Eurofiber pleit voor nationale samenwerking bij aanleg 5G NEDERLAND DREIGT HAAR DIGITALE KOPPOSITIE TE VERLIEZEN

Transcriptie

1 Eurofiber pleit voor nationale samenwerking bij aanleg 5G NEDERLAND DREIGT HAAR DIGITALE KOPPOSITIE TE VERLIEZEN

2 2 3 Inhoudsopgave Oproep tot dialoog, regie en samenwerking voor een succesvolle 5G uitrol Grote ambities in het gigabit tijdperk 5G netwerk is fundamenteel anders dan 4G Voorkomen van verspilling en chaos Wie neemt het voortouw in de 5G aanleg? Oproep tot een nationale samenwerking voor een succesvolle 5G aanleg Eurofiber is marktleider in de grootzakelijke markt en publieke sector van hoogwaardige digitale infrastructuur. Zo is 71% van de ziekenhuizen aangesloten op het Eurofiber glasvezelnetwerk. 75% van de Nederlandse studenten doen een beroep op het slimme netwerk via aangesloten onderwijsinstellingen. Eurofiber faciliteert meer dan 60% van de gas- en elektra-aansluitingen. Met het open glasvezelnetwerk biedt Eurofiber bedrijven, overheden en non-profitorganisaties een toekomstvaste slimme digitale infrastructuur. Organisaties hebben via het open netwerk de vrijheid zelf diensten, toepassingen en aanbieders te kiezen. Daarmee maakt Eurofiber de weg vrij voor een Smart Society. Meer informatie op Oproep tot dialoog, regie en samenwerking voor een succesvolle uitrol van 5G Dit document is met grote zorg samengesteld. Aan deze informatie kunnen evenwel geen rechten worden ontleend en Eurofiber is niet aansprakelijk voor schade die het gevolg is van het gebruik van de informatie uit dit document. Aan de vooravond van de uitrol van de nieuwe generatie mobiele netwerktechnologie 5G is de discussie losgebarsten over het tijdig vrijmaken van voldoende frequentiespectrum. Maar er is veel meer aan de hand. De uitrol van 5G netwerken vraagt om een hele andere aanpak dan de implementatie van 4G. Dat is een grote opgave voor de BV Nederland. Zonder dialoog, regie en samenwerking dreigt een chaos te ontstaan. Zowel op financieel vlak als op praktisch gebied. Gemeenten worden overspoeld met aanvragen voor grootschalige aanleg van kabels en leidingen. Ook burgers kunnen in opstand komen door enorme graafoverlast en de groei van het aantal antennes als er geen regie is. Zonder samenwerking werken we bovendien verspilling in de hand. Tenslotte stijgen kosten naar een onverantwoord niveau als er geen sprake is van gezamenlijke ambitie en aanpak. Burgers kunnen daarmee niet opgezadeld worden. Eurofiber roept Mobiele Netwerk Operators (MNO s), overheid en gemeenten op tot structurele dialoog, regie en samenwerking om de aanleg van de benodigde netwerkinfrastructuur voor de nieuwe generatie 5G in goede banen te leiden. Dat begint bij de erkenning van de operationele, financiële en maatschappelijke uitdagingen bij de uitrol. Verder Handen ineenslaan voor een geregisseerde aanpak voor 5G aanleg moet er meer aandacht komen voor een stijgende behoefte aan onderliggende vaste netwerkfaciliteiten voor 5G. Eurofiber pleit daarom voor nationale samenwerking voor de 5G aanleg. Handen moeten ineengeslagen worden voor een geregisseerde aanpak. Alleen dan kan Nederland haar ambities waarmaken om binnen Europa koploper te blijven in de verdergaande digitale samenleving. Dit document geeft inzicht in de fundamentele veranderingen die nodig zijn voor 5G en de uitdagingen bij de uitrol. Het is een pleidooi voor een gezamenlijke aanpak en regie.

