GRONINGER ORGELAGENDA 2018

Transcriptie

1 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 jaargang GRONINGER ORGELAGENDA

2 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Stichting Groningen Orgelland... 5 Orgelconcerten 2017/2018 Anloo...8 Appingedam...9 Bellingwolde...11 Eenrum...12 Eenum...13 Farmsum...14 Garnwerd...15 Groningen...16 Huizinge...24 Kantens...24 Krewerd...25 Leens...26 Mensingeweer...28 Middelstum...28 Midwolda...28 Noordbroek...29 Noordwolde...30 Oostwold...31 Pieterburen...31 Roden...32 Rolde...33 Rottum...34 Stadskanaal...34 Uithuizen...34 Uithuizermeeden...35 Usquert...36 Veendam...37 Veenhuizen...39 Warffum...40 Colofon Groninger Orgelagenda 2018, Jaargang 34 Wildervank...40 Winschoten...41 Winsum...42 Zandeweer...42 Zeerijp...43 Zuidbroek...44 Zuidhorn...45 Zuidlaren jaar orgelconcerten Farmsum...49 Langs Groninger klankjuwelen...53 Beiaardnieuws provincie Groningen...56 François Couperin in Zuidbroek Cursusmiddag en avondconcert...58 Freytag op Zondag in Nieuwe CD over Groninger orgels...61 La Nativité du Seigneur van Olivier Messiaen in Farmsum...63 Zaterdag 12 mei 2018 Orgeldag Noord Nederland...65 Orgelmotor.nl opnieuw on tour...66 Schnitgerfestival Orgelmuziek in Garnwerd: voor iedereen!...70 SGO-Orgelreis 2018: De zuidelijke Nederlanden en Vlaanderen...72 Beleef een orgelzomer op het Hogeland...76 SGO-Orgelconcours Overzicht orgelconcerten 2018/ Jaarlijkse uitgave van Stichting Groningen Orgelland en Erfgoedpartners Eindredactie: Stieneke Ritzema, Filip Vedder, Roely Klok en Hans Beek Vormgeving: Walter van der Zwaan Druk: Drukkerij De Marne Delfzijl Oplage: Foto omslag: Kees Kugel, Hinsz-orgel Nicolaïkerk Appingedam, Roelof Kooiker, deelnemers SGO-orgelconcours 2017 Ondanks de nauwkeurigheid waarmee de samenstelling van deze agenda is omgeven, kan de uitgever op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor fouten of onjuist gebruik. De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel of rubriek. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of gekopieerd, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming vooraf van Stichting Erfgoedpartners. Voorwoord De orgels laten van zich horen in Voor u ligt weer een volle orgelagenda met tal van vertrouwde en soms ook spannende orgelconcerten. De orgelcommissies presenteren een mooi aanbod. In deze agenda ontvangt u een voorproefje, maar in de digitale orgelkalender die maandelijks verschijnt kunt u meer te weten komen over de uitvoerenden of het programma. Naast de concerten zijn er dit jaar ook andere orgelactiviteiten, zoals de vertrouwde thematische excursies langs meerdere orgels. Dit jaar zijn er ook arrangementen waarbij een concert gekoppeld wordt aan een bezoek aan erfgoed in de omgeving. Interessant voor orgelliefhebbers in het bijzonder, maar ook aangenaam voor erfgoedliefhebbers in het algemeen. Dat is precies wat we als orgelcommissies in Groningen willen bereiken: mooie programma s maken voor orgelliefhebbers, maar ook aanbod maken om een breder publiek met orgels in contact te brengen. Een bijzondere doelgroep daarbij zijn kinderen en jongeren. Het Schnitgerfestival is daarom een samenwerking aangegaan met Urban House, waarbij dans en orgel met elkaar verbonden worden. Zo werken we samen, mede door uw steun, door aan een mooie toekomst voor orgels. Graag ontmoeten wij u komend jaar bij een of meerdere activiteiten. Een hartelijke groet namens alle orgelcommissies van Groningen, Rikus Jager, voorzitter Stichting Groningen Orgelland Roeli Broekhuis, directeur Erfgoedpartners 2 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

