KAZERNE DOSSIN Mechelen

Transcriptie

1 KAZERNE DOSSIN Mechelen 476

2 2 476.Kazerne Dossin.Mechelen

3 OPDRACHTGEVER Vlaamse Gemeenschap PROJECTARCHITECT b0b Van Reeth PROJECTTEAM b0b Van Reeth, Philip Aguirre Y Otegui, beeldend kunstenaar, Filip Descamps, ingenieur bouwfysica en akoestiek, Dirk Jaspaert, ingenieur stabiliteit, Edwin Oostmeijer, filosoof, schrijver, ontwikkelaar, Paul Van Beek, landschapsarchitect, Charles Vermaas, landschapsarchitect, Bart Verschaffel, filosoof, Marco Arts, medewerker awg architecten, Dirk Pauwels, medewerker awg architecten, Jonas Van de Walle, medewerker awg architecten Bob Van Abbeyen, medewerker awg architecten Vicente Serra Sirerol, medewerker awg architecten ONTWERP UITVOERING LOCATIE Mechelen KAZERNE DOSSIN - MEMORIAAL, MUSEUM EN DOCUMENTATIECENTRUM OVER HOLOCAUST EN MENSENRECHTEN. 3 De Dossinkazerne werd in 1756 opgetrokken en fungeerde achtereenvolgens als onderkomen voor Oostenrijkse en Belgische soldaten. Vanaf juli 1942 tot de bevrijding in 1944 functioneerde de kazerne als SS-Sammellager voor Joden en Zigeuners. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog kreeg het gebouw als school voor de administratie van de Krijgsmacht zijn oorspronkelijke functie terug. In 1975 echter verhuisde dit militaire instituut, waarna de Kazerne Dossin in verval raakte. In de jaren 80 werd het complex daarom in appartementen opgedeeld. Enkel de voorvleugel bleef in handen van de Vlaamse Gemeenschap die er het huidige Museum voor Deportatie en Verzet in heeft ondergebracht. Op de binnenkoer, de plek die symbool staat voor veel van de gruwel, is een halfverdiepte ondergrondse parkeergarage gemaakt. Op vraag van de Vereniging van de Joodse Weggevoerden in België - Dochters en zonen van de deportatie (VJWB) en het Centraal Israëlitisch Consistorie van België (CICB) werd daarbij ook ruimte vrijgemaakt voor een museum over de periode waarin de kazerne als verzamelkamp dienstdeed. Het Joods Museum van Deportatie en Verzet (JMDV) werd op 7 mei 1995 plechtig ingehuldigd door Zijne Majesteit Koning Albert II en 6 jaar later gaf de Vlaamse Regering haar goedkeuring aan het basisconcept dat moest leiden tot de oprichting van het vernieuwde museum: Kazerne Dossin Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten. De ontwerpopdracht omvat 4 delen: - De renovatie van de voorvleugel van het kazernegebouw tot memoriaal, documentatiecentrum en hoofdvestiging van de vzw Kazerne Dossin - De oprichting van een nieuwbouw museum - De aanleg van de openbare ruimte tussen beide gebouwen. - De inrichting van de tentoonstellingsruimtes (permanente tentoonstelling)

4 4 476.Kazerne Dossin.Mechelen

5 DEEL1: VERBOUWING KAZERNE DOSSIN 5 Vanuit de Dossinkazerne werden in de tweede wereldoorlog ( Joden en 351 zigeuners) mensen gedeporteerd naar concentratiekampen in Duitsland en Polen. Daarom is de hele site geen gewone museale locatie maar een plaats van herinnering. De oude site moet een memoriaal zijn voor de vele nabestaanden van de gedeporteerden. De 18de-eeuwse Dossinkazerne maakt de sterkte van het museum uit, omdat het gebouw een uniek baken is in de geschiedenis van de Shoah. De kazerne is immers de materiële getuige van het grootste oorlogsmisdrijf ooit op Belgisch grondgebied gepleegd, in het kader van een genocide. In het gerenoveerde kazernegebouw wordt dan ook een uitgebreide memoriaalruimte voorzien. Deze ruimte, de meest publieke, neemt een deel van het gelijkvloers in en gaat door tot in de kelder van het kazernegebouw. Deze laatste is een donkere ruimte en wordt behoudt zoals het was. De kelder wordt gebruikt om een gedachtenmuur te maken. Deze is onaf en bevat spleten naar analogie met de klaagmuur. Mensen kunnen hier hun herinnering of boodschap kwijt. De rest van de voorvleugel wordt ingevuld met werk- en onderzoeksruimtes, een documentatiecentrum met bibliotheek, archief en documentatieplaatsen, vergaderruimtes en overige faciliteiten. Deze functies worden op een overzichtelijke manier verdeeld over drie verdiepingen en met elkaar verbonden door een centrale lift en twee trappenkokers. Naast de verbouwing van de voorvleugel, wordt de gevel van het volledige kazernegebouw gerenoveerd en als geheel hersteld. Aan het binnenplein van de kazerne wordt niet geraakt.