3 4 Grote ambities in het gigabit tijdperk 5G netwerk is fundamenteel anders dan 4G 5 De ambities rond 5G zijn groot. Echter, de meningen zijn alom verdeeld over hoe die ambities waar te maken. 5G is de naam voor de nieuwe generatie mobiele netwerktechnologie. Daarmee worden draadloze breedbanddiensten met gigabit snelheid realiteit. Deze snelheden zijn nodig voor allerlei nieuwe toepassingen zoals zelfrijdende auto s, zorg op afstand of slimme robots die ons leven makkelijker maken. Dergelijke toepassingen geven ook een antwoord op maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, verkeersveiligheid of meer en betere zorg. 5G netwerken zijn altijd en overal voor iedereen beschikbaar. Typische kenmerken zijn de extreem hoge capaciteit, betrouwbaarheid en kwaliteit die nodig zijn voor de continuïteit van alle vitale diensten. Volgens de Europese digitale agenda moeten alle Europeanen in 2025 toegang hebben tot internet met een snelheid van 100 megabit per seconde. Ook digitale zakelijke grootgebruikers, nutsbedrijven, transport knooppunten en onder wijsinstellingen moeten volgens Europa tegen die tijd toegang hebben tot het internet met een snelheid van 1 gigabit (1.000 megabit) per seconde. 5G is cruciaal voor deze ambitie. Tijdige uitrol van 5G is volgens de Europese Commissie een strategische kans voor de Europese Unie. Daarmee versterkt Europa haar concurrentiepositie op de mondiale markt. Digitale transformatie, nieuwe verdienmodellen en innovaties gaan daarbij helpen. Om deze ontwikkelingen te stimuleren, heeft de Europese Commissie een actieplan aangekondigd voor de uitrol van 5G. Dit moet helpen om de koppositie te behouden, onder andere door een gecoördineerde aanpak van knelpunten die een snelle en effectieve uitrol in de weg staan. Denk daarbij bijvoorbeeld aan tijdige beschikbaarheid van voldoende geharmoniseerd frequentiespectrum zodat de uitrol van 5G consistent kan plaatsvinden binnen de gehele Europese Unie. Ook Nederland streeft naar hoogwaardige mobiele dienstverlening. Binnen Europa loopt ons land nu al voorop met kwalitatief goede mobiele netwerken. Daarmee komt Nederland tegemoet aan de grote uiteenlopende vraag naar mobiel breedband die altijd en overal beschikbaar moet zijn tegen concurrerende tarieven. Die koppositie wil Nederland behouden c.q. versterken in de verdergaande digitale samenleving. Dat vereist een enorme inspanning. De omvang van de uitrol van de onderliggende convergerende mobiele en vaste netwerken wordt zwaar onderschat. De kaders die bestaan voor netwerkaanleg, zoals het aanbieden van gedeelde faciliteiten en samenwerking tussen verschillende sectoren, zijn onvoldoende voor de verwachte massale bouwactiviteiten. Zo is er op dit moment nauwelijks aandacht voor tijdige beschikbaarheid van voldoende glasvezel, stroomvoorzieningen, opstelpunten en andere fysieke netwerkfaciliteiten. Deze zijn wel nodig voor een alomtegenwoordige, hoogwaardige mobiele netwerkinfrastructuur, waarvan de basis een vast netwerk zal zijn. Uiteenlopende partijen die een rol spelen bij de realisatie van netwerken kunnen bijdragen aan de totstandkoming van de gewenste 5G netwerk infrastructuur. Het gaat daarbij in ieder geval om lokale en regionale overheden, leveranciers van netwerkapparatuur, energieleveranciers, telecommunicatiebedrijven en uiteraard ook de regelgever. De uitdaging is nu om de verschillende entiteiten c.q. werelden met elkaar te verbinden om samen tot een integrale en goed gecoördineerde oplossing te komen. Een dergelijke nationale gezamenlijke ambitie ontbreekt op dit moment. Dat moet snel veranderen. Het 5G mobiele netwerk is het eerste netwerk dat wordt ontworpen vanuit hele specifieke behoeften die maatwerk vereisen. Zo vergen zelfrijdende auto s ononderbroken gegevensoverdracht en is een lage netwerkreactietijd (latency) ook vereist tijdens het rijden. Automatisering en robotisering van fabrieksprocessen vallen of staan met robuustheid en betrouwbaarheid, terwijl bij zorg op afstand de nadruk juist ligt op voldoende netwerkdekking. Doordat de mogelijkheden voor het gebruiken