3 GroninGer orgelkalender ERFGOEDPARTNERS Wilt u ook maandelijks geïnformeerd worden over de orgelconcerten in stad en provincie Groningen? Als abonnee van de digitale nieuwsbrief Groninger Orgelkalender wordt u op de hoogte gehouden. De Orgelkalender geeft achtergrondinformatie over het programma en de uitvoerenden. De Groninger Orgelkalender: een mooie aanvulling op de Orgelagenda. Abonneer u gratis op Informatie over programma en thema van concerten» Dé digitale aanvulling op de Orgelagenda» Altijd op de hoogte van orgelconcerten in de provincie Groningen» De meest recente gegevens» Abonneer u op de nieuwsbrief om 1 à 2 keer per maand een reminder te ontvangen Fotografie: Arte del Norte, Anton Tiktak Stichting Groningen Orgelland Stichting Groningen Orgelland (SGO) is in 1969 opgericht ter gelegenheid van en als vervolg op de in dat jaar in Groningen gehouden internationale bijeenkomst rond de herdenking van de grote orgelmaker Arp Schnitger. De Schnitgerorgels zijn inmiddels bekend als de instrumenten waarop organisten, orgelbouwers en studenten van over de hele wereld Noord-Nederland en het aangrenzende gebied komen. De Schnitgerorgels zijn een dankbaar speerpunt in de doelstelling van de stichting om de met name historische orgels in de provincie Groningen in stand te houden en te promoten onder een breed publiek. De SGO is de koepelorganisatie voor de orgelactiviteiten van de (plaatselijke) orgelcommissies in de provincie Groningen. De stichting stimuleert (met derden) de toeristische en educatieve ontwikkeling van het cultuur-historisch erfgoed in Groningen, en met name van de orgels. info@groningenorgelland.nl Briljantstoep 125, 9403 SB Assen Donateurs Orgelkenners en liefhebbers die de orgelcultuur in de provincie Groningen een warm hart toe dragen, kunnen met hun donateurschap de Stichting Groningen Orgelland ondersteunen. Donateurs krijgen de orgelagenda toegezonden en ontvangen korting op deelname aan de activiteiten en op een deel van de cd- en boekuitgaven van de stichting. De donateursbijdrage is minimaal 15,00 per jaar. Onze stichting is gekwalificeerd als een culturele ANBI, de fiscale aftrek wordt hierdoor verhoogd met 25%. Donateursadministratie en aanmelden: info@groningenorgelland.nl 4 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

4 Erfgoedpartners Erfgoedpartners is de steuninstelling voor musea, molens, borgen, orgels, erfgoededucatie, en archeologie en publiek in de provincie Groningen. Wij adviseren, organiseren platforms en cursussen, coördineren erfgoededucatietrajecten, en ontwikkelen samenwerkingsprojecten over de gehele breedte van het erfgoedveld. Met alles wat we ondernemen willen we toewerken één doel: een krachtig erfgoedveld waar mensen zich bij betrokken voelen. Erfgoedinstellingen komen ons toe voor ondersteuning en advies op het gebied van beleid, behoud en beheer, subsidieregelingen, publieksbereik en educatie. Lopende Diep NW Groningen (050) Verzendhuis Erfgoedpartners is verzendhuis voor de cd- en boekuitgaven van de Stichting Groningen Orgelland. orgels@erfgoedpartners.nl (050) Legaten Een donatie of gift aan de Stichting