6 6 476.Kazerne Dossin.Mechelen

7 7

8 8 476.Kazerne Dossin.Mechelen

9 9

10 Kazerne Dossin.Mechelen

11 11

12 Kazerne Dossin.Mechelen

13 DEEL2: NIEUWBOUW MUSEUM VOOR DEPORTATIE EN VERZET 13 Het nieuwe museum zal een permanente tentoonstelling bevatten maar ook ruimte maken voor een historische kadering en voor actuele onderwerpen als genocide en burgeroorlog. Voor dit alles is de voorvleugel van het kazernegebouw te klein. Anders dan men zou denken wordt het museum niet in het gebouw zelf, de plek waar het gebeurde, ondergebracht, maar moet ruimte worden gezocht op de plek van het tegenoverliggende arresthuis. Het plein tussen beide gebouwen, belast met een verkeersknooppunt, moet de verbinding realiseren. Het oude arresthuis heeft een bepaalde historische waarde maar is niet geheel bruikbaar als museum. Daarenboven staat het symbool voor de Duitse bezetting. Om deze redenen wordt het gebouw niet in zijn geheel bewaard, maar als fragmenten, zoals Grassi het bedoelde met nature morte. De fragmenten worden opgenomen in een nieuwe muur rondom het museum en als afscherming voor het plein. Deze muur volgt de contouren van het terrein en is de verderzetting van de oude stadsmuur waar de beulen van Breendonk werden omgebracht. Het nieuwe gebouw staat deels binnen en deels op deze muur. Waar het niet op de muur rust, staat het op gietijzeren kolommen. Tussen gebouw en muur zit een glazen dak dat licht op de gelijkvloerse verdieping brengt. Er wordt ingezet op een monoliet, neutraal en flexibel volume, opgebouwd uit 3 gelijke vloeren en een dakverdieping. Twee trappen verbinden de zalen. De zalen zijn verduisterd. Het licht sijpelt via de open trapzones van boven naar beneden door. De hoogste verdieping baadt in het daglicht. Hier bevindt zich het auditorium, een bezoekersruimte en een decompressieruimte in open lucht. Van op het rondlopende balkon kan men terug kijken naar de kazerne. De binnenkoer van de Kazerne is net wel zichtbaar vanuit de terras, de plek waar het gebeurde.

14 Kazerne Dossin.Mechelen

15 15

16 Kazerne Dossin.Mechelen

17 17

18 Kazerne Dossin.Mechelen

19 19

20 Kazerne Dossin.Mechelen

21 DEEL3: HERAANLEG VEN DE MUSEUMPLEIN 21 Tussen het gerenoveerde kazernegebouw en het nieuwe museum wordt de openbare ruimte opnieuw ingericht waardoor beide gebouwen met elkaar worden verbonden en een herkenbare gemeenschapsplaats wordt gevormd in de stad. De weg tussen de twee gebouwen wordt herleid tot een minimum. De footprint van de muur waarop het nieuwe museum wordt gebouwd, wordt op maaiveld herkenbaar doorgezet tot aan het hoek van het kazernegebouw. Vanaf die hoek wordt het een keermuur tegen het verkeer en beschermt het de bezoekers vanaf de autocarhaven naar het plein. De bestaande uitvalsweg vanuit de binnenstad tot op de ringweg blijft bestaan, maar beperkt door een gedeeltelijke opening in deze wand. De gedenkplaten aan de kazernegevel en het monument blijven ter plaats. Van de beplanting wordt de prachtige treurwilg bewaard. Vier van de oude geknotte lindes, die achter het voormalige arresthuis getuige waren van de laatste publieke executie van oorlogsmisdadigers in België, komen als stille getuigen op het plein te staan. Door nu dit plein in te richten op de wijze en met de materialen waarmee men enkele jaren geleden de straten en pleinen in het stadscentrum rond kathedraal en raadhuis opnieuw heeft gemaakt, wordt dit plein één van de markante pleinen van de historische stad. Maar nu niet met levendige terrasjes, doch met het museum, memoriaal, documentatiecentrum en de doorgang naar de binnenplaats. Er is het plein, dat zo op het eerste gezicht een normale en authentieke plek inneemt in de stad. De kazerne en de binnenplaats in de kazerne hervinden hun plek aan de straat. Achter het nieuwe gebouw bevindt zich het predikherenklooster met kloostertuin, jammer genoeg niet in handen van de Vlaamse Gemeenschap. Met de tijd zou de oude tuin kunnen worden hersteld zodat de site als geheel nog aan kracht kan winnen.

22 Kazerne Dossin.Mechelen

23 23

24 476 KAZERNE DOSSIN Mechelen