1.33. Rollenbanen Rond aanleggen van opduwgoten Schoonmaak karren en fust Stroefheid vloeren

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 0. Welkom bij de Arbocatalogus bloemenveilingen Strategie: Bronaanpak Fysieke belasting Afleveren stapelwagens bij klant/kopersgebied Bedrijfsfitness plan Royal FloraHolland Bepalen duw- en trekkracht voor deskundigen Bepalen energetische belasting Bepalen hoe zwaar je tilt voor werknemers en werkgevers Bepalen hoeveel je mag dragen Bepalen maximale tilgewicht voor deskundigen Beperken duw- en trekkrachten Beperken van het tilgewicht Bledderen met twee personen Duw- en trekcalculator Elektrotrekker Gebruik van bordessen bij het beladen van karren Gebruik van een stang Gezond werken met een stapelwagen Grofsorteren zonder handmatig duwen en trekken Hulpmiddel voor het schuiven van (vol) fust Hulpmiddel voor het stapelen Deense karren Hulpmiddel voor vervoer Deense karren Hulpmiddelen bij het verplaatsten van (leeg) fust Inrichting werkplekken voor staand en zittend werk Inzet VOICE-systeem Kogeltafel Langdurig staan Normering aanleveren leeg fust Opstapjes en bordessen Opstellen van karren in visgraatopstelling Palletheftruck met hefplateau Preventiemedewerker Protocollen voor een goede werktechniek Regelmatig onderhoud stapelwagens Repeterende bewegingen... 60

2 1.33. Rollenbanen Rond aanleggen van opduwgoten Schoonmaak karren en fust Stroefheid vloeren Taakroulatie Tips bij duwen en trekken voor werkgevers Tips bij duwen en trekken voor werknemers Tips bij reiken voor werknemers Tips bij repeterende bewegingen voor werknemers Tips bij tillen en dragen voor werknemers Toolboxmeetings Tweewielig onderstel Deense kar Vacuümheffer voor transport importdozen Veilig, gezond en milieubewust werken op FloraHolland Naaldwijk Verrijdbare opstap Voorkomen van hoog tillen Voorlichting/training Fysieke Belasting Vraag het de arbocoordinator/preventie medewerker Vragen en antwoorden over tillen voor leidinggevenden Werktafel in hoogte verstelbaar Zittend of staand werken Dieselmotoremissie Aanschaf nieuwe voertuigen met roetfilter ( af-fabriek roetfilter) Afzuigslangen Biodiesel Controle naleving beheersmaatregelen Dieselmotoremissie Beleid binnen de bloemenveilingen Dieselmotoremissie FloraHolland Aalsmeer Dieselmotoremissie FloraHolland Rijnsburg Dieselmotoremissie Plantion Ede Dieselmotoremissie Royal FloraHolland Bleiswijk Dieselmotoremissie Royal FloraHolland Eelde Dieselmotoremissie Royal FloraHolland Naaldwijk Dockingstation Elektrische compressor Elektrische interne transportmiddelen

3 2.15. Gebruik kenteken bij classificering type motor Gedragsregels medewerkers en chauffeurs Inbouw roetfilter Informatie dieselmotoremissie Informatie over roetfiltertechniek Metaalbewerking Metingen dieselmotoremissie combineren met klimaatonderzoek Moskarren Onderhoud aan voertuigen Opsteekfilters Ruimteventilatie Schonere dieselmotor Slepen en rollen Toegangscontrole d.m.v. detectielussen en tags Voorlichting over dieselmotoremissie Wet- en regelgeving dieselmotoremissie Agressie en geweld Alcohol en drugsprotocol Balie- Programma van Eisen ter preventie van agressie en geweld Beleid Ongewenste omgangsvormen Gedragsregels op de veiling Handreiking agressie en geweld van de overheid Overzicht elektronische maatregelen om agressie en geweld te voorkomen Overzicht maatregelen agressie en geweld Overzicht trainingsbureaus agressie en geweld Registratie incidenten Richtlijnen toe-eigenen geschenken en goederen Voorbeeld opzet workshop waarden en normen voor werkoverleg Waar let de Arbeidsinspectie op? Wetgeving over agressie en intimidatie Beeldschermwerk Arbodienst / Arbo-arts Beeldschermbril Beeldschermtachograaf Bewegen op het werk Binnenklimaat

4 4.6. Documenthouder Ergobar Flexwerken Gezond beeldschermwerk Goede inrichting van een thuiswerkplek Groot beeldscherm; meerdere beeldschermen Headset Hinderlijk geluid in kantooromgeving Kantoorstoelen Laptopstandaard Maximale duur beeldschermwerk Minitoetsenbord Stabalie Thuiswerkplek Verlichting Voorlichting en instructie gezond beeldschermwerk Werken met de laptop Zitbalie Duurzame inzetbaarheid Een leven lang prettig werken Fitnessen met belastingvoordeel Gespreksagenda Leeftijd voor OR Gezond en veilig werken in avond, nacht en vroege ochtend Hoe spreek je elkaar aan? Tips voor Dialoog Inventarisatie leeftijdsgerelateerde personeelscijfers Inwerken? Dat kan beter! Leeftijdsbarometer Medewerkerstevredenheidonderzoek Overzicht stimulerende maatregelen Duurzame inzetbaarheid Plan Top Fit: aan welke knoppen kun je effectief draaien om medewerkers meer verantwoordelijkheid te geven Quick Reference Kaart: wat te doen bij psychische klachten? Rookbeleid FloraHolland Scan leeftijd en werk van de FNV Stijl van leidinggeven Waar staan we als FloraHolland als het om duurzame inzetbaarheid en verzuim gaat? 224

5 5.17. Wetgeving duurzame inzetbaarheid Werkdruk Aanpakken de oorzaken van werkdruk bereiken acceptabele werkbelasting Coaching Communicatie en samenwerking verbeteren Effectiever en efficiënter vergaderen Flexibiliseren van werktijden Functioneringsgesprekken/Dialoogcyclus Gewoontes veranderen en regelmogelijkheden vergroten Het consequent (laten) nemen van pauzes en vakantie Het instrueren en het onder de aandacht houden van de instructie bij alle medewerkers Het zorgen voor voldoende krachten / opvangen piekbelasting Individu gerichte aanpak Meten van werkdruk Psychosociale arbeidsbelasting Richtlijnen voor maximale werksnelheid bij handmatige machinegebonden handelingen Verzuim door te hoge werkdruk en wat nu? Werkdruk

6 0. Welkom bij de Arbocatalogus bloemenveilingen. De Arbocatalogus is bedoeld voor alle werknemers en werkgevers van de gezamenlijke Nederlandse Bloemenveilingen. De VBN (Vereniging van Bloemenveilingen in Nederland; is de overkoepelende organisatie van de Nederlandse coöperatieve sierteeltveilingen. Dit valt onder de SBI code: Veilingen van landbouw-, tuinbouwen visserijproducten. In deze Arbocatalogus kunt u informatie, instrumenten en praktische oplossingen vinden. Dit zijn oplossingen voor knelpunten die u tegenkomt in uw werk op het gebied van fysieke belasting en dieselmotoremissie. Ook de afspraken die gemaakt zijn door werkgevers en werknemers over de wijze waarop zij aan de door de overheid en de Inspectie SZW gestelde voorschriften kunnen voldoen vindt u terug. De arbocatalogus beschrijft hoe de veiligheid- en gezondheidsrisico's in de bloemenveilingen zo veel als mogelijk kunnen worden voorkomen en - als dit redelijkerwijs niet mogelijk is - kunnen worden beperkt. Daarbij gebruiken de veilingen de strategie van bronaanpak, zoals voorgeschreven door de arbowet. Uitleg over de strategie van aanpak van veiligheid- en gezondheidsrisico's kunt u hier downloaden. Kortom: De Arbocatalogus helpt u met gezond en efficiënt werken! 0.1. Strategie: Bronaanpak De bloemenveilingen maken gebruik van de strategie van bronaanpak Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Strategie: Bronaanpak Informatie Korte omschrijving Voor het voorkomen en beperken van veiligheids- en gezondheidsrisico's maken de bloemenveilingen gebruik van de strategie van bronaanpak In deze Arbocatalogus wordt beschreven hoe de veiligheid- en gezondheidsrisico s in bloemenveilingen zo veel als mogelijk kunnen worden voorkomen en als dit redelijkerwijs niet mogelijk is kunnen worden beperkt.

7 Daarbij is het van belang dat veilingen in hun aanpak gebruik maken van de strategie van bronaanpak, zoals voorgeschreven door de Arbowet: 1. Probeer eerst het risico aan de bron aan te pakken door risico s waar mogelijk te elimineren. 2. Bekijk vervolgens hoe de inrichting van de werkplek risico s kan wegnemen of verminderen. 3. Kijk daarna hoe de werkmethode of handige hulpmiddelen het risico kan worden verminderd. Instrueer werknemers over hoe ze veilig en gezond kunnen werken, door middel van voorlichting, training, oefening maar ook een inwerkprocedure. Gebruik zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidsschoenen, handschoenen en gehoorbescherming).

8 1. Fysieke belasting 1.1. Afleveren stapelwagens bij klant/kopersgebied Door kopers wordt vaak gevraagd aan medewerkers de stapelwagens los te koppelen, of bloksgewijs neer te zetten. Extra fysiek belastende handelingen zijn nodig voor de medewerkers om de karren af te Afdeling: Logistiek. Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Bronaanpak Organisatorische oplossing Slepen met aangekochte bloemen/planten worden bij de klant afgeleverd in gehuurde kopersvakken. Vanwege speciale eisen van kopers wordt vaak gevraagd aan medewerkers de stapelwagens los te koppelen, of bloksgewijs (losgekoppeld en tegen elkaar gezet) neer te zetten. Dit knelpunt treedt vaak op wanneer een koper een (te) kleine ruimte heeft afgehuurd. Extra fysiek belastende handelingen zijn nodig voor de medewerkers om de karren af te leveren. Met een algemeen geldende afspraak voor het alleen afleveren van gekoppelde slepen bij de kopers voor alle veilingen kunnen veel fysieke handelingen voorkomen worden bij de medewerkers.

9 1.2. Bedrijfsfitness plan Royal FloraHolland Met het Nationaal Bedrijfsfitness plan van Royal FloraHolland is het mogelijk om met een belastingvoordeel te fitnessen. Afdeling: alle Informatie soort: Informatie. Document: Werknemersbrochure NBP - FloraHolland ( ) Korte omschrijving Met het Nationaal Bedrijfsfitness plan van FloraHolland is het mogelijk om met een belastingvoordeel te fitnessen. Uitgangspunt is dat iedere werknemer mag deelnemen aan het Nationaal Bedrijfsfitness Plan. Enige voorwaarde is de deelnemer bij aanvang nog ten minste een half jaar in dienst is bij FloraHolland. Het belastingvoordeel is zo groot als het inkomstenbelastingtarief. Dit voordeel bedraagt gemiddeld 40% en is van toepassing op de gehele abonnementsprijs inclusief intake. Van oorsprong was fitness vooral gericht op krachttraining, maar tegenwoordig biedt fitness veel meer mogelijkheden. Bijvoorbeeld steps, roeien, lopen en andere vormen van cardiofitness. Maar ook activiteiten in groepsverband kunnen hieronder vallen, bijvoorbeeld aerobics, bodypump, spinning en poweryoga. Ook geschikt om samen met collega s te doen. In de bijlage staan de uitgebreide mogelijkheden en manieren van deelname.

10 1.3. Bepalen duw- en trekkracht voor deskundigen Met de KIM-tool duwen en trekken kan op een eenvoudige manier de duw- en trekkracht in een willekeurige situatie bepaald worden. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Documenten: Beoordelingsformulier KIM-tool duwen en trekken Uitleg KIM-tool duwen en trekken Korte omschrijving Met de KIM-tool duwen en trekken kan op een eenvoudige manier de duw- en trekkracht in een willekeurige situatie bepaald worden. Het toepassen van de KIM-tool is een quickscan alternatief voor het meten van duw- en trekkrachten met het hele lichaam. Deze praktijktool kan snel en op het veld uitgevoerd worden. Op basis van 5 risicofactoren, wordt een risicoscore bepaald. Deze risicoscore wordt uitgedrukt in een stoplichtmodel. Zie 'Links' voor een gehele beschrijving van de methode. En gebruik bij het beoordelen van duw- en treksituaties het beoordelingsformulier.

11 1.4. Bepalen energetische belasting Met behulp van deze tabel kunt u op een eenvoudige manier inschatten of er sprake is van een hoge energetische belasting. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Document: Eenvoudige methode voor het inschatten van de energetische belasting Korte omschrijving Met behulp van deze tabel kunt u op een eenvoudige manier inschatten of er sprake is van een hoge energetische belasting. Wat is energetische belasting en hoe weet je of er sprake is van energetische belasting? Energetische belasting is een fysiologische respons van het lichaam door het leveren van arbeid. Je weet of er sprake is van energetische belasting als je moe wordt in je hele lichaam. Dat gebeurt als een groot deel van de been- en rompspieren fors wordt aangesproken. Zoals bijvoorbeeld bij traplopen, fietsen en klimmen. Gezondheidsrichtlijnen voor energetische belasting houden rekening met energieverbruik, zuurstofopname en hartslagfrequentie bij arbeid. Door ongunstige omgevingsfactoren, zoals werken in hitte, kan de arbeidsbelasting extra toenemen. Hier moet je rekening mee houden bij de interpretatie van de normen voor energetische belasting. Hoe bepaal je de energetische belasting? Nauwkeurig bepalen van energetische belasting is specialistenwerk. Onder 'Links' vindt u een tabel, welke handvatten geeft om te bepalen of er sprake is van een hoge energetische belasting.

12 1.5. Bepalen hoe zwaar je tilt voor werknemers en werkgevers Met behulp van deze informatie kunt u op een eenvoudige manier bepalen hoe zwaar u tilt. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Korte omschrijving Met behulp van deze informatie kunt u op een eenvoudige manier bepalen hoe zwaar u tilt. Het tillen van (zware) lasten is de bekendste vorm van lichamelijke belasting. Of een tilsituatie in het werk toelaatbaar is of niet hangt in hoofdzaak af van de volgende zeven factoren: Het te tillen gewicht H= Reikafstand (horizontaal vanaf tussen je enkels tot aan je handen); V= Verticale afstand F= Frequentie en duur van de til arbeid A= Asymmetrie oftewel de mate van rompdraaiing C= Contact met de til last ( kan je het goed beetpakken ) Tilbelasting volgens NIOSH Volgens de NIOSH-methode is er meteen een tilknelpunt als: het te tillen gewicht meer dan 23 kilo is, en/of er tijdens tillen boven de 175 cm getild wordt (V eindigt boven 175 cm), en/of,. er tijdens tillen meer dan 63 cm gereikt moet worden (H is meer dan 63 cm). Voor andere tilsituaties is met NIOSH een aanbevolen tilgewicht te berekenen door de uitgangswaarde van maximaal 23 kilo te vermenigvuldigen met zes reductiefactoren..

13 Deze berekening is specialistenwerk. Echter, in de praktijk blijkt dat 80% van de belasting door drie factoren wordt bepaald: de horizontale afstand (H), de frequentie en duur van de til arbeid (F), de hoek waaronder wordt getild (rompdraaiïng) (A). Met een snelle berekening op basis van deze drie factoren kun je een goede inschatting krijgen. Dit werkt als volgt: Snelle methode om maximaal tilgewicht te bepalen Stap 1> Uitgangspunt: het maximale tilgewicht is 23 kilo. Als het gewicht hoger is, is het werk te zwaar. Als het gewicht lager is: ga naar stap 2> tot en met >5. Stap 2> Bepaal de horizontale reikafstand (H). Meet van tussen de enkels tot aan de handen hoever gereikt moet worden bij het begin en het eind van de tilhandeling. Neem de hoogste waarde van de twee metingen. Hou bij 25 cm aan: correctiefactor 1. Hou bij 35 cm aan: correctiefactor 0,7. Hou bij 45 cm aan: correctiefactor 0,55. Hou bij 55 cm aan: correctiefactor 0,45. Hou bij 63 cm aan: correctiefactor 0,40. Stap 3> Bepaal de frequentie en duur van de tilarbeid (F). Met tilarbeid wordt bedoeld: de netto werktijd besteed aan tillen en dragen. Maak daarvoor de meest passende keuze voor een correctiefactor uit onderstaande tabel: Tot 1 uur per dag 1-2 uur per dag 3-7 uur per dag Tot 1 x per minuut 1-2 x per minuut 3-4 x per minuut 0,94 0,92 0,81 0,91 0,84 0,75 0,86 0,79 0,55

14 Meer dan 4x per minuut 0,80 0,60 0,35 Stap 4> Bepaal de hoek waaronder wordt getild (A). Wordt er met de rug gedraaid tijdens het tillen? Kies de meest passende correctiefactor: 0= rechte rug, geen draaiïng groter dan 20 graden: correctiefactor 1. 1= gedraaide rug van 20 tot 45 graden, correctiefactor 0,7. 2= gedraaide rug meer dan 45 graden, correctiefactor 0,5. Stap 5> Plaats de uitkomsten in de volgende formule: 23 x correctiefactor H x correctiefactor F x correctiefactor A = indicatie maximaal toelaatbaar tilgewicht Voorbeeld Een medewerker plantsoendienst groenvoorziening besteedt gedurende een langere periode per werkdag gemiddeld 3 uur per dag aan het planten van jonge boompjes van 10 kilo per stuk. De mini graafmachine graaft een gat en hij plant gemiddeld 1x per minuut een boom. Hij reikt daarbij gemiddeld 35 cm. Hij draait daarbij zijn rug 30 graden. De formule: 23 x 0,7 x 0,81 x 0,7 = indicatie maximaal toelaatbaar tilgewicht. Dat is 9,12 kilo. Door de bestuurder van de mini graafmachine te laten afwisselen met de bomenplanter wordt net wel aan de NIOSH norm voldaan. Laat de bomenplanter een cursus werken met de graafmachine volgen. Oplossing

15 1.6. Bepalen hoeveel je mag dragen Met behulp van deze informatie kunt u op een eenvoudige manier bepalen hoeveel u mag dragen. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Document: Eenvoudige methode om te bepalen hoeveel je mag dragen Korte omschrijving Met behulp van deze informatie kunt u op een eenvoudige manier bepalen hoeveel u mag dragen. Deze informatie biedt u een snelle en eenvoudige manier om te bepalen hoeveel gewicht je maximaal mag dragen. Wat is dragen? Dragen is een handeling waarbij een object met de hand(en) wordt vastgehouden en zonder mechanische hulpmiddelen in de horizontale richting wordt verplaatst. Simpel gezegd: dragen is tillen en lopen tegelijk. Hoe bepaal je het maximale draaggewicht? In arbeidssituaties zijn de draagafstanden over het algemeen kort. Voor het beoordelen van draagsituaties bestaat ook een rekenmethode. Het nauwkeurig toepassen van deze rekenmethode is specialistenwerk. Daarom is er, net als bij tillen, een snelle methode samengesteld. Deze methode vindt u bij 'Links'.

16 1.7. Bepalen maximale tilgewicht voor deskundigen Met behulp van deze informatie kunt u het maximale toegestane tilgewicht in elke situatie eenvoudig berekenen. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Document: De NIOSH-methode, Gezond Transport (voorheen BGZ Wegvervoer) Link: Maximale tilgewicht voor uw specifieke werksituatie bepalen Korte omschrijving Met behulp van deze informatie kunt u het maximale toegestane tilgewicht in elke situatie eenvoudig berekenen. Handmatig tillen komt op de bloemenveilingen veel voor. Zij kunnen daardoor risico lopen op het ontstaan van klachten aan rug, nek, armen en benen. Het maximaal toegestane tilgewicht is afhankelijk van de situatie waarin getild wordt. Voor het bepalen van dit maximaal toegestane tilgewicht, heeft het NIOSH een methode ontwikkeld. Het toepassen van de NIOSH-methode is een dringend advies, geen wettelijke verplichting. Met behulp van deze methode wordt berekend hoeveel kilogram in een bepaalde situatie mag worden getild zonder gezondheidsrisico te lopen. Het te tillen voorwerp mag onder optimale omstandigheden 23 kg zijn. Dit gewicht wordt vermenigvuldigd met 6 factoren die variëren tussen de 0 en de 1 (optimale situatie): - H: de horizontale afstand van de last tot enkels - V: de verticale afstand van de last tot enkels - D; verticale verplaatsingsafstand van de last - A: romprotatie, asymmetriefactor - F: tilfrequentie - C: contact met de last Het uitgangspunt van de NIOSH-norm is dat het grootste deel van de bevolking (99% van de mannen en 75% van de vrouwen) zonder gezondheidsrisico de tilhandeling kan uitvoeren.

17 1.8. Beperken duw- en trekkrachten Voorkom het uitoefenen van te grote krachten bij duwen en trekken Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Afspraak. Document: Informatie duwen / trekken met rolcontainers In het Arbobesluit staat dat duwen en trekken van objecten tijdens het werk geen gevaar voor de veiligheid en gezondheid van de medewerker mag opleveren. Onder duwen en trekken wordt het handmatig in beweging brengen en verplaatsen van een last over een langere afstand, waarbij het lichaam zich in dezelfde richting beweegt als de last, zonder dat de last wordt gedragen. Branche afspraak Als uitgangspunt wordt genomen dat het streefgewicht van een kar inclusief belading tussen kg mag zijn. Onder optimale omstandigheden zal de grenswaarde voor maximale duw- en trekkrachten dan niet overschreden worden. Onder niet optimale omstandigheden (aanwezigheid van drempels, kleine wielen, vuil rondom de wielen of een grote versnelling waarmee de kar op gang wordt gebracht) wordt aangeraden om de "duw- en trekcalculator" te gebruiken. Deze is te vinden onder "informatie" in deze arbocatalogus. Van groot belang is dat het op gang duwen en trekken op een rustige manier gebeurd. De grafiek onder toont het verschil tussen snel op gang brengen en rustig op gang brengen (rood/wit geblokt = snel op gang brengen, groene lijn = rustig op gang brengen). (Bron: handboek Fysieke belasting 2009, Sdu Uitgevers)

18 1.9. Beperken van het tilgewicht In de branche wordt ernaar gestreefd om het tilgewicht zo veel mogelijk te beperken. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Afspraak. Document: Link: Uitleg over de NIOSH-methode Korte omschrijving In de branche wordt ernaar gestreefd om het tilgewicht zo veel mogelijk te beperken. In het Arbobesluit staat dat het tillen en dragen van lasten geen gevaar mag opleveren voor de veiligheid en gezondheid van de medewerker. Onder tillen wordt het verticaal, handmatig verplaatsen van lasten verstaan. De Arbeidsinspectie hanteert echter al sinds jaar en dag als maximaal tilgewicht een grenswaarde van 23 kg per persoon. Dit betekent dat nooit meer dan 23 kg per persoon getild mag worden en nooit meer dan 46 kg met twee personen. Het getal van 23 kg is afkomstig van een Amerikaanse methode (genaamd de NIOSH methode) die aangeeft dat tillen veilig is als onder ideale omstandigheden (niet te ver reiken, niet te vaak en te lang tillen, niet te hoog tillen, niet te veel met de rug draaien en de last goed beet kunnen pakken) aan deze norm voldaan wordt. Als de omstandigheden niet ideaal zijn, dan mag ook minder getild worden. Branche afspraken Binnen de branche wordt ernaar gestreefd om niet meer dan 23 kg per persoon te tillen, onder optimale omstandigheden. Risicovolle tilsituaties worden beschreven in de RI&E. Maatregelen om risicovolle tilsituaties aan te pakken worden beschreven in het Plan van Aanpak.

19 1.10. Bledderen met twee personen De fysieke belasting is voor een medewerker erg hoog wanneer deze alleen legborden plaatst. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Knelpunt verminderen Organisatorische oplossing Het wordt geadviseerd altijd met twee personen te bledderen. De fysieke belasting is voor een medewerker erg hoog wanneer deze alleen legborden plaatst. Dit is het gevolg van frequente tilhandelingen in een ongunstige lichaamshouding waarbij relatief ver van het lichaam gereikt wordt. Beoogd effect Verminderen van de fysieke belasting van medewerkers als gevolg van repeterende tilhandelingen bij een ongunstige lichaamshouding. Door de tilbelasting te verdelen over 2 personen, kunnen beide in een gunstigere lichaamshouding werken Kosten en baten

20 Het werk moet zo georganiseerd worden zodat het voor de medewerkers mogelijk is om met twee personen te bledderen. Aangezien het werk met twee personen veel sneller gaat dan wanneer een medewerker alleen legborden plaatst rechtvaardigt de investering van het inzetten van een 2 e medewerker voor dezelfde taak. Randvoorwaarden gebruik De werkzaamheden zo organiseren dat het mogelijk is voor een medewerker een collega erbij te roepen voor deze taak. Andere voor- en nadelen Bij ingebruikname van de fusiekar verdwijnen ook de handgaten in de legborden. Door nu al alleen te bledderen met twee personen wordt alvast ingespeeld op de toekomstige situatie. Medewerkers hoeven dan niet meer zowel aan een andere stapelwagen te wennen als aan een andere organisatie van het werk. Overige tips Bij FloraHolland Aalsmeer is inmiddels de afspraak gemaakt alleen nog maar te bledderen met twee personen. Voor meer informatie over de implementatie van deze maatregel, neem contact op met: janosterkamp@floraholland.nl

21 1.11. Duw- en trekcalculator Met de duw- en trekcalculator kunt u een inschatting maken van de kracht die geleverd moet worden om een last te verplaatsen. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Document: Duw- en trekcalculator.xls Korte omschrijving Met de duw- en trekcalculator kunt u een inschatting maken van de kracht die geleverd moet worden om een last te verplaatsen. Ook op de bloemenveiling komt duwen- en trekken van lasten veel voor. Denk maar eens aan het verplaatsen van een stapelwagen. Bij duwen en trekken bestaat er een risico op overbelasting van de lage rug. Bij duwen ontstaat in het algemeen een lagere belasting op de lage rug dan bij trekken, zodat duwen de voorkeur krijgt boven trekken. Om te bepalen of een te verplaatsen last de maximaal acceptabele kracht niet overschrijdt, kunt u gebruik maken van de duw- en trekcalculator. Deze maakt onderscheid tussen aanzetkrachten (krachten die nodig zijn voor het opgang brengen van een last) en volhoudkrachten (krachten die nodig zijn om de last op gang te houden).

22 1.12. Elektrotrekker Een elektrische trekker, waarop men zelf kan plaatsnemen, kan karren in beweging brengen en over langere afstand verplaatsen zonder lichamelijke inspanning. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Links: Leverancier Movexx Leverancier Spijkstaal Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Een elektrische trekker, waarop men zelf kan plaatsnemen, kan karren in beweging brengen en over langere afstand verplaatsen zonder lichamelijke inspanning. Gebruik bij voorkeur ook elektrische transporthulpmiddelen bij het laden en lossen van vrachtwagens. Beoogd effect Verminderen van duwen en trekken. Sneller werken.

23 Kosten en baten Investering: aanschafkosten op aanvraag. Baten: Tijdwinst omdat transport en manoeuvreren sneller gaat. Randvoorwaarden gebruik Het gebruik van veiligheidsschoenen is noodzakelijk. De accu moet opgeladen zijn. Medewerkers moeten geïnstrueerd worden over gebruik van de elektrotrekker. De elektrotrekker vereist periodiek onderhoud. Andere voor- en nadelen Voordelen: Bij gebruik van elektrisch materiaal is er geen emissie van schadelijke uitlaatgassen. Overige tips Bij veelvuldig op- en afstappen is gebleken dat een sta-positie op een trekker veel minder vermoeiend is dan de meer gebruikelijke zitpositie. Ook positief is de inzet van handtrekkers: makkelijk maneouvreren, korte draaicirkel, heel snel (ont)koppelen.

24 1.13. Gebruik van bordessen bij het beladen van karren Hoog tillen boven 1.80m dient zoveel mogelijk vermeden te worden. Toch worden stapelwagens en Deense karren regelmatig hoger beladen. Er zijn diverse opstapjes en bordessen beschikbaar om te voorkomen dat te hoog getild hoeft te worden. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Links: Leverancier Matador Leverancier Overtoom Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Hoog tillen boven 1.80m dient zoveel mogelijk vermeden te worden. Toch worden soms stapelwagens en met name Deense karren hoger beladen, bijvoorbeeld tijdens het vervoer in de vrachtwagen. Er zijn diverse opstapjes en bordessen beschikbaar om te voorkomen dat te hoog getild hoeft te worden. 1 Mobiel opstapbordes: De Stapmaat. Dit is een verrijdbare opstap welke van twee kanten te betreden is. Het bordes wordt direct geremd door middel van invering wanneer een persoon erop stapt. Dit zorgt ervoor dat het bordes zonder extra handelingen eenvoudig verplaatst kan worden.

25 2 Keuringsbordes: Verplaatsbaar bordes met ong. 5 tredes, plateau en leuning welke voornamelijk door de keurmeester op de veiling gebruikt wordt. Het is voor de keurmeester gemakkelijker om met een bordes de bovenste planten te beoordelen zonder de fust er hoog vanaf te hoeven tillen. 3 Bordes voor overstapelen: Inzetbaar wanneer karren fust overgestapeld of afgestapeld moeten worden. Op de veiling wordt dit bordes voornamelijk ingezet om de bovenste laag van de fust af te stapelen. Bij de veiling zijn op een aantal plekken deze vaste bordessen opgesteld. Medewerkers rijden (te) hoog gestapelde karren naar dit bordes om hier de fust over te zetten. Beoogd effect Door gebruik van de bordessen kan hoog tillen voorkomen worden. Kosten en baten Aanschaf van de bordessen is ongeveer per bordes, tevens is afhankelijk van de aantallen en plaatsing van de plaatsing van de bordessen net wat meer tijdsinvestering nodig voor het gebruik. Dit komt doordat medewerkers of de karren naar het bordes moeten rijden (vaste plek) of de bordessen verplaatsen. Randvoorwaarden gebruik Een opstap moet bij het betreden geblokkeerd zijn tegen verrijden. Leuningwerk kan, ondanks geringe hoogte, verplicht zijn bij risicoverhogende omstandigheden. Andere voor- en nadelen Niet van toepassing.

26 1.14. Gebruik van een stang Een stang, lijkende op een koevoet, wordt gebruikt binnen FloraHolland Aalsmeer voor oplossing als laag ontkoppelen zonder gebruik van voet en Als oplossing voor het verplaatsen van stapels fust. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Een stang, lijkende op een koevoet, wordt gebruikt binnen FloraHolland Aalsmeer voor twee functies: Voor oplossing als laag ontkoppelen zonder gebruik van voet. Voor medewerkers is een stang beschikbaar met gekromd einde waarmee ze onder triangel kunnen reiken voor ontkoppelen (nog geen foto beschikbaar). De rugbelasting wordt verminderd in vergelijking met bukken om te ontkoppelen. Als oplossing voor het verplaatsen van stapels fust. Met de stang wordt de onderste fust gepakt, andere arm pakt het bovenste fust van de stapel. Het voorkomt dat medewerkers met armen gespreid deze stapels moeten overzetten. De fysieke belasting wordt verlaagd doordat medewerkers de belasting beter over 2 handen kunnen verdelen en daarnaast in een betere werkhouding tillen.

27 Beoogd effect Vermindering van de rug- en schouderbelasting doordat in verbeterde werkhouding gewerkt kan worden (minder bukken en minder ver reiken). Kosten en baten Minimale aanschafkosten van stang. Deze kan eventueel door de Technische Dienst zelf vervaardigd worden. Randvoorwaarden gebruik Let op het gewicht van de stang, deze moet zo licht mogelijk zijn. Training van de medewerkers om inzicht te geven hoe het hulpmiddel het beste toegepast kan worden, daarnaast is het belangrijk medewerkers te stimuleren dit hulpmiddel te gebruiken mocht er geen bronaanpak mogelijk zijn.