Groningen Orgelland is aftrekbaar van het inkomen. Onze stichting is een culturele ANBI. Dit houdt in dat de donatie of gift voor de belastingaftrek met 25% kan worden verhoogd tot maximaal Aftrekbaar is maximaal 10% van het verzamelinkomen, niet aftrekbaar is 60 of 1% van het verzamelinkomen voor giften en donaties aan ANBI instellingen. Dit geldt niet voor een periodieke gift, deze is volledig aftrekbaar op voorwaarde dat de minimale looptijd tenminste vijf jaren is. Met ingang van 2014 volstaat een onderhandse akte, te downloaden op Een schenking aan de stichting is vrijgesteld van schenkbelasting. De stichting kan worden opgenomen in een testament als begunstigde via een legaat en/of als (gedeeltelijke) erfgename, vrijgesteld van erfbelasting. Legaten en testamentaire beschikkingen moeten via een notaris worden geregeld. Bankrelaties Stichting Groningen Orgelland Nederland: IBAN: NL97 INGB BIC: INGBNL2A IBAN: NL65 INGB BIC: INGBNL2A Duitsland: Sparkasse Leer-Wittmund Konto Nr , BLZ UST-ID: DE Kamer van Koophandel ANBI- (RSIN) Erfgoedpartners, verzendhuis IBAN: NL32 TRIO BIC: TRIONNL2U Orgelconcerten De orgelconcerten worden georganiseerd door de (plaatselijke) orgelcommissies en stichtingen. Informatie over de concerten en mogelijkheden voor het bespelen van orgels is bij hen te verkrijgen. Een overzicht van alle (adressen van) orgelcommissies en orgelconcerten staat in de orgelagenda en op de website van de SGO. Op vindt u elke maand uitgebreidere informatie over de komende concerten. foto: Kees Kugel 6 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

5 Anloo Magnuskerk Kerkbrink 1 Het schip van de kerk is in de 11de eeuw opgetrokken uit tufsteen. Niet veel later werd de toren gebouwd. Het huidige koor verving in de 14 de eeuw een apsis (een halfronde, of veelhoekige, nisvormige ruimte aan een kerk). De bouwstijl van schip en toren is Romaans. Opgravingen in de kerk hebben aangetoond, dat er voor het huidige gebouw een aantal houten kerkgebouwen heeft gestaan (9 de, 10 de eeuw). Ook werden restanten uit de Romeinse periode aangetroffen (2 de, 3 de eeuw). De kerk dankt zijn naam aan Magnus, bisschop van Trani (Italië), die na zijn marteldood (3de eeuw) heilig verklaard werd. Zijn naamdag is 19 augustus. In de kerk zijn fresco s te zien uit de 13 de en 14 de eeuw. De afbeelding van het geboorteverhaal is wel het bijzonderst. Maria ligt op een bed onder een boerensprei, terwijl de os en de ezel toekijken. In het schip en het koor zijn diverse grafen gedenkstenen te vinden. De oudste ligt naast de preekstoel met heidense en christelijke symboliek. Er zijn twee prachtige herenbanken. Een 18e eeuwse zandloper op de preekstoel gaf aan dat de preek niet te lang mocht duren. Onlangs is archeologisch onderzoek gedaan een grafkelder in het koor van de kerk. De grafkelder is geopend, gerestaureerd en toegankelijk gemaakt. In 1717 werd het Radeker-Garrels orgel aan de kerk geschonken door de familie Ellents. Het orgel werd gebouwd door Johannes Radeker en Rudolf Garrels, meesterknechten van Arp Schnitger. Het orgel is eind jaren negentig gerestaureerd. De oorspronkelijke klank van het instrument is goeddeels teruggebracht. Het orgel heeft weer de oude stemming en toonhoogte.