bespreekverslag PR

Transcriptie

1 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart PR Project : Quick Scan Overstromingsrisico Ziekenhuizen Datum : 23 februari 2017 Onderwerp : Kwetsbaarheidsanalyse overstromingen Erasmus MC Aanwezig : Frans Garnier (Erasmus MC, Unithoofd Installatiebeheer), John Amptmeijer (Erasmus MC), Annemarieke Grinwis (IenM), Durk Riedstra (RWS), Joost Bierens (Anesthesist, Gasthoogleraar Universiteit van Brussel), Bas Kolen (HKV) Aanleiding Als onderdeel van de pilot rondom Kwetsbaar en Vitaal naar de kwetsbaarheid voor extreme neerslag en overstromingsrisico wordt gekeken naar het Erasmus MC. Over het ErasmusMC Het Erasmus MC heeft 1200 bedden en ruim mensen aan personeel. Op een gemiddelde dag bezoeken ongeveer mensen het Erasmus (personeel, patiënten en poliklinieken). Op dit moment wordt gewerkt aan de nieuwbouw van het ziekenhuis. De oplevering is 5 december 2017, de oppervlakte van de nieuwbouw is m 2, het totale oppervlak komt hiermee op m 2. De locatie Daniel den Hoed gaat binnenkort sluiten en ook veel oude gebouwen worden afgestoten. Vanuit ervaringen met eerdere incidenten is er veel aandacht voor redundantie in het Erasmus. Bij de nieuwbouw worden kritieke installaties zoals de noodstroomvoorziening niet meer in de kelder geplaatst (noot: deze keuze is voor het drinkwaterincident bij de VU nogmaals bevestigd). Zo heeft het Erasmus verspreid over het terrein twee aansluitingen van 23KV (op verschillende energienetwerken) en 3 van 10KV op het hoofdnet voor elektriciteit. De afdeling cardio-chirurgie heeft een volledig onafhankelijke back up voorziening met een autonomietijd van 30 minuten. Voor het drinkwater worden verschillende drinkwatertanks ingezet (ook ivm legionella bestrijding), per perceel is er een buffertank. Bij uitval van de openbare waterlevering is er een gemiddelde voorraad van 4 uur. Ademlucht kan gevoed worden uit drie verschillende bronnen, Deze drie verschillende bronnen bestaan uit elk weer vier bronnen. Deze 4-bronnen sets kunnen weer onderling worden gekoppeld m.b.v. een koppelleiding. Een gehele herstart van de ICT als deze ongecontroleerd uitvalt kost enkele uren. Dit heeft te maken met het kopiëren van bestanden en hierna weer opstarten van de verschillende processen (dit heeft het Erasmus MC recent ook ervaren bij een brandincident). Daarom is er ook een eigen back-up met accu s voor het datacentrum op het ziekenhuis. Het datacentrum zelf ligt wel enigszins verhoogd, de accu s voor de backup (die in een andere ruimte liggen) niet. HKV lijn in water 1 van 8

2 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart Het Erasmus beschikt over een eigen wachtdienst en een controle kamer. 24/7 zijn er altijd twee medewerkers aanwezig die indien nodig maatregelen kunnen treffen en aannemers kunnen inzetten. Gemiddeld zijn er altijd orde grootte 40 werklieden actief vanuit dagelijkse werkzaamheden. Vrijwel alle processen kunnen bij uitval worden overgenomen door voorzieningen van het Erasmus (gevoed vanaf andere locaties). Voor de stoomvoorziening zijn er 3 ketels waarvan er altijd 1 redundant (en opgestookt) standby staat. Deze ketels draaien op aardgas en kunnen ook gevoed worden met diesel. De elektriciteitsvoorziening (waarbij nu het 10KV net wordt vervangen door het 23KV net) kan worden opgevangen via backups. Met deze noodstroom kan minimaal 40% van het ziekenhuis twee dagen worden voorzien van energie (ook in een zomer met veel koelinstallaties actief). Als de vraag naar energie kleiner is (bv omdat de koeling niet nodig is) kan wel tot 70% worden voorzien van het ziekenhuis. Anderzijds zal bij het overschakelen van de stroomvoorziening op diesel de duur weer aanzienlijk korter worden. Het ziekenhuis heeft prioriteitstellingen uitgewerkt hoe om te gaan met schaarste. Deze noodstroom wordt gevoed met diesel, er is ongeveer liter diesel opgeslagen in tanks bij het ziekenhuis (deze kan voorzien in ongeveer 48 uur). Deze opslag is verdeeld over tanksets voor Sophia (2 tanks totaal Lt), de Faculteit (3 tanks totaal Lt), Dijkzigt (4 tanks totaal Lt) en de nieuwbouw (2 tanks totaal Lt.). Deze tanks kunnen, mits bereikbaar, ook worden aangevuld. In geval van noodstroom worden kritische processen zoals op de OK afgebouwd : men maakt (snel) af waar men mee bezig is en er worden geen nieuwe activiteiten opgestart. Vanwege de redundantie verwacht men dat de noodstroom eens per 30 jaar nodig is. Ieder jaar wordt de installatie (bij een dubbelle personeelsbezetting) getest door 10 minuten lang de toevoer van energie af te sluiten waarbij de noodvoorziening de levering aan preferente gebruikers overneemt. Ook de drinkwatervoorziening is redundant, er is een aansluiting op leveringsstation Kralingen en Berenplaat. In geval van een leidingbreuk (of lekkage) kan de waterleiding in beheer van het ziekenhuis snel worden ingeblokt waardoor de hoeveelheid uitstromend water wordt beperkt. Een klein deel van de hoofdleiding op het terrein wordt echter door Evides bediend. Met name voor de bij de hoofdingang gelegen leiding is het aan te bevelen na te gaan hoe snel Evides kan handelen om de gevolgen van een leidingbreuk te minimaliseren (maximale instroom van water; de andere aansluiting ligt nabij de bananenvijver ). HKV lijn in water 2 van 8