28 1.15. Gezond werken met een stapelwagen Stapelwagens worden op de bloemenveilingen veel gebruikt. Het is daarom belangrijk om rolcontainers op de juiste manier in te zetten. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Informatie. Document: Brochure Gezond Transport 'Gezond werken met rolcontainers' Korte omschrijving Stapelwagens en Deense karren worden op de bloemenveilingen veel gebruikt. Het is daarom belangrijk om de stapelwagens op de juiste manier in te zetten. Het werken met stapelwagens kan lichamelijk belastend zijn. Het is daarom belangrijk dat de juiste stapelwagens aangeschaft worden, ze op tijd onderhouden worden en dat bekeken wordt in welke situatie een het beste een stapelwagen ingezet kan worden. Daarnaast is het ook belangrijk dat de medewerker op de juiste manier met de stapelwagen werkt. Naast de verplichting van de werkgever om een zo gezond mogelijke werkomgeving te bieden, heeft de werknemer een eigen verantwoordelijkheid om bijvoorbeeld de aanreikte instructies en hulpmiddelen ook daadwerkelijk toe te passen in de praktijk. In de brochure 'Gezond werken met rolcontainers' (van BGZ Wegvervoer, nu: Gezond Transport) vind u tips over punten waarop u moet letten bij de aanschaf van een stapelwagen, voor zover overeenkomstig met rolcontainers. Waarom en hoe vaak onderhoud moet plaatsvinden. Hoe u de organisatie omtrent het werken met stapelwagens kunt verbeteren. Laadtips. Werkhouding tijdens duwen of trekken van de stapelwagen.

29 1.16. Grofsorteren zonder handmatig duwen en trekken Door inzet van voldoende trekkers kan handmatig verplaatsen van stapelwagens voorkomen worden. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Bronaanpak Organisatorische oplossing Door inzet van voldoende trekkers om ook enkele en kleine slepen stapelwagens te verplaatsen kan handmatig verplaatsen van stapelwagens voorkomen worden. De fysieke belasting als gevolg van duwen en trekken komt hiermee te vervallen. Beoogd effect Voorkomen van fysieke belasting als gevolg van duwen en trekken.

30 Kosten en baten Bij aanwezigheid van voldoende trekkers (aanschafkosten) kan snelheid van werken voor de medewerkers gelijk blijven. Organisatorische inzet is nodig om te onderzoeken welk aantal trekkers voldoende is, daarbij tevens rekening houdende met onderhoud en mogelijk uitval van trekkers, als ook benodigde aantallen tijdens piekdrukte. Randvoorwaarden gebruik Organisatorische aanpassingen om handmatig grofsorteren te vervangen door grofsorteren met trekkers. Trainen van medewerkers voor gebruik van trekkers. Overige tips Bij FloraHolland Naaldwijk worden alleen trekkers ingezet bij het grofsorteren (zie afbeelding).

31 1.17. Hulpmiddel voor het schuiven van (vol) fust Lichtgewicht hulpmiddel waarmee fust eerst dichter naar je toe getrokken wordt, alvorens de fust van het bled te tillen. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing. Medewerkers bij de veiling stapelen vanaf vaste bordessen hoog beladen karren af. Vanaf het bordes is het soms lastig om fust van de kar te halen omdat deze verder weg op het bled staat. De veiling heeft daarom een simpel, lichtgewicht hulpmiddel gemaakt om fust eerst dichter naar je toe te kunnen trekken alvorens de fust van het bled te tillen. Dit hulpmiddel hangt in een houder aan het bordes vast. Beoogd effect

32 Door het fust eerst naar je toe te trekken, wordt de reikafstand van medewerker naar fust verkleind. De medewerker kan zo in minder ongunstige werkhouding de fust tillen. Kosten en baten Lage aanschafkosten (schatting < 20), wel zijn materiaalkosten relatief hoog door gebruik van lichtgewicht aluminium. Randvoorwaarden gebruik Geen. Andere voor- en nadelen Tillen wordt niet voorkomen. Het heeft de voorkeur (ook) andere middelen in te zetten waardoor het tillen van fust vermindert kan worden. Overige tips Meer informatie is te verkrijgen bij de arbocoördinator Naaldwijk (zie "Vraag het de arbocoördinator")

33 1.18. Hulpmiddel voor het stapelen Deense karren De hefwagen (stapelaar) met twee smalle vorken kan gebruikt worden om zware lasten als Deense karren te heffen en te stapelen op de juiste hoogte (stapels van 5 of maximaal 10 karren). Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Links: Leverancier Logitrans Leverancier Overtoom Leverancier Tawi Soort oplossing Knelpuntenvermindering Technische oplossing De hefwagen (stapelaar) met twee smalle vorken kan gebruikt worden om zware lasten als Deense karren te heffen en te stapelen op de juiste hoogte (stapels van 5 of maximaal 10 karren). Het apparaat staat op 4 wielen, waardoor het eenvoudig met menskracht te verrijden is. Voor de voeding van de elektromotor is een accu op de stapelaar geplaatst. Er bestaat ook nog een elektrisch aangedreven uitvoering van deze hefwagen.

34 Beoogd effect Het gebruik van de hefwagen maakt het mogelijk dat de werknemer met geringe fysieke kracht lasten kan heffen, verplaatsen en neerzetten. Kosten en baten De investering bestaat uit de aanschafkosten. Prijs is afhankelijk van uitvoering. Richtprijs uitvoering als op afbeelding: 3100,- Het is mogelijk met behulp van de hefwagen een grote hoeveelheid lading tegelijkertijd te transporteren waardoor veel tijd bespaard kan worden. Randvoorwaarden gebruik De ondergrond waarop de hefwagen gebruikt wordt dient redelijk glad en vlak te zijn (geen hellingen!). Hoewel de hefwagen een kleine draaicirkel heeft dient er voldoende ruimte te zijn om de hefwagen met lading te kunnen manoeuvreren. Verder moet de accu op de hefwagen regelmatig opgeladen worden. Op het apparaat staat vermeld wat het maximale hefvermogen is, waarmee rekening gehouden dient te worden. Tevens staat vermeld dat alleen met het apparaat duwend gereden mag worden als de last laag staat.

35 1.19. Hulpmiddel voor vervoer Deense karren Deense karren veroorzaken een hogere fysieke belasting in vergelijking met de stapelwagen. Momenteel worden twee oplossingen toegepast. Een speciaal onderstel en heftruckvorken. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Deense karren veroorzaken een hogere fysieke belasting in vergelijking met de stapelwagen. De duw- en trekbelasting voor de medewerker is hoger, daarnaast veroorzaken de Deense karren geluidsoverlast. Twee oplossingen worden op dit moment toegepast in de praktijk: Hulpmiddel 1: speciaal onderstel Met dit onderstel kunnen Deense karren in een sleep stapelwagens meegenomen worden. Medewerkers hoeven op deze manier niet enkele karren handmatig te verplaatsen. Dit vermindert de fysieke belasting als gevolg van duwen en trekken. Hulpmiddel 2: smalle, lange heftruckvorken Met een heftruck met lange smalle vorken worden tot 4 Deense karren tegelijkertijd op een transport systeem gereden. Voorheen moest dit handmatig kar voor kar gebeuren. De fysieke belasting als gevolg van duwen en trekken wordt vermeden.

36 Beoogd effect Vermindering van de fysieke belasting als gevolg van duwen en trekken. Kosten en baten Aanschafkosten van hulpmiddelen. Er kan efficiënter gewerkt worden met beide hulpmiddelen, met name wanneer slepen stapelwagens en Deense karren tegelijk door 1 persoon over langere afstand vervoerd kunnen worden. Randvoorwaarden gebruik Voldoende hulpmiddelen moeten aanwezig om bedrijfsbreed in te kunnen zetten. Als te lang nodig is om een hulpmiddel te verkrijgen, gaat de verbetering in efficiëntie door tijdswinst verloren. Andere voor- en nadelen Vermindering van geluidsoverlast. Efficiëntie van werken neemt toe. Het speciale onderstel maakt het mogelijk de Deense kar in een sleep mee te nemen. Zo kunnen in een keer alle producten vervoerd worden. Bij het vervoer op de lange heftruckvorken kunnen vier Deense karren tegelijk meegenomen worden, hetgeen sneller werkt.

37 1.20. Hulpmiddelen bij het verplaatsten van (leeg) fust Voor het overzetten of plaatsen van stapels fust zijn verschillende soorten hulpmiddelen beschikbaar. Afdeling: import, Logistiek Informatie soort: Oplossing. Links: Leverancier BTM Leverancier Van Rijn Leverancier Potveer Soort oplossing Bronaanpak en/of knelpuntvermindering Technische oplossing Het overzetten of plaatsen van stapels fusten is een veel voorkomende handeling op meerdere afdelingen binnen de bloemenveilingen. Vaak worden grote stapels fust in 1 keer overgezet. Naast de grote tilbelasting wordt deze handeling vaak veelvuldig achter elkaar uitgevoerd in een ongunstige lichaamshouding. Verschillende hulpmiddelen zijn in gebruik om de fysieke belasting van het overzetten van fust te verminderen of zelfs te vermijden, afhankelijk van de omstandigheden waaronder het hulpmiddel ingezet kan worden. Hulpmiddel 1: Taartschep (Rijnsburg, Naaldwijk) Soort steekkar waarmee in 1 x een stapel fust overgeplaatst kan worden naar een andere stapelwagen of pallet. Hulpmiddel 2: Fustontstapelaar (Eelde, Rijnsburg) Simpel hekwerk waarmee met behulp van heftruck een volgeladen pallet met fust ontstapeld kan worden op een stapelwagen zonder dat hierbij getild hoeft te worden door de medewerker. Hulpmiddel 3: Manipulator fusten (Aalsmeer) Met een manipulator worden pallets met fust overgezet op stapelwagens. Een sleep met kar-onderstellen waar de complete pallet met fust mbv heftruck op geplaatst wordt, wordt parallel geplaatst aan lege stapelwagens. Ongeveer 15 pallets kunnen na elkaar overgezet worden door middel van een railsysteem waar de manipulator over beweegt. Hulpmiddel 4: Manipulator fusten 2

38 3 rijen grote fusten of 4 rijen kleine fusten kunnen ineens overgezet worden met behulp van deze manipulator. Hulpmiddel 5: voor het verplaatsen van stapels fust Lege fust wordt op stapelwagens aangeleverd. Vaak moeten deze stapels handmatig van de stapelwagen op de grond of lopende band geplaatst worden. Een grote stapel fust van ong stuks weegt minimaal 10 kg en is daarbij erg onhandig vast te pakken. Een handig gereedschap is een s-vormige stang die gebruik wordt om de stapel fust met een betere werkhouding en rechte rug op te pakken. De stapel wordt dan zoveel mogelijk getrokken in plaats van getild. Hulpmiddel 1 Hulpmiddel 2 Hulpmiddel 3 Hulpmiddel 4

39 Hulpmiddel 5 Beoogd effect Bij inzet van een geautomatiseerd systeem hoeven medewerkers niet langer stapels fust te tillen. Dit vermindert de fysieke belasting. Bij inzet van de s-vormige stang wordt de fysieke belasting verminderd doordat in minder ongunstige lichaamshoudingen getild wordt. Het hulpmiddel zorgt er voor dat er met rechte rug getild kan worden. Kosten en baten

40 Kosten variëren van ong. 25,- (aanschaf stang) tot > voor aanschaf van een geautomatiseerd systeem. Met het geautomatiseerde systeem wordt een grotere verbetering van de fysieke belasting gerealiseerd en kan tevens winst behaald worden met verbetering in efficiëntie. Handelingen als het vullen van de fusten met water kunnen door de machine uitgevoerd worden. Randvoorwaarden gebruik Voornamelijk organisatorische maatregelen en gedragsaanpak om medewerkers te stimuleren de hulpmiddelen in te zetten in de praktijk. Voldoende ruimte voor het plaatsen van het geautomatiseerde systeem. Opleiding van medewerkers in het gebruik van het systeem. Andere voor- en nadelen Een geautomatiseerd systeem kan tevens zorgen voor een verbetering in efficiëntie, doordat handelingen (fust ontstapelen, vullen fust) door de machine uitgevoerd kunnen worden. Er is een CE markering nodig, tevens heeft de machine regelmatig onderhoud nodig.

41 1.21. Inrichting werkplekken voor staand en zittend werk Bij het inrichten van werkplekken moet rekening gehouden worden met een aantal basis richtlijnen. Deze worden voor zowel zit- als stawerkplekken weergegeven. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Informatie. Documenten: Zittend werken Staand werken Korte omschrijving Bij het inrichten van werkplekken moet rekening gehouden worden met een aantal basis richtlijnen. Deze worden voor zowel zit- als stawerkplekken weergegeven. Het is belangrijk dat medewerkers hun werk comfortabel en goed kunnen uitvoeren. Een betere inrichting leidt bovendien tot minder risico van ongunstige fysieke belasting. Het inrichten van werkplekken is afhankelijk van de medewerker en de uit te voeren taak en moet daarom (individueel) afgestemd worden. Wel zijn er aan aantal basisrichtlijnen die altijd gelden. Onder 'Links' kunt u een aantal richtlijnen vinden voor zowel zit- als stawerkplekken.

42 1.22. Inzet VOICE-systeem Met het voice systeem (via een draagbare heupcomputer gekoppeld aan een headset) worden de medewerkers geïnformeerd over het orderpicken en afleveren. Doel is het reduceren van fouten en een bonloze distributie. Afdeling: Logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Bronaanpak, knelpunt verminderen Technische en organisatorische oplossing Het VOICE systeem is bedoeld voor de medewerkers die met behulp van een elektrotrekker slepen met karren (deense karren en stapelwagens) over het veilingterrein vervoeren. Met het voice systeem (via een draagbare heupcomputer gekoppeld aan een headset) worden de medewerkers geïnformeerd over de locatie en het aantal af te leveren karren. De medewerkers dragen hiervoor een microfoon/oortje. Doel van het VOICE systeem is zorgen voor een bonloze distributie en het voorkomen van fouten bij het afleveren van karren op het veilingterrein. Winst is een toenemende efficiëntie, maar ook minder vervuiling door achtergelaten bonnen en stickers. Beoogd effect Het beoogde effect van inzet van het voice systeem is een toegenomen efficiëntie van werken, mede doordat beter gestuurd kan worden op juiste aflevering van karren. Tevens treed minder vervuiling op van de karren doordat gewerkt wordt met een bonloze distributie. Kosten en baten Kosten voor aanschaf en onderhoud van het voice systeem. Deze kosten bestaan uit de daadwerkelijke aanschaf, maar ook kosten voor mogelijke organisatorische aanpassingen en uitvoering van het systeem. Tevens kosten voor instructie van medewerkers in het gebruik van het systeem. Winst is een toenemende efficiëntie, maar ook minder vervuiling door achtergelaten bonnen en stickers. Randvoorwaarden gebruik Geen speciale randvoorwaarden nodig. Andere voor- en nadelen Mogelijke verkenning van inzet van een voice systeem ook binnen andere ketendelen, bijvoorbeeld bij distrubutie in groothandels. Overige tips Meer informatie is te verkrijgen bij de arbocoördinator Naaldwijk (zie "Vraag het de arbocoördinator")

43 1.23. Kogeltafel Een kogeltafel is een tafel die is voorzien van kogels, welke rollen in een houder, waardoor materiaal er gemakkelijk overheen rolt. Afdeling: Import Informatie soort: Oplossing. Links: Leverancier Hoffmann Leverancier BCK Holland Leverancier Overtoom Informatie Kogeltafel Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Een kogeltafel is een tafel die is voorzien van kogels. De kogels rollen in een houder, waardoor materiaal er gemakkelijk overheen rolt. Kogeltafels zijn een effectieve oplossing om een product, doos, krat, tray etc. handmatig te draaien en van richting te veranderen. Kogeltafels zijn in diverse maatvoeringen leverbaar. Er zijn ook kogeltafels die met luchtdruk werken. Op plaatsen waar het voorwerp kogels indrukt, ontstaat een opwaartse luchtstroom die het voorwerp als het ware iets optilt.

44 Beoogd effect De duw- en trekbelasting vermindert, doordat het eenvoudiger wordt goederen te draaien en te bewegen. Kosten en baten Aanschafkosten afhankelijk van grootte, variërend van Randvoorwaarden gebruik Stem de keuze voor een bepaalde tafel af op het product dat u wilt laten bewerken of positioneren. De goederen moeten een stabiele en gladde bodem hebben. Als het materiaal niet mag krassen, is een systeem met luchtkogels beter dan een kogelrollersysteem. Andere voor- en nadelen De medewerker kan de goederen eenvoudig en zonder veel inspanning in de gewenste richting verplaatsten, dit kan de efficiëntie van werken verhogen. Overige tips Houd bij de instelhoogte van het kogelvlak rekening met de hoogte van de dozen, kratten en dergelijke die de medewerker moet verplaatsen. Het hoogte van het kogelvlak is lager dan de werkhoogte.

45 1.24. Langdurig staan Zorg ervoor dat medewerkers maximaal 1 uur achtereenvolgens en maximaal 4 uur per staande werken. Afdeling: Alle Informatie soort: afspraak. Korte omschrijving Zorg ervoor dat medewerkers maximaal 1 uur achtereenvolgens en maximaal 4 uur per staande werken. Wanneer medewerkers gebonden zijn aan een werkplek waarbij het werk niet afgewisseld kan worden met lopen is het belangrijk niet langdurig staand te werken. Uitgangspunt hierbij is maximaal 1 uur achtereen staand te werken en maximaal 4 uur per dag. Wanneer deze afspraak niet gehaald kan worden moet de medewerker de mogelijkheid hebben te zitten of de mogelijkheid hebben om af te steunen, bijvoorbeeld met behulp van een stasteun.

46 1.25. Normering aanleveren leeg fust Wanneer leeg fust zoveel mogelijk direct op stapelwagens aangeleverd kan worden, hoeven medewerkers minder leeg fust over te stapelen. Het voorkomen van overstapelen vermindert de fysieke belasting als gevolg van tillen en dragen. Afdeling: Import, logistiek. Informatie soort: afspraak. Korte omschrijving Wanneer leeg fust zoveel mogelijk direct op stapelwagens aangeleverd kan worden, hoeven medewerkers minder leeg fust over te stapelen. Het voorkomen van overstapelen vermindert de fysieke belasting als gevolg van tillen en dragen. In de praktijk wordt via de leverancier/distributeur Sivepo nu 60% op pallets aangeleverd. In de huidige situatie wordt de fust vanaf pallets overgestapeld naar lege stapelwagens. Dit veroorzaakt een hoge fysieke belasting van de medewerker. Tevens is dit een inefficiënte, dubbele handeling. De medewerker is veel tijd kwijt aan het overstapelen van fust. Het is belangrijk zoveel mogelijk fust aan te laten leveren op het middel waarmee het verder door het bedrijf verspreid wordt om onnodig overstapelen te voorkomen. Daarnaast is het voor bedrijven zelf belangrijk een maximale stapelhoogte van leeg fust/ treetjes in te stellen. Deze afspraak moet dan integraal doorgevoerd worden vanaf distributeur tot klant / kopers welke ook lege fust inleveren.

47 1.26. Opstapjes en bordessen Door de inzet van opstapjes en bordessen kan de tilhoogte worden beperkt. Dit vermindert de fysieke belasting. Afdeling: Import, logistiek. Informatie soort: Oplossing. Links: Informatie normen Leverancier Overtoom Leverancier Bemei Leverancier Matador Document: Opstapjes en bordessen Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Door de inzet van opstapjes en bordessen kan de tilhoogte worden beperkt. Dit vermindert de fysieke belasting. Eisen verschillen per toepassing, bijvoorbeeld variërend of het opstapje van 1 of meerdere zijden benaderbaar is. Een leuning of handrail is verplicht bij opstapjes hoger dan 75 cm. Alle eisen staan samengenomen in de norm NEN-EN

48 Beoogd effect Vermindering van de schouder- en rugbelasting doordat minder hoog wordt getild. Kosten en baten Relatief lage investering voor inzetten bordessen en opstapjes. De maatregel heeft meer effect wanneer deze integraal ingezet wordt met andere organisatorische en technische maatregelen om de fysieke belasting te verminderen. Randvoorwaarden gebruik Er zijn verschillende eisen gesteld aan opstapjes en bordessen. Deze staan vernoemd in NEN-EN 14183: Eisen voor opstapjes en bordessen volgens. De belangrijkste eisen uit deze norm zijn samengevat bij links. Andere voor- en nadelen Het is belangrijk dat het werkproces niet vertraagd wordt door gebruik van een bordes of opstap. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de extra tijd nodig voor het stabiel, niet verschuifof verrijdbaar neerzetten van het bordes of opstapje. Daarbij is het ook niet de bedoeling dat de ene vorm van fysieke belasting (hoog tillen) wordt vervangen door de andere (vaker tillen om bijv. een opstap te verplaatsen).

49 1.27. Opstellen van karren in visgraatopstelling EEn visgraatopstelling heeft als voordeel dat de medewerkers de losse stapelwagens zonder handmatige handelingen achter de trekker kunnen koppelen. Afdeling: Import, logistiek. Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Bronoplossing/Knelpuntvermindering Organisatorische oplossing Wanneer karren in het opstelgebied aankomen en losgekoppeld worden, kunnen deze zonder extra moeite in visgraatopstelling geplaatst worden (zie afbeelding). Deze handeling kost geen extra inspanning vanwege de al voorwaartse beweging van de gekoppelde stapelwagens. Wanneer de karren vervolgens afgeleverd worden kunnen medewerkers de losse stapelwagens zonder handmatige handelingen achter de trekker koppelen. Wanneer medewerkers de stapelwagens handmatig verder verplaatsen, dan is het alleen nodig om de stapelwagens rechtuit op gang te brengen.

50 Beoogd effect Verminderen van de fysieke belasting van de medewerker door verminderen van duw- en trekbelasting. Tevens is er sprake van verbeterde veiligheid voor de medewerker. Met de visgraatopstelling staan medewerkers veiliger opgesteld Kosten en baten Organisatorische oplossing. Randvoorwaarden gebruik Invoeren maatregel door leidinggevenden. Inzicht geven aan medewerkers over de voordelen van opstellen in visgraat. Andere voor- en nadelen Deze manier van opstellen en verdere handelingen neemt meer ruimte in beslag.

51 1.28. Palletheftruck met hefplateau Een pallettruck (elektrisch aangedreven) met een instelbaar platform waar de medewerker op staat. Afdeling: Facilitair, logistiek. Informatie soort: Oplossing. Links: Leverancier Motraclinde Leverancier Freshparktechniek Leverancier Still Leverancier Toyota Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Een pallettruck (elektrisch aangedreven) met een instelbaar platform waar de medewerker op staat. Beoogd effect Hoog tillen of hoog stapelen kan worden voorkomen.

52 Werkt in het algemeen sneller. Wel moeten er voldoende hulpmiddelen beschikbaar zijn, als men moet gaan lopen (zoeken) naar de truck dan duurt het langer en is er een grote kans dat men handmatig gaat duwen/trekken. Kosten en baten Investering in aanschaf. Prijs op aanvraag. Baten: Werkt in het algemeen sneller. Wel moeten er voldoende hulpmiddelen beschikbaar zijn, als men moet gaan lopen (zoeken) naar de truck dan duurt het langer en is er een grote kans dat men handmatig gaat duwen/trekken. Randvoorwaarden gebruik Voldoende breedte in doorgangen. Er is een acculaadstation nodig Training en instructie aan medewerkers over het gebruik is noodzakelijk. Onderzoek naar toepasbaarheid hulpmiddel moet bij implementatie uitgevoerd worden. Een nieuwe pallettruck met platformheffing moet voldoen aan het Warenwetbesluit machines, voorzien zijn van een CE-markering, een verklaring van overeenstemming hebben en een gebruiksaanwijzing in de landstaal hebben Andere voor- en nadelen Bijkomende onderhoudskosten Onervaren mensen kunnen meer aanrijdingen maken. Bescherming van machines, muren etc. is vaak gewenst. Overige tips Afhankelijk van de toepassing zijn diverse modellenbeschikbaar: meelopen, meerijden, instaan en zitten.

53 1.29. Preventiemedewerker Een preventiemedewerker ondersteunt de werkgever bij de zorg voor de dagelijkse veiligheid en gezondheid in het bedrijf. Hij of zij moet dus kennis hebben van de arbo-risico s in het bedrijf. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Leveranciers: diverse trainingsbureaus Soort oplossing Organisatorische oplossing Gedragsaanpak Een preventiemedewerker ondersteunt de werkgever bij de zorg voor de dagelijkse veiligheid en gezondheid in het bedrijf. Hij of zij moet dus kennis hebben van de arborisico s in het bedrijf. Alle bedrijven zijn verplicht om tenminste één preventiemedewerker aan te stellen. Bij kleinere bedrijven (met minder dan 25 werknemers) mag de preventiemedewerker ook de werkgever zijn. De drie wettelijke taken van de preventiemedewerker zijn: 1. Meewerken aan het verrichten en opstellen van de (branche) RI&E. 2. Bijdragen aan de uitvoering van maatregelen uit het Plan van Aanpak van de RI&E. 3. Overleg voeren met en advies geven aan de OR of personeelsvertegenwoordiging, door: - Voorlichting geven over de gezondheidsrisico s. - Voorlichting geven over de maatregelen die het bedrijf en de medewerkers kunnen treffen. Overige taken kunnen zijn: - Uitleg bieden over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. - Als vraagbaak fungeren voor medewerkers in het bedrijf.

54 Beoogd effect Bevorderen gezond en veilig werken. De Preventiemedewerker houdt mede toezicht op het uitvoeren van gezond werkgedrag. Vermindering verzuim en arbeidsongevallen door vroegtijdige signalering van arbeidsrisico s. Kosten en baten De investering bestaat uit een 1-daagse cursus preventiemedewerker: 450,00 (richtprijs). Randvoorwaarden gebruik De preventiemedewerker die u aanstelt moet over voldoende deskundigheid en ervaring beschikken om de preventietaken goed uit te kunnen voeren. Iedere onderneming bepaalt zelf over welke deskundigheid een medewerker met preventietaken moet beschikken. De deskundigheid die nodig is, moet blijken uit de RI&E van ieder bedrijf. In de RI&E moet u aangeven hoeveel preventiemedewerkers er nodig zijn en welke taken ze moeten uitvoeren. Er zijn uitdrukkelijk geen algemene opleidings- of ervaringseisen gesteld aan een preventie medewerker. Zolang hij of zij maar over de specifieke kennis van arborisico s beschikt die voor het bedrijf relevant zijn. De preventiemedewerker moet voldoende tijd krijgen om de preventietaken zelfstandig en onafhankelijk uit te kunnen voeren. Het is mogelijk de preventietaken over meerdere personen te verdelen. Andere voor- en nadelen Voordelen Efficiënter opsporen van daadwerkelijk ervaren knelpunten door medewerkers. Minder weerstand bij werknemers en werkgever bij het invoeren van veranderingen Meer oplossingen op maat.

55 Overige tips De preventiemedewerker is gebaat bij organisatorische, vakinhoudelijke en didactische vaardigheden. De werkgever kan ook de preventiemedewerker als contactpersoon voor de arbodienstverlener laten zijn.

56 1.30. Protocollen voor een goede werktechniek Voor diverse afdelingen binnen de bloemenveilingen zijn protocollen gemaakt om medewerkers te instrueren over een goede werktechniek. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie. Documenten: Hoog tillen ( cm) van bloemen en planten op en van stapelwagen Laag tillen (- 100 cm) van bloemen en planten op en van stapelwagen Het tillen van bloemen en planten van Deense containers Duwen en trekken van stw met fust uit een vak Het trekken van een sleep stapelwagens naar een andere sleep Het doorduwen van een rij stapelwagens Het aanbrengen van de aanvoerbrief (fust kantelen) Werken met elektrotrekkers b.v. het doorduwen van een sleep of het verplaatsen van Bledderen Scannen Tillen en opeenstapelen leeg fust op en van stapelwagen Koppelen en loskoppelen van stapelwagens aan en van elkaar Het in een goot vergrendelen van een stapelwagen met de towpin Stapelwagens van de goot in de kettingbaan begeleiden Het loskoppelen van stapelwagens uit een kettingbaan Het loskoppelen van een stapelwagen met een kromme towpin uit de kettingbaan (hevel) Het rechtbuigen van de towpin met een hulpmiddel Koppelen en loskoppelen van stapelwagens aan en van de trekker Het koppelen van Deense karren aan de trekker Het koppelen van Deense karren aan elkaar Het stapelen van Deense karren Stapelen/ontstapelen van stapelwagens Het verplaatsen van lege pallets (afvalverwerking) Het rechtzetten van een stapelwagen op de telescooptafel van de trolley (Aalsmeer) Het vervangen van wielen van de trekker (technische services) Het verplaatsen van de keurkar (keurmeesters) Het bedienen van de veilingklok (veilmeesters) Korte omschrijving Voor diverse afdelingen binnen de bloemenveilingen zijn protocollen gemaakt om medewerkers te instrueren over een goede werktechniek. Met behulp van diverse foto s is in protocollen aangegeven wat een goede werkwijze is voor verschillende taken en handelingen. Deze komen veelvuldig voor op de bloemenveiling. Goede en foute werksituaties worden met symbolen aangegeven. Met behulp van deze protocollen kunnen werknemers en leidinggevenden beter inzicht krijgen in een goede werkwijze om zo fysieke belasting te beperken, en veiligheid te verbeteren.

57 Wanneer deze protocollen zijn uitgereikt en voldoende uitgelegd speelt ook de eigen verantwoordelijkheid van de medewerker een rol om de goede instructies ook daadwerkelijk toe te passen in de praktijk. Onder 'Links' kunt u de protocollen vinden van goede werktechnieken op verschillende afdelingen binnen de veiling.

58 1.31. Regelmatig onderhoud stapelwagens Door de intensieve inzet van de stapelwagens in het gehele proces treedt er vaak slijtage op en is regelmatig onderhoud noodzakelijk. Afdeling: facilitair, logistiek Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Knelpunt verminderen Technische oplossing Door de intensieve inzet van de stapelwagens in het gehele proces treedt er vaak slijtage op en is regelmatig onderhoud noodzakelijk. Het verwijderen van achtergebleven rotzooi rondom de wielen en controle van de lagers dragen bij aan soepel lopende wielen. Goed lopende wielen zorgen voor een lagere duwen trekbelasting voor de medewerker. Niet goed functionerende delen van de stapelwagen als de towpin, triangel, trekbeugel en brievenklem kunnen zorgen voor een verhoging van de fysieke belasting. Dit kan het gevolg zijn van sjorren, bukken of trekken om de stapelwagen toch in te kunnen zetten in het proces. Beoogd effect

59 De fysieke belasting zo laag mogelijk houden door het tijdig onderhouden van stapelwagens. Kosten en baten Kosten voor onderhoud en vervanging van stapelwagens zullen altijd voorkomen. De baten voor de medewerker zijn hoog bij het tijdig onderhouden van de stapelwagens. Tevens kan een georganiseerd systeem ervoor zorgen dat wellicht minder stapelwagens voortijdig vervangen hoeven worden. Randvoorwaarden gebruik Mogelijkheden tot implementatie zijn: Stapelwagens met een geconstateerd defect labellen tijdens het werkproces. Als de stapelwagen leeg is kan deze direct voor onderhoud naar de TD gestuurd worden. Een andere mogelijkheid is het opzetten van een systeem om bijvoorbeeld 2jaarlijks structureel alle stapelwagens preventief te controleren. Andere voor- en nadelen Bij goed onderhouden stapelwagens treedt geen efficiëntieverlies op als gevolg van het op alternatieve manier oplossen van defecten. Denk hier bijvoorbeeld aan extra tijd bij het zoeken naar pakbonnen wanneer de brievenklem niet functioneert of het overzetten van fust op een lege stapelwagen wanneer towpin of triangel niet werken.

60 1.32. Repeterende bewegingen Het uitvoeren van repeterende bewegingen kan een risico voor het ontstaan van klachten vormen. Om dit te voorkomen dienen passende maatregelen genomen te worden. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak. Links: Informatie fysieke belasting bij het werk Korte omschrijving Het uitvoeren van repeterende bewegingen kan een risico voor het ontstaan van klachten vormen. Om dit te voorkomen dienen passende maatregelen genomen te worden. In het Arbobesluit staat dat repeterende bewegingen en werkhoudingen tijdens het werk geen gevaar voor de veiligheid en gezondheid van de medewerker mag opleveren. Repeterende bewegingen zijn herhaalde bewegingen van lichaamsdelen die binnen de 90 seconden herhaald worden. Een beweging is repeterend als zij gedurende minimaal 2 uur per dag, of minimaal 1 uur achter elkaar worden uitgevoerd. Branche afspraak Na 2 uur repeterend werk volgt 10 minuten pauze of wordt afgewisseld met ander werk.

