Vitale Vakantieparken Veluwe (VVP)

Transcriptie

1 Vitale Vakantieparken Veluwe (VVP) Contactgegevens Naam contactpersoon: Rob van den Hazel adres: Telefoonnummer: Organisatie: programma Vitale Vakantieparken Veluwe Partijen Met deze aanvraag voor de Regiodeal en -envelop zien de partijen die samenwerken in het programma Vitale Vakantieparken Veluwe (programma VVP) een uitgelezen kans om de bestaande aanpak te versterken en samen met het Rijk in de komend jaren tot snellere en betere resultaten te komen. In het programma VVP werken sinds 2013 elf Veluwse gemeenten 1 samen met de provincie Gelderland, ondernemers, eigenaren en vele andere partijen aan allerlei vraagstukken die spelen op en rond de bijna 500 vakantieparken in het gebied. Voor deze meervoudige opgave is een integrale programmatische aanpak ontwikkeld waarin thema s als innovatie, herstructurering, transformatie, veiligheid, ondermijning, leefbaarheid, wonen en sociale problematiek in onderlinge samenhang worden aangepakt. 2 In het programma VVP spelen inmiddels veel verschillende partijen een rol in de ontwikkeling, maar meer en meer ook in de uitvoering. Kennisinstellingen zoals de Radboud Universiteit, TU Delft, WUR dragen bij aan de noodzakelijke beleidsinnovatie; met Hogescholen en ROC s wordt samengewerkt met ondernemers en overheden. Was het programma in de beginjaren vooral een initiatief van overheden, haar ketenpartners en maatschappelijke organisaties uit meerdere beleidsdomeinen, inmiddels spelen private partijen (ondernemers, eigenaren, bewoners) een steeds belangrijkere rol bij de planontwikkeling en -uitvoering (ook als investeerders). Deze aanvraag voor een Regiodeal wordt gedaan door de partijen die samenwerken in het programma VVP, binnen de context van de samenwerking op de Veluwe. Het programma VVP maakt onderdeel uit van de bredere VeluweAgenda, een voor Nederland unieke coalitie van publieke en private partijen (onder meer provincie, gemeenten, terreinbeherende organisaties, horeca, grote attracties, Recron en inwoners) gericht op een integrale versterking van de Veluwe. 3 Regio De deal heeft betrekking op het geografische gebied van elf Veluwse gemeenten: Apeldoorn, Barneveld, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Heerde, Nunspeet, Oldebroek en Putten. 4 Opgave De Veluwe is van oudsher een van de belangrijkste vakantiegebieden in Nederland - in 2017 hielden 1,8 miljoen Nederlanders hier vakantie. De toeristische sector is economisch gezien dan ook van grote waarde voor de regio. Tegelijkertijd is de Veluwe ook een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van Nederland. En in de regio wonen en werken veel mensen, ook in andere sectoren. 1 De gemeenten Apeldoorn, Barneveld, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Heerde, Nunspeet, Oldebroek en Putten. 2 Zie het Schema Doelen/Inspanningen van het programma en het Bestuursakkoord VVP in de bijlagen en de website 3 Zie bijlagen VeluweAgenda en Samenwerkingsovereenkomst Veluwe op 1. 4 Zie bijlage Regiokaart gemeenten en parken. 1

2 In de hiervoor genoemde VeluweAgenda werken partijen samen om de Veluwe de meest gastvrije bestemming van Nederland te laten zijn, waarbij een hoge biodiversiteit in balans is met een unieke beleving van het gebied en welzijn van bewoners en gebruikers. De hoofdopgave van het programma Vitale Vakantieparken Veluwe is het realiseren van een kwalitatief goed aanbod van vakantieparken dat een sterke schakel vormt in het hele toeristisch-recreatieve aanbod van de Veluwe. Maar om dat te bereiken moeten vele verschillende deelopgaven worden aangepakt die (ver) buiten het economisch domein liggen. Met bijna 500 vakantieparken is de Veluwe de dichtst beparkte regio van Nederland. Het aanbod aan parken is echter verouderd, een deel van de parken verloedert. Zo is op een aanzienlijk deel van de parken sprake van permanente bewoning. Dit varieert van pensionado s tot arbeidsmigranten en van gescheiden mannen tot mensen met zware sociaal-psychische problemen. De