( a=469 Hz) In 1804 bouwde Heinrich Hermann Freytag een kabinetorgel, dat twee keer eerder in de kerk heeft gestaan. Een keer tijdens de restauratie van het grote orgel in 1946 en in de jaren negentig. Door een schenking van mevrouw Zijlstra, weduwe van dr. Jelle Zijlstra, bezit de stichting Vrienden een Van Vulpen koororgel, dat in 1992 is vervaardigd. Stichting Vrienden van de Magnuskerk Martin Panman t e. info@magnuskerk.nl i. zaterdag 14 juli, uur Vincent en David van Laar zaterdag 28 juli, uur Jochem Schuurman zaterdag 11 augustus, uur Gerwin Hoekstra zaterdag 25 augustus, uur Lukas Jan Schoonbeek zaterdag 20 oktober, uur Jochem Schuurman en anderen. Appingedam Nicolaïkerk Wijkstraat 32 De bouw van de Nicolaïkerk ving aan in het begin van de 13 de eeuw en van de eerste bouw herinneren nog beide westelijke traveën van het schip. De hallenkerk (de grootste van de Groninger Ommelanden) valt op door de zevenzijdige koorsluiting uit de 14 de eeuw, de noorder- en zuiderkapel en de sacristie van omstreeks 1500, de fresco s uit de 15 de en 16 de eeuw en het meubilair, waaronder de preekstoel uit De kerk wordt nog steeds gebruikt, thans door de Protestantse Gemeente Appingedam. In 1559 is er sprake van een orgel in de Nicolaïkerk en in 1638 verrichte D. Bader werkzaamheden aan dit orgel. Dit werk werd na zijn dood door A. Waelckens voltooid in Gebruikmakend van dit oudere materiaal bouwde A.A. Hinsz in 1744 een nieuw orgel (2 manualen/aangehangen pedaal/20 registers). 8 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

6 Het snijwerk van kas en balustrade is van de hand van C. Struiwig. Het orgel is meerdere malen gerepareerd, veranderd en gerestaureerd. In werd het orgel door fa. Reil in Heerde gerestaureerd en voorzien van vier zelfstandige pedaalregisters, te weten een Subbas 16 (kopie Faber-Subbas Zeerijp), een Octaaf 8, een Octaaf 4 en Bazuin 16 (kopie Leens). Daarnaast is onder meer de Young-stemming gecorrigeerd een Kellner-stemming; is er een nieuwe Trechterregaal geplaatst; zijn de registers Mixtuur, Cimbel en Sexquialter aangepast in samenstelling en is de windtoevoer schakelbaar van Hinsz Van Oeckelen (1848) en Van Oeckelen (1884). Dit laatste is een unicum in de wereld. Carillon Reeds in 1620 beschikte Appingedam over een klokkenspel van 13 klokken van de hand van Francois Simon, dat enigszins gewijzigd plaats kreeg in de nieuwe toren in In 1911 werd een nieuw carillon geplaatst. Dit carillon van 25 klokken werd gegoten door de Engelse fa. Taylor en in 1979, 1991 en 2000 uitgebreid tot 51 klokken. Stichting Concerten Nicolaïkerk Vincent Hensen (cantor-organist) Bankastraat CC Groningen t e. hensenv@gmail.com Nicolaïkerk Jan Kolk (beheerder) Heiliggravenweg CH Appingedam t e. jankolkappi@hotmail.com i. zaterdag 5 mei, 20:00 uur Robert Koolstra zondag 22 april, uur Adolph Rots en Vincent Hensen zondag 17 juni, uur Vincent Hensen foto: Dick Sanderman zaterdag 14 juli, uur Dirk Mole zaterdag 28 juli, uur Henk de Vries zaterdag 11 augustus, uur Pieter Pilon zaterdag 1 september, uur Adolph Rots zondag 28 oktober, uur Stef Tuinstra zaterdag 15 december, uur Tymen Jan Bronda Bellingwolde Magnuskerk Hoofdweg 227 De Magnuskerk te Bellingwolde dateert uit de eerste helft van de 16 de eeuw en maakt deel uit van het beschermd dorpsgezicht in het loofboomrijke Bellingwolde. In het interieur is de rijkelijk versierde preekstoel één van de pronkstukken. Deze is in 1660 vervaardigd door kistenmaker Christopher. De toren dateert uit het jaar Het gelui bestaat uit