61 1.33. Rollenbanen Framewerk met rollers waar lasten horizontaal of schuin omlaag over getransporteerd kunnen worden. Het dragen en transporteren van zware lasten is niet meer noodzakelijk. Afdeling: Import Informatie soort: Oplossing Links: Leverancier Nawi Leverancier Haneu Leverancier Trametex Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Framewerk met rollers waar lasten horizontaal of schuin omlaag over getransporteerd kunnen worden. Het dragen van producten en transporteren van zware lasten is niet meer noodzakelijk. De rollenbaan is geschikt voor aan- en afvoer van goederen en voor transporteren van lasten waarbij veelvuldig gestopt en gestart moet worden Er zijn ook aangedreven, flexibele harmonicarollenbanen. Goederen kunnen op wisselende plaatsen met geringe fysieke inspanning worden getransporteerd.

62 Beoogd effect Eliminatie of vermindering van handmatig verticale en/of horizontale verplaatsingen. Werknemer hoeft lasten niet te dragen/ duwen/ trekken. Handmatig dragen is niet meer noodzakelijk. Kosten en baten Kosten: aanschaf is afhankelijk van uitvoering variërend van 300 euro tot 2900 euro Baten: Efficiënter werken, constante productstroom, constante productiviteit Randvoorwaarden gebruik De rollenbaan moet passen binnen het logistieke proces. Er dient voldoende werkruimte rondom de banden aanwezig te blijven. De band mag geen ongunstige invloed hebben op andere processen zoals transport- en looproutes, vluchtwegen. Het opzetten en afnemen van de band bij begin- en eindpunt van de band dient veilig te kunnen gebeuren. Ongunstige tilsituaties mogen niet ontstaan. De rollenbaan moet voldoen aan veiligheidseisen (o.a. CE-eisen). Andere voor- en nadelen Voordelen: Verbetering van het logistieke proces in bedrijf; Efficiënter en sneller werken; Minder fysieke klachten medewerker. Nadelen: Werken aan een productielijn (afhankelijk van gebruik); Extra kosten voor schoonmaak en onderhoud van machines. Overige tips

63 De rollenbanen zijn er in alle soorten en maten. Er kunnen bochten in verwerkt worden. Bij een verval van de baan van 2 tot 4% worden de lasten gedreven door de zwaartekracht. Dit scheelt enorm in duwen en trekken. Met een lichte krachtsinspanning kan materiaal op gang gebracht worden. Rollenbanen met wielen zijn gemakkelijk verplaatsbaar. Let op de werkhoogte en reikwijdte indien materialen van of op de transporteur gepakt/ geplaatst moeten worden. Let op voldoende been- en voetruimte indien aan de transporteur wordt gewerkt. Indien bewerkingen op de band plaatsvinden dient ook aandacht besteedt te worden aan transportsnelheid, aan- en afvoer van producten, verlichting, onderhoudsvriendelijkheid e.d.

64 1.34. Rond aanleggen van opduwgoten Wanneer opduwgoten rond aangelegd worden hoeft er geen towpin handeling plaats te vinden om de stapelwagen in de kettingbaan te trekken. Afdeling: Logistiek Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische/organisatorische oplossing Wanneer opduwgoten rond aangelegd worden hoeft er geen towpin handeling plaats te vinden om de stapelwagen in de kettingbaan te trekken. Een fysiek belastende handeling (repeterende handeling) wordt hiermee voorkomen.

65 Beoogd effect Vermindering van fysieke belasting door repeterende handelingen bij het plaatsen van stapelwagens in de kettingbaan. Kosten en baten Kosten voor aanpassen van de huidige rechte opduwgoten. Randvoorwaarden gebruik Goede, niet kromme, towpin is nodig voor het soepel laten overgaan van de stapelwagen in de kettingbaan.

66 1.35. Schoonmaak karren en fust Tijdens het gebruik van karren raken deze gemakkelijk vervuild. Een volgende schakel in de keten kan hier hinder van ondervinden. Met het creeeren van eenduidige afspraken binnen de keten over schone karren en fust kan dit worden voorkomen. Afdeling: Logistiek Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Bronaanpak, knelpuntvermindering Technische, organisatorische en gedragsmatige oplossing. Ieder deel van de keten verwerkt stapelwagens en Deense Karren. Vaak gaat dezelfde kar via verschillende ketendelen op transport door de gehele sierteeltketen. Tijdens het gebruik van de kar raakt deze gemakkelijk vervuild. Een volgende schakel in de keten kan hier hinder van ondervinden, bijvoorbeeld doordat wieltjes niet meer soepel lopen door plastic wat hierin verstrikt zit, of de kar wordt gebruikt als presentatie middel. Op dit moment zijn er geen eenduidige afspraken binnen de keten gemaakt over schone karren en fust. Bij het maken van afspraken kan gedacht worden aan: Gezamenlijke afspraken maken over de staat van onderhoud van karren, vastleggen onder welke omstandigheden karren uit het proces gehaald moeten worden voor onderhoud. Bewerkstelligen dat vervuilde karren ook daadwerkelijk uit het proces gehaald worden, bijvoorbeeld door ze te labelen, of te werken met een scan systeem. Afspreken onder welke omstandigheden karren een bepaald ketendeel / bedrijf verlaten. Hierbij kan gedacht worden aan geen vuil, draadjes, plastic rond de wielen, rotzooi van de bledden halen en stickers verwijderen. Voor een bronaanpak kan gezamenlijk uitgedacht worden hoe karren minder vervuild raken. Aanpakken dat de vloeren zoveel mogelijk schoon zijn, minder verpakkingsmateriaal

67 gebruiken en een alternatief systeem uitwerken in plaats van het gebruik van stickers (een voorbeeld hiervan kan VOICE zijn, verderop in de oplossingen genoemd). Beoogd effect Minder vervuiling van de karren. Verschillende vormen van vervuiling hebben verschillende effecten voor de volgende schakel in de keten. Wanneer de wielen minder vervuild zijn zullen deze soepeler lopen. De medewerkers hoeven dan minder hard te duwen / trekken aan de karren en hebben zo een lagere fysieke belasting. Wanneer de bledden en de karren zelf vervuild zijn met rotzooi, achtergebleven plastic en stickers is dit hinderlijk wanneer de betreffende kar in een volgende schakel in de keten gebruikt wordt als presentatiemiddel. Kosten en baten Organisatorische kost. Kosten kunnen oplopen wanneer gezocht wordt naar een bronoplossing die voorkomt dat karren kunnen vervuilen. Baten liggen in toegenomen efficiëntie van het werk door voorkomen van handelingen (gebruik plastic, plakken stickers) en verminderen van fouten (inzet van bijvoorbeeld VOICE systeem waarbij minder fouten gemaakt worden in orderpicken zonder gebruik van stickers). Randvoorwaarden gebruik Geen bijzondere randvoorwaarden, deze verschillen. Andere voor- en nadelen Geen.

68 1.36. Stroefheid vloeren Voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers is het belangrijk dat de ondergrond goed is. Belangrijk is dat een ondergrond waarop gewerkt wordt voldoende stroef is. Afdeling: Facilitair, import, Logistiek Informatie soort: Oplossing Links: Informatie over stroefheid vloeren Informatie over stroefheid vloeren Informatie over metingen Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers is het belangrijk dat de ondergrond voldoende is. Hier is een norm voor, namelijk: de NTA (Nederlandse Technische Afspraak 7909; versie 2003). Belangrijk is dat een ondergrond waarop gewerkt wordt (vloer, bordes, trapje, plateau op transportmiddel) voldoende stroef is. Er wordt dan gesproken van slipwerendheid van de ondergrond. Hiervoor geldt: Slipwerendheid van <0,71 is te laag (gladde vloer); Slipwerendheid van 0,71-0,80 is in orde; Slipwerendheid van > 0,80 is te stroef.

69 Beoogd effect Bij voldoende stroeve vloeren kunnen medewerkers gemakkelijker lopen. Verbeterde grip maakt het mogelijk om meer het lichaam in te zetten bij bijvoorbeeld het duwen- en trekken van stapelwagens. Kosten en baten De investering voor het verkrijgen van een vloer met voldoende stroefheid is maatwerk. Het is mede afhankelijk van materiaal van de huidige vloer, oppervlakte, reinigingsmogelijkheden, werken in natte of droge omgeving etc. Andere voor- en nadelen Naast fysieke belasting wordt met name ook de veiligheid voor medewerkers verbeterd. Uitglijden en valgevaar nemen af door voldoende stroefheid van de vloeren. Overige tips Als u materiaal inkoopt of een vloer laat leggen vraagt u dan de leverancier te garanderen dat aan deze norm voldaan wordt. Als u twijfelt, kunt u zelf een meting laten verrichten.

70 1.37. Taakroulatie Om te voorkomen dat werknemers continu hetzelfde werk doen, kan een roulatiesysteem ingevoerd worden. Afdeling: Allen Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Knelpuntvermindering Organisatorische oplossing Om te voorkomen dat werknemers continu hetzelfde werk doen, kan een roulatiesysteem ingevoerd worden. Om fysieke overbelasting te voorkomen wordt naar regelmatige afwisseling van zwaardere met lichtere werkzaamheden en/of het afwisselen van verschillende werkzaamheden gestreefd. Met name bij taken waarbij langdurige voorovergebogen werkhoudingen worden aangenomen of taken met repeterend karakter. Beoogd effect Door het rouleren krijgt men de gelegenheid om van (ongunstige) werkhouding te veranderen en andersoortig werk te doen, zodat eenzijdige belasting van het lichaam wordt voorkomen. Afwisseling. Herstel kansen bevorderen door korte blootstelling.

71 Kosten en baten Kosten: Investeren in mensen (training en instructie) voor gelijkwaardige uitvoering van werkzaamheden. Baten: Bredere inzetbaarheid van medewerkers. Randvoorwaarden gebruik Vooral rouleren tussen verschillende taken i.v.m. geringe aantal werknemers. Om te kunnen rouleren, dienen de mensen van gelijk niveau te zijn. Opleiding en scholing is wellicht vereist. Vrijwillig of opgelegd rouleren versus acceptatie bij medewerkers. Met name geschikt voor de allround bedrijven. Andere voor- en nadelen Voordelen: Meer afwisseling en uitdaging voor medewerker Nadelen: Rouleren is een kwetsbaar proces. Bij ziekte en inzet van uitzendkrachten kan er snel niet meer gerouleerd worden. Veel medewerkers en/of leidinggevenden hebben weerstand tegen rouleren. Er is vaak tijd nodig voor acceptatie van deze nieuwe werkwijze. Overige tips Er zijn hierbij drie niveaus van roulatie te onderscheiden: Rouleren binnen dezelfde uitvoerende taken, maar op een andere werkplek (b.v. linker / rechter zijde van de werkplek). afwisselen Rouleren met andere uitvoerende taken Rouleren met taken van een andere orde.(taakverrijking) Het verdient aanbeveling om meerdere malen per dag te rouleren / af te wisselen i.p.v. afwisseling gespreid over meerdere dagen of 1x per week. Door te wisselen van werkplek, wordt het belastingspatroon gevarieerder. Het valt te overwegen om op branche niveau een brochure te ontwikkelen met daarin opgenomen succes- en faalfactoren voor het invoeren van taakroulatie.

72 1.38. Tips bij duwen en trekken voor werkgevers In deze informatie worden belangrijke tips voor werkgevers gegeven over een gezonde manier van duwen en trekken. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Links: Informatie over duwen en trekken Korte omschrijving In deze informatie worden belangrijke tips voor werkgevers gegeven over een gezonde manier van duwen en trekken. In deze informatie wordt een aantal belangrijke tips over een gezonde manier van duwen en trekken gegeven. Deze tips helpen u bij het creëren van goede werkomstandigheden voor de medewerker. De tips: Belaad de wagens niet te zwaar. Zorg voor voldoende rust en pauzes. Zorg voor afwisseling in het werk. Zorg voor een goede instructie hoe je op een veilige en gezonde manier objecten kunt duwen en trekken/training fysieke belasting. Zorg voor goede grip. Zorg voor een harde, vlakke, schone ondergrond zonder drempels. Zorg voor de aanwezigheid van (elektrische) hulpmiddelen: heftrucks, palletwagens, handpallettruck Soms is het mogelijk met een kraan lasten over grotere afstanden te verplaatsen. Zorg voor goed materieel: wielen met kogellagering in goede staat. Zorg voor regelmatig onderhoud.

73 1.39. Tips bij duwen en trekken voor werknemers In deze informatie worden belangrijke tips over een gezonde manier van duwen en trekken gegeven. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Links: Informatie over duwen en trekken Korte omschrijving In deze informatie worden belangrijke tips over een gezonde manier van duwen en trekken gegeven. Het handmatig verplaatsen van lasten kan een gevaar met zich meebrengen voor de gezondheid. Dit kan zijn door onder andere het trekken en duwen van transportmateriaal. Het verplaatsen van transportmaterieel kan een aanzienlijke fysieke belasting opleveren. Deze tips helpen u bij het verminderen van de lichamelijke belasting door duwen en/of trekken: Gebruik hulpmiddelen Liever duwen dan trekken Duw met beide armen Gebruik je lichaamsgewicht Duw of trek met twee handen Breng de last rustig in beweging Plaats de handen tussen heup- en borsthoogte Draag stevige schoenen met goede grip

74 1.40. Tips bij reiken voor werknemers In deze informatie worden belangrijke tips over een gezonde manier van reiken aangegeven. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Korte omschrijving In deze informatie worden belangrijke tips over een gezonde manier van reiken aangegeven. Langdurig ver en/of hoog reiken vormt een risico voor het ontstaan van klachten aan schouders- en armen. Door deze tips toe te passen, kunt u op een gezonde manier omgaan met reiken. 1. Vermijd ver reiken: Door ver te reiken wordt de arm, schoudergordel en rug zwaarder belast. De momentwerking wordt steeds groter naarmate je verder reikt. Dat wil zeggen dat het gewicht van de arm wordt vermenigvuldigd met de afstand. Hoe verder, hoe zwaarder dus. Om ver reiken minder belastend te maken kan je met één hand afsteunen, hierdoor wordt het lichaam beter ondersteund en wordt het reiken minder zwaar. 2. Vermijd een gedraaide rug: Draaien vanuit de wervelkolom tijdens het reiken geeft een hogere belasting dan reiken zonder draaiing. Het draaien maakt de belasting ook asymmetrisch. Het is beter om dichterbij te gaan staan tijdens het reiken dan om er naartoe te draaien of een grote zijwaartse aftand te moeten overbruggen. 3. Werk tussen heup- en schouderhoogte: Boven schouderhoogte en onder heuphoogte wordt reiken veel zwaarder. De schoudergordel en romp moeten worden gebruikt voor het reiken. Door tussen heup- en schouderhoogte te blijven kan de reikbeweging alleen met de armen worden uitgevoerd. 4. De last schuiven in plaats van tillen: Door de last te schuiven is het niet nodig het gewicht van de last te tillen. Bij een reikbeweging naar een voorwerp dat verder weg ligt is het daarom minder zwaar om het voorwerp te schuiven dan te tillen. Door het schuiven met twee handen uit te voeren wordt een symmetrische belasting verkregen.

75 1.41. Tips bij repeterende bewegingen voor werknemers De basisprincipes geven belangrijke tips over een gezonde manier van repeterende bewegingen maken. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Korte omschrijving De basisprincipes geven belangrijke tips over een gezonde manier van repeterende bewegingen maken. In deze oplossing worden drie belangrijke tips over een gezonde manier van repeterende bewegingen maken gegeven. Deze manier van repeterende bewegingen maken is van belang om lichamelijke klachten te voorkomen of klachten te verminderen. Drie tips: 1. Houd je schouder en elleboog laag: Door de schouders laag en ontspannen te houden kan worden gewerkt met een minimum aan spierspanning rond de schoudergordel. Met de ellebogen naast de romp is de momentwerking van de armen minimaal, dat wil zeggen dat het gewicht van de armen minder groot is. Ook hierdoor worden de schouders minder belast. 2. Breng het werk op juiste hoogte: Door te werken op de juiste hoogte voorkom je voorover bukken tijdens het werk of het onnodig heffen van de armen. De optimale werkhoogte is met de handen op navelhoogte zodat de ellebogen in een haakse hoek staan en de schouders ontspannen zijn. 3. Houd je pols recht: De belasting in de pols is optimaal als de polsen recht worden belast. Dat wil zeggen dat de polsen niet worden afgebogen in de richting van de duim of pink en ook niet richting de handpalm of de handrug. Extreme gewrichtshoeken zijn een risico voor het ontstaan van klachten en moeten daarom zoveel mogelijk voorkomen worden.

76 1.42. Tips bij tillen en dragen voor werknemers In deze informatie worden belangrijke tips over een gezonde manier van tillen en dragen gegeven. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Documenten: Brochure Gezond Transport (voorheen BGZ) met tips voor tillen Tipkaart Gezond Transport (voorheen BGZ) met tips voor tillen Korte omschrijving In deze informatie worden belangrijke tips over een gezonde manier van tillen en dragen gegeven. In deze informatie worden tien belangrijke tips over een gezonde manier van tillen en dragen gegeven. Deze manier van tillen en dragen is van belang om lichamelijke klachten te voorkomen of klachten te verminderen. De tips 1. Houd de last dicht bij je lichaam. 2. Probeer de rug recht te houden. 3. Ga altijd recht voor de last staan. Til nooit met een gedraaide rug. 4. Verdeel de last, til niet teveel in één keer. 5. Is de last te groot of te zwaar, til m dan met zijn tweeën. 6. Gebruik waar mogelijk een hulpmiddel. 7. Houd je schouders laag. 8. Weet wat het gewicht is wat je gaat tillen. 9. Til rustig, met een geleidelijke beweging. 10. Luister naar uw lichaam en neem signalen serieus. 11. Til het voorwerp zo mogelijk tussen de voeten van de grond.

77

78 1.43. Toolboxmeetings Door vooraf gedragsaudits uit te voeren (bv op basis van checklist) kunnen knelpunten geconstateerd worden. De uitslagen van de audit zijn input voor het invoeren van verbeteringen en/of correctieve maatregelen richting medewerkers. Afdeling: Allen Informatie soort: Oplossing Links: Voorbeeldformulieren Soort oplossing Knelpuntverminderjng Organisatorische oplossing Gedragsaanpak Uit praktijkonderzoek is duidelijk gebleken dat werknemers lang niet altijd voldoende aandacht hebben voor hun eigen arbeidsomstandigheden en gezond en veilig werkgedrag. Omdat veel op locatie gewerkt wordt, is er niet altijd toezicht aanwezig. Door vooraf gedragsaudits uit te voeren (bv op basis van checklist) kunnen knelpunten geconstateerd worden. De uitslagen van de audit zijn input voor het invoeren van verbeteringen en/of correctieve maatregelen richting medewerkers. Geanalyseerd dient te worden waarom de overtredingen worden begaan? Meestal is er geen kwade wil maar is het een kwestie van 'overmotivatie' (effe snel). In een toolboxmeeting kunnen betreffende arbeidsrisico s, knelpunten en onveilig werkgedrag onderwerp zijn. Een toolboxmeeting is een korte informatieve en interactieve bijeenkomst (15 à 20 minuten), voorafgaand aan het werk. In een informele sfeer worden op positieve wijze arbeidsrisico s en veilig en gezond werkgedrag besproken. Leren van elkaar staat centraal. Een toolboxmeeting staat niet op zichzelf, maar vereist opvolging. De oplossing is met name geschikt in situaties waar de ergonomie van de werkplekken goed is maar de medewerkers er slecht mee omgaan. Medewerkers maken geen gebruik van hulpmiddelen of werken nog niet op een gezonde manier (b.v. na een tilinstructie).

79 Beoogd effect Zelf het werk verbeteren en slimmer uitvoeren Periodieke aandacht voor veilig en gezond werkgedrag Elkaar aanspreken op veilig en gezond werkgedrag Fysieke overbelasting voorkomen Aan overige arbo aspecten kan ook aandacht worden besteed (gebruik PBM, veiligheidsmiddelen, hulpmiddelen, DME, e.d.). Kosten en baten Kosten: mogelijke ontwikkelkosten en opleidingskosten. Baten: gemotiveerde en gezonde medwerkers. Randvoorwaarden gebruik De medewerkers die de gedragsaudit gaan uitvoeren, moeten opgeleid worden in het gebruik ervan. Er dienen medewerkers vrijgemaakt worden voor het periodiek uitvoeren van de gedragsaudits. De gedragsaudit zelf kan door diverse mensen uitgevoerd worden, zoals een lijnmanager of de preventiemedewerker. Invoeren van een gedragsaudit is alleen mogelijk na instemming van de OR. De gedragsaudit moet op maat worden ontwikkeld ( maatwerk ). Medewerkers dienen opgeleid te worden om toolboxmeetings te kunnen organiseren, uit te voeren en te kunnen opvolgen.

80 Er dienen medewerkers vrijgepland te worden om een toolboxmeeting te kunnen voorbereiden en uit te voeren. Andere voor- en nadelen Voordelen: Ongezond en onveilig gedrag wordt actief opgespoord en aangepakt. De gedragsaudit kan worden uitgebreid met andere onderwerpen zoals HACCP, kwaliteit of milieu. Nadelen: Te veel controle kan ertoe leiden dat medewerkers zelf geen verantwoordelijkheid meer willen nemen Overige tips Het systeem van gedragsaudits is vooral geschikt voor grotere bedrijven. De resultaten van de audits kunnen in een data-bestand worden verwerkt

81 1.44. Tweewielig onderstel Deense kar Een 2-wielig onderstel met luchtbanden waar een enkele Deense kar mee vervoerd kan worden. Afdeling: Logistiek Informatie soort: Oplossing Links: Leverancier onderstellen Soort oplossing Bronaanpak, knelpuntvermindering Technische /organisatorische of gedragsmatige oplossing Een 2-wielig onderstel met luchtbanden waar een enkele Deense kar mee vervoerd kan worden. De medewerker plaatst het onderstel rondom de Deense kar en klikt met behulp van zijn voet het onderstel aan de Deense kar. Beoogd effect Het gebruik van het onderstel geeft een vermindering van de fysieke belasting voor de medewerker. Door gebruik van grote luchtbanden hoeven medewerkers minder hard te duwen/trekken aan de kar. De Deense kar kan aantoonbaar met ongeveer de helft aan kracht getrokken worden bij gebruik van het onderstel. Binnen de veilingen is het onderstel alleen inzetbaar op plaatsen waar enkele stuks Deense karren vervoerd moeten worden.

82 Kosten en baten Kosten voor aanschaf ong. 200,-, voornamelijk geschikt voor transport van een enkele Deen, niet gekoppeld in een sleep. Randvoorwaarden gebruik Getoond onderstel is alleen geschikt voor een Deense kar, niet voor de stapelwagens. Andere voor- en nadelen Geen.

83 1.45. Vacuümheffer voor transport importdozen De vacuümheffer is een hefsysteem voor het tillen en verplaatsen van producten. Afdeling: Import Informatie soort: Oplossing Links: Leverancier Vacuümheffer Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing De vacuümheffer is een hefsysteem voor het tillen en verplaatsen van producten. De vacuümheffer vervangt de tilhandeling en daarmee ontstaat een vermindering van de fysieke belasting. Beoogd effect Tillen en dragen van producten kan worden verminderd/worden voorkomen.

84 Kosten en baten De aanschafkosten bedragen ca Daarnaast zullen er kosten voor onderhoud voorkomen. Het werk kan met behulp van een vacuümheffer sneller uitgevoerd worden. Wel moet rekening gehouden worden met een inwerk periode. Randvoorwaarden gebruik Voldoende ruimte om vacuümheffer te plaatsen Niet alle producten kunnen even makkelijk met de vacuümheffer worden opgetild. Training en instructie aan medewerkers over het gebruik is noodzakelijk. Andere voor- en nadelen Bijkomende onderhoudskosten. Overige tips Afhankelijk van het te tillen of verplaatsen product, zijn er verschillende opzetstukken verkrijgbaar voor de vacuümheffer.

85 1.46. Veilig, gezond en milieubewust werken op FloraHolland Naaldwijk Binnen FloraHolland Naaldwijk is door middel van een programma speciale aandacht voor veilig, gezond en milieubewust werken op het terrein en binnen de gebouwen. Afdeling: allen Informatie soort: Informatie Links: Programma veilig, gezond en milieubewust werken Korte omschrijving Binnen FloraHolland Naaldwijk is door middel van een programma speciale aandacht voor veilig, gezond en milieubewust werken op het terrein en binnen de gebouwen. Het programma is speciaal opgesteld voor informatie en kennismaking met de regels en voorschriften op het FloraHolland Naaldwijk-terrein en binnen de gebouwen, met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieubewust werken. Het is belangrijk dat medewerkers, leveranciers en bezoekers op de juiste wijze met bovengenoemde aspecten omgaan. Het programma ondersteunt in het op de juiste wijze omgaan met en uitvoering van de regels.

86 1.47. Verrijdbare opstap De 'stapmaat' is een verrijdbare opstap voor hoog tillen tot 2.40m Afdeling: Import, logistiek Informatie soort: Oplossing Links: leverancier Matador leverancier Soort oplossing Knelpunt verminderen Technische oplossing De 'Stapmaat' is een verrijdbare opstap, met een totale opstaphoogte van 40 cm. De opstap remt automatisch zodra een persoon (met een minimaal gewicht van 50 kg) opstapt door gebruik van verende wieltjes. De Stapmaat is voorzien van een reling waar men met de bovenbenen tegenaan kan staan tijdens het op- en afstapelen van de pallet. Ook kan de doos of de krat hierop afgesteund worden. De Stapmaat heeft een antislip vloeroppervlak. De Stapmaat is van twee kanten te gebruiken, waardoor deze minder vaak verplaatst hoeft te worden. Vanwege de geringe afmetingen, is de Stapmaat ook te verplaatsen door smalle doorgangen.

87 Beoogd effect Verminderen van de rug- en schouderbelasting van medewerkers. Kosten en baten Aanschafkosten afhankelijk van af te nemen aantal. Randvoorwaarden gebruik Zorg voor aanwezigheid van voldoende opstappen, zodat het gebruik hiervan eenvoudig is. Pas de Stapmaat toe op plekken waar hoger dan 180 cm getild moet worden. Niet geschikt bij tillen boven de 240 cm. Andere voor- en nadelen Door het gemakkelijke manoeuvreren en automatisch remmen van de stapmaat, is de gebruikssnelheid niet lager dan handmatig hoog reiken van fust zonder hulpmiddel.

88 1.48. Voorkomen van hoog tillen Het voorkomen en beperken van het tillen van een gewicht van meer dan 4 kg boven 175 cm. Afdeling: Facilitair, Import, logistiek, veilen Informatie soort: Afspraak Korte omschrijving Het voorkomen en beperken van het tillen van een gewicht van meer dan 4 kg boven 175 cm. Het hoog tillen van gewichten boven 4 kg dient zoveel mogelijk te worden beperkt. Dit is mogelijk door: Bij onvolledig geladen karren: zoveel mogelijk onderop laden (bukken is minder belastend dan hoog tillen); Alleen producten lichter dan 4 kg op het bovenste legbord laden; Het bovenste legbord bij voorkeur aanbrengen op een hoogte beneden 175 cm hoog. Dat is ten hoogste op het 4 e gaatje van boven bij de FloraHolland stapelwagen, bij de Aalsmeer stapelwagen op het 5e gaatje van boven. Als niet vermeden kan worden dat er gewichten van meer dan 4 kg boven de 175 cm staan, kan hoog tillen worden vermeden door: Het hanteren van een perron zodat de wagens bij het handmatig overladen lager staan dan de medewerkers. Het gebruik een opstapbordes om het bovenste legbord te laden en te lossen. Meer informatie Neem contact op met de arbocoordinator.

89 1.49. Voorlichting/training Fysieke Belasting Alle werknemers moeten op doeltreffende en praktijkgerichte wijze voorlichting en training krijgen. Afdeling: Allen Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Organisatorische oplossing Gedragsaanpak Alle werknemers, inclusief uitzendkrachten, stagiaires, nieuwe werknemers en tijdelijke arbeidskrachten, moeten op doeltreffende en praktijkgerichte wijze voorlichting en training krijgen over: De aard van het werk en de daarmee gepaard gaande gezondheidsrisico s. Het uitvoeren van een goede werktechniek. Hierdoor wordt lichamelijke overbelasting voorkomen. Door het geven van een training over een gezonde werkwijze loopt de werkgever minder risico op aansprakelijkheid bij een ongeval of een overbelasting van de medewerker. Voorlichting is immers verplicht. Er is veel winst mogelijk, concrete voorbeelden: - Tillen met beenlift' - Dichtbij lichaam tillen - Karren met twee handen geleidelijk op gang brengen - Werklast verdelen tussen collega s - Het goed gebruik maken van de technische voorzieningen (hulpmiddelen) ter beperking van de risico s.

90 Beoogd effect Verminderen fysieke belasting: zwaar werk wordt minder zwaar als een medewerker op een minder belastende manier werkt. Verbreding van het begrip vakmanschap. Bevorderen eigen verantwoordelijkheid medewerker om gezond en slim te werken. Kosten en baten De kosten zijn afhankelijk van onder andere het aantal medewerkers dat deelneemt aan de training en de manier waarop de training gegeven wordt. Prijsindicatie initiële training per getraind persoon. Vakbekwaamheid bevordert veilig, gezond en efficiënt werken. Randvoorwaarden gebruik Voorlichting en training kan op verschillende manieren uitgevoerd worden: Groepsvoorlichting: voor een grote groep medewerkers wordt door middel van een presentatie en praktijkgericht oefenen geleerd wat een gezonde werkwijze is. Individuele voorlichting: hierbij bezoekt een trainer alle werknemers en geeft de voorlichting aan steeds één of twee werknemers met praktische adviezen op maat over een gezonde werkwijze. Periodieke rondgang waarbij alleen aan medewerkers die dat nodig hebben voorlichting wordt gegeven en een praktisch advies op maat over een gezonde werkwijze. De inhoud van de training dient sterk aan te sluiten bij de werkzaamheden in de dagelijkse praktijk. Instructie alleen is te theoretisch, oefenen is een integraal onderdeel van de training.