combinatie van factoren leidt tot grote-stadproblematiek in het landelijk gebied. Dit zorgt voor ruimtelijk en economisch kwaliteitsverlies, overlast, risico op veiligheidsproblemen (ondermijning, uitbuiting), maar ook aantasting van de natuurwaarden en een grote groep mensen in schrijnende persoonlijke situaties. Het Rijk als partner De partijen die deelnemen in het programma VVP werken al jaren aan het oplossen van de problemen. We hebben daarvan geleerd dat de gemeenten goed in staat zijn om 60 tot 70% van de vraagstukken zelf aan te pakken. Met de onontbeerlijke hulp van de provincie is de volgende 20% op te lossen. Maar er zijn ook complexe en hardnekkige vraagstukken die het niveau van gemeenten en provincie overstijgen. Hulp van het Rijk is essentieel om het programma effectiever te maken. Hierbij gaat het onder andere om: 1) Oplossingen voor de sociale problematiek. Er zijn duizenden mensen op de Veluwse vakantieparken gehuisvest die daar niet mogen/kunnen wonen. Voor een deel van deze groep - vaak in sociaalmaatschappelijk kwetsbare posities - zijn (maatwerk)oplossingen nodig (huisvesting en/of zorg). 2) Van de huidige 500 vakantieparken blijven er naar verwachting over tien jaar nog zo n 350 over (70%). Dit vraagt om een actief proces van herstructureren, samenvoegen en transformeren. De partners willen in het najaar van 2018 de Ontwikkelingsmaatschappij Vitale Vakantieparken (ontwikkelbedrijf en revitaliseringsfonds) oprichten. 5 Deze onderneming moet voldoende middelen krijgen om langere tijd effectief te kunnen werken. 3) (voormalige) Vakantieparken zijn ondermijningsgevoelige gebieden. Met het grootste deel van de 500 parken is niets aan de hand. Maar bij 7 tot 10% van de parken komen we uitbuiting van personen tegen, huisjesmelkers, onduidelijke vastgoedtransacties et cetera. Soms dienen de parken als uitvalsbasis voor criminele activiteiten. Om dit effectief aan te pakken start op 1 januari 2019 het project Ariadne, een samenwerking van provincie, gemeenten, Openbaar Ministerie, Politie en VVP. 6 Hulp van het Rijk is ook hier essentieel. 4) De revitalisering van vakantieparken in de komende jaren biedt kansen voor een duurzame ontwikkeling die bijdraagt aan de noodzakelijke versterking van de natuurwaarden en doelen realiseert op het gebied van energietransitie en klimaat. 5) Aanpassing wet- en regelgeving. Gemeenten ervaren in de praktijk dat aanpassing van wet- en regelgeving soms wenselijk is. Bijvoorbeeld als het gaat om het fenomeen uitponding, appartementsrechten en VvE s, Bibob, fiscale regelingen. Nationale Actie-agenda aanpak vakantieparken De aanpak die op de Veluwe is ontwikkeld is in zekere zin uniek; niet eerder is de complexe en hardnekkige problematiek van kwaliteitsverlies in deze sector op regionale schaal aangepakt via een integraal programma. Gemeenten en andere betrokken partijen leren veel van elkaar en uit alle delen van Nederland is belangstelling voor de werkwijze op de Veluwe. In allerlei netwerken (soms samen met kenniscentra als Platform31 en het CCV) wordt ook actief gewerkt aan kennisdeling. 5 Zie bijlage brochure Ontwikkelingsmaatschappij Vitale Vakantieparken. 6 Zie bijlage Projectplan Ariadne. 2

3 Vanuit deze contacten met gemeenten, provincies en ministeries blijkt dat dit een nationaal vraagstuk is. Het programma VVP kan bouwstenen leveren voor het rijksbeleid rond vakantieparken: op dit moment wordt er onder de vlag van het Interbestuurlijk Programma (IBP) en in coproductie van de drie overheidslagen meegewerkt aan een zogenaamde Nationale Actie-agenda voor de aanpak van vakantieparken. Deze zal tijdens een bestuurlijke Vakantieparkentop op 29 november 2018 (op de Veluwe) gepresenteerd worden door de minister van BZK en haar collega-bestuurders van provincies en gemeenten. Doelen en ambities Hoofddoel van het programma VVP is kwaliteitsverbetering van de vakantieparken en daarmee versterking van de positie van de Veluwe als toeristisch-recreatieve bestemming. Zoals al gesteld verbinden wij die hoofdopgave