van mobiele data verbeteren, zal het gebruik ervan explosief stijgen. De toekomstige vraag naar data vereist netwerkcapaciteiten van minimaal 10 gigabit per seconde. Dat is minstens tien keer meer dan de huidige capaciteit. Ook de netwerkvertraging (latency) zal met een factor 10 moeten dalen naar ongeveer een milliseconde. Dat heeft grote gevolgen voor de eisen die worden gesteld aan de onderliggende vaste netwerkinfrastructuur. De architectuur van het 5G netwerk moet anders ingericht worden. De 5G netwerktechnologie vraagt om een volledige transformatie ten opzichte van de huidige stand van zaken. Deze fundamentele verandering krijgt naar alle waarschijnlijkheid gestalte door een incrementele uitbouw van bestaande mobiele netwerken. 5G netwerken moeten veel betrouwbaarder zijn. Dat is nodig om exponentieel meer data te verwerken en veel meer apparaten met elkaar te verbinden dan vandaag de dag het geval is. Die datavolumes kunnen alleen verwerkt worden met significant meer antennes die dichterbij de gebruikers van de diensten Aanleg van veel meer glasvezelverbindingen is nodig om te voldoen aan de groeiende en veranderende vraag naar mobiele capaciteit. 4G > 5G Opstelpunten 4G Stroomvoorziening 4G Opstelpunten 5G Stroomvoorziening 5G Glazvezelverbinding staan. Dat betekent een aanzienlijke uitbreiding van het aantal opstelpunten met extra palen of andere hoge plekken waar (kleinere) antennes op geplaatst worden. Steden hebben nu al te maken met schaarste van het aantal opstelpunten. Naar verwachting moeten MNO s daarom een beroep doen op andere publieke voorzieningen. Zo kunnen bijvoorbeeld lantaarnpalen of ander straatmeubilair ingezet worden als nieuwe opstelpunten voor 5G netwerken. Anders dan in 4G netwerken worden in een 5G netwerk transmissie-apparatuur en antennes fysiek van elkaar gescheiden. De antennes en de intelligente apparatuur aan de randen van het netwerk zullen met elkaar verbonden moeten worden met glasvezelverbindingen. Alleen dan kunnen veel grotere datastromen goed verwerkt worden. Gelet op het aantal extra opstelpunten voor antennes, betekent dit een verdere vermazing van het mobiele netwerk. Dat kan ook alleen gerealiseerd worden met veel meer glasvezelverbindingen. Het gevolg van de 5G uitrol is dus dat een substantiële uitbreiding van vaste netwerken nodig is om het zeer dicht vermaasde antennepark te faciliteren. Netwerkleverancier Nokia voorziet dat mobiele communicatie na 2020 vier keer meer antennes vraagt dan de huidige aantallen in Op basis van de gestelde industrieeisen betekent dit een groei van antennes in 2017 naar antennes in 2025 in de openbare ruimte. Dit is nodig om tegemoet te komen aan de gevraagde bandbreedte. De huidige kopernetwerken of draadloze verbindingen kunnen simpelweg niet voldoen aan de gestelde eisen. Gezien de omvang wordt het een enorme uitdaging om voldoende glasvezelverbindingen tijdig beschikbaar te krijgen.

4 6 7 Voorkomen van verspilling en chaos Volgens de Nederlandse overheid zijn er in de toekomst meerdere mobiele netwerkbedrijven nodig om de gewenste concurrentie, investeringen en druk op consumentenprijzen te behouden. Het overheidsbeleid richt zich daarom op de uitrol van (minstens) vier mobiele netwerken. Om een grootschalig 5G netwerk uit te rollen, is op elke locatie waar een antenne wordt geplaatst bereik en dus hoogte, stroom en een glasvezelverbinding nodig. Zelden zijn deze drie ingrediënten gelijktijdig aanwezig. Daardoor is bijna altijd een additionele verbinding (stroom of glasvezel) nodig om een geschikt opstelpunt ook daadwerkelijk beschikbaar te maken. Naar verwachting zijn niet alle mobiele aanbieders in staat om voor eigen rekening en risico een eigen 5G netwerk uit te rollen. Volgens een conservatieve schatting van de Europese Commissie bedragen de investeringskosten (exclusief beheer) in ons land tot 2025 minstens twee miljard euro. De exacte hoogte van deze investeringen voor de 5G uitrol zijn mede afhankelijk van licentiekosten voor benodigde frequenties. Daarmee zullen de implementatiekosten meer dan twee miljard euro