAMP WESTERBORK AUSCHWITZ-BIRKENAU
Nadere informatieAnne Frank, haar leven
Anne Frank, haar leven Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl
Nadere informatiePlanting Seeds. Auschwitz Birkenau. of Healing. Tibetaans Boeddhistisch Project op het terrein van. 26 tot 30 september 2016
Planting Seeds of Healing Tibetaans Boeddhistisch Project op het terrein van Auschwitz Birkenau 26 tot 30 september 2016 Net als de zon, die ontelbare stralen uitzendt, is compassie de bron van alle innerlijke
Nadere informatie6,4. Praktische-opdracht door een scholier 1492 woorden 21 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Deelvragen:
Praktische-opdracht door een scholier 1492 woorden 21 maart 2007 6,4 59 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Deelvragen: 1 Hoe is Auschwitz ontstaan? 2 Waar diende Auschwitz voor? 3 Wat gebeurde er allemaal
Nadere informatieHerinneren om vooruit te kijken
Kazerne Dossin in Mechelen Herinneren om vooruit te kijken 25484 Joden en 352 zigeuners waren hier Kazerne Dossin brengt de Belgische holocaust in herinnering en onderzoekt tegelijk de mechanismen van
Nadere informatieIk en de maatschappij. Vrije tijd
Ik en de maatschappij Vrije tijd Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Mieke Lens Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Eindredactie: Daphne Ariaens Titel:
Nadere informatieOnder de Hoge Bescherming van ZM de Koning. De Trein der naar Auschwitz - Birkenau Mei 2012
Onder de Hoge Bescherming van ZM de Koning De Trein der 1000 naar Auschwitz - Birkenau Mei 2012 1. Inleiding: In 1995 organiseerden de stad Namen en de Auschwitz Stichting een groot herinneringsproject:
Nadere informatieMUSEUMFICHES PARCOURS ANGST EN VERZET
MUSEUMFICHES PARCOURS ANGST EN VERZET 2 LEES EERST DIT In dit boekje vind je een museumparcours rond het thema angst en verzet. Jullie werken in kleine groepjes. Elk bezoek start met de introfilm. Als
Nadere informatieEn dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen.
En dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen. Geschiedenis In het stadje Auschwitz (Pools: Oswiecim) ligt stille getuige
Nadere informatieToespraak Jet Bussemaker, Lid College van Bestuur van de UvA/Hva en voormalig staatssecretaris van VWS, op 11 april 2012.
Toespraak Jet Bussemaker, Lid College van Bestuur van de UvA/Hva en voormalig staatssecretaris van VWS, op 11 april 2012. Dames en heren, Op 11 april 1945, begin van de middag, werd Buchenwald door het
Nadere informatieDe essentie van het geluk
De essentie van het geluk Ook verschenen van Zijne Heiligheid de Dalai Lama bij Xander Uitgevers De diepte van het zijn (2013) De kunst van relaties (2013) Geloven in harmonie (2013) Open je hart (2013)
Nadere informatieMijn vader Nicolas Gurowitsch is bevrijd in kamp Westerbork. Over zijn geschiedenis is een mooi bevrijdingsportret
Bijdrage Rob Gurowitsch Mijn vader Nicolas Gurowitsch is bevrijd in kamp Westerbork. Over zijn geschiedenis is een mooi bevrijdingsportret geschreven, u kunt dat nalezen op de website van de bevrijdingsportretten.
Nadere informatieKAZERNE DOSSIN, HET MUSEUM Prof. dr. Herman Van Goethem, Universiteit Antwerpen Curator Kazerne Dossin
KAZERNE DOSSIN, HET MUSEUM Prof. dr. Herman Van Goethem, Universiteit Antwerpen Curator Kazerne Dossin In 1942-1944 gebruikten de nazi s de 18 de -eeuwse Dossinkazerne te Mechelen als transitgevangenis
Nadere informatieAMBITIE.info. BPV Werken in de detailhandel
AMBITIE.info BPV Werken in de detailhandel Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: M. Steenbergen Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: R. van Midde Vormgeving:
Nadere informatie* De Duitse bezetting van Nederland. Tijd van wereldoorlogen. 1900 1950. 9.6 De bezetting van Nederland. (9.6)
De bezetting van Nederland (9.6) Onderzoeksvraag: Hoe onderging Nederland de bezetting door Duitsland en hoe onderging Nederlands Indië de Japanse bezetting? Kenmerkende aspecten: * De Duitse bezetting
Nadere informatieAls ik morgen niet op transport ga, ga ik s avonds naar de revue. Kamp Westerbork in brieven, dagboeken en memoires (1942-2010) E.M.
Als ik morgen niet op transport ga, ga ik s avonds naar de revue. Kamp Westerbork in brieven, dagboeken en memoires (1942-2010) E.M. Moraal Samenvatting Opgericht als vluchtelingenkamp in 1939 voor de
Nadere informatieJ A N U A R I
A L G E M E E N De is ontwikkeld om tussendoor of als start van een les uit te voeren. Het is een korte opdracht waarbij leerlingen en wellicht ook uzelf worden geïnspireerd om met (een onderdeel van de)
Nadere informatieHoe heetten de zonen van Adam en Eva?