drie klokken (e1, bes1, e2). De twee grootste klokken (J. en M. Fremy, 1697) vormen het enige compleet bewaard gebleven gelui uit de 17de-eeuw in de provincie Groningen. Het orgel (2 manualen/aangehangen pedaal/17 registers) is vervaardigd door F.C. Schnitger en H.H. Freytag in A. de Graaf restaureerde het orgel in Het wordt in binnen- en buitenland geprezen om de authenticiteit en klankschoonheid die nog in de traditie staat van A.A. Hinsz. Concertcommissie Magnuskerk Bellingwolde H. Trenning (secretaris) Hoofdweg AH Bellingwolde t e. hensen.ellen@hetnet.nl 10 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

7 zaterdag 28 april, uur Gert van Hoef zondag 27 mei, uur Winfried Dahlke zondag 8 juli, uur Eeuwe Zijlstra zondag 12 augustus, uur Jan Menno Schmidt zondag 16 september, uur Winfried Dahlke Eenrum Protestantse kerk Kerkpad 1 De kerk kwam tot stand in de 13 de eeuw, gedeeltelijk met tufstenen van het vorige gebouw. Het gehele kerkinterieur werd in vernieuwd, met houtsnijwerk van de familie Walles. De lavastenen doopvont stamt uit de 11de eeuw en is hiermee de oudste vont van Noord-Nederland en Ostfriesland. Sinds 2008 is de kerk eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. In 1652 werd de 50 m. hoge markante toren voltooid. De grote klok (f1, anoniem) is uit 1390, de kleine klok (cis3) van J. Borchhardt uit Het orgel (2 manualen/pedaal/28 registers) werd in 1817 voltooid door Nicolaus Anthonie Lohman, met ook hier houtsnijwerk van Walles. In 1865 (N.A.G. Lohman) en vooral in 1874 (fa. P. van Oeckelen) werd het orgel ingrijpend gewijzigd. In 1964 werd het gerestaureerd 1817 door Gebr. van Vulpen, waarbij de klaviatuur en de magazijnbalg uit 1874 werden gehandhaafd. Na 1980 zijn diverse correcties uitgevoerd op het werk van Orgelcommissie Eenrum Dirk Mole (organist) Kerkstraat RK Eenrum t e. molengel@hetnet.nl woensdag 11 juli, uur* Dirk Mole woensdag 25 juli, uur* Dirk Mole zaterdag 28 juli, uur Dirk Mole woensdag 8 augustus, uur* Dirk Mole zaterdag 11 augustus, uur Dirk Mole *) orgeldemonstraties en voor de liefhebbers een torenbeklimming Eenum Dorpskerk Kerkpad 7 De éénbeukige Dorpskerk uit ca staat op een fraaie, deels afgegraven wierde. De grotere ramen zijn 16e-eeuws, in de 18 de eeuw van een houten roedeindeling voorzien. De ingesnoerde torennaaldspits dateert uit 1701, het Arp Schnitgerorgel dateert van In 1845 werd de halfronde koorabsis afgebroken en de kansel uit 1654 werd toen vanaf de zuidmuur verplaatst de nieuwe oostwand. De kerk is sinds 1973 eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken en werd in gerestaureerd. Het orgel volgde in De restaurateur was de Orgelmakerij Gebr. Reil te Heerde, de adviseurs waren Klaas Bolt en Stef Tuinstra. Het orgel heeft één klavier, tien registers en een aangehangen pedaal (sinds 1809). Oorspronkelijk had het orgel geen pedaal. De voetbediende dubbele magazijnbalg (als bij een kabinetorgel) lag in de onderkast. In 1809 werd het orgel gerestaureerd door H.H. Freytag en werd toen voorzien van twee spaanbalgen en een aangehangen pedaal. Het huidige handklavier (met kort octaaf) is nog van 1704, het pedaalklavier (met vol octaaf) dateert van Het orgel onderging na de kerkverbouw in 1845 een restauratie door Petrus van Oeckelen. Hij verving enkele registers en de kast werd (opnieuw) geverfd en verguld. In 1891 verving J. Doornbos de spaanbalgen door een grote magazijnbalg die nu nog aanwezig is. De in 1845 vervangen registers zijn in 1987 gereconstrueerd. Voor het overige is het orgel nog vrijwel geheel authentiek. 12 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