91 De leidinggevende dient consequent toezicht op naleving van de maatregelen en het juist uitvoeren van een goede werktechniek te houden. De leidinggevende moet motiveren en het goede voorbeeld geven. Goede afspraken zijn belangrijk voor het succes van een bespreking van gezond bewegen. De gemaakte afspraken moeten regelmatig onder de aandacht van medewerkers worden gebracht. Andere voor- en nadelen Voordeel: Nadenken over hoe getild en bewogen moet worden, helpt bij het beter en slimmer organiseren van het eigen werk. Meestal komen tijdens een training ook belemmeringen naar voren om het werk gezond en efficiënt uit te voeren. Door deze informatie op te pakken en er optimaal gebruik van te maken kan een continu proces van verbetering in gang worden gezet Overige tips Pak gesignaleerde knelpunten snel aan. Dit werkt erg motiverend. Denk ook aan voorlichting/training aan anderstaligen. Opzetten coaching on the job, begeleiding van jongeren/nieuwe medewerkers door ervaren medewerkers

92 1.50. Vraag het de arbocoordinator/preventie medewerker Vragen over arbeidsomstandigheden kunt u stellen aan de betreffende arbocoordinatoren per vestiging Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Vraag het de arbocoordinator/preventie medewerker Informatie Korte omschrijving Indien u vragen heeft over de arbocatalogus of de arbeidsomstandigheden in uw veiling, kunt u contact opnemen met de betreffende arbocoördinator. Telefoon Vestiging Naam nummer FloraHolland Aalsmeer Jan Osterkamp janosterkamp@floraholland.nl FloraHolland Bleiswijk Marco marcogouweleeuw@floraholland.nl Gouweleeuw FloraHolland Eelde Arend Bouwman arendbouwman@floraholland.nl FloraHolland Naaldwijk Wim van Baalen wimvanbaalen@floraholland.nl FloraHolland Rijnsburg Ruud Heij ruudheij@floraholland.nl Plantion Ede Peter Bakker peterbakker@plantion.nl

93 1.51. Vragen en antwoorden over tillen voor leidinggevenden In deze informatie wordt aan de hand van vragen en antwoorden een toelichting gegeven op de verantwoordelijkheid van de werkgever met betrekking tot zwaar tillen. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Link: Meer informatie over de Arbowet en de NIOSH-methode Korte omschrijving Aan de hand van vragen en antwoorden volgt een toelichting op de verantwoordelijkheid van de werkgever en namens deze leidinggevenden met betrekking tot zwaar tillen. Als een medewerker rugklachten opgelopen heeft t.g.v. zwaar tillen kan een conflict tussen werkgever en medewerker ontstaan. De Hoge Raad heeft uitspraak gedaan betreffende dit soort conflicten. Hoe dit is verlopen, en welke verantwoordelijkheden de werkgever heeft, wordt in deze informatie weergegeven aan de hand van een voorbeeld met vijf vragen en vijf antwoorden. Er is de laatste tijd veel te doen over tillen op het werk, waarom? Het onderwerp tillen is actueel in de actualiteit sinds de Hoge Raad uitspraak heeft gedaan in een conflict tussen een werknemer en zijn werkgever. Het conflict betreft het ontstaan van rugklachten na het (eenmalig) tillen van een zware oven. De uitspraak van de Hoge Raad wordt door verschillende partijen verschillend uitgelegd. Twistpunt is vooral de vraag of er sinds de uitspraak wel of geen tilnorm geldt. Wat is precies de uitspraak van de Hoge Raad? Het Gerechtshof oordeelde in deze zaak dat, omdat het om een eenmalige, niet tot de gebruikelijke werkzaamheden behorende, inspanning ging, die op de juiste manier is uitgevoerd de werkgever, door de oven met vier personen te laten tillen, adequate maatregelen had getroffen om rugletsel te voorkomen. Daarom kon niet van de werkgever worden verwacht dat die mechanische middelen inzette om te voorkomen dat er getild moest worden. De Hoge Raad oordeelt echter dat de werkgever bij het handmatig tillen van een zware last van 200 kg wel een zorgplicht heeft om letsel te voorkomen en ter voorkoming van het ontstaan van letsel moet zorgen dat een werknemer die in het kader van zijn werk een zware last te tillen krijgt, de beschikking heeft over mechanische hulpmiddelen of persoonlijke beschermingsmiddelen. Een absolute norm wordt door de Hoge Raad echter niet genoemd. De werkgever moet maatregelen nemen die redelijkerwijs noodzakelijk zijn om te voorkomen dat de werknemer schade lijdt. En wat die maatregelen dan zijn hangt af van de omstandigheden van het geval. Nergens in de uitspraak staat dat er nu een absolute norm van 23 kg zou zijn.

94 In de toelichting bij artikel 5.2 van het Arbeidsomstandighedenbesluit van 1997 wordt verwezen naar de NIOSH rekenmethode, waarover in een advies van de gezondheidsraad van 1995 wordt opgemerkt dat deze formule uitgaat van een maximaal tilgewicht van 23 kg. Deze methode, noch de norm staat echter in de wet. Wat betekent dit voor de praktijk? In het Arbobesluit stonden geen normen ten aanzien van een maximaal tilgewicht. Enige uitzondering is de beleidsregel Tillen, die specifiek en alleen voor werknemers in de bouw geldt. De recente uitspraak van de Hoge Raad heeft hier niets aan veranderd. De uitspraak heeft daarmee geen gevolgen voor de huidige praktijk in bedrijven. De Arbeidsinspectie gebruikt de NIOSH methode wel als richtlijn. Welke regels gelden op dit moment ten aanzien van tillen? Artikel 7:658 lid 1 BW verplicht de werkgever voorzorgsmaatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden verwacht om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt. Het Arbobesluit spreekt in artikel 5.2 en 5.3 van het voorkomen en beperken van gevaren door het zodanig organiseren van de arbeid en het ter beschikking stellen van zodanige hulp- en beschermingsmiddelen, dat de veiligheid en gezondheid van de werknemer niet in gevaar komt. In de praktijk betekent dit dat per situatie dient te worden nagegaan wat de beste manier is om lasten te tillen. De Arbeidsinspectie handhaaft ook op deze wijze: de inspecteur gaat per geval na wat het maximaal toelaatbare tilgewicht is. Wat moet ik als werkgever doen? Het is van belang is om werknemers te beschermen tegen rugklachten door te zwaar tillen. Zorg in ieder geval voor: Een risico inventarisatie die ook overlegd kan worden. Deze hoeft niet zeer actueel te zijn, als er maar geen grote veranderingen hebben plaatsgevonden; Een plan van aanpak op basis van de risicoinvenatarisatie Training en voorlichting fysieke belasting werknemers incl. voorlichtingsmateriaal Arbo waaronder fysieke belasting staat standaard op de agenda van het werkoverleg Zorg voor toezicht op de werkvloer Bron: Gezond Transport (voorheen BGZ Wegvervoer)

95 1.52. Werktafel in hoogte verstelbaar Een in hoogte verstelbare werktafel kan bijdragen aan vermindering van de fysieke belasting. Afdeling: Allen Informatie soort: Oplossing Link: Leverancier Overtoom Leverancier Ergotech Leverancier Haneu Leverancier Ergostore Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Een in hoogte verstelbare werktafel kan bijdragen aan vermindering van de fysieke belasting. De werkhouding is optimaal als de hoogte van de werkbank is aangepast aan de lichaamslengte en taken van de medewerker. Daarnaast dient de medewerker voldoende voetruimte te hebben. Wanneer de werktafel ingesteld kan worden voor zowel zittend als staand werken kunnen werkhoudingen nog beter afgewisseld worden. Er zijn verschillende soorten werktafels op de markt welke handmatig, hydraulisch of elektrisch instelbaar zijn.

96 Beoogd effect Vermindering van de fysieke belasting door het werken op de juiste hoogte en het afwisselen van werkhoudingen. Kosten en baten Aanschafkosten afhankelijk van type werktafel, vanaf 150,-. Randvoorwaarden gebruik Let op de draagcapaciteit van de tafel. Let op de min. en max. hoogte instelling. Zorg voor goede verlichting rondom de werkplek.

97 1.53. Zittend of staand werken Afhankelijk van de taken die op een werkplek worden uitgevoerd, kun je kiezen voor een zit- of een stawerkplek. Deze informatie helpt u bij het komen tot een geschikte keuze. Afdeling: Allen Informatie soort: Informatie Link: Gezond werk, goed geregeld AI-08 Zittend of staand werk Korte omschrijving Afhankelijk van de taken die op een werkplek worden uitgevoerd, kun je kiezen voor een zit- of een stawerkplek. Deze informatie helpt u bij het komen tot een geschikte keuze. Bij het ontwerpen van werkplekken moet gekozen worden tussen een zitwerkplek, een gecombineerde zit/sta werkplek, een werkplek met stasteun en een stawerkplek. De keuze is afhankelijk van de samenstelling van de uit te voeren taken. Met onderstaand schema kunt u een keuze maken voor zittend werk, gecombineerd zittend en staand werk, werk met een stasteun of staand werk. (Bron: AI-8 Zittend en staand werk, Sdu).

98

99 2. Dieselmotoremissie 2.1. Aanschaf nieuwe voertuigen met roetfilter ( affabriek roetfilter) Blootstelling aan dieselmotoremissie kan verminderd worden door aanschaf van een voertuig met een roetfilter. Afdeling: Facilitair, logistiek Informatie soort: Oplossing Link: Informatie (dossier roetfilters) Informatie subsidies Een overzicht van automerken met roetfilters via de ANWB Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Blootstelling aan dieselmotoremissie kan verminderd worden door aanschaf van een voertuig met een roetfilter. Dit bestaat uit een ingebouwde deeltjesfilter, vrijwel altijd in combinatie met een katalysator, welke de roetdeeltjes filtert uit de uitlaatgassen. Het filter 'regenereert' automatisch (brandt zichzelf schoon).

100 Beoogd effect Vermindering tot ongeveer 90% aan blootstelling aan dieselmotoremissie. Kosten en baten De meerkosten van een nieuw voertuig zijn ± 500,-; deze worden echter grotendeels vergoed door middel van subsidieregelingen (zie Links'). Subsidieregeling nieuwe bestelwagens met roetfilter: 400,-. Lagere aanschafbelasting (BPM) personenwagens met roetfilter: 600,-. Baten: in binnenruimten is minder ventilatie nodig, dit levert een energiebesparing op vanwege verminderde verwarmingskosten. Daarnaast krijgt het voertuig een hogere inruilwaarde. Randvoorwaarden gebruik De Nederlandse overheid is van plan om roetfilters verplicht te gaan stellen voor nieuwe voertuigen. Er moet zwavelarme diesel getankt worden. Dit is bij Nederlandse tankstations al gangbaar. Andere voor- en nadelen Vanaf 2007 komen er milieuzones in een aantal steden, waarbinnen alleen schone dieselvrachtwagens mogen rijden. De overheid onderzoekt ook de mogelijkheden voor het opzetten van milieuzones voor personenvoertuigen en bestelwagens. Ook denkt men aan hogere parkeertarieven en een hogere motorrijtuigenbelasting (MRB) voor dieselwagens zonder filter. Met een (af-fabriek) roetfilter zijn er geen beperkingen als gevolg van de milieuzones. Overige tips Belangrijk deze informatie ook te communiceren aan klanten welke veelvuldig met (vervuilende) wagens in binnenruimten van de veiling komen.

101 2.2. Afzuigslangen Met een afzuigslang worden de uitlaatgassen zo dicht mogelijk bij de bron afgezogen. Afdeling: Facilitair, import, logistiek Informatie soort: Oplossing Link: Rapport Stand der Techniek leverancier Euroroller leverancier Stokvis leverancier Kemper Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Beoogd effect Bij een goed ontwerp en goede aansluiting is ± 90% vermindering in dieselmotoremissie mogelijk. Met een afzuigslang worden de uitlaatgassen zo dicht mogelijk bij de bron afgezogen. Dit zorgt voor een vermindering van de blootstelling aan en ophoping van dieselmotoremissie voor medewerkers in binnenruimten. Voor vrijwel alle typen uitlaten zowel boven, onder als opzij van voertuigen zijn afzuigslangen & aansluitingen verkrijgbaar. Ook zijn er meebewegende afzuigslangen (op rail aan plafond). Afzuigslangen worden binnen de bloemenveilingen regelmatig toegepast bijvoorbeeld als aannemers aan het werk zijn in het gebouw. Dit wordt als eis gesteld bij in het gebouw laten draaien van verbrandingsmotoren. Daarnaast worden aannemerswerkzaamheden bij voorkeur zo veel mogelijk buiten veilingwerktijden uitgevoerd.

102 Deze oplossing wordt daarnaast toegepast bij: Huisvuilinzameling, Garagewerkzaamheden, Bouwwerkzaamheden en Havenactiviteiten, dit is terug te vinden in het stuk stand der techniek waarvan achter meer info een link bijgevoegd is. Kosten en baten Investering: afzuiging voor roetmeting vanaf ± Verder sterk afhankelijk van benodigde lengte, capaciteit ventilatoren etc. Baten: lagere capaciteit aan algehele ruimteventilatie nodig, dit levert een energiebesparing op met betrekking tot verwarming van de ruimte. Randvoorwaarden gebruik In nauw overleg met leverancier/installateur moet de juiste vorm gekozen worden (capaciteit, aansluiting, lengte slangen etc.) Medewerkers instrueren over het gebruik (automatisch of handmatig). Andere voor- en nadelen Afzuigsystemen kunnen een als hinderlijk ervaren geluid produceren.aansluiten en afkoppelen kost enige tijd (seconden).

103 2.3. Biodiesel Een vollediger verbranding wordt verkregen, met als gevolg mogelijk minder roetdeeltjes door het gebruik van biodiesel Afdeling: Facilitair, import, logistiek Informatie soort: Informatie Link: Leverancier Solaroilsystems (ombouw dieselmotoren voor pure plantenolie Leverancier Elsbett (Ombouw dieselmotoren voor pure plantenolie) Subsidieregeling Senternovem Subsidieregeling Forum over biodiesel (engels) (duits) Korte omschrijving Een vollediger verbranding wordt verkregen, met als gevolg mogelijk minder roetdeeltjes door het gebruik van biodiesel. Let op bij het gebruik van Biodiesel is er niet per definitie sprake van minder DME-uitstoot / blootstelling. De naam Biodiesel heeft met name te maken met het feit dat het produceren ervan CO2 neutraal is en dat het geen fossiele randstof betreft. Biodiesel is chemisch omgezette plantenolie (koolzaadolie), die zonder grote aanpassingen geschikt is als dieselbrandstof. Vermindering in de uitstoot van roetdeeltjes (niet bij koude motor!) is mogelijk, maar vraag vooral de motorspecificaties op. Voorkom schijnbescherming. Een investering voor de ombouw van een vrachtwagen naar Pure plantenolie kost ongeveer 3.900,-. De kosten voor ombouwen naar biodiesel zijn lager. Kosten Pure plantenolie & biodiesel: 0,60-0,70/l (excl. belasting). Pure plantenolie is alleen voor voertuigen die langere afstanden rijden of motoren die lang draaien (bv generatoren). Bodiesel kan toegepast worden op alle voertuigen en machines. Bijmengen van max. 20% biodiesel kan vaak zonder motor-ombouw. In Nederland is de toepasbaarheid nog niet eenvoudig door het ontbreken van tankstations. Dit verbetert naar verwachting snel. Huidige gebruikers hebben eigen tankvoorzieningen. In Duitsland zijn al 1600 tankstations voor biodiesel.

104 Toepassers Pure plantenolie: gem. Venlo, Leeuwarden; McDonalds, Veiling Aalsmeer, SITA (afvalverwerker). Toepassers biodiesel: o.a. gemeente Haarlemmermeer, Rotterdam, Rederij Kooij (Amsterdam, rondvaartboten), TPG Post Pakketservice.

105 2.4. Controle naleving beheersmaatregelen Voor het goed invoeren van vermindering van dieselmotoremissie is het belangrijk dat actief toezicht wordt gehouden. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Gedragsaanpak Organisatorische en gedragsmatige oplossing Voor het goed invoeren van een beleid voor vermindering van dieselmotoremissie is het belangrijk dat actief toezicht wordt gehouden bij invoer van een nieuw beleid. Een van de mogelijkheden hiervoor is het aanstellen van verantwoordelijken op de verschillende afdelingen. Deze verantwoordelijke is betrokken bij de werkvloer en kan medewerkers of klanten direct aanspreken op een goede naleving van het beleid. Als voorbeeld zijn bij Floraholland Aalsmeer verantwoordelijken aangesteld welke werkzaam zijn bij ruimtebeheer van een bepaalde afdeling en/of beveiliging van de betreffende afdelingen. Daarnaast spreken ook de coördinatoren Milieu & Veiligheid en Arbo & Veiligheid actief mensen aan op verbetermogelijkheden of wanneer een overtreding gemaakt wordt.

106 Beoogd effect Vermindering van dieselmotoremissie door controle op naleving van genomen beheersmaatregelen. Kosten en baten Interne kosten Randvoorwaarden gebruik Aanstellen van een verantwoordelijke op de betreffende afdelingen Overige tips Meer info: Floraholland Aalsmeer. Coördinator Arbo & Veiligheid Jan Osterkamp.

107 2.5. Dieselmotoremissie Beleid binnen de bloemenveilingen Hier vindt u het beleid m.b.t. dieselmotoremissie voor de bloemenveilingen. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak Document: Dieselmotoremissie bloemenveilingen Bijgevoegd vindt u het beleid m.b.t. dieselmotoremissie (DME) geldend voor alle bloemenveilingen.

108 2.6. Dieselmotoremissie FloraHolland Aalsmeer Hier vindt u de stand van zaken m.b.t. dieselmotoremissie van Aalsmeer. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Dieselmotoremissie Aalsmeer Het bijgevoegde document beschrijft de stand van zaken met betrekking tot dieselmotoremissie (DME) van FloraHolland Aalsmeer. Het algemene beleid aanpak dieselmotoremissie in de bloemenveilingen wordt gevolgd binnen de verschillende vestigingen. Het beleid schrijft voor te werken volgens bronaanpak, zoals voorgeschreven door de Arbowet: 1. Probeer eerst het risico aan de bron aan te pakken door risico s waar mogelijk te elimineren. 2. Bekijk vervolgens hoe de inrichting van de werkplek risico s kan wegnemen of verminderen. 3. Kijk daarna hoe met de werkmethode of handige hulpmiddelen het risico kan worden verminderd. Instrueer werknemers over hoe ze veilig en gezond kunnen werken, door middel van voorlichting, training, oefening maar ook een inwerkprocedure. Gebruik zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidsschoenen, handschoenen en gehoorbescherming). In bijgevoegd document staat beschreven de huidige situatie en het plan van aanpak voor het verder terugdringen van dieselmotoremissie.

109 2.7. Dieselmotoremissie FloraHolland Rijnsburg Hier vindt u de stand van zaken m.b.t. dieselmotoremissie van Rijnsburg. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Dieselmotoremissie Rijnsburg Het bijgevoegde document beschrijft de stand van zaken met betrekking tot dieselmotoremissie (DME) van FloraHolland Rijnsburg. Het algemene beleid aanpak dieselmotoremissie in de bloemenveilingen wordt gevolgd binnen de verschillende vestigingen. Het beleid schrijft voor te werken volgens bronaanpak, zoals voorgeschreven door de Arbowet: 1. Probeer eerst het risico aan de bron aan te pakken door risico s waar mogelijk te elimineren. 2. Bekijk vervolgens hoe de inrichting van de werkplek risico s kan wegnemen of verminderen. 3. Kijk daarna hoe met de werkmethode of handige hulpmiddelen het risico kan worden verminderd. Instrueer werknemers over hoe ze veilig en gezond kunnen werken, door middel van voorlichting, training, oefening maar ook een inwerkprocedure. Gebruik zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidsschoenen, handschoenen en gehoorbescherming). In bijgevoegd document staat beschreven de huidige situatie en het plan van aanpak voor het verder terugdringen van dieselmotoremissie.

110 2.8. Dieselmotoremissie Plantion Ede Hier vindt u de stand van zaken m.b.t. dieselmotoremissie van Ede Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Dieselemissie Plantion Ede Bijgevoegd vindt u de aanpak dieselmotoremissie (DME) van Plantion Ede. Hierin staat de huidige situatie en het plan van aanpak beschreven voor het verder terugdringen van dieselmotoremissie.

111 2.9. Dieselmotoremissie Royal FloraHolland Bleiswijk Hier vindt u de stand van zaken m.b.t. dieselmotoremissie van Bleiswijk. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Dieselmotoremissie Bleiswijk Het bijgevoegde document beschrijft de stand van zaken met betrekking tot dieselmotoremissie (DME) van FloraHolland Bleiswijk. Het algemene beleid aanpak dieselmotoremissie in de bloemenveilingen wordt gevolgd binnen de verschillende vestigingen. Het beleid schrijft voor te werken volgens bronaanpak, zoals voorgeschreven door de Arbowet: 1. Probeer eerst het risico aan de bron aan te pakken door risico s waar mogelijk te elimineren. 2. Bekijk vervolgens hoe de inrichting van de werkplek risico s kan wegnemen of verminderen. 3. Kijk daarna hoe met de werkmethode of handige hulpmiddelen het risico kan worden verminderd. Instrueer werknemers over hoe ze veilig en gezond kunnen werken, door middel van voorlichting, training, oefening maar ook een inwerkprocedure. Gebruik zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidsschoenen, handschoenen en gehoorbescherming). In bijgevoegd document staat beschreven de huidige situatie en het plan van aanpak voor het verder terugdringen van dieselmotoremissie.

112 2.10. Dieselmotoremissie Royal FloraHolland Eelde Hier vindt u de stand van zaken m.b.t. dieselmotoremissie van Eelde. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Dieselmotoremissie Eelde Het bijgevoegde document beschrijft de stand van zaken met betrekking tot dieselmotoremissie (DME) van FloraHolland Eelde. Het algemene beleid aanpak dieselmotoremissie in de bloemenveilingen wordt gevolgd binnen de verschillende vestigingen. Het beleid schrijft voor te werken volgens bronaanpak, zoals voorgeschreven door de Arbowet: 1. Probeer eerst het risico aan de bron aan te pakken door risico s waar mogelijk te elimineren. 2. Bekijk vervolgens hoe de inrichting van de werkplek risico s kan wegnemen of verminderen. 3. Kijk daarna hoe met de werkmethode of handige hulpmiddelen het risico kan worden verminderd. Instrueer werknemers over hoe ze veilig en gezond kunnen werken, door middel van voorlichting, training, oefening maar ook een inwerkprocedure. Gebruik zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidsschoenen, handschoenen en gehoorbescherming). In bijgevoegd document staat beschreven de huidige situatie en het plan van aanpak voor het verder terugdringen van dieselmotoremissie.

113 2.11. Dieselmotoremissie Royal FloraHolland Naaldwijk Hier vindt u de stand van zaken m.b.t. dieselmotoremissie van Naaldwijk. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Dieselmotoremissie Naaldwijk Het bijgevoegde document beschrijft de stand van zaken met betrekking tot dieselmotoremissie (DME) van FloraHolland Naaldwijk. Het algemene beleid aanpak dieselmotoremissie in de bloemenveilingen wordt gevolgd binnen de verschillende vestigingen. Het beleid schrijft voor te werken volgens bronaanpak, zoals voorgeschreven door de Arbowet: 1. Probeer eerst het risico aan de bron aan te pakken door risico s waar mogelijk te elimineren. 2. Bekijk vervolgens hoe de inrichting van de werkplek risico s kan wegnemen of verminderen. 3. Kijk daarna hoe met de werkmethode of handige hulpmiddelen het risico kan worden verminderd. Instrueer werknemers over hoe ze veilig en gezond kunnen werken, door middel van voorlichting, training, oefening maar ook een inwerkprocedure. Gebruik zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidsschoenen, handschoenen en gehoorbescherming). In bijgevoegd document staat beschreven de huidige situatie en het plan van aanpak voor het verder terugdringen van dieselmotoremissie.

114 2.12. Dockingstation Door het creëren van een laad- en losplaats (docking station) aan de buitenkant van het pand, hoeven trucks niet meer naar binnen te rijden. Afdeling: Facilitair, logistiek Informatie soort: Oplossing Link: Rapport Stand der Techniek Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Door het creëren van een laad- en losplaats (docking station) aan de buitenkant van het pand, hoeven trucks niet meer naar binnen te rijden. De medewerkers binnenin het gebouw worden zo minder blootgesteld aan dieselmotoremissie, ook als ze niet direct naast het docking station werken. Beoogd effect Voor medewerkers in het pand kan het effect dichtbij de 100% liggen aan als er geen andere bronnen van dieselmotoremissie zijn. Voor medewerkers dichtbij het docking station is het effect iets minder groot.

115 Kosten en baten Aanzienlijke investering in gebouwaanpassingen zijn nodig. Baten: Minder ventilatie nodig in het bedrijf. Randvoorwaarden gebruik Afhankelijk van de mogelijkheid van het pand en de logistiek aan te passen als ook de beschikbare ruimte e.d. Andere voor- en nadelen Minder blootstelling aan lawaai voor de medewerkers in het pand. Mogelijk snellere afhandeling goederen door vaste positionering van vrachtwagens. Overige tips Door de deur van het docking station tijdens het af- en aanrijden gesloten te houden, wordt de blootstelling aan dieselrook nog verder teruggedrongen. Bij FloraHolland Aalsmeer heeft deze verbouwing al plaatsgevonden en wordt nu gebruik gemaakt van docking stations.

116 2.13. Elektrische compressor Dieselcompressoren kunnen voor gebruik binnenshuis worden vervangen door compressoren op elektriciteit. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Links: Rapport aanpak dieselmotoremissies in de bouwnijverheid leverancier aerocool leverancier zair leverancier/verhuur ribarent Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Blootstelling aan dieselmotoremissie komt mede door gebruik van een diesel-compressor, met name als deze binnen staat of vlakbij een werkplek. Een oplossing is het verwijderen van de bron van dieselmotoremissie door aanschaf van een compressor op elektriciteit. Bij de veilingen speelt dit met name een rol voor de koelcompressoren op vrachtwagens. Deze mogen binnen niet aangezet worden. Ze kunnen vervangen worden door elektrische koelcompressoren.

117 2.14. Elektrische interne transportmiddelen Vermindering aan blootstelling van dieselmotoremissie is mogelijk door interne transportmiddelen uit te rusten met een elektrische of LPG aandrijving. Afdeling: Facilitair, import, logistiek Informatie soort: Oplossing Links: Rapport Stand der Techniek (CE/IRAS, 2004) lleverancier still leverancier ap leverancier toyota Leverancier elektrische veegmachine Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Vermindering van de blootstelling aan dieselmotoremissie is mogelijk door vervanging van diesel - interne transportmiddelen door intern transportmiddelen met een elektrische of LPG aandrijving. Deze laatste moet zoveel mogelijk vermeden worden vanwege schadelijkheid van andere uitlaatgassen. Vervanging van de dieselheftruck door elektrische of LPG aangedreven heftruck is verplicht in binnensituaties bij een hefvermogen tot 4 ton. Belangrijk intern transportmiddel binnen de veiling is de veegmachine. Deze is vaak nog niet elektrisch uitgevoerd vanwege gebrek aan capaciteit van het voertuig. Inmiddels is een elektrische veegmachine verkrijgbaar (zie voor leveranciers onder Links ).

118 Beoogd effect 100% vermindering van blootstelling aan dieselmotoremissie. Kosten en baten Investeringskosten zijn voor een heftruck vanaf ± ,- en de kosten voor een acculaadstation. De gebruikskosten verschillen weinig tussen diesel en elektrisch. Baten: minder of andere maatregelen nodig ter vermindering van de blootstelling aan dieselmotoremissie (ventilatie, filters). Randvoorwaarden gebruik Elektrische heftrucks zijn mogelijk tot een hefvermogen van 6 ton (de verplichting geldt alleen binnen, en tot 4 ton). De accu moet vaak dagelijks worden opgeladen. Omdat de accu dicht op de grond hangt is het minder geschikt voor een stoffige of niet-vlakke ondergrond. De acculader dient geïnstalleerd te worden. Medewerkers moeten geïnstrueerd worden over gebruik en laden van de accu. Andere voor- en nadelen Minder blootstelling aan lawaai en trillingen. Overige tips

119 2.15. Gebruik kenteken bij classificering type motor Door het overhandigen van kentekenbewijzen (of doorgeven nummerbord) is het gemakkelijker te handhaven. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Links: Een handige methode van classificering Soort oplossing Knelpuntvermindering Organisatorische oplossing Mogelijke oplossing ter vergemakkelijking van de indeling van de verschillende wagens van klanten in de EURO 1 5 klasse. Deze oplossing gaat samen met de afspraak over het indelen van de verschillende wagens in de Euro 1-5 klassen, inclusief het meenemen van de verschillende roetfilters in deze classificering. Door het overhandigen van kentekenbewijzen (of doorgeven nummerbord) is het gemakkelijker te handhaven in verschillende milieuontheffingszones. Er kan zo bepaald worden in welke klasse de betreffende wagen valt en hierdoor juist wel of niet in een bepaalde ruimte toegelaten wordt.

120 Beoogd effect Duidelijkheid over het type motor waarmee klanten in een bepaalde milieu- of ontheffingszone binnenrijden. Vergemakkelijking van handhaving. Kosten en baten Voornamelijk organisatorische kosten voor navraag en uitzoeken van type motor. Randvoorwaarden gebruik Overleg moet plaatsvinden over de classificering van het type motor, als ook het meenemen van de geplaatste roetfilters. Als voorbeeld is een roetfilter met 70% vermindering van dieselmotoremissie binnen FloraHolland Eelde in de milieuontheffingszones gelijkwaardig aan een Euro 4 of 5 motor. Overige tips Meer info: FloraHolland Eelde gebruikt kentekenbewijzen voor classificeren van het type motor, meer informatie bij: arendbouwman@floraholland.nl.

121 2.16. Gedragsregels medewerkers en chauffeurs Verschillende organisatorische en gedragsregels kunnen ondersteunen bij de vermindering van blootstelling aan dieselmotoremissie.. Afdeling: Facilitair, logistiek Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Knelpuntenmindering Organisatorische en gedragsaanpak Verschillende organisatorische en gedragsregels kunnen ondersteunen bij de vermindering van blootstelling aan dieselmotoremissie. Een aantal praktische voorbeelden van gedragsregels zijn de volgende: Het zoveel mogelijk voorkómen van blootstelling door bij inrichting van een ruimte ervoor te zorgen dat er zo min mogelijk rijbewegingen nodig zijn De motoren direct afzetten op plaats van bestemming De beschikbare middelen (afzuigslang/opzetfilters) gebruiken Niet met koude motor de garage binnen rijden Specifiek voor de veilingen wordt als voorbeeld de FloraHolland Eelde gegeven. Met deze nieuwe maatregelen worden alleen vrachtwagens met een schonere motor toegelaten (Euro-4 of -5). Wanneer dit niet mogelijk is dan moet een roetfilter geplaatst worden waarbij minimaal 70% van de vrijgekomen roetdeeltjes wordt afgevangen. Verder zijn binnen het gebouw een aantal ruimten aangewezen als milieuzone. Dit zijn gebieden waar alleen schone voertuigen mogen rijden of waar gemotoriseerd verkeer geheel is verboden (distributiehal, de koelcel, de fustloods en de eurofleur). Voor alle binnenruimten is het verboden te parkeren, alleen laden en lossen is toegestaan.

122 Beoogd effect Door de grote diversiteit aan mogelijkheden is het effect moeilijk aan te geven. De afname in blootstelling kán in principe zeer groot zijn. Kosten en baten Investering: geen. Baten: met name binnen is er minder noodzaak tot ventilatie (verlaging van de energiekosten). Randvoorwaarden gebruik Regels goed communiceren aan klanten en medewerkers. Overwegen van mogelijke sancties. Overige tips Andere vestigingen.

123 2.17. Inbouw roetfilter Het plaatsen van een roetfilter achteraf is op vrijwel alle voertuigen en mobiele machines mogelijk. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Links: Goedgekeurde filters (Zwitserse VERT-lijst) Goedgekeurde filters (SenterNovem) Subsidieregelingen (VROM) Subsidieregelingen (SenterNovem) Rapport 'Stand der Techniek' (CE/IRAS, 2004) Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing De oplossing bestaat uit een achteraf ingebouwde deeltjesfilter, vaak werkt deze in combinatie met een katalysator. De roetdeeltjes worden uit de uitlaatgassen gefilterd. Periodiek is regeneratie (schoonbranden) nodig. Sommige filters doen dit automatisch ( passief ), andere worden actief geregenereerd. Het plaatsen van een roetfilter achteraf is op vrijwel alle voertuigen en mobiele machines mogelijk.

124 Beoogd effect Vanuit de bronaanpak heeft vervanging van een dieselcompressor door een elektrische compressor en vervanging van een dieselheftruck door een elektrische of LPG aangedreven vorkheftruck altijd de voorkeur. Alleen als dit echt (nog) niet kan dan komen roetfilters in beeld. Kies voor hoogwaardige toepassing ( gesloten filter ) waarbij meer dan 90% vermindering in dieselmotoremissie mogelijk. Voor bepaalde typen retrofit filters ( halfopen filter ) levert dit ± 40-50% vermindering op, deze types zijn alleen geschikt in combinatie met aanvullende maatregelen als het plaatsen van een op- of insteekfilter op de uitlaat. Kosten en baten Investering: zeer variabel, van 800,- tot ,-, afhankelijk van het type. Hoe groter het vermogen van de motor en hoe effectiever het filter, hoe hoger de kosten. Voor vrachtwagens geldt de volgende indicatie: halfopen filter: ± 4.500,-; gesloten filter ± 8.000,-. Een subsidieregeling van het Ministerie van VROM vergoedt deels de aanschaf- en inbouwkosten, tot en maximum van 5000,- per filter. Voor mobiele voertuigen (met een kenteken) zijn ook subsidieregelingen mogelijk via SenterNovem. Baten: in binnenruimten is een lagere ventilatie nodig, en daarmee een energiebesparing met betrekking van de verwarming van de ruimte. De vrachtwagen of overige mobiele systemen krijgen een hogere inruilwaarde door plaatsing van dit roetfilter. Randvoorwaarden gebruik Voor mobiele machines worden half-open filters niet aanbevolen. Deze halen namelijk niet de minimale 70% reductie die de Arbeidsinspectie eist. Wanneer wel gebruik gemaakt wordt van een half-open filter zijn aanvullende maatregelen nodig, als bijvoorbeeld het plaatsen van een op- of insteekfilter op de uitlaat. In nauw overleg met leverancier/ installateur moet de juiste vorm gekozen worden (capaciteit, aansluiting, automatisch regenererend of niet, etc.).