Hoe heetten de zonen van Adam en Eva? Genesis 4:1-2, eerste deel 1 En Adam had gemeenschap met Eva, zijn vrouw, en zij werd zwanger en baarde Kaïn, en zei: Ik heb een man van de HEERE gekregen! 2 En zij
Nadere informatieWERKBLAD JUDITH WURMS
WERKBLAD JUDITH WURMS Bron 1. foto Judith Judith Wurms is geboren op 23 juli 1932. Op deze foto is ze 9 of 10 jaar oud. Bestudeer de foto. Bij welke gelegenheid is deze genomen? Bron 2. foto moeder Op
Nadere informatieIn het spoor van de Shoah
In het spoor van de Shoah Verslag van een beklijvende herinneringsreis - Belzec - Studiereis Stichting Auschwitz - Auschwitz in Gedachtenis vzw - editie 2015 Verslag door Simon Schepers (Bijzonder Comité
Nadere informatie35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1
35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten
Nadere informatieTijdloze mechanismen en de normalisering van ongehoord politiegeweld: Antwerpen in 1942
Tijdloze mechanismen en de normalisering van ongehoord politiegeweld: Antwerpen in 1942 Prof. dr. Herman Van Goethem Gewoon hoogleraar Universiteit Antwerpen Conservator Kazerne Dossin - Memoriaal, Museum
Nadere informatieEerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders
Leo Leeuwtje Eerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders isbn: 9789048431052 nur: 282 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog
Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit
Nadere informatieGeorgie Dom. Hart & vaten gezond. Informatie en preventie
Georgie Dom Hart & vaten gezond Informatie en preventie 1 e druk, augustus 2010 Copyright 2010 Consumentenbond, Den Haag Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden Inlichtingen Consumentenbond
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet. Nationale Holocaust Herdenking Amsterdam, 31 januari Geachte aanwezigen, dames en heren,
Toespraak Gerdi Verbeet Nationale Holocaust Herdenking Amsterdam, 31 januari 2016 Geachte aanwezigen, dames en heren, De Tweede Wereldoorlog ligt alweer een hele tijd achter ons, inmiddels 71 jaar. Toch
Nadere informatie2 Het is ook niet zo dat de Februaristaking die we hier vandaag herdenken een halt heeft kunnen toeroepen aan de deportatie van en de moord op de Jode
1 Dames en heren, Zoals de Zaanstreek elk jaar de Februaristaking herdenkt, zo heeft Heusden, waar ik hiervoor burgemeester was, ook een jaarlijkse herdenking van een bepalend moment uit de Tweede Wereldoorlog.
Nadere informatieDie week hoort hij van zijn moeder dat hij, zijn zus en zijn moeder terug gaan naar Berlijn, omdat het daar veiliger is.
6,7 Boekverslag door Bram 1067 woorden 19 keer beoordeeld 22 november 2014 Auteur John Boyne Genre Oorlogsroman Eerste uitgave 2006 Vak Nederlands Methode Nieuw Nederlands Zakelijke gegevens Titel: De
Nadere informatieTOESPRAAK TER GELEGENHEID VAN DE BOEKPRESENTATIE EN DE OPENING VAN DE TENTOONSTELLING IN MEMORIAM DD. 9/2/2012 IN DE PORTUGESE SYNAGOGE AMSTERDAM
TOESPRAAK TER GELEGENHEID VAN DE BOEKPRESENTATIE EN DE OPENING VAN DE TENTOONSTELLING IN MEMORIAM DD. 9/2/2012 IN DE PORTUGESE SYNAGOGE AMSTERDAM Mijnheer de burgemeester, geachte aanwezigen, Ezechiël
Nadere informatieKAMER VOOR ONPARTIJDIGHEID EN BESCHERMING VAN MINDERJARIGEN
KAMER VOOR ONPARTIJDIGHEID EN BESCHERMING VAN MINDERJARIGEN ZAAK R. R. t. NV VLAAMSE RADIO- EN TELEVISIEOMROEP (dossier nr. 2010/0506) BESLISSING nr. 2010/022 29 maart 2010 R. R. t. VRT 1 In de zaak van
Nadere informatieArigato. opdrachtenblad. Regie: Anielle Webster Scenario: Sandra Beerends Jaar: 2012 Duur: 10 minuten
Arigato opdrachtenblad Regie: Anielle Webster Scenario: Sandra Beerends Jaar: 2012 Duur: 10 minuten Lesuurpakket Arigato Thema s: oorlogsverleden; mensenrechten; vergeven; herdenken. Verdiepingsopdrachten:
Nadere informatieAmbitie.info. BPV De winkel verzorgen
Ambitie.info BPV De winkel verzorgen Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: M. Steenbergen Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: R. van Midde Vormgeving:
Nadere informatieFabritius, schilder van Het puttertje
Fabritius, schilder van Het puttertje www.meulenhoff.nl Deborah Davis Fabritius, schilder van Het puttertje Leven en werk van een zeventiende-eeuwse meester Uit het Engels vertaald door Annemie de Vries
Nadere informatieFuncties en Invalshoeken Kunst
Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende
Nadere informatieExcellentie, geachte heer Snep, burgemeester Laesicke, professor Morsch, beste Nederlandse vrienden, geachte dames en heren,
Toespraak van Bondsminister dr. Barbara Hendricks ter gelegenheid van de bijeenkomst op de Nederlandse nationale dag van de Dodenherdenking op 4 mei 2015 in de Gedenkstätte Sachsenhausen Excellentie, geachte
Nadere informatiechevy stevens bij uitgeverij cargo
Onwetend chevy stevens bij uitgeverij cargo Vermist Chevy Stevens Onwetend Vertaald door Paul Witte 2011 de bezige bij amsterdam Cargo is een imprint van uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam Copyright 2011
Nadere informatie