8 Het orgel is gestemd in de oorspronkelijke toonhoogte en stemming (een halve toon hoger dan normaal en de middentoonstemming). Ook de klank is nog nagenoeg origineel en zeer karakteristiek. Plaatselijke commissie Eenum Jantje Brik-Dales (kosteres) IJzerbaan PC Eenum t e. ariebrik@gmail.com zondag 23 september, uur Judith en Tineke Steenbrink Farmsum Protestantse kerk Op de Wierde 1 De in 1869 gebouwde kerk verving een romano-gotische kerk uit de 13 de eeuw. Uniek voor een protestantse kerk zijn drie beelden in een nis in de westmuur, voorstellende de kerkhervormers Luther, Zwingli en Calvijn onze 3 jongens. Verder bevat het interieur een 17 de -eeuws doopvont (oorspronkelijk een in de pastoriegracht gevonden zandstenen tuinvaas) en een preekstoel uit Tijdens de laatste restauratie is een aantal belangrijke zerken uit de vorige kerk gevonden o.a. van de fam. Ripperda. De toren, waarin 3 klokken (f1/1527, d2/1555, dis2/ 14de e.) stamt uit Het orgel (2 manualen/pedaal/28 registers) is gebouwd door Nicolaus Anthonie Lohman in Bij de overplaatsing de huidige kerk heeft Van Oeckelen een pedaalwerk toegevoegd van 8 stemmen. Een volledige restauratie is uitgevoerd door de firma Mense Ruiter in 2015/2016. In de kerk staat ook het orgel uit de voormalige hervormde kerk van Weiwerd. Het werd in 1878 gebouwd door Roelf Meijer met een windlade en pijpwerk uit een kabinetorgel. Stichting Lohmanorgel Farmsum L.H. Veentjer Zigzagoven NC Delfzijl t e. lhveentjer@aelis.nl i. zaterdag 21 april, uur Dorien Schouten zaterdag 19 mei, uur Erwin Wiersinga zaterdag 18 augustus, uur Eeuwe en Siebolt de Jong zaterdag 15 september, uur Rien Donkersloot zaterdag 20 oktober, uur Sietze de Vries met Roden Girl Choristers zaterdag 1 december, uur Peter Westerbrink woensdag 26 december, uur Pieter Pilon, Esther Ebbinge, Dave Hendry Garnwerd Liudgerkerk Burg. Brouwersstraat 3 De éénbeukige kerk dateert uit de 13 de - eeuw. Het interieur is grotendeels 19 de - eeuws, maar er zijn ook oudere onderdelen: de 17 de -eeuwse avondmaalstafel met bijzondere voagelkoppige poten in Lodewijk XIV-stijl, de herenbanken en de kansel (beiden 18 de -eeuws). De forse toren en de westgevel werden in 1751 herbouwd, nadat de oorspronkelijke toren in 1738 was ingestort. In de toren staat een grote zerk uit 1538, een 12 de - of 13 de -eeuwse sarcofaagdeksel van Bremer zandsteen en hangt een luidklok (a1, Van Bergen, Heiligerlee, 1949). Het orgel werd gebouwd in 1809 door Lambertus van Dam en in 1834 door zijn zoons uitgebreid met een werk. In 1867 voerde Petrus van Oeckelen een grondige opknapbeurt uit (o.a. nieuwe frontpijpen). Ook werden toen de drie bas-reliëfs op het orgel aangebracht, voorstellende Geloof, Hoop en Liefde. In 1986 is het orgel (2 manualen/aangehangen pedaal/18 14 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