3 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart Ook voorzieningen voor IT, noodstroom etc. zijn redundant uitgerust omdat op verschillende locaties op het ziekenhuis hiervoor installaties staan. Deze installaties kunnen indien nodig elkaars taak overnemen. De opslag voor steriele hulpmiddelen voor het Erasmus zit in Barendrecht. Deze locatie is ook overstroombaar, maar ligt in een andere dijkring (zie verderop). De backup voor het datacenter ligt in de Spaanse Polder. Deze overstroomt bij dijkdoorbraken net niet op basis van de beschikbare scenario s. Drempel bij toegang naar de kelder Verhoogde installaties op maaiveld Ervaring met wateroverlast In het verleden zijn er incidenten geweest met breuken in rioolleidingen door verzakkingen en veroudering. Deze zijn echter allemaal opgelost zonder impact op de zorgverlening of kritische processen van het ziekenhuis. De machinekamers van de liften zitten aan de bovenkant, waardoor de liften konden blijven functioneren (alleen niet tot in de kelder). Bij extreme neerslag kan overtollig water worden geloosd in een nabij gelegen vijver (deze wordt vanwege de vorm ook wel de Bananenvijver genoemd; zie plattegrond). Er is geen ervaring met significante wateroverlast (plasvorming) op het terrein of dat water naar binnen stroomt. Ook is er geen ervaring met water dat uit het riool komt. Resultaten overstromingsrisico analyse en mitigerende maatregelen Voor extreme regenval is geconcludeerd dat het ziekenhuis nauwelijks kwetsbaar is. Gezien de ligging van het ziekenhuis ten opzichte van de omgeving is niet de verwachting dat het water naar het ziekenhuis toe zal stromen. De toegangen tot de kelderruimtes bevatten veelal vrij hoge drempels (vaak ook bij een 2 e binnendeur) en ook kritieke installaties op maaiveld staan op ophogingen van enkele decimeters. Het is wel wenselijk hier nog een kritische controle op te doen en te kijken of enkele schakelkasten of accu s niet alsnog kwetsbaar zijn, met name als de toegangen onder of op het maaiveld liggen. HKV lijn in water 3 van 8