125 Er moet zwavelarme diesel getankt worden. Dit is bij Nederlandse tankstations voor wegverkeer al gangbaar. Filters hebben regelmatig onderhoud nodig, hiervoor wordt een onderhoudscontract afgesloten met het inbouwbedrijf. De kosten zijn onderdeel van de totaal prijs van het filter. Andere voor- en nadelen Mogelijk extra tijdsbesteding nodig met betrekking tot de regeneratie (bij de goedkoopste filters). Het gebruik van schone motoren of het gebruik van een roetfilter voorkomt ook beperkingen om zich in milieuzones van steden te mogen begeven.

126 2.18. Informatie dieselmotoremissie dieselmotoremissie is het gevolg van verbranding van diesel in een dieselmotor. De dieseldamp die uit de uitlaat komt is een mengsel waarin allerlei giftige stoffen en gassen zitten. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Stroomschema aanpak DME in besloten ruimtes Hoe kijkt de arbeidsinspectie naar DME Informatie DME voor deskundigen Korte omschrijving Dieselmotoremissie (DME) of dieselrook is het gevolg van verbranding van diesel in een dieselmotor. Het gaat dus niet om benzine-, LPG- en aardgasmotoren. De dieseldamp die uit de uitlaat komt is een mengsel waarin allerlei giftige stoffen en gassen zitten. Er komen giftige gassen en deeltjes vrij bij dieselmotoremissie. Buiten is DME over het algemeen niet zo n groot probleem, maar binnen in gebouwen wel. De uitlaatgassen blijven dan vaak hangen en worden ingeademd. Dit komt bij inademing in de luchtwegen en longen terecht. Vooral de kleinere deeltjes kunnen tot diep in de longen doordringen en in de bloedbaan terechtkomen. De term DME wordt vooral in de werkomgeving gebruikt. DME staat op de lijst van kankerverwekkende stoffen. Het is daarom van groot belang voor werknemers én werkgevers om blootstelling te voorkomen of als dat niet mogelijk is de blootstelling tot een zo laag mogelijk niveau terug te brengen. Waarom is terugdringing van DME belangrijk? Langdurige blootstelling aan DME kan ernstige schade aan de gezondheid toebrengen. De werkgever moet vanuit zijn wettelijke zorgplicht daarom DME tot een minimum beperken. De werkgevers zeg maar de veilingen- hebben een zorgplicht om blootstelling aan DME zo veel mogelijk te voorkomen. Daarom zijn er per veiling plannen gemaakt, deze vindt u terug onder afspraken. Tot slot wordt er gecontroleerd door de Arbeidsinspectie, wat tot sancties kan leiden. Hoe kan de blootstelling aan DME worden tegengegaan? In de Arbocatalogus VBN staan veel mogelijkheden opgesomd om DME terug te dringen. Ook is er per veiling een plan van aanpak, dit vindt u terug onder afspraken. Indien u daar vragen over heeft adviseren wij u om DME te bespreken in het werkoverleg. Het is daarnaast van belang dat het onderwerp DME wordt meegenomen in de Risico inventarisatie- en evaluatie (RI&E). In het plan van aanpak bij de RI&E dient et worden aangegeven welke maatregelen er ingezet worden. Bij een eventuele controle door de Arbeidsinspectie moet zo n plan ook getoond kunnen worden.

127 In bijgevoegde documenten vindt u verdere informatie over dieselmotoremissie als ook de visie van de Arbeidsinspectie hierop.

128 2.19. Informatie over roetfiltertechniek Door gebruik van een roetfiltersysteem kan dieselmotoremissie tot 50% verminderd worden. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Informatie over roetfiltertechniek Korte omschrijving Door gebruik van een roetfiltersysteem kan dieselmotoremissie tot 50% verminderd worden. Bijgevoegd document geeft een overzicht van de laatste stand van zaken betreffende roetfiltertechniek.

129 2.20. Metaalbewerking Speciaal voor medewerkers in de metaalbewerking is meer informatie en oplossingen te vinden in een speciale arbocatalogus voor metaalbewerking en metalektro. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Informatie Links: Arbocatalogus metaalbewerking en metalelektro Korte omschrijving Binnen de veilingen is een relatief kleine groep medewerkers bezig met metaalbewerking. Speciaal voor deze medewerkers is meer informatie en oplossingen te vinden in een speciale arbocatalogus voor metaalbewerking en metalektro. Deze arbocatalogus is een gezamenlijk project van werkgeversorganisaties en vakbonden in de metaalbewerking en metalektro om de arbeidsomstandigheden in deze branches te verbeteren. De huidige thema s in deze arbocatalogus zijn lasrook, schadelijk geluid en oplosmiddelen.

130 2.21. Metingen dieselmotoremissie combineren met klimaatonderzoek Bij uitvoering van een klimaatonderzoek kan in een zogenaamde 0-meting worden vastgesteld wat de huidige stand van zaken is betreffende het klimaat op de veiling. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Informatie Korte omschrijving Bij uitvoering van een klimaatonderzoek kan in een zogenaamde 0-meting worden vastgesteld wat de huidige stand van zaken is betreffende het klimaat op de veiling. In dit klimaatonderzoek kan dieselmotoremissie worden meegenomen. Met de huidige stand van zaken betreffende het klimaat en dieselmotoremissie kan worden bepaald in hoeverre het opgestelde plan van aanpak een positieve uitwerking heeft op vermindering van dieselmotoremissie. Daarvoor wordt tijdens een evaluatiemoment een nieuw gericht onderzoek uitgevoerd om deze te vergelijken met de 0-meting. Resultaat hiervan kan zijn het plan van aanpak verder aan te scherpen. Meer informatie FloraHolland Aalsmeer Coördinator veiligheid en milieu: Wim Hoogervorst:

131 2.22. Moskarren Mossen zijn een natuurlijke luchtzuivering en binden ook roetdeeltjes. Er zijn testen gedaan om mos te laten groeien op afgekeurde veilingkarren. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Op afgekeurde veilingkarren zijn testen gedaan om mos te laten groeien en dit als extra afscheiding neer te zetten in de verschillende hallen. Mossen zijn een natuurlijke luchtzuivering en binden ook roetdeeltjes. De eerste proef is nog niet geslaagd, het mos groeiend houden was nog niet gelukt, wel zijn ideeën geopperd ter verbetering. Verschillende leveranciers hebben aan dit project meegewerkt. Een algemene aanpak waarbij meerdere vestigingen samenwerken met de eerdere leveranciers behoort tot de mogelijkheden.

132 Beoogd effect Percentage vermindering dieselmotoremissie is moeilijk aan te geven. Het is wenselijk deze oplossing in te zetten naast andere beheersmaatregelen. Kosten en baten In ontwikkeling. Randvoorwaarden gebruik Groot oppervlakte aan mosbed. Andere voor- en nadelen Positieve uitstraling/duurzaam door hergebruik van een reeds afgekeurde kar. Positieve invloed op luchtzuivering in het algemeen. Overige tips In Samenwerkingsverband verder uitwerken. FloraHolland Eelde: Arend Bouwman T: M:

133 2.23. Onderhoud aan voertuigen Binnen de veilingen is een relatief kleine groep medewerkers bezig met het onderhoud aan voertuigen. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Informatie Link: Arbocatalogus voor de motorvoertuigen- en tweewielerbranche Korte omschrijving Binnen de veilingen is een relatief kleine groep medewerkers bezig met het onderhoud aan voertuigen. Daarbij wordt vaak gebruik gemaakt van bruggen. Speciaal voor deze medewerkers is meer informatie en oplossingen te vinden in een speciale arbocatalogus voor de motorvoertuigen en tweewielerbranche, zie links. De vakbonden FNV Bondgenoten, CNV BedrijvenBond, De Unie en de werkgeversorganisatie BOVAG hebben meegewerkt aan de totstandkoming van deze arbocatalogus. De thema s voor bedrijfswagen in deze arbocatalogus zijn fysieke belasting en dieselmotoremissie als gevolg van gevaarlijke stoffen. Via de motorvoertuigenbranche kunnen wel oplossingen gevonden worden, maar daar gemaakte afspraken gelden niet binnen de bloemenveilingen, de bloemenveilingen hebben eigen bronaanpak afspraken voor DME.

134 2.24. Opsteekfilters Voor werksituaties waarin dieselmotoremissie-bronnen niet onder beheer van de werkgever vallen is een tijdelijk opsteekfilter als alternatief mogelijk. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Link: Arbo in de mobiliteitsbranche Rapport Stand der Techniek (CE/IRAS, 2004) Leverancier Euroroller Leverancier Brekupa Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Voor werksituaties waarin dieselmotoremissie-bronnen niet onder beheer van de werkgever vallen is een tijdelijk opsteekfilter als alternatief mogelijk. Deze filters zijn bedoeld als hulpmiddel voor medewerkers die in binnen-en buitensituaties werken, wanneer afzuiging niet mogelijk is. Het doel van deze filters is het beperken van de bron van dieselmotoremissie. Hierbij is er een keuze tussen 'wegwerpfilters' (cellulose-filters), die keer meegaan, en 'regenereerbare' filters (keramisch filter), die periodiek moeten worden schoongebrand in een oven. Beoogd effect Het effect is minimaal 70% reductie in dieselmotoremissie tot maximaal 95% (na meermalen regenereren).

135 2.25. Ruimteventilatie Door ventilatie van werkruimten kan dieselmotoremissie worden verminderd. Afdeling: Facilitair, logistiek Informatie soort: Oplossing Link: Leverancier HVAC Leverancier Ned-air Leverancier Aaclima Soort oplossing Knelpuntvermindering Technische oplossing Door ventilatie van werkruimten - door middel van een mechanisch ventilatiesysteem - kan dieselmotoremissie worden verminderd alleen met een zeer grote capaciteit. Het systeem bestaat uit de combinatie van ventilatoren, inblaas- en uitblaas openingen. De benodigde capaciteit is >> m3 lucht per uur welke onderin de ruimte wordt ingeblazen en bovenaan afgezogen.

136 Beoogd effect Het effect van ruimteventilatie op de blootstelling van medewerkers aan dieselmotoremissie is vaak zeer beperkt, omdat de gehalten dieselmotoremissie in de lucht vlak bij de bron (het voertuig, de machine) alsnog hoog blijven. Kosten en baten Aanschaf- en installatiekosten bedragen al snel meer dan ,- euro. Energiekosten worden verhoogd, met name door verwarmingskosten. Baten: vermindering in schoonmaakkosten door gebruik ventilatiesysteem. Randvoorwaarden gebruik Wanneer zeer grote hoeveelheden lucht worden in- en uitgeblazen is enig effect te verwachten. Als voorbeeld werd in een kleine testruimte voor motoren (rollenbanktests) een goed resultaat bereikt bij een luchtverversing van 190 maal per uur. Ruimteventilatie moet in nauwe samenwerking met, c.q. door een installatiebureau voor ventilatiesystemen worden geïmplementeerd. Goede instructie is nodig voor de medewerkers. Een alternatief kan het automatisch aanen afslaan van het systeem zijn. Andere voor- en nadelen Het ventilatiesysteem kan hinderlijk geluid produceren, hoger energieverbruik is nodig ten behoeve van verwarming van de ruimte.mogelijk tochtklachten ten gevolge van de extra grote benodigde ventilatiecapaciteit. Overige tips Plaatselijke afzuiging en andere maatregelen dicht op de bron verkleinen de noodzaak tot ruimteventilatie.

137 2.26. Schonere dieselmotor Een goed voorbeeld van bronaanpak bij dieselmotoremissie is het gebruik van een schonere dieselmotor. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Link: Rapport Stand der Techniek (CE/IRAS, 2004) Subsidie (VROM) Subsidie (Senternovem) Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Een goed voorbeeld van bronaanpak bij dieselmotoremissie is het gebruik van een schonere dieselmotor. Hierdoor wordt de blootstelling aan dieselmotoremissie verminderd, zowel binnen als buiten. De vermindering is minimaal bij kleine verplaatsingen binnen met een koude motor. Bij aanschaf van een personen-, bestel- of vrachtwagen of machine moet deze voldoen aan de nieuwste EURO-norm. personen- en bestelwagens: EURO-4 vrachtwagens en bussen: EURO-5 (evt. EURO-4) of EEV (ten aanzien van roetdeeltjes zijn EURO-4, EURO-5 en de EEV-norm gelijk). Machines: De norm is afhankelijk van het vermogen van de machine

138 2.27. Slepen en rollen Blootstelling aan dieselmotoremissie verminderen door verplaatsingen van voertuigen in binnensituaties waarbij wordt voorkomen dat voertuigen op eigen motor moeten rijden. Afdeling: Facilitair Informatie soort: Oplossing Link: Rapport Stand der Techniek (CE/IRAS, 2004) Branche-organisatie Focwa Branche-organisatie Bovag Leverancier Stokvis Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Blootstelling verminderen aan dieselmotoremissie door verplaatsingen van voertuigen in binnensituaties waarbij wordt voorkomen dat voertuigen op eigen motor moeten rijden. Een voorbeeld van bronaanpak waarbij meerdere systemen mogelijk zijn; rolschaatsen voor kleinere machines. Elektrisch verrijdbare brug (gebruik bijvoorbeeld in garage / technische dienst). Trekker op elektriciteit of gas/lpg: voorbeeld van gebruik zijn ferries, truckgarages, vrachtwagenproductie (kan b.v. een heftruck zijn).

139 Beoogd effect Vermindering van blootstelling aan dieselmotoremissie van 90% (gas-trekker) tot 100% (overige systemen). Kosten en baten Investering: Rolschaatsen: 350,- per stuk. Twee stuks nodig per auto. Elektrische brug: brug zelf 4700,- ; bijbehorende elektrische kar ,- (deze kan voor meerdere bruggen gebruikt worden). Levensduur ± 15 jaar. Trekkers: max ,- voor een LPG-trekker. Afschrijving ± ,-/jr. Daarnaast zijn er kosten voor onderhoud; brandstof voor trekker (gas) of acculaadstation (trekker/brug). Baten: met name binnen is er minder noodzaak tot ventilatie (energiekosten) en zijn er geen filters nodig. Randvoorwaarden gebruik De toepasbaarheid van een eigen (LPG) trekker zal afhangen van de logistieke eisen (tijdsduur aan/afkoppelen e.d.). Rolschaatsen: twee sets rolschaatsen en een krik zijn nodig per auto. Elektrische brug: 1 elektrische kar wordt soms voor > 20 bruggen gebruikt. Andere voor- en nadelen Mogelijke toename van de fysieke belasting bij gebruik rolschaatsen. Efficiëntere benutting van ruimte. Minder efficiënt werken bij gebruik eigen trekker voor voertuigen van derden.

140 2.28. Toegangscontrole d.m.v. detectielussen en tags Door detectielussen en tags kunnen externe vrachtwagens met dieselmotoren worden geweerd. Afdeling: Facilitair, Logistiek Informatie soort: Oplossing Link: leverancier crawfordsolutions leverancier alsta Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Door het aanbrengen van detectielussen onder het asfalt voor de vouwdeuren naar de distributiehal kunnen externe vrachtwagens geweerd worden. Eigen elektro heftrucks kunnen uitgevoerd worden met een tag om de deuren te kunnen openen en sluiten. Voor externe vrachtwagens met dieselmotoren, maar zonder tag blijven de deuren gesloten. doel is dat alleen die wagens het gebouw in kunnen die daar bevoegd toe zijn. Er is geen mogelijkheid tot toegang als er geen nadrukkelijke toestemming voor verleend is.

141 Beoogd effect Tot 100% vermindering van dieselmotoremissie mogelijk. Kosten en baten Kosten voor het plaatsen van detectielussen en het uitrusten van het eigen intern transport wagenpark met tags voor het openen / sluiten van de deuren. Randvoorwaarden gebruik Goed aangebrachte detectielussen zodat geen / zo min mogelijk foutmeldingen ontstaan bij het openen / sluiten van de deuren. Andere voor- en nadelen Gemakkelijke manier van handhaving van het beleid in reductie van dieselmotoremissie waarbij ruimten emissie vrij gemaakt worden. Overige tips Niet van toepassing.

142 2.29. Voorlichting over dieselmotoremissie Het geven van voorlichting aan medewerkers over de risico s van dieselmotoremissie en het belang om de inademing van dieselmotoremissie te voorkomen en te beperken. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Link: Document: Voorbeeldformulieren toolboxmeeting Arboportaal Leidraad voorlichting DME aan werknemers Soort oplossing Gedragsmatige aanpak Het geven van voorlichting aan medewerkers over: De risico s van dieselmotoremissie; Het belang om de inademing van dieselmotoremissie, juist ook in de buitenruimte, te voorkomen en te beperken. Verschillende vormen van voorlichting zijn mogelijk over dit onderwerp. Het kan bijvoorbeeld meegenomen worden tijdens een werkoverleg of toolboxmeeting. Een toolboxmeeting is een bijeenkomst met enkele collega s om de werksituatie door te nemen en samen oplossingen te formuleren voor vermindering van blootstelling aan dieselmotoremissie. De bereidheid van de werkgever is belangrijk bijvoorbeeld voor aanschaf van aanvullende hulpmiddelen, persoonlijke beschermingsmiddelen of de invoer van organisatorische maatregelen. Een duidelijke opzet van de voorlichting en de te behandelen onderwerpen wordt gegeven in het bijgevoegde document: 'Leidraad voorlichting dieselmotoremissie voor medewerkers'

143 Beoogd effect Door voorlichting aan medewerkers kan inzicht gegeven worden in de risico's van blootstelling aan dieselmotoremissie. Kosten en baten Kosten: bestaan uit onttrekkingsuren voor medewerkers, eventueel aangevuld met het inschakelen van een extern bureau voor het geven van voorlichting en training. Daarbij komt de benodigde tijd en kosten voor het ontwikkelen van ondersteuningsmateriaal die tijdens een toolboxmeeting of werkoverleg e.d. gebruikt kan worden zoals handouts/ brochures/video/cd. Baten: het uiteindelijke doel is vermindering van blootstelling aan dieselmotoremissie. Mogelijk vermindering van verzuim. Randvoorwaarden gebruik Het is erg belangrijk aan te sluiten bij de dagelijkse praktijk van de medewerkers. Ontwikkelen van ondersteunend materiaal voor tijdens voorlichting. Benodigde ruimte voor het houden van een bijeenkomst. Andere voor- en nadelen Inzicht in risico s van dieselmotoremissie en veranderd gedrag hoeft niet de enige opbrengst te zijn van voorlichting/toolboxmeeting. Tijdens dit overleg komen vaak ook andere belemmeringen naar boven; medewerkers geven aan waarom het moeilijk is het gedrag te veranderen. Door deze informatie op te pakken en er optimaal gebruik van te maken kan een continu verbeteringsproces in gang worden gezet.toegenomen vakbekwaamheid bevordert veilig, gezond en efficiënt werken.

144 2.30. Wet- en regelgeving dieselmotoremissie Personeel werkzaam in binnenruimtes kan worden blootgesteld aan dieselmotoremissies (DME). Afdeling: AlleInformatie soort: Afspraak Link: Document: Informatie wetten vanuit de overheid wet- en regelgeving dieselmotoremissie Korte omschrijving Indien werknemers worden blootgesteld aan dieselmotoremissie (DME) is deze wet- en regelgeving van toepassing. De blootstelling is het hoogst in halfopen of dichte ruimtes waar met dieselmotoren wordt gereden of met dieselmotoren gewerkt wordt en waar uitlaatgassen blijven hangen. De risico's Diesel uitlaatgassen bevatten schadelijke stoffen. Uitlaatgassen van dieselmotoren worden aangemerkt als kankerverwekkend. Daarom moet men er naar streven het vrijkomen van uitlaatgassen in de ruimte geheel te voorkomen. Wettelijk kader Dit betreft op hoofdlijnen: - Bronaanpak: de werkgever dient blootstelling aan DME zo veel mogelijk te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld door geen verbrandingsmotoren in het gebouw toe te laten; - Inspanningsverplichting: omdat DME kankerverwekkend is dient altijd te worden gestreefd naar een zo laag mogelijk blootstelling, dit is een zorgplicht van de werkgever. Arbobesluit De op DME van toepassing zijnde artikelen van de wetgeving uit het Arbobesluit zijn: Artikel 4.1b Zorgplicht van de werkgever Artikel 4.1c Beperken van blootstelling; algemene preventieve maatregelen Artikel 4.2 Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie, beoordelen Artikel 4.4 Arbeidshygiënische strategie

145 Artikel 4.5 Ventilatie Artikel Voorkomen van blootstelling; vervangen Artikel Voorkomen of beperken van blootstelling In de bijgevoegde link Wet en regelgeving dieselmotorenemissie staan alle omschrijvingen van relevante doelvoorschriften waar aan voldaan dient te worden.

146 3. Agressie en geweld 3.1. Alcohol en drugsprotocol Het protocol heeft tot doel om te zorgen voor een snelle en effectieve aanpak van de alcohol- en/of drugsproblematiek bij FloraHolland en verder om bij te dragen aan de gezondheid, welzijn en veiligheid van de werknemers in de veiling Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Alcohol en drugsprotocol Korte omschrijving Het protocol heeft tot doel om te zorgen voor een snelle en effectieve aanpak van de alcohol- en/of drugsproblematiek bij FloraHolland en verder om bij te dragen aan de gezondheid, welzijn en veiligheid van de werknemers in de veiling. Door dit beleid voor het concern vast stellen worden de regels en afspraken rondom alcohol- en drugsbezit en/of gebruik van medewerkers inzichtelijk, waardoor de leidinggevende weet hoe zij moet handelen en de individuele medewerker bekend is met de afspraken en eventuele gevolgen. FloraHolland voelt zich verantwoordelijk voor de veiligheid, gezondheid en het welzijn van haar medewerkers. Zoals elk groot bedrijf heeft ook FloraHolland vandaag de dag te maken met alcohol- en drugsgebruik onder de medewerkers. Het gebruik van dergelijke middelen kan zowel voor de veiling als voor de medewerkers ernstige gevolgen hebben. Zeker in de veiling waar wordt gewerkt in een hectische werkomgeving met rijdend materieel, kan alcohol- en drugsgebruik schade en letsel veroorzaken. FloraHolland kan als werkgever hier medeverantwoordelijk voor gehouden worden. Mensen die onder invloed van alcohol of drugs zijn, presteren minder goed. Bovendien is de samenwerking met mensen die onder invloed zijn vaak lastig voor collega s en klanten. Medewerkers die een probleem hebben met het gebruik van alcohol of drugs, hebben ook meestal sociale problemen. Vandaar dat het beleid van FloraHolland niet alleen is gericht op het bestrijden van het gebruik van deze middelen uit het oogpunt van veiligheid en productiviteit. Het beleid is ook vanuit het oogpunt van gezondheid en welzijn gericht op voorlichting van haar medewerkers en het begeleiden van degene die er problemen mee hebben. In dit protocol staat aangegeven welke regels er gelden met betrekking tot alcohol- en drugsgebruik en hoe medewerkers en leidinggevenden moeten handelen als alcohol- en drugsgebruik geconstateerd wordt. Het protocol geldt ook voor mensen die werkzaamheden verrichten voor en/of in opdracht van FloraHolland zoals onder andere uitzendkrachten en interim personeel.

147

148 3.2. Balie- Programma van Eisen ter preventie van agressie en geweld Via een goed balieontwerp kan bijgedragen worden aan voorkomen van agressie en geweld. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Balie PvE ter preventie van agressie en geweld Korte omschrijving Via een goed balieontwerp kan bijgedragen worden aan voorkomen van agressie en geweld. Bij dit ontwerp kan gekeken worden naar bijvoorbeeld: positie van de balie in de ruimte, voldoende afstand tot de gast, aanbrengen van een lamp boven de balie (slaan is dan niet mogelijk), een juiste vluchtroute, altijd zichtbaar zijn voor een collega, de juiste kleurstelling en op ooghoogte zijn met de klant (bijvoorbeeld via een verhoogde vloer).

149 3.3. Beleid Ongewenste omgangsvormen Discriminatie, (seksuele) intimidatie, agressie en pesten zijn ongewenste omgangsvormen. Uit onderzoek blijkt dat 33% van de medewerkers bij FloraHolland te maken heeft met ongewenst gedrag. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak Document: CAO FloraHolland Klachtenregeling Folder beleid ongewenste omgangsvormen Registratie incidenten systeem opzetten Voorbeeld Verklaring Collegiale Veiligheid Korte omschrijving Discriminatie, (seksuele) intimidatie, agressie en pesten zijn ongewenste omgangsvormen. Gemiddeld heeft 1 op de 4 werknemers in Nederland last van ongewenst gedrag op het werk. Uit een medewerkersonderzoek van 2009 blijkt dat 33% van de medewerkers bij FloraHolland te maken heeft met ongewenst gedrag. Zie Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2009 FloraHolland streeft naar een gezonde en veilige werkomgeving voor haar medewerkers. Ook wil zij voldoen aan de wettelijke verplichtingen (de Arbo-wet en regelgeving inzake gelijke behandeling). Daar horen bedrijfseconomische aspecten bij (verzuim, productiviteit, verloop imago), maar ook goed werkgeverschap. FloraHolland streeft naar een arbeidsklimaat waarin medewerkers elkaars integriteit respecteren en waarin sprake is van gewenste omgangsvormen. Centraal staan daarin de kernwaardes duidelijkheid en duurzaam: het bespreekbaar maken van problemen door de medewerker en het open staan voor die problemen door de organisatie. Het beleid van FloraHolland inzake ongewenste omgangsvormen op het werk richt zich op het voorkomen van ongewenst gedrag en een goede behandeling van klachten. Ook binnen Plantion worden de uitgangspunten van dit beleid onderschreven en toegepast.

150 3.4. Gedragsregels op de veiling De gedragsregels zijn van toepassing voor iedereen die een veiling betreedt, zowel op Plantion als op FloraHolland locaties. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak Document: Gedragsregels op de veiling De gedragsregels zijn van toepassing voor iedereen die een veiling betreedt, zowel op Plantion als op FloraHolland locaties. Iedere bezoeker wordt geacht de gedragsregels te kennen en na te leven. De enige uitzondering op deze regel is als schriftelijk vastgelegd is dat de gedragsregels of een deel daarvan niet van toepassing zijn.

151 3.5. Handreiking agressie en geweld van de overheid Binnen de overheid wordt veel aandacht besteed aan aanpak van agressie en geweld. Het programma Veilige Publiek Taak (VPT) bevat een zeer uitgebreid pakket aan maatregelen en informatie. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Handreiking agressie en geweld van de overheid Links: Geweld op de werkplek Geweld tegen overheidspersoneel Agressie en geweld op het werk Agressie en weerbaarheid Korte omschrijving Binnen de overheid wordt veel aandacht besteed aan aanpak van agressie en geweld. Het programma Veilige Publiek Taak (VPT) bevat een zeer uitgebreid pakket aan maatregelen en informatie (99 pagina s!). Alle aspecten worden belicht. Om landelijke uniformiteit in de aanpak van agressie en geweld door werkgevers te bevorderen, is in opdracht van het programma VPT in 2008 een sjabloon voor een arbocatalogus agressie en geweld ontwikkeld. Voor werkgevers zijn acht maatregelen benoemd die de basis zijn van een effectief veiligheidsbeleid: De acht maatregelen zijn: 1. Draag uw organisatienorm van acceptabel gedrag uit. 2. Bevorder dat uw werknemers elk voorval van agressie en geweld melden. 3. Registreer alle voorvallen van agressie en geweld tegen uw werknemers. 4. Train uw werknemers in het voorkomen van en omgaan met agressie en geweld. 5. Reageer binnen 48 uur richting de dader indien deze agressie en geweld gebruikt tegen uw werknemers. 6. Bevorder dat uw werknemers aangifte doen en/of geef strafbare feiten (zoals fysiek geweld en bedreiging) zelf aan bij de politie.

152 7. Verhaal de schade op de dader. 8. Verleen nazorg aan werknemers die slachtoffer zijn van agressie en geweld. Om werkgevers bij de uitvoering van de acht maatregelen te ondersteunen is deze 'Handreiking Agressie en geweld' opgesteld. Het beoogt een praktisch naslagwerk te zijn voor beleidsmakers en beleidsondersteuners zoals personeelsadviseurs, beleidsmedewerkers en arbocoördinatoren. Ook medewerkers die deel uitmaken van de ondernemingsraad of anderszins het personeel vertegenwoordigen kunnen hier gebruik van maken.

153 3.6. Overzicht elektronische maatregelen om agressie en geweld te voorkomen In dit item worden voorbeelden gegeven van het voorkomen van agressie en geweld door elektronische maatregelen. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Korte omschrijving Bij het voorkomen van agressie en geweld wordt vaak gedacht aan organisatiemaatregelen en gedragsmaatregelen. Veel kan echter ook bereikt worden met elektronische maatregelen. Hier worden voorbeelden van gegeven. Videobewaking: onderzoek heeft aangetoond dat dit preventief werkt. Hang camera s op plekken waar het risico het grootst is. Mobiele alarmseinen: geef medewerkers een apparaatje mee waarmee alarm geslagen kan worden. Alarmknop rust bijvoorbeeld balies uit met een stil alarm om rechtstreeks de beveiliging te kunnen alarmeren. Goede verlichting aanbrengen, voorkom donkere hoekjes. Toegangsysteem hanteren met pasjes, bijvoorbeeld afgesloten toegangsdeuren tot de kantoorgalerij.

154 3.7. Overzicht maatregelen agressie en geweld Werkgevers zijn verplicht om hun personeel te beschermen tegen agressie op het werk. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Overzicht maatregelen tegen agressie op het werk Korte omschrijving Werkgevers zijn verplicht om hun personeel te beschermen tegen agressie op het werk. Zowel tegen agressie door eigen personeel (interne agressie) als door klanten (externe agressie). Voor beide vormen wordt een overzicht gegeven van mogelijke maatregelen.

155 3.8. Overzicht trainingsbureaus agressie en geweld Voorkomen en beperken van agressie en geweld is iets dat men kan leren. Er zijn bureaus gespecialiseerd in dit soort trainingen.. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Evaluatie Training omgaan met agressie Overzicht trainingsbureaus agressie en geweld Links: Overzicht trainingsbureaus met keurmerk Korte omschrijving Voorkomen en beperken van agressie en geweld is iets dat men kan leren. Er zijn bureaus gespecialiseerd in dit soort trainingen. Bijgevoegd vindt u een overzicht van bureaus die kunnen ondersteunen bij het leren voorkomen en omgaan met agressie en geweld situaties. Tevens is een artikel beschikbaar waarin u kunt lezen hoe een dergelijke training toegepast en ervaren is.

156 3.9. Registratie incidenten Registratie van incidenten is belangrijk. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: CAO FloraHolland Klachtenregeling Registratie incidenten systeem opzetten Korte omschrijving Registratie van incidenten is belangrijk. Er zijn verschillende redenen waarom de registratie van incidenten belangrijk is. Allereerst om de betrokkenen een loket waar ze terecht kunnen te bieden. Daarnaast kan zo de omvang van de problematiek vastgesteld worden. Ten derde kan zo beter beoordeeld worden of maatregelen effect hebben, of dat bepaalde trends zich voordoen. Tot slot kan het een hulpmiddel zijn om de afhandeling van incidenten te bewaken. Binnen FloraHolland zijn hiervoor klachtencommissies ingesteld, dit staat beschreven in de CAO FloraHolland klachtenregeling. Indien dit aan de orde is, vraag hiernaar bij uw direct leidinggevende.