bedragen. De aanleg van een eigen glasvezelnetwerk naar duizenden eigen nieuwe antennes vergt dus zeer grote investeringen. Dat legt een grote druk op kostprijzen, die gezien de concurrentie niet zomaar op korte termijn kunnen worden vertaald naar hogere prijzen voor consumenten. Het zelfstandig aanleggen van vier of meer parallelle 5G netwerken is daarmee naar alle waarschijnlijkheid nauwelijks haalbaar. Marktpartijen zullen samenwerkingsverbanden aan moeten Gecoördineerde samenwerking tussen aanbieders en overheden is van groot belang om verspilling en chaos te voorkomen. gaan voor het realiseren van de benodigde investeringen. Ook gemeenten en burgers staan voor grote uitdagingen. Zo zijn gemeenten verantwoordelijk voor het straatbeeld en het beheer van de openbare ruimte, zowel boven als onder de grond. Bij gebrek aan onderlinge afstemming worden zij overspoeld met aanvragen voor grootschalige aanleg van nieuwe opstelpunten, glasvezelkabels en elektriciteitsleidingen. Voor burgers betekent dat veel graafoverlast. Daar zouden burgers van verlost zijn na de verglazing en de uitrol van het 4G netwerk afgelopen jaren. Naar verwachting ontstaat dan veel weerstand als straten opnieuw opengebroken worden voor de volgende uitrolgolf. Burgers zullen zich bovendien zorgen maken over de groei van het aantal antennes en bijbehorende straling voor de mobiele communicatie in openbare ruimtes. Zonder samenspraak tussen alle betrokken partijen voorziet Eurofiber verzet van gemeenten, provincies en burgers. Afstemming is belangrijk om bijvoorbeeld afspraken te maken over de uniformiteit en versnelling van procedures rondom instemmingsen vergunningsaanvragen. Bevoegdheden en plichten van overheidsinstanties moeten beter worden beschreven. Momenteel zijn deze niet afgestemd op een dergelijke grootschalige uitrol. Leges voor instemmingen moeten beheersbaar blijven en geharmoniseerd worden. Uiteraard is het zaak dat burgers actief betrokken worden bij deze ontwikkelingen. Eurofiber pleit voor een gezamenlijke aanpak voor het optimaliseren van de uitrol. Aanlegactiviteiten moeten gezamenlijk worden uitgevoerd. MNO s moeten zoveel mogelijk een beroep doen op de bestaande beschikbare infrastructuur om verspilling, onnodig graafwerk en een brei aan netwerken te voorkomen. Wie neemt het voortouw in de 5G aanleg? Voor een efficiënte aanleg van de benodigde hoogwaardige digitale infrastructuur zijn partijen nodig die de incrementele investeringen in het onderliggende vaste netwerk willen doen. Organisaties die bovendien de regisseur kunnen zijn van de aanlegactiviteiten. Deze regisseur kan optreden als aanspreekpunt voor gemeenten en kan daarmee verantwoordelijk zijn voor een optimale aanleg vanuit het perspectief van zowel de MNO s als gemeenten en burgers. Sommige aanbieders van vaste netwerkconnectiviteit bieden nu al de mogelijkheid om netwerkelementen voor de digitale infrastructuur te bundelen en te laten gebruiken door meerdere MNO s. De voor 5G benodigde investeringen in het fysieke netwerk zouden op deze manier ook in de toekomst gescheiden kunnen worden van de investeringen in het intelligente netwerk en de toepassingen die erop geboden worden. Daarmee ontstaat concurrentie voor alle partijen, zowel tussen netwerkaanbieders als dienstenaanbieders over die netwerken. Ook afnemers profiteren van onderlinge competitie tussen aanbieders. Dat leidt immers tot meer keuzevrijheid en innovatie. Bovendien zorgt het delen van faciliteiten voor minder last voor gemeenten en burgers. Er hoeft uiteindelijk simpelweg minder gegraven te worden in de straten. De overheid kan en moet deze ontwikkeling stimuleren. Daarvoor is opheffing van beperkende regelgeving voor samenwerking nodig. Bijvoorbeeld door de mogelijkheden voor de gezamenlijke aanleg van glasvezel- en elektriciteitnetwerken beter te faciliteren. De overheid kan ook een rol spelen bij het delen van opstelpunten over sectorgrenzen heen zoals de inzet van lantaarnpalen of ander straatmeubilair als antenne-opstelpunten. Op deze manier kunnen aanbieders van 5G toepassingen gebruikmaken van