4 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart De directe blootstelling aan de gebouwen van het ziekenhuis is dan ook maximaal geschat op enkele centimeters in geval van extreme neerslag, met een kans van voorkomen van 1x per 50 tot 100 jaar. Op de dieper gelegen stukken (in de groenvoorziening en op de wegen) kan door plasvorming zeer lokaal een diepte krijgen / hebben van 1 tot 2 decimeter. Ontstaan overlast Norm Orde grootte wateroverlast vanuit lokale waterlopen maximaal eens per 100 jaar centimeters vanuit het riool maximaal eens per 2 jaar centimeters door plasvorming niet genormeerd, lokaal fenomeen centimeters Effecten van wateroverlast De kans op overstromingen is vanwege de sterkte van de waterkering zeer klein, alleen bij zeer extreme omstandigheden zijn dijkdoorbraken mogelijk (zie de figuur met het overstromingsrisicoprofiel op pagina 5). Binnen het programma Vitaal en Kwetsbaar van IenM maakt men onderscheid in zogenaamde deltascenario s en overige scenario s. De deltascenario s zijn gebruikt voor de uitwerking van de risicoanalyse voor de normen voor waterkeringen. Het gaat voor Rotterdam om overstromingsscenario s opgesteld bij waterstanden op de Nieuwe Waterweg met grofweg een frequentie van 1/ per jaar en 1/ per jaar 1. Echter op basis van de actuele dijksterkte is het niet waarschijnlijk dat de betreffende dijkvakken bij dergelijke waterstanden bezwijken kunnen leiden tot een overstroming van het Erasmus MC. Deze waterkeringen kunnen deze situaties keren omdat ze nog dateren uit de tijd van voor de Maeslantkering toen hogere waterstanden werden verwacht. Bij extreme situaties is het echter wel mogelijk dat waterkeringen bezwijken en dat het Erasmus MC overstroomt. Bij deze extreme gebeurtenis kan uitgaande van maaiveld de waterdiepte oplopen tot ruim 4 meter bij het Erasmus MC. De kans op een dergelijke waterdiepte bij het Erasmus MC is wel zeer klein, ongeveer 1/ per jaar (deze kans gaat dus over de daadwerkelijke blootstelling aan water op deze locatie). Deze waterdiepte wordt veroorzaakt door een doorbraak bij de Parksluizen, zie bijlage 2, onder zeer extreme omstandigheden (extremer dan de zogenaamde Deltaprogramma scenario s die gebruikt zijn voor de risicoanalyse voor de eisen aan waterkeringen vast te stellen). Op de foto is de maximale impact van de overstroming te zien nabij de nieuwe hoofdingang (die nog in aanbouw is). Overstromingsdiepte bij nieuwe hoofdingang 1 Let op, deze kansen betreffen de kans op een bepaald waterstandverloop op de rivier, dat is niet de kans op een dijkdoorbraak ergens in de Randstad of de kans op een bepaalde waterdiepte ter plaatse van het Erasmus HKV lijn in water 4 van 8

5 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart Ook een doorbraak bij de Boerengatsluis (ook onder extreme omstandigheden op de Nieuwe Waterweg) kan leiden tot een overstroming van het Erasmus MC. De waterdiepte is bij deze doorbraak echter geringer, minder dan een halve meter (ca. 40 cm) omdat als gevolg van een hogere ligging van het gebied direct achter de waterkering veel minder water de stad instroomt (zie bijlage 2). De kans dat deze waterdiepte van 40 cm bij het Erasmus MC wordt overschreden is eens per per jaar. Bij een waterstand van ruim 4 meter zullen de voorzieningen van het Erasmus MC geheel uitvallen. Bij uitval onder deze omstandigheden biedt redundantie en verhoogde ligging dan geen oplossing meer. Evacuatie is dan noodzakelijk. Het ziekenhuis heeft wel rampenplannen voor incidenten in het ziekenhuis, zoals brand, maar niet voor veel grootschaliger ramp als een overstroming.. Vanwege de kleine kans op falen van de waterkeringen ligt het niet voor de hand dat grootschalige investeringen worden gepleegd om voorzieningen op hogere verdiepingen te zetten. Dit vergt zeer kostbare constructieve aanpassingen vanwege het gewicht, trillingen etc. Bij een waterstand van 40cm is uitval niet uitgesloten maar door de verhoogde ligging van objecten en drempels is doorfunctioneren ook mogelijk. Het is niet waarschijnlijk dat bij het bezwijken van regionale waterkeringen (langs boezems en kanalen) het Erasmus MC zal overstromen. Dit komt door de hoger gelegen landschapselementen (als wegen) die het water tegenhouden en voorkomen dat het water uit de boezems en kanalen zo ver kan doorstromen. Overstromingsrisicoprofiel (met op de x-as de waterdiepte en op de y-as de overschrijdingsfrequentie van deze waterdiepte) voor het Erasmus ter plaatse van de rode stip in de rechterkaart Aanvullende inzichten Het is wenselijk om meer zicht te hebben op kwetsbaarheden in het netwerk van leveranciers. Zo kan de locatie voor levering van steriele materialen in Barendrecht overstromen (zie risicoprofiel in figuur op de volgende bladzijde). Deze locatie ligt ten zuiden van de Nieuwe Waterweg in een andere dijkring als het Erasmus MC. Omdat de waterkering langs de zuidzijde van de Nieuwe Waterweg iets minder robuust is dan die langs de noordzijde van de Nieuwe Waterweg (overstromingskans ca. 1x per jaar), zal die locatie naar verwachting eerder overstromen (en het Erasmus MC niet). Het is denkbaar dat bij andere leveranciers steriele materialen worden ingekocht in een dergelijke situatie. Dit kan wel leiden tot problemen omdat de materialen net wat anders kunnen zijn (bv naalden van een infuus). Ook kan het leiden tot overbelasting van deze locaties omdat meerdere HKV lijn in water 5 van 8