157 3.10. Richtlijnen toe-eigenen geschenken en goederen Aannemen van geschenken en goederen kan een aanleiding zijn voor ongewenst gedrag. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Korte omschrijving Aannemen van geschenken en goederen kan een aanleiding zijn voor ongewenst gedrag. Het is daarom zinnig hiervoor duidelijke uitgangspunten te hanteren. Het is de medewerker te allen tijde verboden geschenken in de vorm van bloemen, geld of anderszins van derden, waaronder kopers en kwekers, aan te nemen, indien daartegenover in verband met het dienstverband van de medewerker een tegenprestatie wordt verlangd of verwacht. In het geval dat door de medewerker een geschenk wordt aanvaard dient dit bovendien persoonlijk te worden overhandigd door de koper en kweker aan de medewerker. Bij twijfel over de eventuele verwachte tegenprestatie dient een geschenk te worden geweigerd, tenzij toestemming wordt verkregen van de direct leidinggevende. Eveneens is het de medewerker verboden bij derden geschenken zoals hiervoor vermeld te vragen en/of eigenmachtig te pakken, ook in die gevallen waarin door derden daartoe toestemming werd verleend. Het is de medewerker verboden goederen welke zich bevinden in de veilinggebouwen en/of op het veilingterrein(zoals doorgedraaide bloemen, verpakkingsmateriaal, kantoorartikelen of welke goederen -inclusief afval- dan ook) toe te eigenen. Bij overtreding van bovengenoemde regels zal de vestigingsmanager afhankelijk van feiten en omstandigheden maatregelen nemen. Deze kunnen bestaan uit een schriftelijke vermaning, een schorsing met inhouding van het salaris en zelfs ontslag op staande voet. Ontslag kan vergezeld gaan van een ontzegging van de toegang tot het veilingterrein en de veilinggebouwen. Iedere medewerker ontvangt bij de indiensttreding een op schrift gestelde mededeling van deze instructie. Bovendien is het de plicht van de leidinggevenden hun medewerkers tijdens hun inwerkperiode op deze instructie te wijzen.

158

159 3.11. Voorbeeld opzet workshop waarden en normen voor werkoverleg Via een workshop normen en waarden tijdens het werkoverleg kan samen met de medewerkers vastgesteld worden wat nu de normen en waarden zijn waarmee gewerkt gaat worden. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Handreiking agressie en geweld van de overheid Korte omschrijving Via een workshop normen en waarden tijdens het werkoverleg kan samen met de medewerkers vastgesteld worden wat nu de normen en waarden zijn waarmee gewerkt gaat worden. In deze workshop worden verschillende dingen besproken: Hoe gaan we met elkaar om? Hoe gaan we met externen om? Wat pikken we wel en wat pikken we niet? Het is goed om dit eens bespreekbaar te maken. Het voorbeeld geeft een handvat hoe dit op te zetten.

160 3.12. Waar let de Arbeidsinspectie op? De Arbeidsinspecteurs hebben instructies om nadruk te leggen op bepaalde aspecten. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Links: Agressie en geweld: waar let de Arbeidsinspectie op Korte omschrijving De Arbeidsinspecteurs hebben instructies om nadruk te leggen op bepaalde aspecten. De instructie is om 11 vragen te stellen. Deze worden hieronder kort beschreven. Via de link krijgt u een toelichting en de meest actuele stand van zaken in beeld. 1. Heeft de veiling de risico s op het gebied van agressie en geweld in kaart gebracht? De veiling moet kunnen overleggen een RIE en een Incidentenregistratie 2. Heeft de veiling een procedure om incidenten te melden, registreren en analyseren? De veiling moet kunnen overleggen een Procedure voor het melden, registreren en analyseren en een Bespreken in werk- of teamoverleg 3. Geeft de veiling medewerkers voorlichting, instructie en training over agressie en geweld? 4. Heeft de veiling een protocol voor agressie en geweld? 5. Heeft de veiling huisregels opgesteld, waaraan bezoekers en cliënten zich moeten houden? 6. Heeft de veiling afdoende organisatorische en personele maatregelen getroffen? 7. Heeft de veiling voldoende voorzieningen getroffen om agressie en geweld tegen te gaan? Bouwkundige en technische voorzieningen Toegangsbeleid 8. Is er een goed werkend alarmsysteem met een adequate alarmprocedure? 9. Is er een regeling voor opvang, ondersteuning en nazorg na een incident? 10. Heeft de veiling een regeling gericht op het aanpakken van de dader of daders? 11. Evalueert de veiling periodiek het beleid en de maatregelen tegen agressie en geweld?

161 3.13. Wetgeving over agressie en intimidatie Agressie en intimidatie zijn in de Arbowet opgenomen. Werkgevers zijn op grond van deze wet verplicht beleid te voeren dat erop gericht is om deze vorm van arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Links: Arbowetgeving Commissie Gelijke Behandeling Korte omschrijving Agressie en intimidatie zijn in de Arbowet opgenomen bij de psychosociale arbeidsbelasting. Werkgevers zijn op grond van deze wet verplicht om een beleid te voeren dat erop gericht is om deze vorm van arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken. Het Arbobesluit werkt deze verplichting in afdeling 4, artikel 2.15 verder uit en verplicht werkgevers om de risico s in kaart te brengen in een risico-inventarisatie en -evaluatie. Daarnaast moeten in het Plan van Aanpak maatregelen worden opgenomen ter voorkoming van agressie en intimidatie. Deze maatregelen moeten voorzien zijn van een tijdstip waarop ze zijn genomen en van de naam van een verantwoordelijk gestelde functionaris. Een van de maatregelen kan bestaan uit het informeren van de werknemers over de gevaren. Ook kunnen de maatregelen worden genoemd die het bedrijf heeft getroffen of nog kan treffen. Ook het Burgerlijk Wetboek beschermt de werknemer impliciet tegen agressie. Op grond van artikel 7:658 heeft de werkgever een zorgplicht voor de veiligheid van de werkomgeving. Daarbij heeft hij de verplichting om een werknemer schadeloos te stellen en om het werk zodanig aan te passen dat hiervan geen (verdere) schade valt te verwachten. Uiteraard dient hij zich als goed werkgever te gedragen. Als een werknemer slachtoffer wordt op grond van zijn godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele gerichtheid of burgerlijke staat, dan wordt hij ook beschermd door de Wet Gelijke Behandeling. Werknemers kunnen in dit geval ook een klacht indienen bij de Commissie Gelijke Behandeling. Fysiek geweld valt ook onder het wetboek van strafrecht, want dit is een strafbaar feit. In bepaalde gevallen kan het noodzakelijk zijn om hiervan aangifte te doen. Aangifte van de strafbare feiten vindt plaats bij de politie.

162 4. Beeldschermwerk 4.1. Arbodienst / Arbo-arts Bij beginnende klachten of ziekteverzuim kan de betreffende medewerker de arbo-arts raadplegen. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak Korte omschrijving Bij beginnende klachten of ziekteverzuim kan de betreffende medewerker de arbo-arts raadplegen. De arbo-arts adviseert de medewerker over mogelijke interventietrajecten. Daarnaast adviseert de arbo-arts de organisatie omtrent de uitvoering van de (verdiepende) risicoinventarisatie en -evaluatie (RIE) beeldschermwerk. Ook kan de arbo-arts verwijzen naar deskundigen om bij te staan bij preventieve en curatieve werkplekonderzoeken. Neem altijd eerst contact op met de direct leidinggevende. Enkele aandachtspunten: De arbo-arts adviseert de werknemer en de werkgever bij arbeidsrisico s Het advies van de arbo-arts / arbodienst moet leiden tot het voorkomen van risico s of het op een aanvaardbaar niveau brengen van de risico s De arbo-arts / arbodienst gebruikt de ervaring die gedaan is bij andere bedrijven De arbo-arts / arbodienst gebruikt alleen gegevens die niet te herleiden zijn naar personen. Zo blijft de privacy van iedere medewerker gewaarborgd. Expertisecentrum Arbeid & Gezondheid postbus@ecag.wmrijk.nl

163 4.2. Beeldschermbril Met het stijgen van de leeftijd vermindert het functioneren van de ooglens. Je kunt dan behoefte krijgen aan een aparte brilsterkte voor het werken met een beeldscherm. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Knelpunt vermindering Technische oplossing Met het stijgen van de leeftijd vermindert het functioneren van de ooglens, waardoor je steeds meer moeite kunt krijgen met op korte afstand scherp stellen. Je kunt dan behoefte krijgen aan een aparte brilsterkte voor het werken met een beeldscherm: de beeldschermbril. Een leesbril is in dit geval niet voldoende, omdat een leesbril geschikt is voor een leesafstand van cm, terwijl het beeldscherm normaal op cm afstand staat. Met behulp van een oogonderzoek kun je dit laten vaststellen. Beoogd effect Voorkomen van oogklachten en nekklachten. Verhoging van de concentratie en productie door beter zicht op beeldscherm. Randvoorwaarden gebruik Neem contact op met de directe leidinggevende en zorg dat deze u doorverwijst naar de arbo-arts. Andere voor- en nadelen Voordelen Minder lichamelijke klachten. Minder ziekteverzuim.

164 Nadelen Een beeldschermbril is niet geschikt als gewone (lees)bril. Om klachten t.g.v. werken met een beeldscherm te voorkomen moet ook de werkplek op de juiste wijze worden ingesteld. Niet alle klachten kunnen door een beeldschermbril worden opgelost. Andere factoren die een rol spelen: o o o Werkplekomgeving Werktaken Werktijden en pauzes Overige tips Meer info Via de arbo-arts of via de opticien.

165 4.3. Beeldschermtachograaf Het softwarepakket: beeldschermtachograaf helpt de beeldschermwerker gezond thuis te werken. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Links: De beeldschermtachograaf Soort oplossing Knelpunt verminderen Technische en gedragsmatige aanpak Om RSI klachten te voorkomen is het onder andere goed om veel korte pauzes te nemen en af en toe bewegingsoefeningen te doen. Het softwarepakket: beeldschermtachograaf helpt de beeldschermwerker hierbij door waarschuwingen te geven pauzes te nemen en oefeningen te tonen op het beeldscherm. Beoogd effect Meer pauzes en een betere bloeddoorstroming tijdens het beeldschermwerk. Verminderen van het risico op RSI klachten. Gebruiksvriendelijke software. Kosten en baten Preventie in het ontstaan van RSI klachten. Vermindering in verzuim. Kosten voor aanschaf van de beeldschermtachograaf zijn afhankelijk van aantal licenties. Kosten voor aanschaf van nieuwe licenties liggen tussen 25,- (vanaf 175 licenties) en 50,- (vanaf 1 licentie). Randvoorwaarden gebruik Compatibel op het computersysteem. Zie voor eisen de website van de beeldschermtachograaf. Het gebruik van de beeldschermtachograaf is alleen zinvol als de instructies nauwkeurig worden opgevolgd.

166 Andere voor- en nadelen Geen. Overige tips Meer info: Humatix (Amsterdam) T

167 4.4. Bewegen op het werk Door langdurig beeldschermwerk kunnen lichamelijke klachten ontstaan in nek, schouders, armen, polsen en/of handen. Deze pijn wordt veroorzaakt door te weinig beweging tijdens beeldschermwerk. Afdeling: Facilitair, kantoor Document: Werknemersbrochure Bedrijfsfitness Plan - FloraHolland Korte omschrijving Door langdurig beeldschermwerk kunnen lichamelijke klachten ontstaan in nek, schouders, armen, polsen en/of handen. Deze pijn wordt veroorzaakt door te weinig beweging tijdens beeldschermwerk. Door werkonderbrekingen kunnen pijnklachten voorkomen worden, omdat de bloeddoorstroming bij elke onderbreking weer goed op gang komt. Bijvoorbeeld door op te staan, even weg te lopen en wat afleiding te zoeken. Minimaal iedere 2 uur moet het beeldschermwerk onderbroken worden voor een pauze. Om gezond te blijven moeten mensen minstens 5 dagen per week een half uur per dag middelzwaar bewegen. Voorbeelden hiervan zijn: traplopen, sjouwen, fietsen en lopen in hoog tempo. Het bewegen hoeft niet een halfuur achter elkaar te gebeuren, maar mag over de dag verspreid worden (Nederlandse Norm Gezond bewegen). Een aantal tips voor bewegen tijdens werkzaamheden: Het laten plaatsen van zit-statafels voor de medewerkers die de hele dag aan het beeldscherm werken. Zij kunnen dan afwisselen van zittend naar staand werk. Pauzesoftware laten installeren bij de medewerkers die dat wensen. Deze pauzesoftware geeft voorbeelden van bewegingsoefeningen die de medewerkers tijdens korte pauzes in het beeldscherm kunnen nadoen. Het fietsen in het woon-werk verkeer kan gefaciliteerd worden door gunstige financiële regelingen, bijvoorbeeld een hoge fietskilometervergoeding of het goedkoop ter beschikking stellen van fietsen. Dit zijn ook gunstige regelingen vanuit de belastingdienst. Er kan bedrijfsfitness ingevoerd worden. Wel blijkt uit de praktijk dat mensen die te weinig bewegen op het werk in het algemeen niet meedoen aan bedrijfsfitness. Via de organisatie kunnen enkele bedrijfsfietsen aangeschaft worden. Het is voor de medewerkers lekker om overdag tussen het werk door buiten te zijn en even in te spannen om fietsend naar een klant in de buurt te rijden. En het is vaak nog sneller ook. Integreren van bewegen in werkzaamheden zelf (bijv. traplopen i.p.v. lift, naar printer lopen, naar andere medewerker lopen i.p.v. telefoneren).

168

169 4.5. Binnenklimaat Bij een kantoorfunctie wordt (bijna) alleen maar binnen gewerkt. Een comfortabel binnenklimaat is daarbij geen overbodige luxe. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Informatie Korte omschrijving Bij een kantoorfunctie wordt (bijna) alleen maar binnen gewerkt. Een comfortabel binnenklimaat is daarbij geen overbodige luxe. Behoud en verbetering van een gezond binnenklimaat is belangrijk in kantoorsituaties. Denk aan de luchttemperatuur; de stralingstemperatuur; de luchtvochtigheid; de luchtbeweging (tocht); de luchtkwaliteit; de uit te voeren activiteiten; de gedragen kleding; zonwering/helderheidwering. De onderstaande tabel geeft een richtlijn voor comfortabele temperaturen. Schakel indien u constateert dat het regelmatig (wekelijks) voorkomt dat niet aan de richtlijn voldaan wordt een deskundige in. Klimaataspect Winter Zomer Temperatuur C C Luchtsnelheid Max 0,15 m/sec Max 0,25 m/sec Rel. Luchtvochtigheid Min 30% Max 70% (Bron: Handboek Ergonomie, 2011)

170 4.6. Documenthouder Om minder gebogen of gedraaid te werken, wordt een documenthouder aangeraden. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Aanvraag hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Wanneer documenten naast, voor of achter het toetsenbord liggen, moeten nek en rug gebogen en/of gedraaid worden om de gegevens te kunnen lezen. Het gebruik van een documenthouder is dan aan te raden. Beoogd effect Minder lichamelijke klachten (nek en rug, hoofdpijn) Minder oogvermoeidheid Hogere productiviteit Kosten en baten Aanschafkosten vanaf ca. 50,-. Randvoorwaarden gebruik Handig bij werken vanaf losse documenten; voor plaatsen boeken en ordners minder geschikt. Let op verstelbaarheid om te voorkomen dat de documenthouder het beeldscherm overlapt aan de onderzijde.

171 Andere voor- en nadelen Geen. Overige tips Instrueer medewerkers over belang van voorkomen statische werkhoudingen Meer info Aanvragen hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Dit kan via het intranet -> I&A -> Helpdesk -> Bestellingen en Aanvragen

172 4.7. Ergobar De Ergobar is een voorbeeld van een hulpmiddel dat de meest gebruikte en handige sneltoetscombinaties met commando's weergeeft. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Diverse leveranciers Soort oplossing Knelpunt verminderen Technische oplossing Om veel muis klikken te voorkomen bij beeldschermwerk kunt u gebruik maken van sneltoetsen. De Ergobar is een voorbeeld van een hulpmiddel dat de meest gebruikte en handige sneltoetscombinaties met commando's weergeeft. De sneltoetscombinaties worden gepresenteerd op elke zijde van een langwerpig driehoekig profiel die op de vaste- of mobiele werkplek geplaatst kan worden. De indeling is zo opgezet dat de meest toegepaste commando's op een logische wijze zijn weergegeven. Hierdoor is er snel per programma (MS Windows, MS Word, MS Excel, MS Outlook en Internet Explorer) te zien welke sneltoetscombinaties van toepassing zijn. Beoogd effect De langdurige statische belasting van de armen en schouders (een belangrijke oorzaak van het ontstaan van RSI) wordt verminderd door gebruik van functietoetsen in plaats van de muis. Gebruik van sneltoetsen kan bij optimaal gebruik het muisgebruik tot 50% reduceren. Tijdwinst door gebruik van sneltoetscombinaties Kosten en baten Leertijd afhankelijk van gemak waarmee gebruiker zich de sneltoetscombinaties eigen maakt. Kost ca 5,-. Randvoorwaarden gebruik Om veel muis klikken te voorkomen bij beeldschermwerk kunt u gebruik maken van sneltoetsen. De Ergobar is een voorbeeld van een hulpmiddel dat de meest gebruikte en handige sneltoetscombinaties met commando's weergeeft. De sneltoetscombinaties worden gepresenteerd op elke zijde van een langwerpig driehoekig profiel die op de vaste- of mobiele werkplek geplaatst kan worden. De indeling is zo opgezet dat de meest

173 toegepaste commando's op een logische wijze zijn weergegeven. Hierdoor is er snel per programma (MS Windows, MS Word, MS Excel, MS Outlook en Internet Explorer) te zien welke sneltoetscombinaties van toepassing zijn. Andere voor- en nadelen Geen.

174 4.8. Flexwerken Medewerkers die flexibel werken op kantoor, beschikken niet over een eigen werkplek. Dat betekent dat zij telkens hun werkplek opnieuw moeten instellen. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Afspraak Korte omschrijving Medewerkers die flexibel werken op kantoor, beschikken niet over een eigen werkplek. Dat betekent dat zij telkens hun werkplek opnieuw moeten instellen. Om het voor medewerkers mogelijk te maken hun werkplek goed in te stellen moeten de flexwerkplekken en de omstandigheden rondom de werkplek aan eisen voldoen. Ook dienen de medewerkers voldoende voorgelicht te zijn over het gebruik van de flexwerkplekken. Binnen de veilingen is dit aan de orde bij de concernwerkplekken. De flexwerkplek moet ergonomisch ingericht zijn. Dat betekent dat de werkplek voldoet aan de volgende wensen: Een ergonomische stoel die voldoet aan NEN Een ergonomische werktafel die elektrisch in hoogte verstelbaar is tussen 62 en 82 cm en waarvan de ingestelde hoogte in een venster wordt aangegeven. Een goed functionerend beeldscherm dat gemakkelijk in hoogte verstelbaar is en dichterbij of verderaf van de medewerker geplaatst kan worden. Het beeldscherm kan eenvoudig op een laptopcomputer aangesloten worden. Goed functionerend (mini)toetsenbord en standaard muis voor gegevensinvoer die beide eenvoudig op een laptopcomputer kunnen worden aangesloten. Een voetensteunvlak als de medewerker dat wenst. De voetensteun is tenminste 30 x 40 cm groot en in hoogte en hellingshoek instelbaar. Als er veel met documenten wordt gewerkt: een A3-documenthouder die eenvoudig verstelbaar is in hellingshoek. De ruimte waar de flexwerker werkt voldoet bij voorkeur aan de volgende eisen: Er is voor elke flexwerker een opbergmogelijkheid voor documenten en persoonlijke spullen nabij de werkplek.

175 In de ruimte wordt voor alle flexplekken de cleandesk policy gehanteerd. De mogelijkheid een flexwerkplek telefonisch te reserveren. De medewerkers moeten voldoende voorgelicht worden over de wijze waarop zij de flexwerkplek moeten instellen, waarbij hen persoonlijk de meest gewenste tafelhoogte in cijfers (bijvoorbeeld 70 centimeter) wordt meegedeeld, liefst schriftelijk.

176 4.9. Gezond beeldschermwerk Door langdurig beeldschermwerk kunnen lichamelijke klachten ontstaan in nek, schouders, armen, polsen en/of handen. Goede preventieve maatregelen dragen bij aan het voorkomen van deze klachten. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Informatie Documenten: Checklist beeldschermwerkplek Quick Reference Card beeldschermwerk Optimale instelling beeldschermwerkplek Voorkom RSI! Korte omschrijving Door langdurig beeldschermwerk kunnen lichamelijke klachten ontstaan in nek, schouders, armen, polsen en/of handen. Goede preventieve maatregelen dragen bij aan het voorkomen van deze klachten. Onder het kopje 'Documenten' staan een aantal items beschreven die gezond beeldschermwerk kunnen bevorderen. Dit zijn documenten voor een juiste instelling van de beeldschermwerkplek tot tips ter voorkoming van klachten van arm, nek en schouders.

177 4.10. Goede inrichting van een thuiswerkplek Ook thuiswerkplekken moeten ergonomisch goed zijn ingericht. Wanneer door de werkgever thuiswerken wordt gestimuleerd, moet deze ervoor zorgen dat de beeldschermwerkplek thuis voldoet aan de ergonomische eisen. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Ook thuiswerkplekken moeten ergonomisch goed zijn ingericht. Wanneer door de werkgever thuiswerken wordt gestimuleerd, moet deze ervoor zorgen dat de beeldschermwerkplek thuis voldoet aan de ergonomische eisen. Dit is aan de orde als medewerkers voor de werkgever geregeld meer dan 2 uur per dag beeldschermwerk thuis verrichten. Beoogd effect Een werksituatie thuis waar medewerkers in een gezonde werkhouding hun beeldschermwerk kunnen doen. Daardoor zijn minder RSI- en klachten aan rug, nek en schouders te verwachten. minder reiskosten; geen reistijd; besparing huisvestingskosten kantoor. Kosten en baten Bureaustoel welke voldoet aan NEN-EN 1335:2000: vanaf 300,-. Kantoortafel welke voldoet aan NEN1824, bij voorkeur een in hoogte verstelbaar werkblad: vanaf 400,-. Goed beeldscherm, passende invoermiddelen (toetsenbord, muis, etc.), documenthouder, beeldschermverhoger, headset, etc.): diverse prijzen. Preventief advies inrichting beeldschermwerkplek: o Intern adviseur: tijdinvestering ErgoCoach o extern adviseur: vanaf 100,-

178 Randvoorwaarden gebruik Goede afspraken over thuiswerken tussen werkgever/leidinggevende en medewerker wordt aanbevolen. Andere voor- en nadelen Voordelen vermindering van verzuim en uitval; andere werktijden mogelijk; thuiswerk is ook geschikt voor medewerkers met binding aan huis als de medewerker thuis een goede werkplek heeft, hoeft het bedrijf geen computer of meubilair ter beschikking te stellen. Nadelen de inrichtingskosten; in het kader van de RI&E: beoordeling thuiswerkplek; o o met een checklist de medewerker vragen de thuiswerkplek te beoordelen en daarbij een foto toe te voegen. werkgever (Ergocoach) voert zelf een werkplekonderzoek uit, of laat uitvoeren door externe deskundige. Overige tips Bij aanschaf van meerdere artikelen (stoelen, bureaus, etc.) kan inkoopvoordeel worden bereikt. Bij plenaire voorlichting/instructie over de inrichting (voor medewerkers met een kantoorwerkplek en voor medewerkers met een thuiswerkplek) kan schaalvoordeel worden gehaald.

179

180 4.11. Groot beeldscherm; meerdere beeldschermen Een groot beeldscherm (17 inch en groter) of het werken met meerdere schermen is nodig om bijvoorbeeld meerdere documenten naast elkaar geopend af te kunnen beelden. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Aanvraag hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Soort oplossing Knelpunt verminderen Technische oplossing Een groot beeldscherm (17 inch en groter) of het werken met meerdere schermen is nodig om bijvoorbeeld meerdere documenten naast elkaar geopend af te kunnen beelden. Extra handelingen om tussen schermen te wisselen wordt hiermee voorkomen. De toepassing van een groot beeldscherm of meerdere schermen naast elkaar, maar ook van de steeds meer in gebruik komende breedbeeldschermen, is maatwerk. Beoogd effect Door tegelijkertijd meer in beeld te tonen zijn muisklikken nodig om schermen heen en weer halen. Met minder goede ogen goed tekst kunnen zien (grotere letters in beeld). Door een goede waarneming van het scherm verbetert de kwaliteit van het werk en worden minder fouten gemaakt. Randvoorwaarden gebruik Zorg voor een voldoende groot bureau om een optimale kijkafstand te bewaken: cm bij een 17/19 inch scherm cm bij een 21 /22 inch scherm

181 Andere voor- en nadelen Voordelen: Als men in een betere werkhouding werkt, treden er minder snel gezondheidsklachten op. Verhoging van de productiviteit. Nadelen: Een grotere kijkafstand kan voor medewerkers met leesbrillen lastig zijn. Indien van toepassing dient men over een geschikte lees- of beeldschermbril te beschikken voor het grote beeldscherm. Bij medewerkers met minder goede ogen kan vergrotingssoftware een mogelijke oplossing zijn. Door de grotere schermen bestaat de kans op afnemen van het natuurlijk contact tussen collega s. Een grotere kijkafstand vereist meer werkbladruimte, met name de diepte. Werken met een groot beeldscherm: + stijging in productiviteit ten opzichte van een standaard scherm - hogere visuele belasting bij kleine kijkafstand - onvoldoende softwareondersteuning - schermindeling afhankelijk van gebruiker = geen prestatieverschil met standaard scherm Werken met meerdere beeldschermen: + minder muisklikken omdat vensters geopend kunnen blijven + fysieke scheiding tussen schermen vereenvoudigt vensterschikking - geen evenwaardig gebruik: één beeldscherm is steeds primair - daling schermefficiëntie - onderbreking informatieweergave - meer ruimte op tafel nodig - eenzelfde toepassing wordt zelden over meerdere schermen geplaatst

182 - beeldschermrand overlappen vaak waardoor verschil in kijkafstanden ontstaat Overige tips Zorg voor een goede instructie met betrekking tot opstelling en gebruik. Laat u goed informeren met betrekking tot grootte van het scherm en pixelgrootte ten behoeve van optimale lettergrootte (huisstijl) Meer info Aanvragen hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Dit kan via het intranet -> I&A -> Helpdesk -> Bestellingen en Aanvragen

183 4.12. Headset EEn headset voorkomt het klemmen van de hoorn tussen hoofd en schouder tijdens het typen. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Diverse leveranciers Bij gelijktijdig beeldschermwerk en telefoonwerk is de aanschaf van een headset wenselijk. Dit voorkomt het klemmen van de hoorn tussen hoofd en schouder tijdens het typen. Als betreffende medewerker tevens mobiel is (regelmatig opstaat om gegevens op te zoeken) is een draadloze headset aan te bevelen. Beoogd effect Vermindering van spierspanning in de nek- en schouderspieren, omdat er in een ontspannen houding gewerkt kan worden. Verhoging productiviteit. Kosten en baten Aanschafkosten vanaf 60,- (draadgebonden, monauraal en zonder noisecancelling) tot > 350,- (professionele plug and play installaties). Let op functionaliteit en beoogde toepassingsgebieden. Randvoorwaarden gebruik Basisstation waarop de headset goed functioneert. Andere voor- en nadelen Voordelen Minder last van geluidsoverlast Via bluetooth kan draadloos gewerkt worden Nadelen

184 Kosten voor een professionele toepassing Overige tips Let op functionaliteit; laat u goed informeren, bij voorkeur door een onafhankelijk ergonoom of arbeidshygiënist. Maak een keuze op basis van een taakanalyse. Zorg bij voorkeur voor een proefplaatsing alvorens tot aanschaf over te gaan.

185 4.13. Hinderlijk geluid in kantooromgeving De hoogte van het geluidsniveau in een kantooromgeving in mede verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Informatie Korte omschrijving De hoogte van het geluidsniveau in een kantooromgeving in mede verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden. Wanneer ervan wordt uitgegaan dat de aandacht niet verstoord mag worden door geluid, is maximaal een equivalent geluidsniveau van 45 db(a) toelaatbaar, gemeten in de situatie dat er op de werkplek niet wordt gesproken. Hinderlijk geluid is een stressor en kan lichamelijke ongemakken zoals hoofdpijn en een hoge bloeddruk veroorzaken. Voorbeelden van maatregelen zijn: Geluidabsorberende materialen, zoals bijvoorbeeld plaatsen van panelen of tussenschotten. Gebruik van head-sets voor medewerkers die veel moeten telefoneren. Gebruik van concentratieruimtes voor medewerkers die geconcentreerd moeten werken. Telefoneren en overleggen buiten de werkruimte in aparte ruimtes. Barrières als kasten en schotten op de werkvloer dragen er ook aan bij dat geluid zich minder ver verplaatst. Een geschikt geluidsniveau kan bijdragen aan goede arbeidsomstandigheden, goede concentratie, een prettige werkplek en het beperken van het maken van fouten tijdens de werkzaamheden. Bij klachten van medewerkers kan men onderzoek met geluidsmetingen laten uitvoeren. Door geluidhinder bespreekbaar te maken en de bronnen te lokaliseren kan wellicht met kleine aanpassingen al gewenst effect worden bereikt.

186

187 4.14. Kantoorstoelen Er zijn vele verschillende soorten en typen stoelen verkrijgbaar. Welke stoel goed is, is afhankelijk van het soort werk waarbij de stoel gebruikt wordt. U ziet hier aan welke normen een stoel moet voldoen en waar u ondersteuning kunt krijgen. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link:Aanvraag hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing Er zijn vele verschillende soorten en typen stoelen verkrijgbaar. Een kantoorstoel moet aan de NEN/EN 1335 (=Europees) NPR 1813 (=Nederlandse Praktijk richtlijn) voldoen. Welke stoel goed is, is afhankelijk van het soort werk waarbij de stoel gebruikt wordt. In ieder geval wordt uitgegaan van een stoel met een aantal verstelmogelijkheden, zoals de hoogte. Bij Flora Holland wordt veel gebruik gemaakt van Ahrend kantoorstoelen. Beoogd effect Met de juiste stoel, die op de juiste manier is ingesteld, word je lichaam beter ondersteund en dat zorgt voor minder lichamelijke klachten. Kosten en baten Aanschafkosten variëren sterk per type stoel. Baten liggen met name in de reductie van de kans op lichamelijke overbelasting. Hiermee neemt ook de kans op verzuim af. Randvoorwaarden gebruik Stel de stoel goed in op de gebruiker Geef instructie over gebruik en de noodzaak houdingen af te wisselen. Andere voor- en nadelen

188 Niet van toepassing. Overige tips Kies een stoel die past bij de aard van het werk en de gebruikers. Zie keuzehulp kantoorstoelen. Instrueer de medewerkers over de instellingen en het nut van dynamisch zitten. Meer info: Aanvragen hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Dit kan via het intranet -> I&A -> Helpdesk -> Bestellingen en Aanvragen

189 4.15. Laptopstandaard Een laptopstandaard vermindert de kans op gezondheidsklachten. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Diverse leveranciers Aanvraag hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Soort oplossing Knelpunt vermindering Technische oplossing Meer dan 2 uur per dag werken op een laptop verhoogd het risico op het ontwikkelen van gezondheidsklachten. Wanneer een laptopstandaard wordt toegepast, in combinatie met een losse muis en een los toetsenbord verminderd dit risico aanzienlijk. Op deze wijze mag wel > 2 uur per dag vanaf een laptop worden gewerkt. Beoogd effect Een werksituatie waar men in een gezonde werkhouding aan de laptop kan werken. Het werken in een goede werkhouding aan de laptop is een randvoorwaarde om gezondheidsklachten bij beeldschermwerk (klachten aan nek schouder en arm) te voorkomen. Bovendien is een medewerker zonder klachten productiever. Zonder losse attributen mag dagelijks maximaal 2 uur met een laptop gewerkt worden, met de losse attributen is dit 6 uur. Randvoorwaarden gebruik De laptophouder past in de laptoptas, of is op de mobiele werkplekken (op locaties, thuiswerkplek) beschikbaar. Andere voor- en nadelen

190 Voordelen: Minder verzuim. Minder claimzaken als gevolg van werken in een ongunstige werkhouding en te lang werken met een laptop. Nadelen: Als de laptop op meerdere plekken gebruikt moet worden, moet de laptopstandaard licht en opvouwbaar zijn, zodat deze gemakkelijk meegenomen kan worden in de laptoptas. Overige tips Doe eerst een taakanalyse om te bepalen welke laptophoder het meest functioneel voor de betreffende medewerker, Schaf een laptophouder altijd op proef aan, Instrueer de medewerker over het gebruik Aanvragen hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Dit kan via het intranet -> I&A -> Helpdesk -> Bestellingen en Aanvragen

191 4.16. Maximale duur beeldschermwerk Er zijn afspraken gemaakt over de maximale duur waarin een medewerker beeldschermwerk mag verrichten Afdeling: Kantoor Informatie soort: Afspraak Link: Diverse leveranciers Aanvraag hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Korte omschrijving Er zijn afspraken gemaakt over de maximale duur waarin een medewerker beeldschermwerk mag verrichten. Beeldschermwerk wordt maximaal 2 uur aaneengesloten uitgevoerd. Vervolgens is 10 minuten onderbreking nodig (ander werk of pauze). Maximaal 5 a 6 uur per dag wordt in totaal besteed aan beeldschermwerk. In het Arbobesluit: Artikel 5.10 Dagindeling van de arbeid staat: De arbeid aan een beeldscherm is zodanig georganiseerd dat deze arbeid telkens na ten hoogste twee achtereenvolgende uren wordt afgewisseld door andersoortige arbeid of door een rusttijd, zodanig dat de belasting van het verrichten van de arbeid aan een beeldscherm wordt verlicht.