hun eigen frequenties op een gedeeld vast netwerk en daarover onbeperkt mobiele diensten aanbieden. Alleen bij een zogenaamde horizontale benadering, waarin bedrijven uit verschillende sectoren samenwerken, worden innovatie en investeringen op lange termijn gestimuleerd. De afgelopen jaren hebben Nederlandse mobiele netwerkoperators fors geïnvesteerd in de uitrol van hun mobiele netwerkinfrastructuur. Het onderliggende fysieke vaste netwerk hebben zij deels zelf aangelegd of laten aanleggen en financieren door partijen die hun eigen gebouwde netwerk op een onafhankelijke wijze konden aanbieden aan verschillende MNO s. Deze gezamenlijke investeringen vormen een stevig digitaal fundament voor de uitrol van het 5G netwerk. Dit fundament is bovendien uniek in Europa en heeft Nederland ver gebracht in de ontwikkeling naar één van de meest gedigitaliseerde samenlevingen. Met de 5G uitrol kan opnieuw een extra impuls gegeven worden. Echter, niet zonder een intensieve samenwerking. Alleen door samen te werken met alle stakeholders kan de BV Nederland koploper blijven op het gebied van verdergaande digitalisering van onze maatschappij. We moeten voortbouwen op ons unieke digitale fundament bij de uitrol van nieuwe generatie 5G netwerk. Intensievere samenwerking is nodig voor een snelle en betere uitrol van 5G met minder overlast voor burgers.

5 8 Oproep tot nationale samenwerking voor een succesvolle 5G aanleg daarmee is samenwerking, informatie delen en vooruitstrevend handelen nodig. Alleen als alle betrokken partijen in de keten allianties smeden, wordt de uitrol goedkoper. Overheid en toezichthouders moeten vooraf de ruimte en kaders bieden die deze allianties bevorderen. Met het expliciet onderkennen van deze mogelijkheden zou de Nederlandse overheid kunnen sturen op het faciliteren van een praktische en efficiënte netwerkuitrol op grote schaal. Maar ook het delen van netwerken, het faciliteren van veel meer antenne-opstelpunten, snellere vergunningverlening of vrijstelling daarvan en de beschikbaarheid van locaties om transmissieapparatuur te plaatsen, komen daarbij aan de orde. We moeten samen aan de slag met de aanpak en organisatie. Een 5G toekomst begint al in Dat is morgen. Het moment van organiseren is nu! Eurofiber roept MNO s, overheid, gemeenten en andere stakeholders op tot het aangaan van een structurele dialoog. Alleen dan kan de ontwikkeling en implementatie van het 5G netwerk in goede banen worden geleid. Daarmee kan onze samenleving sneller en beter profiteren van slimme toepassingen. Gezamenlijk vaart maken, is nu belangrijk. Ook omdat landen om ons heen niet stil zitten. Zo heeft de overheid van het Verenigd Koninkrijk aanleg van voldoende glasvezel hoog op de agenda gezet. In een 5G beleidsnota wordt onderkend dat toegang tot glasvezel het knelpunt is voor de 5G uitrol. Daarmee is de aanpak van belemmeringen voor het delen van infrastructuur speerpunt van beleid gemaakt. Ook Duitsland timmert inmiddels flink aan de weg om haar achterstand bij de uitrol van breedbandnetwerken in te halen. Nederland kan en moet haar sterke positie verder verzilveren in de komende jaren. Dat is mogelijk, maar daar is nog veel voor nodig. Betrokkenen moeten zich bewust zijn van de complexiteit en de daarmee gepaard gaande uitdagingen bij de uitrol van het 5G netwerk. Beschikbaarheid, betaalbaarheid, diversiteit en kwaliteit zijn een vereiste. En Bestaande afspraken zoals het antenneconvenant (2010), Goed op weg naar breedband (2009) en de Notitie gezamenlijke aanleg UMTS-netwerkonderdelen, NMa/OPTA/VenW (2001) zijn gefragmenteerd en inmiddels achterhaald. De Nota Mobiele Communicatie uit 2017 gaat bovendien niet in op de noodzakelijke combinatie van spectrum licentieverlening en de uitrol van vaste netwerkinfrastructuur om de frequentie überhaupt zinvol te kunnen inzetten. Eurofiber wil actief bijdragen aan de ontwikkeling van de digitale infrastructuur van de toekomst en pleit daarom voor meer aandacht voor samenhang en op de onmiskenbare rol van onderliggende vaste netwerkfaciliteiten voor de 5G uitrol die komen gaat.