nadrukkelijk aan subdoelen op het gebied van ruimte, natuur, veiligheid, en sociale kwaliteit. Het programma VVP bestaat uit drie pijlers: - De innovatieopgave met als doel vernieuwing en versterking van het product vakantiepark op de Veluwe én de samenwerking in de keten (tussen ondernemers, onderwijs en overheden (O3)). - De herstructureringsopgave gericht op het samenvoegen, herverkavelen en begeleid omvormen van (voormalige) vakantieparken waar een duurzame recreatieve exploitatie niet meer mogelijk is. - De veiligheids- en leefbaarheidsopgave gericht op het actief aanpakken van ongewenste ontwikkelingen en op het voorkomen van nieuwe probleemsituaties. Hierbij gaat het om het vraagstuk van niet-recreatief gebruik van de parken, openbare orde kwesties, ondermijning, maar ook om oplossingen voor de sociale problematiek. Door de inbedding van het programma VVP in de bredere VeluweAgenda zijn naast profit doelen, ook planet- en people-doelen goed verankerd. Bijna alle segmenten van het begrip Brede Welvaart zijn vertegenwoordigd in de aanpak. Voorgestelde aanpak Met de Regiodeal en -envelop willen we de huidige aanpak zoals hiervoor beschreven versterken en extra activiteiten uitvoeren in het kader van het programma, zodat we de komende jaren een versnelling kunnen bewerkstelligen en effectiever te werk gaan. Output Met de extra mogelijkheden vanuit de Regiodeal, in combinatie met de bestaande inzet van partijen, zijn in 2022 onder meer de volgende concrete resultaten te verwachten: sterkere (excellente) vakantieparken (revitalisering, voornamelijk door private investeringen); getransformeerde parken (= duurzaam andere bestemming); - Voor mensen die illegaal op vakantieparken woonden is een oplossing gevonden; parken waar sprake is van natuur-inclusief ondernemen; parken waar de veiligheid- en leefbaarheidssituatie is verbeterd; parken waar controle en handhavingsacties hebben plaatsgevonden. Outcome De te verwachten effecten zijn: - Verdere intensivering van de samenwerking tussen partijen; - Extra versnelling in het ontwikkelen van effectieve instrumenten, methoden en best-practises, met meer mogelijkheden om die actief landelijk onder de aandacht te brengen; - Meer private inbreng en meer concrete private investeringen in de sector; - Goed doordachte beheerconstructies om het ontstaan van nieuwe problemen te voorkomen. Aansluiting op het rijksbeleid De uitvoering van het programma VVP raakt vele beleidsdomeinen en -ambities zoals in het regeerakkoord vastgelegd (Ondermijning, GGZ en jeugdhulp, Wonen, Economie, innovatie en vestigingsbeleid, Klimaat en 3

4 energietransitie, Leefomgeving). Meer specifiek voor de vakantieparken sluit dit voorstel goed aan op de prioriteiten/thema s in het Interbestuurlijk Programma m.b.t. wonen en ondermijning 7, de brief van de minister van BZK aan de Tweede Kamer m.b.t. de versterking van de lokale democratie en bestuur 8, de brief van de minister van J&V aan de Tweede Kamer m.b.t. de aanpak van ondermijning 9. Daarnaast past het programma VVP in de ambities met betrekking tot de klimaat- en energie transities, de komende jaren één van de speerpunten binnen het regionale programma. Doelgroep Het programma VVP werkt met het motto één park, één plan. De ervaring leert dat een casusgerichte aanpak noodzakelijk is, algemene generieke maatregelen zijn niet voldoende. Op termijn moet er voor alle 500 parken duidelijkheid zijn over het toekomstperspectief. Dit is een proces dat door gemeenten wordt opgepakt, maar altijd in samenspraak met ondernemers/ eigenaren (en vaak ook bewoners). Zij zijn hiermee de primaire doelgroep die nadrukkelijk een belangrijke stem hebben in de planvorming en -uitvoering. Daarnaast is er een secundaire doelgroep: alle partijen die een rol spelen bij de uitvoering. Hierbij gaat het om gemeenten, provincie, belangenorganisaties van eigenaren en ondernemers, veiligheidspartners, zorgpartners, woningcorporaties etc. Het programma VVP is een netwerksamenwerking waarin deze partijen een rol