192 4.17. Minitoetsenbord Bij werken met een laptop kan een mini toetsenbord een oplossing bieden. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Diverse leveranciers Aanvraag hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Soort oplossing Knelpunt verminderen Technische oplossing Bij werken met een laptop kan een mini toetsenbord, als onderdeel van andere losse componenten als laptopstandaard en losse muis, een oplossing bieden. Een mini toetsenbord is kleiner en lichter dan een normaal toetsenbord en daarom gemakkelijker mee te nemen en op te bergen. Verder kan de muis meer voor het lichaam geplaatst worden doordat het mini toetsenbord smaller is dan een regulier toetsenbord. Voorkeur verdient een mini toetsenbord waarbij een numeriek deel gebruikt kan worden in het normale toetsengedeelte (door NUMLOCK te kiezen). Beoogd effect Vermindering van spierspanning in de schouder- en armspieren. Armen kunnen in een meer ontspannen houding gehouden worden tijdens het uitvoeren van beeldschermwerk. Randvoorwaarden gebruik Bij werken met een laptop kan een mini toetsenbord, als onderdeel van andere losse componenten als laptopstandaard en losse muis, een oplossing bieden. Een mini toetsenbord is kleiner en lichter dan een normaal toetsenbord en daarom gemakkelijker mee te nemen en op te bergen. Verder kan de muis meer voor het lichaam geplaatst worden doordat het mini toetsenbord smaller is dan een regulier toetsenbord. Voorkeur verdient een mini toetsenbord waarbij een numeriek deel gebruikt kan worden in het normale toetsengedeelte (door NUMLOCK te kiezen).

193 Andere voor- en nadelen Voordelen: Gemakkelijk mee te nemen Nadelen: De toetsen moeten even ver uit elkaar staan als bij een normaal toetsenbord om gelijktijdig aanslaan van meerdere toetsen te voorkomen. Overige tips Meer info Diverse leveranciers zie link of de eigen huisleverancier. Aanvragen hulpmiddelen beeldschermwerk FloraHolland Dit kan via het intranet -> I&A -> Helpdesk -> Bestellingen en Aanvragen

194 4.18. Stabalie Werknemers kunnen op gelijke ooghoogte communiceren met de bezoekers en daarbij hun computer gebruiken. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Link: Leveranciers ergonomische inrichting balies Leveranciers ergonomische inrichting balies Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing De baliemedewerker en de gast staan allebei aan de balie. De baliemedewerker heeft elders een vaste werkplek en loopt naar de balie als zich daar een bezoeker meldt. Beoogd effect Werknemers kunnen op gelijke ooghoogte communiceren met de bezoekers en daarbij hun computer gebruiken. Bij een goed ingerichte balie kunnen de medewerkers hun beeldschermwerk blijven doen terwijl zij de bezoeker te woord staan. Kosten en baten Materiaalkosten afhankelijk van vorm en grootte, keuze van materiaal en plaats in de ruimte. Advieskosten extern deskundige (ergonoom) voor functioneel ontwerp. Advieskosten voor architect voor esthetisch ontwerp. Kosten interieurbouwer voor realisatie ontwerp. Randvoorwaarden gebruik

195 Het gaat om korte interventies tussen baliemedewerker en gast (< 15 minuten); (vermoede) langere interventies wordt aanbevolen zittend overleg te voeren in bijvoorbeeld een spreekkamer. De werkplek moet voldoen aan de ergonomische richtlijnen voor staand werken. Andere voor- en nadelen Voordelen: Snel even weg kunnen lopen zonder op te staan (bv bij pakken informatie). Voorkomt dat een vloerverhoging nodig is (vlonder bij zit balie). Nadelen: De balie dient in de praktijk uit getest te worden voordat deze gebouwd wordt. Dit kan door middel van een eenvoudige proefopstelling van de balie. Om problemen voor te zijn, is het verstandig de balie door een deskundige te laten ontwerpen en bouwen. Indien u werkplek niet dichtbij is, moet er een andere zitgelegenheid in de buurt aanwezig zijn. Overige tips meer info In ATC-7 Baliewerk staat nadere informatie opgenomen over de ergonomische inrichting van balies, verkrijgbaar via bijgevoegde links. Er zijn diverse adviesorganisaties die kunnen ondersteunen bij het functioneel ontwerpen van balies en bemiddelen met architecten en interieurbouwers.

196

197 4.19. Thuiswerkplek Ook thuiswerkplekken moeten ergonomisch goed zijn ingericht. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Afspraak Korte omschrijving Ook thuiswerkplekken moeten ergonomisch goed zijn ingericht. Wanneer door de werkgever elders werken dan op kantoor mogelijk wordt gemaakt, moet deze voorlichting geven over hoe de werknemer veilig en gezond (elders) kan werken. Van de werknemer wordt verwacht dat hij de verkregen informatie opvolgt. Dit is aan de orde als medewerkers voor de werkgever geregeld meer dan 2 uur per dag beeldschermwerk thuis verrichten. Het beoogde effect van het inrichten van een thuiswerkplek is het creëren van een werksituatie thuis waar medewerkers in een gezonde werkhouding hun beeldschermwerk kunnen doen. Daardoor zijn minder RSI- en klachten aan rug, nek en schouders te verwachten. Tevens draagt een thuiswerkplek bij aan een vermindering van reiskosten, reistijd en besparing van huisvestingskosten op kantoor. Voor een goede thuiswerkplek gelden de volgende eisen: Bureaustoel welke voldoet aan NEN-EN 1335:2000 Kantoortafel welke voldoet aan NEN1824, bij voorkeur een in hoogte verstelbaar werkblad Goed beeldscherm, passende invoermiddelen (toetsenbord, muis, etc.), documenthouder, beeldschermverhoger, headset, etc.) Preventief advies inrichting beeldschermwerkplek: o o Intern adviseur: tijdinvestering ErgoCoach extern adviseur

198

199 4.20. Verlichting Om goed en veilig te kunnen werken moet er voldoende licht op de werkplek zijn. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Informatie Document: Verlichting Korte omschrijving Om goed en veilig te kunnen werken moet er voldoende licht op de werkplek zijn. Bij het beeldschermwerk is zowel daglicht als kunstlicht of een combinatie daarvan mogelijk. Hierbij dient men rekening te houden met de aard van de werkzaamheden en de visuele behoeften van de gebruiker. De vereiste verlichtingssterkte hangt samen met het uit te voeren taken pakket: Oriëntatie verlichting (tussen de 20 en 200 lux) voor ruimten die slechts kort benut worden als werkruimte en waar geen nauwkeurige kijktaken (zoals beeldschermwerk) uitgevoerd worden; Normale werkverlichting van tussen de lux op de werkplek is voldoende om normale kantoortaken uit te kunnen voeren; in specifieke gevallen (minder goede kijkscherpte, zeer kritische kijktaken) kan een bereik tot 750 lux gewenst zijn. Een goede verlichting draagt bij aan: Goed verlichte werkplek vergroot comfort en gezondheid; Voorkomen van oogklachten, nekklachten en vermoeidheid; Een goed verlichte werplek verhoogt concentratie en beperkt vermoeidheid en maken van fouten.

200 4.21. Voorlichting en instructie gezond beeldschermwerk Beeldschermwerkers worden voorgelicht over de gezondheidsrisico s van hun werk en de wijze waarop zijn in hun werkgedrag en gebruik van de werkplek en hulpmiddelen gezondheidsproblemen kunnen voorkomen. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Knelpuntvermindering en gedragsmatige aanpak Organisatorische oplossing Beeldschermwerkers worden voorgelicht over de gezondheidsrisico s van hun werk en de wijze waarop zijn in hun werkgedrag en gebruik van de werkplek en hulpmiddelen gezondheidsproblemen kunnen voorkomen. De volgende onderdelen behoren zich in een voorlichtingstraject te bevinden: Waar en in welke mate komen gezondheidsklachten door beeldschermwerk voor Hoe ontstaan gezondheidsklachten door beeldschermwerk (oorzaken in het 5 W-model), Welke maatregelen zijn geschikt, Welke maatregelen neemt het bedrijf, Welke maatregelen kan je als werknemers zelf treffen, Hoe stel je goed de werkplek in, Waar kan de werknemer hulp krijgen bij problemen. Beoogd effect Goede voorlichting kan leiden tot een juist ingestelde werkplek, goed gebruik van de hulpmiddelen en aannemen van het juiste werkgedrag waardoor kansen op gezondheidsklachten door beeldschermwerk worden verkleind. Kosten en baten Groepsvoorlichting en instructie vanaf 500,-.

201 Individuele voorlichting vanaf 100,-. Randvoorwaarden gebruik Groepen van max 10 deelnemers voor een optimaal effect. Middelen voor een goede werkplekinstelling zijn aanwezig of kunnen/mogen worden aangeschaft. Andere voor- en nadelen Succesfactoren: Medewerkers met beginnende klachten zijn ontvankelijk om de kennis tot zich te nemen en nieuwe werkwijzen te leren, Medewerkers zijn sneller overtuigd als in de voorlichting een gewaardeerde collega met beeldschermwerk gerelateerde klachten verteld over zijn of haar ervaringen, Kleinere groepen bieden vaak meer gelegenheid individuele adviezen mee te geven, De voorlichting is op maat gemaakt naar de situatie en werkplekken van het bedrijf (foto s in het bedrijf gemaakt als toelichting), Nazorg: mogelijkheid hulp in te roepen voor het instellen van de werkplek wordt na de voorlichting structureel aangeboden. Faalfactor: De voorlichting blijft algemeen en is niet toegespitst op de specifieke bedrijfssituatie, Er is geen nazorg en follow up geregeld na de voorlichting. Overige tips Het begeleiden van de medewerkers na afloop van de training en instructie verhoogd de kans op blijvende resultaten. Het vroeg signaleren van gezondheidsklachten voorkomt op de langere termijn langdurig verzuim. Het opleiden van de preventiemedewerker tot Ergocoach/coach gezond beeldschermwerk (cursuskosten vanaf ca. 850,-) levert al op de korte termijn veel voordeel op. Meer info

202 Via arbo-arts kunnen offertes bij diverse leveranciers van trainingen (groepstrainingen, cursus Ergocoach) worden aangevraagd. Voorbeelden van leveranciers: Vhp ergonomie, T Ergonomics@work, T

203 4.22. Werken met de laptop Werken met laptopcomputers is erg handig. Maar als er meer dan twee uur per dag mee wordt gewerkt, neemt het risico op gezondheidsklachten toe. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Afspraak Korte omschrijving Werken met laptopcomputers is erg handig. Maar als er op kantoor of thuis meer dan twee uur per dag mee wordt gewerkt, neemt het risico op gezondheidsklachten toe. Zonder gebruik te maken van speciale hulpmiddelen, werkt u in een ongunstige werkhouding met een laptopcomputer. U mag niet langer dan twee uur per dag aan een laptop zonder hulpmiddelen werken. Met enkele hulpmiddelen kan je in een goede werkhouding aan de laptop werken. Dit zijn: een dockingstation met een beeldscherm, toetsenbord en muis, óf; een laptopstandaard en een los aan te sluiten toetsenbord en muis. Een laptopstandaard, in hoogte verstelbaar, helpt om het beeldscherm van de laptop op de juiste kijkhoogte te plaatsen. Meer informatie over het werken met een laptop kunt u krijgen bij uw arbo-coordinator. Meer informatie over het werken met een laptop kunt u krijgen bij uw arbo-coordinator.

204 4.23. Zitbalie Medewerkers kunnen op gelijke ooghoogte communiceren met de bezoekers en daarbij hun computer gebruiken. Afdeling: Kantoor Informatie soort: Oplossing Links: Leveranciers ergonomische inrichting balies Leveranciers ergonomische inrichting balies Soort oplossing Bronaanpak Technische oplossing De baliemedewerker en de gast zitten allebei aan de balie. Voor de baliemedewerker is dit meestal de eigen vaste werkplek. De inrichting ervan moet derhalve functioneel zijn en voldoen aan de ergonomische eisen voor de inrichting van werkplekken. Beoogd effect Medewerkers kunnen op gelijke ooghoogte communiceren met de bezoekers en daarbij hun computer gebruiken. Bij een goed ingerichte balie/werkplek kunnen de medewerkers hun beeldschermwerk blijven doen terwijl zij de bezoeker te woord staan. Kosten en baten Materiaalkosten afhankelijk van vorm en grootte, keuze van materiaal en plaats in de ruimte. Advieskosten extern deskundige (ergonoom) voor functioneel ontwerp Advieskosten voor architect voor esthetisch ontwerp.. Kosten interieurbouwer voor realisatie ontwerp.

205 Randvoorwaarden gebruik De balie moet zowel voor de medewerker als de gebruiker comfortabel ingericht zijn. Overige tips meer info In ATC-7 Baliewerk staat nadere informatie opgenomen over de ergonomische inrichting van balies, zie hiervoor de links. Er zijn diverse adviesorganisaties die kunnen ondersteunen bij het functioneel ontwerpen van balies en bemiddelen met architecten en interieurbouwers. Zoals vhp ergonomie ( ).

206 5. Duurzame inzetbaarheid 5.1. Een leven lang prettig werken Om bedrijven te informeren en inspireren met betrekking tot levensfasebewust personeelsbeleid, heeft FNV Bondgenoten een brochure ontwikkeld. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Links: Een levenlang prettig werken Korte omschrijving Om bedrijven te informeren en inspireren met betrekking tot levensfasebewust personeelsbeleid, heeft FNV Bondgenoten een brochure ontwikkeld. Door demografische ontwikkelingen (zoals dalen van bevolking, vergrijzing en ontgroening, percentage oudere werknemers zal toenemen), zal de arbeidsmarkt veranderen. Hogere arbeidsparticipatie is de komende tijd van wezenlijk belang. Hierbij moet rekening gehouden worden met de talenten van mensen en hun ontwikkelingsmogelijkheden. Hierdoor kan een evenwichtige positie op de arbeidsmarkt voor werknemers en werkgevers ontstaan. FNV Bondgenoten wil daarom inzetten op levensfasebewust personeelsbeleid. Dat is erop gericht mensen hun hele werkende leven vitaal, gemotiveerd en inzetbaar te houden. Levensfasebewust personeelsbeleid betreft de hele loopbaan, en geldt dus voor alle generaties. Veel aspecten van leeftijdsbewust personeelsbeleid worden al gedaan, denk aan: leerwerkplekken voor jongeren, employability, zorgmaatregelen en ouderenbeleid. FNV Bondgenoten heeft een brochure opgesteld om bestuurders en werkgevers te informeren over dit onderwerp, maatregelen aan te dragen om het in organisaties door te voeren en aan te geven welke dilemma s daarbij een rol spelen.

207 5.2. Fitnessen met belastingvoordeel Met het Nationaal Bedrijfsfitness Plan van FloraHolland kun je nu fitnessen met groot belastingvoordeel! Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Document: Fitnessen met belastingvoordeel Soort oplossing Gedragsmatige oplossing Korte omschrijving Met het Nationaal Bedrijfsfitness Plan van FloraHolland kun je nu fitnessen met groot belastingvoordeel! Vitaal zijn is van belang voor duurzame inzetbaarheid, daar kan je veel zelf aan doen. Wil je binnenkort ook sporten en je fit(ter) voelen? Met het Nationaal Bedrijfsfitness Plan van FloraHolland kun je nu fitnessen met groot belastingvoordeel! Uitgangspunt is dat iedere werknemer mag deelnemen aan het Nationaal Bedrijfsfitness Plan. Enige voorwaarde is dat je bij aanvang van deelname nog ten minste een half jaar in dienst bent bij FloraHolland. Je profiteert van een belastingvoordeel dat zo groot is als je inkomstenbelastingtarief. Dit voordeel bedraagt gemiddeld 40%. Op uw loonstrook staat je exacte tarief vermeld. De fiscale voordelen zijn van toepassing op de gehele abonnementsprijs inclusief intakekosten (incl. BTW). Vraag het aan je personeelsfunctionaris of vraag het na bij HR.

208 5.3. Gespreksagenda Leeftijd voor OR Deze gespreksagenda biedt een overzicht van vragen die de OR aan het management kan stellen om informatie te verkrijgen over levensfasebewust personeelsbeleid. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: OR gespreksagenda Leeftijd Korte omschrijving Deze gespreksagenda biedt een overzicht van vragen die de OR aan het management kan stellen om informatie te verkrijgen over levensfasebewust personeelsbeleid. Dat de gemiddelde leeftijd stijgt, is ook op de werkvloer te merken. Anticiperen op de effecten van vergrijzing is noodzakelijk. Om de Nederlandse economie toekomstbestendig te maken, zullen er voldoende mensen in voldoende mate moeten blijven werken. Maar hoe kun je als OR dit onderwerp bespreekbaar en inzichtelijk maken? Bureau Grijswerkt heeft een overzicht van vragen gemaakt. Het beantwoorden van deze vragen geeft u zicht op mogelijke agendapunten voor uw overleg met management of bestuur.

209 5.4. Gezond en veilig werken in avond, nacht en vroege ochtend Nachtarbeid vraagt bijzondere aandacht als het gaat om gezond en veilig werken. Het beleid van FloraHolland is hierop gericht. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Document: Folder 'Gezond en veilig werken in avond, nacht en vroege ochtend' Korte omschrijving Bij FloraHolland werken ruim 600 medewerkers in de avond en nacht en meer dan 1000 medewerkers in de vroege ochtend. Het blijkt dat nachtarbeid bijzondere aandacht vraagt als het gaat om gezond en veilig werken. Het beleid van FloraHolland is hierop gericht. Maar gezond aan het werk vraagt om een gezamenlijke aanpak en inspanning. Bekend is dat veel werken in wisselende diensten en in late of vroege uren gepaard kan gaan met een verminderde inzetbaarheid. Het lichaam heeft een biologische klok. Deze interne klok in de hersenen bepaalt het ritme waarbij je overdag actief bent en s nachts slaapt. Het dagelijkse ritme beïnvloedt het patroon van wakker zijn en slapen, lichaamstemperatuur, hartritme, spijsvertering, humeur, geheugen en je prestaties. Zeker als je wat ouder wordt. Wanneer je in de avond, nacht of vroege ochtend werkt, werk je tegen dit natuurlijke ritme in. FloraHolland hoopt dan ook dat je de adviezen en tips uit de folder kunt gebruiken om gezond en veilig op deze uren te werken.

210 5.5. Hoe spreek je elkaar aan? Tips voor Dialoog Om de beste prestaties te leveren is het belangrijk om duidelijk met elkaar af te spreken wat de gewenste resultaten zijn en wat nodig is om dit resultaat te bereiken. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: A7 kaartje Dialoog Dialoog tips planningsfase Dialoog competentiegids Korte omschrijving Om de beste prestaties te leveren is het belangrijk om duidelijk met elkaar af te spreken wat de gewenste resultaten zijn en wat nodig is om dit resultaat te bereiken. De planningsfase is het moment om te bepalen wat medewerkers het komend jaar gaan bijdragen aan excellente dienstverlening. In deze fase vertalen we de doelen van het jaarplan naar doelen voor medewerkers. De individuele doelstellingen zijn afgeleid van de doelstellingen van het team of het bedrijfsonderdeel. Gebruik ook de functiebeschrijving als input. Hierin staan resultaatgebieden en competenties die je kunt gebruiken bij het maken van doelstellingen. Voor de planning geldt: een goed begin is het halve werk. Als je de planningsfase goed doorloopt, heb je hier de rest van het jaar profijt van. Tijdens het planningsgesprek staan twee onderwerpen centraal: 1. resultaatdoelstellingen 2. ontwikkeldoelstellingen

211 5.6. Inventarisatie leeftijdsgerelateerde personeelscijfers Met deze informatie krijgt u inzicht in de leeftijdsopbouw van uw personeelsbestand.. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Inventarisatie leeftijdsopbouw personeel Korte omschrijving Met deze informatie krijgt u inzicht in de leeftijdsopbouw van uw personeelsbestand. Oudere werknemers gaan binnenkort met pensioen. En met hen een grote hoeveelheid vakkennis. Er zijn niet altijd voldoende jongeren om hen te vervangen. Wat betekent dat voor uw bedrijf? Hoe ziet de leeftijdsopbouw van uw personeelsbestand eruit en welke gevolgen heeft dat? Is het nodig actie te ondernemen? De leidraad van het Servicepunt Arbeidsmarkt MKB helpt u op weg om zelf het antwoord op de bovenstaande vragen te geven. Want meten = weten!

212 5.7. Inwerken? Dat kan beter! Een gemotiveerde medewerker die zich thuis voelt is en blijft productiever.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Documenten: Evaluatieformulier Inwerken Inwerken in 3 plaatjes Inwerken... dat kan beter Soort oplossing Organisatorische en gedragsmatige oplossing Korte omschrijving Een gemotiveerde medewerker die zich thuis voelt is en blijft productiever. De klankbordgroep duurzame inzetbaarheid van FloraHolland is tot de conclusie gekomen dat inwerken beter kan. Een gemotiveerde medewerker die zich thuis voelt is en blijft productiever. Knelpunt is dat een nieuwe medewerker zich vaak onvoldoende welkom voelt, soms alleen de zware werkzaamheden krijgt, regelmatig slecht ingewerkt wordt en geen terugkoppeling krijgt of z n werk goed is. Vanaf nu wil FloraHolland: Elke nieuwe medewerker altijd persoonlijk welkom heten. Altijd 1 aanspreekpunt/mentor aanwijzen. Iedere afdeling heeft een duidelijke werkinstructie, liefst met foto s. Na afloop van het werk vult de medewerker een evaluatieformulier in en bespreekt dit met de ontvangende teamleider. Evaluatieformulieren gaan naar bedrijfsbureau.

213 5.8. Leeftijdsbarometer Met deze barometer kunt u op een snelle manier inschatten of uw bedrijf voldoende voorbereid is op de vergrijzing. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie. Link: Barometer Korte omschrijving Met deze barometer kunt u op een snelle manier inschatten of uw bedrijf voldoende voorbereid is op de vergrijzing. Als werkgever zult u de komende jaren in toenemende mate geconfronteerd worden met een ouder personeelsbestand. Door de uitstroom van oudere werknemers zal kennis en ervaring uit uw organisatie verdwijnen. Daarbij is de vraag of dat voldoende kan worden opgevangen door andere werknemers en in hoeverre het mogelijk is de ontstane vacatures op te vullen. Om de kansen en bedreigingen van de vergrijzing voor uw organisatie in beeld te brengen, kunt u gebruik maken van de leeftijdsbarometer. Deze barometer is ontwikkeld door seniorpower.

214 5.9. Medewerkerstevredenheidonderzoek Met een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) wordt de beleving van medewerkers met betrekking tot hun werk onderzocht.. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Link: Effectory SKB Korte omschrijving Met een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) wordt de beleving van medewerkers met betrekking tot hun werk onderzocht. Met een medewerkerstevredenheidsonderzoek geeft u op een positieve manier aandacht aan uw mensen en kunt u nauwkeurig meten hoe uw organisatie presteert. Uit een medewerkerstevredenheidsonderzoek komen de meningen, verwachtingen en oordelen van het personeel over een scala van factoren naar voren. In de meeste medewerkerstevredenheidsonderzoeken komen het dagelijks werk, de werksfeer, de arbeidsomstandigheden, de ontwikkelingsmogelijkheden, de werkdruk en waardering (beloning) voor de medewerkers, het management en de organisatie aan bod. Tips: Probeer een MTO te koppelen aan andere beleidsintenties van de directie, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsomstandigheden, arbeidsmarktproblematiek of kwaliteitszorg. Ga na of een MTO voortvloeit uit bestaande regelgeving, zoals CAO. Bevorder een breed draagvlak voor een MTO: niet alleen bij directie en OR, maar ook bij (direct) leidinggevenden, betrokken stafleden en medewerkers zelf. Het is voor een OR in elk geval waardevol om een MTO te houden, desnoods alleen. Met behulp daarvan is de raad beter in staat om zijn achterban te vertegenwoordigen. Het kan een mooie start zijn van een zittingsperiode. Het is belangrijk dat de verwerking van het onderzoek anoniem gebeurt.

215 Op basis van de resultaten uit het onderzoek kunnen gericht maatregelen worden genomen om de tevredenheid te vergroten. Bedrijven die kunnen adviseren bij het uitvoeren van een MTO: Effectory (specialist op het gebied van medewerkersonderzoek) SKB

216 5.10. Overzicht stimulerende maatregelen Duurzame inzetbaarheid Om werkgevers en werknemers te ondersteunen bij duurzame inzetbaarheid, heeft het kabinet het Vitaliteitspakket opgesteld.. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Informatieblad vitaliteitsregeling Vitaliteitspakket Pensioenakkoord Korte omschrijving Om werkgevers en werknemers te ondersteunen bij duurzame inzetbaarheid heeft het kabinet het Vitaliteitspakket opgesteld. De overheid wil dat werkgevers en werknemers samen aan de slag gaan zodat werknemers langer gezond en productief door kunnen werken. Om werkgevers en werknemers daarbij te ondersteunen, heeft het kabinet het Vitaliteitspakket opgesteld. Het Vitaliteitspakket treedt op 1 januari 2013 in werking. In het vitaliteitspakket zijn maatregelen opgenomen die: - Langer doorwerken stimuleren. - De mobiliteit van oudere werknemers vergroten. - Betere loopbaanfaciliteiten creeren, bijvoorbeeld door scholing. De vier bestaande fiscale regelingen komen hiermee te vervallen. - De arbeidskorting voor ouderen (2012) - De doorwerkbonus (2013) - De spaarloonregeling (2012) - Levensloopregeling (2012) Langer doorwerken stimuleren In het Vitaliteitspakket zijn twee werkbonussen opgenomen: één voor oudere werknemers en één voor werkgevers die oudere werknemers in dienst hebben. - Werkbonus voor oudere werknemers: Vanaf 1 januari 2013 ontvangen werknemers vanaf 61 jaar een werkbonus. De werkbonus voor werknemers vervangt de huidige financiële regelingen voor ouderen om langer door te werken (de ouderenkorting en de doorwerkbonus).

217 - Werkbonus voor werkgevers: De premiekorting voor werkgevers die werknemers ouder dan 62 jaar in dienst houden, wordt gehandhaafd. Mobiliteit oudere werknemers stimuleren Vanaf 1 januari 2013 krijgen werkgevers een mobiliteitsbonus als zij iemand in dienst nemen die ouder is dan 55 jaar. De werkgever ontvangt dan gedurende 3 jaar per jaar. Het kabinet wil werkgevers extra stimuleren om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Werkgevers ontvangen daarom een dubbele mobiliteitsbonus als zij een uitkeringsgerechtigde ouder dan 50 jaar in dienst nemen. Betere loopbaanfaciliteiten: Het kabinet wil dat oudere werknemers gemakkelijker van baan kunnen wisselen. In het Vitaliteitspakket zijn verschillende maatregelen opgenomen die dit mogelijk maken, bijvoorbeeld middelen voor scholing. Budget voor scholing: Door in CAO s afspraken te maken over geld om mensen van de ene naar de andere baan te helpen. En door investeren in brede scholing voor werknemers die (nog) niet direct met ontslag bedreigd worden. De O&O-fondsen (scholingsfondsen van de verschillende beroepsgroepen) moeten mensen ook gaan omscholen voor werk buiten de eigen sector. Het kabinet komt de sociale partners tegemoet in de kosten die zij moeten maken voor scholing. Verlaging drempel aftrek scholingsuitgaven: Vanaf 1 januari 2013 kunnen werknemers scholingsuitgaven eerder aftrekken van de belasting De drempel voor aftrek van scholingsuitgaven wordt gehalveerd naar 250. Nieuwe spaarregeling de vitaliteitsregeling : De levensloopregeling wordt omgezet in de vitaliteitsregeling. Deze is bedoeld om mensen langer gezond te laten doorwerken. Zie voor meer informatie de bijgevoegde documenten.

218 5.11. Plan Top Fit: aan welke knoppen kun je effectief draaien om medewerkers meer verantwoordelijkheid te geven Het Plan Top fit reikt ideeën aan om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor je inzetbaarheid.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Document:Plan Top Fit Soort oplossing Orgganisatorische oplossing Korte omschrijving De gemiddelde lengte van het dienstverband is bij FloraHolland 13 jaar en blijft stijgen. De gemiddelde leeftijd op dit moment is 47 en stijgt gestaag. We hebben op de werkvloer voornamelijk te maken met mensen met een lage scholing. De vaste medewerkers willen bij FloraHolland blijven, voor een groot deel vanuit morele banden met het bedrijf. De vraag is: Hoe houden we onze medewerkers duurzaam inzetbaar vanuit de scope vitaliteit en gezondheid gezien? En: Welke momenten zijn cruciaal om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor je inzetbaarheid? Het Plan Top fit reikt ideeën aan.

219 5.12. Quick Reference Kaart: wat te doen bij psychische klachten? Medewerkers met psychische klachten hebben begeleiding nodig. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Document:Quick Reference Card. Soort oplossing Gedragsmatige oplossing Korte omschrijving Medewerkers met psychische klachten hebben begeleiding nodig. Wat zijn veelvoorkomende psychische klachten? Overspannen, burnout, depressie, angst of psychose Heel gewoon (het treft jaarlijks 25% van de bevolking) Zeer belemmerende klachten: concentratieproblemen, slaapproblemen, negatief zelfbeeld, uitputting, angst, pijn, paniek, onzekerheid, piekeren, verdriet, uitputting, in de war etc. Hanteer bij psychische klachten de volgende uitgangspunten: Werknemers met psychische klachten hebben behoefte aan een actief en structurerend beleid door de betrokkenen (leidinggevende bedrijfsarts huisarts). Schaamte, onzekerheid en faalangst staan op de voorgrond bij de werknemer (let op, emoties zijn besmettelijk! Je kan hierdoor ook zelf gaan twijfelen of iemand de functie wel aankan en dat helpt de medewerker niet in de re-integratie). Betrokkenheid en oplossingsgerichte communicatie zijn van het grootste belang in de begeleiding. Er bestaat geen communicatie in de relatie werknemer leidinggevende: vermijding van communicatie is afwijzing en dus ook communicatie.

220 Bespreek met je medewerker wat je over het verzuim vertelt aan de collega s. De diagnose psychische klacht is op zich geen reden voor verzuim (het hangt van de ernst van de klachten af). Langdurend verzuim is slecht voor het herstel van psychische klachten. Om als leidinggevend en HR functionaris te weten wat je kunt doen, kun je de Quick Reference Kaart gebruiken

221 5.13. Rookbeleid FloraHolland Binnen Floraholland geldt een rookbeleid. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak. Document:Rookbeleid FloraHolland In bijgevoegd document (zie links) wordt het rookbeleid beschreven waarin ook alle aanpassingen en aanscherpingen in vermeldt staan. Tevens wordt uitgeduid welke verantwoordelijkheden er gelden en welke sancties bij overschrijding van het rookbeleid.