6 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart ziekenhuizen deze vraag kunnen stellen omdat de levering stopt. Het is wenselijk de kwetsbaarheid van de toeleveranciers van ziekenhuizen en de toegankelijkheid voor de toeleveranciers verder uit te zoeken. Conclusies Bij het Erasmus is er veel aandacht geweest voor wateroverlast en kent een zeer hoge mate van redundancy, waardoor het zorgproces niet snel (ernstig) wordt verstoord. Op het gehele terrein is hier aandacht voor, het gaat zowel om redundantie in de levering van diensten als in de wijze waarop voorzieningen op het terrein zijn geplaats. In de nieuwbouw wordt er bijvoorbeeld niks meer in de kelder geplaatst maar alleen op maaiveld met verhoogde ligging. Dit maakt de kwetsbaarheid van het ziekenhuis voor natuurgevaar gering. Geconcludeerd is dat het risicoprofiel van het Erasmus MC voor zowel extreme neerslag als overstromen gering is: Een overstroming kan wel leiden tot grote impact (en stilvallen van alle faciliteiten) echter de kans hierop is zeer klein vanwege de actuele sterkte van de waterkeringen (kleiner dan 1x per jaar). Alleen bij zeer extreme omstandigheden, extremer dan de Deltaprogramma scenario s, die zijn gebruikt voor de risicoanalyse waarop de normen voor primaire waterkeringen zijn gebruikt, kan een overstroming optreden. De impact van extreme neerslag is gering. Mocht er desondanks lokaal een voorziening (door deze of andere niet water-gerelateerde oorzaak) uitvallen, dan is een zeer hoge mate van redundantie reeds aanwezig om de problemen op te vangen waardoor het zorgproces naar verwachting niet wordt verstoord. Verder is de aanbevelingen opgesteld om: Na te gaan of er bij alle ingangen op maaiveld (en naar de kelder maar deze komt te vervallen) er drempels zijn die het water kunnen tegenhouden en dat kritieke installaties en schakelkasten zijn opgehoogd. Na te gaan in welke mate het Erasmus MC inzetbaar is als opvanglocatie in geval van een overstroming in de omgeving. Ondanks de kleine kans van voorkomen na te gaan of het organisatorisch voorbereiden op (algehele of gefaseerde) evacuatie noodzakelijk is in geval van een overstroming (middelen, mensen, besluitvorming) naar andere ziekenhuizen in geval van een dreigende overstroming of na een dijkdoorbraak (en welke ziekenhuizen dan beschikbaar zijn). Daarnaast bevelen we aan om op nationaal niveau ook de ketenbenadering uit te werken en de continuïteit van zorgverlening in de regio uit te werken. Door het enkel beschouwen van het ziekenhuis als object worden mogelijke effecten in de gehele keten van zorgverlening over het hoofd gezien waardoor de zorgverlening als nog tot stilstand kan komen. Enerzijds zullen bij een overstroming meerdere zorginstellingen (van huisarts tot verzorgingstehuis) betrokken zijn, anderzijds zal de medische zorg in de gebieden die overstroomd zijn overgenomen moeten worden door de nog wel functionerende zorginstellingen in de rest van Nederland. HKV lijn in water 6 van 8

7 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart Bijlage 1: Overstromingsrisicoprofiel Ebweg Barendrecht Bron: HKV lijn in water 7 van 8

8 Document: ErasmusMC - definitief 14 maart Bijlage 2: Overstromingspatronen Overstromingspatroon bij doorbraak Rotterdam Parksluizen ( Kans van voorkomen: < 1/ per jaar, ca. 1/ per jaar Waterdiepte bij Erasmus MC: ruim 4 meter Overstromingspatroon bij doorbraak Rotterdam Boerengatsluis ( Kans van voorkomen: < 1/ per jaar, ca 1/ per jaar Waterdiepte bij Erasmus MC: < 0,5 meter Bron: LIWO ( HKV lijn in water 8 van 8