hebben (afhankelijk van het type opgave). Zij zijn betrokken bij de totstandkoming van beleid, bij het vormgeven van de aanpak en bij de uitvoering. Inzet en (co)financiering Bijdrage van het Rijk; Regiodeal en Regio-envelop Met de samenwerking in de Regiodeal en de eenmalige bijdrage van het Rijk via de Regio-envelop zijn we in staat om nog in deze kabinetsperiode een krachtige en zichtbare stimulans te geven aan de uitvoering van het programma. Bij de samenwerking met het Rijk die wij voorstellen zijn meerdere vakdepartementen betrokken (BZK, LNV, EZK, J&V, S&W), over de exacte rol- en taakverdeling zal nog gesproken moeten worden. Van het Rijk worden de volgende bijdragen gevraagd 10 : - Aanpassing/verruiming wet- en regelgeving: bijvoorbeeld gebruik Wet Bibob, regulering uitponding, VvEregeling, fiscale wet- en regelgeving. - Experimenteerruimte om nieuwe instrumenten en aanpakken te kunnen ontwikkelen en inzetten zodat vanuit een integraal samenhangend perspectief de gewenste regionale ontwikkeling wordt bevorderd. Hoewel inhoudelijk verschillend, kan worden gedacht aan een variant op de Rotterdamwet, een specifiek regime om de hardnekkige problemen rond vakantieparken gebiedsgericht aan te pakken. - Financiële bijdrage uit de Regio Envelop à 18 mln. voor de volgende projecten/thema s: o Ontwikkelingsmaatschappij Vitale Vakantieparken: 8 mln. om de revitalisering te ondersteunen, de transitie van parken te bevorderen, ruimtelijk-economische en maatschappelijke opgaven op te lossen en verdere ondermijningsactiviteiten te voorkomen of tegen te gaan. Dit zal extra middelen (deels revolverend in te zetten) zorgen voor een belangrijk vliegwieleffect waarmee ook doelen op andere beleidsdomeinen sneller gerealiseerd kunnen worden. o Project Ariadne: 3 mln. om de regionale handhaving te versterken, ondermijningsinformatie over parken te verzamelen en te verrijken, gemeenten te ondersteunen bij de concrete aanpak van veiligheidsproblemen. 7 IBP d.d. 14 februari 2018, bijlage bij Kamerstukken II, 2017/18, , nr. 266 m.b.t. wonen (blz. 15) en ondermijning (blz. 51). 8 Plan van aanpak Versterking Lokale Democratie en Bestuur d.d. 5 juli 2018, Kamerstukken II, 2017/18, VII, nr. 69; blz Versterking aanpak ondermijning; stand van zaken uitvoering ambities regeerakkoord d.d. 11 juli 2018, Kamerstukken II, 2017/18, , nr. 207, blz. 11/ Wij zijn ons er van bewust dat er naast de mogelijkheden van regiodeal en envelop ook andere nationale fondsen en regelingen zijn die zich richten op vraagstukken van VVP (bijvoorbeeld Ondermijningsfonds, NIA/Invest-NL). Deze zijn echter niet altijd direct inzetbaar, passend te maken of voldoende. Wellicht kan het bij elkaar brengen van deze verschillende regelingen onderdeel worden van het regiodealtraject. 4

5 o Sociale problematiek op vakantieparken: 4 mln. voor het door-ontwikkelen van een regionale aanpak voor de huisvesting en zorg van mensen die vanwege sociale problematiek wonen op parken, inclusief het realiseren van een aantal concrete pilots (zorgparken, pauzewoningen). o Duurzaamheid/energietransitie/natuur: 3 mln. voor door-ontwikkelen van een regionale aanpak voor de verduurzaming van de vakantieparkensector met doelstellingen op het gebied van stikstof, natuurontwikkeling en circulair bouwen. De middelen zullen vooral gebruikt worden voor het realiseren van meerdere pilots rond het thema natuur-inclusief ondernemen. Cofinanciering gemeenten en provincie - Binnen het programma zijn gemeenten in principe verantwoordelijk voor beleid en uitvoering in de eigen gemeente. De kosten van extra inzet en investeringen in ontwikkelingen op lokaal niveau (variërend van transformatie tot handhaving, van revitalisering tot het leveren van zorg) hebben opgeteld een waarde van meerdere miljoenen per jaar. Voor de periode kan bij een minimale variant worden uitgegaan van 12 mln. tot 14 mln. - Het programma VVP werkt op regionaal niveau aan het ontwikkelen van instrumenten die de lokale praktijk ondersteunen. In het bestuursakkoord