222 5.14. Scan leeftijd en werk van de FNV Doe hier de scan 'Leeftijd & Werk' van FNV.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Link: Doe de scan! Soort oplossing Organisatorische oplossing Korte omschrijving Hoe gaan we om met oudere werknemers? Wat doen we wel en wat juist niet? Voor ondernemingsraadsleden, personeelsfunctionarissen/hr, en vooral ook managers die zichzelf dergelijke vragen stellen heeft de vfnv een handig instrumentje ontworpen: de scan Leeftijd en werk. De scan geeft Inzicht in het beleid rond leeftijd en werk De resultaten worden vergeleken met die van organisaties uit vergelijkbare branches. De scan geeft inzicht en advies over de volgende onderwerpen: - Kwantitatieve managementinformatie - Management support - Maatregelen rond vervroegd vertrek van oudere werknemers - Maatregelen rond behoud van oudere werknemers Het invullen van de scan is kostenloos.

223 5.15. Stijl van leidinggeven Via de test Stijl van leidinggeven kunt u zien hoe u het doet en krijgt u tips waar u op kunt letten.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Documenten: Tips planningsfase Dialoog Competentiegids Dialoog A7 kaartje Dialoog Link: Test 'Stijl leidinggevende' Soort oplossing Gedragsmatige oplossing Korte omschrijving Via de test Stijl van leidinggeven kunt u zien hoe u het doet en krijgt u tips waar u op kunt letten. Bekend is dat de stijl van leidinggeven van invloed is op de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Het begint er al mee dat het veel uitmaakt of een medewerker prettig ingewerkt wordt. Daarnaast is ook de dialoog van belang, oftewel ga je op een prettige manier in gesprek met elkaar. Daarnaast is het ook zo dat verschillende typen medewerkers ook soms een andere aansturing nodig hebben: de ervaren medewerker spreek je anders aan dan de nieuwkomer. Bij anderstaligen moet je soms even wat geduld hebben met uitleggen. Wat nodig en effectief is, dat kan dus per situatie verschillen

224 5.16. Waar staan we als FloraHolland als het om duurzame inzetbaarheid en verzuim gaat?. Hier wordt in grote lijnen aangegeven welke issues er spelen, welke knelpunten er zijn en waar we ons dus op moeten richten als organisatie. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Presentatie 'Waar staan we als FloraHolland' Visie op verzuim FloraHolland Gemiddelde leeftijd per locatie FloraHolland Korte omschrijving Bijgevoegde presentatie (zie links) geeft in grote lijnen aan welke issues er spelen, welke knelpunten er zijn en waar we ons dus op moeten richten als organisatie. Centraal staat daarbij de visie op verzuim. Deze visie geeft richting aan de verzuimregels, de afspraken met de arbodienst, verzuimtrainingen en de manier van leidinggeven. In onze visie richt de aanpak van verzuim zich op medewerkers en leidinggevenden. Medewerkers bepalen het succes van FloraHolland als excellente dienstverlener. De medewerker is klantgericht en is verantwoordelijk voor zijn of haar resultaten, inzetbaarheid en ontwikkeling.

225 5.17. Wetgeving duurzame inzetbaarheid Onderscheid op grond van leeftijd mag niet.. Afdeling: Alle Informatie soort: Afspraak Documenten: Wet gelijke behandeling Wet pensioendebat Op 1 mei 2004 is de Wet Gelijke Behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL) van kracht geworden. Direct of indirect onderscheid op grond van leeftijd mag niet. Van direct onderscheid is sprake indien het onderscheid rechtstreeks op leeftijdsverschillen is toe te schrijven. Seniorenregelingen zijn in de meeste gevallen voorbeelden van direct leeftijdsonderscheid. Bijvoorbeeld: extra vakantiedagen of vrijstelling van nachtdiensten vanaf een bepaalde leeftijd. Indirect onderscheid is minder duidelijk aan te tonen. Het lijkt alsof een neutrale eis wordt gesteld, maar het resultaat is onderscheid tussen mensen. Een voorbeeld van indirect leeftijdsonderscheid is toekenning van extra vakantiedagen bij een toenemend aantal dienstjaren. Meer dienstjaren gaat in de praktijk meestal samen een hogere leeftijd. De Commissie Gelijke Behandeling ( toetst of in de praktijk sprake is van discriminatie. Daartoe moet een aanvraag worden ingediend. Zowel werkgever als medewerker kunnen zo n aanvraag indienen. De CGB beoordeelt vervolgens of de gelijke behandelingswetgeving is overtreden. De uitspraken van de Commissie hebben de status van advies en zijn juridisch niet bindend. Bij een eventuele rechtszaak betrekt de (kanton-)rechter het oordeel in de toelichting op het vonnis. De rechter mag alleen gemotiveerd afwijken van het oordeel van de Commissie.

226 6. Werkdruk 6.1. Aanpakken de oorzaken van werkdruk Mogelijke maatregelen bij veelvoorkomende oorzaken van werkdruk. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Documenten: Aanpakken van de oorzaken van werkdruk. Korte omschrijving Mogelijke maatregelen bij veelvoorkomende oorzaken van werkdruk. Werkstress kan veel verschillende factoren hebben. Deze werken bovendien vaak op elkaar in. Naast factoren in de organisatie spelen ook persoonlijke factoren vaak mee. Belangrijk is dat de balans niet te lang de verkeerde kant op slaat. Dan kan er langdurige overbelasting (werkstress) ontstaan. De balans tussen wat iemand aan kan en wat er van iemand wordt gevraagd is dan zoek. Dan moeten de oorzaken helder worden en zo snel mogelijk de juiste maatregelen genomen worden. Tijdig ingrijpen kan langdurig verzuim voorkomen. Er zijn 4 hoofdfactoren te onderscheiden die bijdragen aan het ontstaan van werkdruk 1. Beperkte regelmogelijkheden (werkdruk door hoeveelheid werk, tijdsdruk, werktempo) 2. Te weinig steun van collega s en leidinggevenden (werkdruk door onderlingen conflicten, slechte werksfeer) 3. Onvoldoende kennis en vaardigheden (werkdruk door slechte aansluiting werk / kwaliteiten medewerkers) 4. Persoonlijke factoren / privésituatie In de bijlage is een document opgenomen met een overzicht van mogelijke maatregelen bij veelvoorkomende oorzaken van werkdruk. Per oorzaak wordt een aantal mogelijke maatregelen genoemd. Of deze maatregelen in een specifieke situatie toepasbaar zijn, hangt van de omstandigheden af. Bespreek dit daarom zorgvuldig tussen leiding en medewerkers.

227 Meer info / Links Kijk ook eens bij de informatie 'Werkdruk' Wat te doen als iemand uitvalt? Kijk eens bij de informatie 'Verzuim door te hoge werkdruk en wat nu?'

228 6.2. bereiken acceptabele werkbelasting De doelstelling is het bereiken van een acceptabele werkbelasting ( workload ) en -duur door het inbedden van herstelmomenten. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Fysergo Tigra Soort oplossing Organisatorische oplossing De doelstelling is het bereiken van een acceptabele werkbelasting ( workload ) en -duur door het inbedden van herstelmomenten. Mogelijkheden om dit te bereiken zijn (combinaties van) maatregelen zoals: Taakroulatie: - zware taken met lichtere taken afwisselen of - met twee medewerkers uitvoeren Taakverrijking/ taakverbreding: toevoegen van andere taakkenmerken Taak afwisseling: - regelmatig houding afwisselen met staan/ lopen - afwisseling van (risicovolle) werkzaamheden - het verdelen van zwaar werk over meer mensen Vermijden van alleen werk; streven naar vaste teamsamenstelling, zodat de medewerkers weten wat zij aan elkaar hebben en kunnen inspelen op elkaars werkwijze (van belang bij samen dragen etc). Beoogd effect Kortere blootstellingduur Meer kans op herstel

229 Meer afwisseling in het werk. Minder vermoeidheid Vermindering werkdruk Minder kans op veiligheidsrisico s Randvoorwaarden gebruik Organisatorisch en procedurele inbedding. Planning en voorbereiding belangrijk ofwel de rol van sleutelfiguren. Overige tips Intranet FloraHolland Onderzoek door Fysergo (Bleiswijk, Naaldwijk, Aalsmeer, Rijnsburg) Onderzoek door Tigra (Eelde)

230 6.3. Coaching Coachen is een vorm van begeleiden. Als leidinggevende kun je coachen gebruiken om prestaties van je medewerkers te verbeteren. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Kort artikel over coaching Choachingtips van Marc Lammers (Dameshockeyteam) Online training van Intermediair Gratis e-coaching Soort oplossing Organisatorische oplossing. Coachen is een vorm van begeleiden. Als leidinggevende kun je coachen als een stijl van leidinggeven gebruiken om prestaties van je medewerkers te verbeteren. Bij coachen is het belangrijk om goede vragen te stellen. Zo kunnen medewerkers zelf ontdekken welk effect hun gedrag heeft en welke mogelijkheden ze hebben om dit te veranderen. Doordat ze zelf met oplossingen komen, helpt coachen de medewerkers om hun gedrag echt te veranderen, nu en in de toekomst! Beoogd effect Het positieve effect voor de gecoachte is persoonlijke ontwikkeling, een gezonde werkdruk en meer werkplezier. In het werk betekent dit vaak effectiever en efficiënter functioneren. Kosten en baten Voor een coachende leidinggevende investeer je tijd en geld, als je een boek over coaching leest of er een opleiding voor volgt. Maar het bespaart uiteindelijk tijd en geld omdat medewerkers beter presteren en minder verzuimen. En ze gaan zich zelfstandiger en meer verantwoordelijk gedragen. Randvoorwaarden gebruik Voor leidinggevenden die al een goede relatie met hun medewerkers hebben en er tijd en moeite voor willen doen om hen te ondersteunen. Specifiek rond werkdruk kun je coachen gebruiken om vaardigheden als grenzen aangeven, prioriteiten stellen en werk loslaten te ontwikkelen.

231 Overige tips Om leidinggevenden bedreven te laten worden in het coachen van hun medewerkers, wordt het aangeraden een cursus/training hiervoor te laten volgen. Meer info / Links Op internet kun je veel informatie vinden over coachen, externe coaches en coachingsopleidingen. Enkele boeken: Succesvol coachen, de managementstijl voor betere prestaties van individu en team, door John Whitmore, uitg. H. Nelissen, Baarn, 2000 Coachen op gedrag en resultaat, PI-company, Maarssen, 2002.

232 6.4. Communicatie en samenwerking verbeteren Hier vindt men tips en trics om samenwerking te verbeteren. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Tips teamwork verbeteren Teamrollen van Belbin Instrumenten voor gesprek 'Werkdruk' in teamverband Teambuildingactiviteiten Training praktische communicatievaardigheden Soort oplossing Organisatorische oplossing. Samenwerken... met verschillende mensen, met verschillende verwachtingen, verschillende communicatiestijlen, onder hoge tijdsdruk...het kan best lastig zijn! Zeker als je elkaar nodig hebt om een product te maken en als je daarbij afhankelijk bent van elkaar en elkaars planning. In een ideale situatie begrijpen medewerkers en leidinggevende elkaar en vullen ze elkaar aan in hun diversiteit. Verwachtingen zijn duidelijk en teleurstellingen worden voorkomen. Medewerkers vragen elkaar zo nodig om hulp en zijn bereid om werk van elkaar over te nemen. Is de samenwerking niet optimaal? Bespreek het eens open met elkaar. Of overweeg een workshop of training. Beoogd effect Bij een prettige samenwerking en duidelijke communicatie ervaren medewerkers minder werkdruk. De productiviteit neemt toe, teleurstellingen nemen af en het vermogen elkaar te stimuleren wordt groter. Kosten en baten Voor het volgen van een workshop of training investeer je tijd en geld. Maar het bespaart uiteindelijk, omdat medewerkers beter presteren en minder verzuimen. En ze gaan zich zelfstandiger en meer verantwoordelijk gedragen. Randvoorwaarden gebruik Kan voor teams en hele bedrijven worden ingezet. Past goed in situaties waar samenwerken belangrijk is en beter kan.

233

234 6.5. Effectiever en efficiënter vergaderen Vergaderingen kunnen veel tijd kosten, terwijl het gewenste resultaat niet altijd wordt bereikt. Ga na of alle vergaderingen wel nodig zijn.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Links: Checklist verbeteren werkoverleggen Leren beter vergaderen Soort oplossing Organisatorische oplossing Vergaderen doe je om samen ideeën te ontwikkelen, meningen te vormen, besluiten te nemen, draagvlak te creëren, te professionaliseren, etc. Vergaderingen kunnen veel tijd kosten, terwijl het gewenste resultaat niet altijd wordt bereikt. Voor sommige deelnemers kosten vergaderingen alleen maar tijd en energie en verhogen frustratie en leveren ze niets op. Ga na of alle vergaderingen wel nodig zijn en hoe ze beter kunnen worden uitgevoerd. Beoogd effect Vergaderingen die snel en daadkrachtig verlopen, leveren tijdwinst op. Medewerkers die actief aan de vergadering deelnemen hebben invloed op hun werk. Zo betekent efficiënter en effectiever vergaderen minder werkdruk en meer productiviteit. Verder leiden constructieve vergaderingen ook tot meer werkplezier. Kosten en baten Geen kosten. Randvoorwaarden gebruik Zorg er met de manier van vergaderen zoveel mogelijk voor dat medewerkers actief zijn en invloed hebben op besluiten die je in de vergadering neemt. Zowel bij het inbrengen van ideeën en voorstellen als bij de besluitvorming.

235

236 6.6. Flexibiliseren van werktijden Medewerkers kunnen met meer flexibiliteit vaak hun werktijden beter op hun privéleven afstemmen. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Hulp bij Het Nieuwe Werken Wat moet en mag van de wetgever Soort oplossing Organisatorische oplossing. Een bedrijf die haar medewerkers keuze en vrijheid gunt kan ook tijdens drukke tijden vaak op extra inzet van haar medewerkers rekenen. Medewerkers kunnen met meer flexibiliteit vaak hun werktijden beter op hun privéleven afstemmen. Binnen FloraHolland zijn er twee hoofdrichtingen te onderscheiden: Zelfroosteren: Een allereerste pilot project loopt binnen FloraHolland waarbij collega s (gedeeltelijk) hun eigen werktijden kunnen bepalen. Het Nieuwe Werken: Met name binnen de kantooromgevingen wordt gekeken naar mogelijkheden om Het Nieuwe Werken te implementeren binnen FloraHolland. Beoogd effect Medewerkers met meer mogelijkheden om hun werk op hun privéleven af te stemen zijn gemotiveerder en ervaren minder werkdruk en meer werkplezier. Voor de werkgever betekent dit minder verzuim en een hogere productiviteit. Kosten en baten Geen kosten, maar voornamelijk tijdsinvesteringen. Randvoorwaarden gebruik De mogelijkheden voor flexibele werktijden worden begrensd door de soort en hoeveelheid te verrichten werk. Overige tips

237 Hulp inschakelen van een deskundige kan zinvol zijn bij een omschakeling naar Het Nieuwe Werken.

238 6.7. Functioneringsgesprekken/Dialoogcyclus Binnen Floraholland vinden functioneringsgesprekken plaats die worden aangeduid met Dialoog. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Links: Checklist signalen op individueel niveau Functioneren en beoordeling Functioneringsgesprek. Document: Haal het meeste uit Dialoog Soort oplossing Organisatorische oplossing. In veel bedrijven vinden functioneringsgesprekken of vergelijkbare gesprekken plaats op vaste momenten in het jaar. Binnen Floraholland worden deze functioneringsgesprekken aangeduid met Dialoog. Per jaar worden er 3 gesprekken gehouden: het startgesprek, voortgangsgesprek en aan het einde van het jaar het functioneringsgesprek. Vaak een goede gelegenheid om eens rustig te bespreken in hoeverre medewerkers zo goed en efficiënt mogelijk functioneren en om afspraken te maken voor de nabije toekomst. Door werkdruk als vast punt op de agenda te zetten houd je de vinger aan de pols bij je medewerkers. Beoogd effect (Functionerings)gesprekken bieden een goede kans om te signaleren of het medewerkers lukt om gezond met hun werkdruk om te gaan. De gesprekken zijn dus sterk preventief. De gesprekken kunnen bijdragen aan een goede relatie tussen leidinggevende en medewerker en het plezier in het werk. Dit levert gemotiveerde medewerkers op die minder verzuimen en hun werkdruk goed kunnen managen. Kosten en baten Tijdsinvestering. Randvoorwaarden gebruik Voor leidinggevende die op de hoogte willen zijn en blijven van hoe medewerkers de werkdruk ervaren en ermee omgaan.

239

240 6.8. Gewoontes veranderen en regelmogelijkheden vergroten Als je met een ongezond hoge werkdruk en veel deadlines werkt moet je prioriteiten stellen. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Verandertraject voor team Soort oplossing Gedragsmatige oplossing. Als je met een ongezond hoge werkdruk en veel deadlines werkt moet je prioriteiten stellen. En dan kan je een afspraak wel eens moeten verzetten of afzeggen. Als de werkdruk hoog blijft en je steeds vaker afspraken moet afzeggen, kan het een gewoonte worden. Op een gegeven moment schat je de benodigde tijd niet meer serieus in. Het belangrijkste gebeurt toch altijd last minute en het minder belangrijke wordt toch altijd uitgesteld. Geldt dit voor jou en/of bij jouw collega's? Leven jullie in een 'waan-van-de-dag-cultuur? Of wil je liever werken met afspraak is afspraak? In dat geval is het tijd om te veranderen! Door regelmogelijkheden heb je de kans om je werk zelf in te delen en problemen op te lossen. Als je meer regelmogelijkheden hebt is de kans minder groot dat werkdruk ongezond wordt. Je kunt dan zelf namelijk bepalen wat je eerst doet en op welke manier je je werk aanpakt. Hier zijn uiteraard grenzen aan door verplichtingen vanuit het werk.. Beoogd effect Een werkomgeving waarin uitstellen en afstellen normaal is, is niet functioneel. Medewerkers voelen zich daar niet prettig bij. Er wordt minder productief gewerkt. Mogen regelen en kunnen regelen horen met elkaar in balans te zijn. Zowel te weinig regelmogelijkheden (je mag niets) als teveel (je moet alles maar zelf uitzoeken) verhogen de werkdruk. Als de werkdruk hoog is zorgen goede regelmogelijkheden ervoor dat de werkdruk niet leidt tot stress. Bijkomend voordeel: Regelmogelijkheden motiveren medewerkers en maken ze zelfstandiger. Hierdoor hoef je als leidinggevende minder bij te sturen en te controleren. Kosten en baten

241 Investering in de vorm van tijd (overleg, afspraken maken) en energie om veranderingen door te voeren. Een veranderingstraject is lastig, nieuwe gewoontes leren kost tijd. Maar het is wel mogelijk en meer dan de moeite waard. Reken op een doorlooptijd tussen de twee en zes maanden en op een tijdsinvestering van drie tot zes bijeenkomsten. Effect: meer werkplezier, meer kwantiteit en meer kwaliteit van het werk! Randvoorwaarden gebruik Verandering kost tijd. Houd hier rekening mee en bedenk dat doorzettingsvermogen belangrijk is bij het doorvoeren van een verandering van gedrag. Eigen verantwoordelijkheid nemen en flexibiliteit. Overige tips Kijk eens welke mogelijkheden jij hebt om je werk zelf te regelen. Zet ze eens op een rij en als het niet duidelijk is wat er wel en niet mag vraag het je leidinggevende.

242 6.9. Het consequent (laten) nemen van pauzes en vakantie Het creëren van voldoende rustmomenten is van belang. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Soort oplossing Organisatorische oplossing. Pauzes worden vaak alleen op rustige momenten genomen. Als rustige momenten niet voorkomen, schiet de pauze er bij in. Het creëren van voldoende rustmomenten is daarom van belang. Werknemers die pauzeren/lunchen moeten vaak bijspringen als het druk wordt. Goede afspraken over het (ongestoord) afmaken van de pauzes zijn van belang, waar mogelijk in een andere ruimte dan de winkel. Beoogd effect Het verminderen van werkdruk. Kosten en baten Voordeel: pauzeren komt de productiviteit ten goede. Randvoorwaarden gebruik Niet in alle bedrijven is een afgescheiden pauzeruimte aan te brengen.

243 6.10. Het instrueren en het onder de aandacht houden van de instructie bij alle medewerkers Het is belangrijk om alle medewerkers (óók vakantiekrachten, invallers en meewerkende gezinsleden) te instrueren.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Soort oplossing Organisatorische oplossing. Het instrueren van alle medewerkers (óók vakantiekrachten, invallers en meewerkende gezinsleden) over de oorzaken van werkstress én de maatregelen die hij/zij geacht wordt te nemen om werkstress te voorkomen en te beperken. Na de eerste instructie moet periodiek aandacht gevraagd worden voor de afspraken over werkstress. Een goede instructie behandelt het volgende: Werk bewust. Denk na bij wat je doet; Gebruik de geschikte en beschikbare hulpmiddelen. Wees slim, niet stoer; Help elkaar en wissel werkzaamheden onderling af. Werkstress en werkdruk worden voorkomen/beperkt door: Altijd te zorgen voor een opgeruimde werkplek, dan grijp je nooit mis; Te werken volgens een vaste volgorde en alles op een vaste plaats te zetten. Dit werkt makkelijker, sneller en je kunt alles vinden; Te benoemen wat goed gaat: geef elkaar eens vaker complimenten over gemaakt werk; Als er iets niet goed gaat, of je ergert je ergens aan, meld dit dan en/of praat erover met de personen die dit aangaat. Los conflicten meteen op anders komen er wrijvingen en dat werkt niet goed; Kritisch te zijn naar jezelf en goed te luisteren naar instructies; Zelf ook een bijdrage te leveren aan een prettige werksfeer. Het team maakt de werksfeer tenslotte met elkaar.

244 Beoogd effect Door meer kennis van risico s en maatregelen op een gezondere wijze werken. Kosten en baten Voordeel: nadenken over het voorkomen en beperken van werkstress helpt bij het beter organiseren van het eigen werk. Randvoorwaarden gebruik Degene die de voorlichting geeft, heeft kennis nodig van de risico s, de maatregelen en de praktijk. De instructie moet kort en praktijkgericht zijn. De afspraken moeten regelmatig onder de aandacht gebracht worden. De leidinggevende moet motiveren en het goede voorbeeld geven.

245 6.11. Het zorgen voor voldoende krachten / opvangen piekbelasting Als de piekbelasting te hoog oploopt leidt dat tot ongezonde werkdruk. Door te ontdekken wat de oorzaken zijn van die verstoringen kan je gerichte maatregelen nemen.. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Link: Vakantieplanner Soort oplossing Organisatorische oplossing. Als de piekbelasting te hoog oploopt leidt dat tot ongezonde werkdruk. Het ontstaat door verstoringen en onverwachte schommelingen in het werk of de bezetting. Door te ontdekken wat de oorzaken zijn van die verstoringen kan je gerichte maatregelen nemen. En als piekbelasting onvermijdelijk is kan je gerichte maatregelen nemen om onverwachte zaken toch goed op te vangen. Bepaalde dagen in de week en periodes in het jaar (bijvoorbeeld rond de feestdagen) zijn extra druk. Op deze voorziene drukte kan geanticipeerd worden door het inschakelen van extra krachten. Pieken zijn echter niet altijd te voorzien. Een grote order kan onverwacht komen. Ken de eigen limiet; durf nee te zeggen als het te druk is. Beoogd effect Het verminderen van werkdruk. Door verstoringen te verminderen en ze beter op te vangen vermindert ongezonde werkdruk, verhoogt de productiviteit en het werkplezier. Kosten en baten Geen kosten, maar tijdsinvestering om probleem te achterhalen door overleg, etc. Randvoorwaarden gebruik

246 Gekwalificeerd personeel moet wel te vinden zijn. Overige tips Bekijk in het team hoeveel tijd er per dag gemiddeld wordt besteed aan onverwachte zaken en verstoringen. Analyseer met elkaar hoe dat komt en wat daaraan te doen is. Vooral op het gebied van voorbereiding, planning en inzet van extra werknemers liggen vaak verbetermogelijkheden. Piekbelasting in vakantietijd is te voorkomen door het maken van een goede vakantieplanning. Stel gezamenlijk prioriteiten. Bekijk welke werkzaamheden uit- of afgesteld kunnen worden zodat de piekbelasting beheersbaar wordt.

247 6.12. Individu gerichte aanpak Aanpak gericht op 1 persoon. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing. Links: Fysergo Tigra Soort oplossing Organisatorische oplossing. Het tijdig en adequaat reageren op signalen over te hoge individuele werkdruk in de praktijk. Komen tot tijdige verwijzing naar de juiste professional Zorg dragen voor individueel sociaal medische begeleiding en ondersteuning op individueel niveau. Beoogd effect Preventie Effectieve begeleiding bij problematiek ten gevolge van werkdruk Reïntegratie Kosten en baten Baten Preventie uitval Effectieve begeleiding Reïntegratie Betere werkorganisatie

248 Kosten Vaardigheidseisen management/leidinggevenden Tijd en overleg Kosten Arbodienst of een loket zorg Mogelijkheden aangepast werk Randvoorwaarden gebruik Organisatie Afhankelijk contract met Arbo-dienst (geen tientjescontracten) Verzuimbeleid bij de organisatie Arbodienst Snelheid in het begeleidingsproces is van belang: doorverwijzing naar juiste professional. Tweedelijns behandeling bij langdurende en/of gecompliceerde problematiek t.g.v. werkdruk Overige tips Ondersteuning op individueel niveau door deskundige zoals A&O psycholoog of bedrijfsmaatschappelijk werker. Stressmanagementtrainingen voor medewerkers met een hoog risico (zoals training omgaan met lastige klanten ) met als doel weerstand en/of belastbaarheid van de medewerker te verhogen. Meer info? - Humanitas Breed Maatschappelijk Werker op locatie Rijsnburg, Aalsmeer, Naaldwijk (zie voor meer info het intranet) - Psycholoog in Den Haag; verwijzing via de bedrijfsarts - Fysergo: Aalsmeer, Rijnsburg, Naaldwijk, Bleiswijk (zie voor meer info het intranet) - Tigra: Eelde (zie voor meer info het intranet)

249

250 6.13. Meten van werkdruk Checklists die inzicht geven op de eigen werkdruk of die van het team. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie. Links: Checklist medewerkers Checklist leidinggevenden Quick-scan Werkdruk (FNV) Korte omschrijving Checklists die inzicht geven op de eigen werkdruk of die van het team. Hoe zit het met de werkdruk binnen jullie team? Is die werkdruk ongezond of leidt hij tot klachten? Wil je weten hoe hoog je persoonlijke werkdruk is en wat de oorzaken zijn? Met dan voor jezelf of samen met je collega s je werkdruk. Meer info / Links over checklists in aanverwante sectoren Voor meer info en checklijsten om te bepalen of er sprake is van stress en een te hoge werkdruk zie bijgevoegde links.

251 Psychosociale arbeidsbelasting Onder Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) wordt verstaan werkdruk, seksuele intimidatie, agressie en geweld en pesten. In de werksituatie kunnen deze stress veroorzaken. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Links: Arboportaal 'Werkdruk' Arboportaal 'Seksuele intimidatie' Arboportaal 'Agressie en Geweld' Stichting van de arbeid Korte omschrijving Onder Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) wordt verstaan werkdruk, seksuele intimidatie, agressie en geweld en pesten. In de werksituatie kunnen deze stress veroorzaken. In de groene sector heeft men vooral te maken met werkdruk in piekperiodes, werkdruk veroorzaakt door planningsproblemen en agressie van omstanders. Ook slechte communicatie of omgangsvormen tussen leiding en medewerkers of medewerkers onderling kunnen stress veroorzaken. Wat is de gewenste situatie? (De norm) Werkdruk leidt niet tot gezondheidsklachten. Seksuele intimidatie, agressie en geweld en pesten komen niet voor in de sector. Medewerkers weten hoe ze om moeten gaan met agressie van omstanders. Welke maatregelen moet ik daarvoor treffen? Inventariseer samen met medewerkers (en de OR of personeelsvertegenwoordiging als het bedrijf hierover beschikt) waar zich knelpunten voordoen in de werkdruk en bij agressie van klanten of omstanders. Zorg dat de hoeveelheid werk in relatie tot de beschikbare tijd niet te groot is. Stem de inhoud van de taken in de functie af op de eigenschappen, capaciteiten en ervaring van de persoon. Zorg voor een goede organisatie van het werk. Denk aan planning van machines, gereedschap en andere hulpmiddelen. Zorg voor contactmogelijkheden met het bedrijf. Maak afspraken over omgangsvormen en toets deze periodiek. Zorg dat een vertrouwenspersoon is aangesteld en bekend is bij alle medewerkers.

252

253 6.15. Richtlijnen voor maximale werksnelheid bij handmatige machinegebonden handelingen Goede afspraken maken over de maximale werksnelheid die gezondheidskundig acceptabel is. Afdeling: Alle Informatie soort: Oplossing Links: Ergonoom Ren Soort oplossing Organisatorische oplossing Goede afspraken maken over de maximale werksnelheid die gezondheidskundig acceptabel is. Zo ontstaat voor alle partijen duidelijkheid en extremen in werksnelheid worden geëlimineerd. Beoogd effect Door het elimineren van hoge pieken in werksnelheid zal de werkdruk beter verdeeld worden. Dit leidt tot een betere kwaliteit van het werk en product. Bijkomstig effect: Fysieke overbelasting wordt voorkomen. Kosten en baten Kosten voor ergonomische analyse van één werkplek kost ongeveer 500,- tot 1.000,-. Randvoorwaarden gebruik Er moet objectief vastgesteld worden wat de norm voor werksnelheid is. Bij verandering van de situatie is aanpassing van de norm noodzakelijk. Betrokkenheid van de werknemers is van belang. Overige tips Schakel voor het bepalen van de norm een deskundige in.

254 6.16. Verzuim door te hoge werkdruk en wat nu? Wat te doen als een medewerker uitvalt door een te hoge werkdruk. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Links: Aanpak bij verzuim Arbeidsomstandighedenbeleid Arbozorg en organisatie van de arbeid Korte omschrijving Wat te doen als een medewerker uitvalt door een te hoge werkdruk. Iedere medewerker verzuimd gemiddeld één keer tijdens zijn loopbaan door stress. Als dat gebeurt is dat erg vervelend voor de betrokken medewerker. En het heeft ook direct invloed op de werkdruk van collega s. Voor de medewerker die verzuimt, is het belangrijk dat hij/zij zo snel mogelijk weer met een gezonde werkdruk aan het werk is. Voor de leidinggevende is het belangrijk dat in de verzuimperiode het werk doorgaat en voor de collega s is het belangrijk dat hun werkdruk door verzuim van een collega niet ongezond oploopt. Meer info / Links Kijk ook eens bij de informatie 'Werkdruk'

255 6.17. Werkdruk Hier wordt de definitie van het begrip 'werkdruk' uiteengezet. Afdeling: Alle Informatie soort: Informatie Links: Arbeidsomstandighedenbeleid Arbozorg en organisatie van de arbeid Korte omschrijving Definitie van het begrip werkdruk. Het woord werkdruk wordt vaak gebruikt in de betekenis van het onder tijdsdruk een hoge productie moeten halen. Een andere manier waarop het woord werkdruk wordt gebruikt, is synoniem aan werkstress of psychisch zwaar belast zijn door geestelijk inspannend werk. Als iemand klaagt over een hoge werkdruk, zegt dit vooral iets over hoe iemand zijn of haar situatie ervaart of beleeft. Namelijk, het werk vreet energie en het is belastend. Een (te) hoge werkdruk kan leiden tot spanningen en stress. Dit kan weer leiden tot gedragsmatige, psychologische en/of lichamelijke klachten en daardoor tot verzuim. Bij werkdruk zijn belasting en belastbaarheid belangrijke begrippen. Belasting staat voor de hoeveelheid werk die je verricht. Belastbaarheid is de hoeveelheid werk die je kunt doen. Oftewel je verwerkingsvermogen. Zijn belasting en belastbaarheid niet in balans, dan is er sprake van werkdruk. Omdat de belastbaarheid per persoon wisselt, is het mogelijk dat de ene werknemer last heeft van werkdruk, terwijl de andere er totaal geen last van heeft. Werkdruk is dus geen objectief begrip. Maar, dat mag geen reden zijn om klachten hierover naar de prullenbak te verwijderen. Meer info / Links De werkgever moet beleid voeren om de psychosociale arbeidsbelasting (waaronder werkdruk) te voorkomen of, waar dat niet mogelijk is, te beperken. Kijk ook bij de informatie 'Meten van werkdruk' om te bepalen of er sprake is van stress of een te hoge werkdruk.