VVP (zie bijlage Bestuursakkoord VVP) is afgesproken dat de gemeenten het regionale programma bekostigen. Gezamenlijk investeren de gemeenten hiermee bijna 2,5 mln. in de regionale samenwerking (programmaorganisatie en ambtelijke inzet). - Ook de provincie Gelderland levert een belangrijke financiële bijdrage aan het programma. Naast een structurele bijdrage van enkele tonnen per jaar heeft de provincie 4 mln. beschikbaar gesteld voor de Ontwikkelingsmaatschappij Vitale Vakantieparken (OMVV), die bestaat uit een ontwikkelbedrijf en revitaliseringsfonds (zie bijlage Ontwikkelingsmaatschappij Vitale Vakantieparken). Deze middelen worden (ook) op basis van 50% cofinanciering ingezet, dus dit wordt aangevuld met minimaal 4 mln. dat op lokaal niveau wordt ingezet. Voor het project Ariadne (ondermijning) maakt de provincie onder voorbehoud van medefinanciering door het Rijk 0,5 mln. vrij. - De ambities om de vakantieparkensector te verduurzamen vragen, mede gezien de kwestbaarheid van de Veluwe, de komende decennia om meer aandacht. Dit ook in het licht van de klimaatdoelen en energietransitie. Samen met private partijen zullen de betrokken overheden de komende periode de aanpak verder intensiveren en vanaf 2019 een flinke impuls geven. Al met al investeren de gezamenlijke decentrale overheden (provincie en gemeenten) de komende drie jaren ongeveer 25 mln. Dit is exclusief de inzet van mensen en middelen van partners (woningcorporaties, zorginstellingen, Politie, OM, terreinbeherende organisaties, etc.) ten behoeve van de doelen van het programma. En, belangrijker, exclusief de private investeringen van ondernemers en eigenaren. Gezien de concrete ontwikkelingen en de plannen die in ontwikkeling zijn (en een steun in de rug nodig hebben) zullen deze een veelvoud bedragen van de overheidsinvesteringen. Structureel karakter Fasegewijs is het programma als volgt te karakteriseren: - Periode (fase 1): opstarten programma (inzicht krijgen/begrijpen problematiek, ontwikkelen gemeentelijk beleid en instrumentarium, ontwikkelen governancemodel) - Periode (fase 2): bestendigen en uitbouwen programma: versterken uitvoeringskracht, inzetten instrumenten, uitvoering projecten, uitbreiding partners, middelen. - Periode (fase 3): verdere uitvoering, borging resultaten, opname in staand beleid van betrokken organisaties, aangepaste programma-organisatie en -aanpak (kleinere rol). Gemeenten hebben in het Bestuursakkoord VVP afspraken gemaakt over de organisatie en kostenverdeling in het programma tot en met 2021 (middelen en menskracht), met een belangrijke financiële bijdrage van de provincie Gelderland. Alle partijen beseffen dat ook daarna nog werk moet worden verzet. De lange termijnborging na 2021 is verankerd via gemeentelijk en regionaal beleid. Governance 5

6 Het programma VVP is een aanpak van de betrokken partijen, voor de betrokken partijen en door de betrokken partijen. De noodzakelijke governance rondom het programma is vastgelegd in het Bestuursakkoord VVP , dat afspraken bevat over de bestuurlijke en ambtelijke organisatie en de verdeling van verantwoordelijkheden, inclusief de inbedding van het programma in de bredere VeluweAgenda. De programmaorganisatie VVP levert periodiek een verantwoording aan de partners (beleid, resultaten, financieel). Ook de verplichtingen die voortkomen uit de Regiodeal en -envelop komen voor rekening van de programmaorganisatie, zodat er een duidelijk aanspreekpunt is voor het Rijk. Wat de verantwoording betreft kent het programma zijn eigen P&C-cyclus. Daarnaast ontwikkelen we momenteel een monitor (stoplichtmodel) om ontwikkelingen op de 500 parken in beeld te brengen en resultaten inzichtelijk te maken. Zo kunnen we ook op regioniveau beleidsmatig blijven sturen. Bijlagen - Regiokaart VVP gemeenten en parken - Schema doelen/inspanningen programma VVP - Bestuursakkoord Vitale Vakantieparken VeluweAgenda - Samenwerkingsovereenkomst Veluwe op 1 - Brochure Ontwikkelingsmaatschappij Vitale Vakantieparken - Projectplan Ariadne 6