9 registers), dat toen grotendeels onbespeelbaar was, onder regie van Klaas Bolt hersteld door orgelbouwer Mense Ruiter. Contact: Hein Zeevalking t e. zaterdag 2 juni, uur Hans Nomen zaterdag 16 juni, uur Kor van Dijk en Klaas Dijkstra (trompet) zaterdag 23 juni, uur Rolf Wassens zaterdag 30 juni, uur Kees Kugel zaterdag 7 juli, uur Hein Zeevalking zaterdag 14 juli, uur Jan de Vries zaterdag 21 juli, uur Lammert Jager en Anna Jager (piano) zaterdag 28 juli, uur Hans en Bert Beek Groningen Der Aa-kerk Akerkhof 2 De middeleeuwse, aan Maria en Nicolaas gewijde, kapel kreeg door verbouwingen in de 15 de -eeuwse de bakstenen kruiskerkvorm en in de 16 de -eeuw haar huidige gedaante. In het interieur vallen de prachtige kansel (1672), het imposante raadsgestoelte en de fraaie gewelfschilderingen op. De 76 m hoge toren dateert uit 1718 en biedt plaats aan een origineel driegelui (bes0, d1, f1; 1714) van klokkengieter J. Crans. De kerk is eigendom van de Stichting Der Aa-kerk Groningen. Het orgel uit 1702 werd gebouwd door Arp Schnitger voor de Academiekerk en in 1815 in de Der Aa-kerk geplaatst. Het onderging belangrijke wijzigingen door Timpe (1830) en Van Oeckelen (1857). In 2011, na 14 jaar stilzwijgen, voltooide Orgelmakerij Gebr. Reil een conserverende restauratie van het orgel (3 manualen/pedaal/40 registers). Contactgegevens Peter Westerbrink (organist) t e. pgwesterbrink@ziggo.nl i. zondag 6 mei, uur Robert Koolstra zaterdag 23 juni, uur (onder voorbehoud) Christiaan Teeuwsen (Canada) maandag 25 juni, uur Theo Jellema zaterdag 30 juni, uur (onder voorbehoud) Leonore Lub maandag 2 juli, uur Peter Westerbrink zaterdag 7 juli, uur (onder voorbehoud) Jochem Schuurman maandag 9 juli, uur Andreas Fischer (D) zaterdag 14 juli, uur (onder voorbehoud) Tymen Jan Bronda maandag 16 juli, uur Kirstin Gramlich zaterdag 21 juli, uur (onder voorbehoud) Wietse Meinardi maandag 23 juli, uur Martin Rost zaterdag 28 juli, uur (onder voorbehoud) Peter Westerbrink maandag 30 juli, uur Bart Jacobs (B) zondag 23 september, uur Robert Koolstra zondag 16 december, uur Tymen Jan Bronda 16 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

10 Groningen Lutherse kerk Haddingestraat 23 De Lutherse kerk van Groningen is in 1696 ingewijd. Het is de enige kerk in de stad Groningen die haar karakter van schuilkerk heeft behouden. Het kerkgebouw is een zaalkerk met aan drie zijden tribunes. Vier toscaanse kolommen dragen het houten tongewelf. De preekstoel is ontworpen door de schrijnwerker en stadsbouwmeester Allert Meijer. Het snijwerk is van Jan de Rijk. Het oorspronkelijke Arp Schnitger-orgel (1699/1717) werd in 1896 vervangen door een instrument vervaardigd door de firma Van Oeckelen & Zonen. Dit orgel (2 manualen/pedaal/22 registers) vertegenwoordigt in dispositie en stijl op overtuigende wijze de laat 19 de -eeuwse periode van de Groningse orgelbouw. Begin 2013 is de Stichting Reconstructie Schnitgerorgel Lutherse Kerk Groningen opgericht met als doel de herbouw van het verloren gegane Schnitger-orgel, op de oostgalerij. De oplevering is gepland voor 31 oktober 2017, precies 500 jaar nadat Martin Luther zijn 95 stellingen publiceerde. Stichting Vrienden Lutherse kerk Groningen Haddingestraat KB Groningen e. Tymen Jan Bronda (cantor-organist) t zondag 1 april, uur Tymen Jan Bronda donderdag 26 april, uur Tymen Jan Bronda zondag 20 mei, uur Tymen Jan Bronda zondag 10 juni, uur Tymen Jan Bronda & Robert Koolstra zondag 17 juni, uur Robert Koolstra zondag 1 juli, uur Sietze de Vries zondag 15 juli, uur Vincent van Laar zaterdag 4 augustus, uur Bernhardt Edskes zaterdag 25 augustus, uur Tymen Jan Bronda zaterdag 8 september, 16:00 uur Tymen Jan Bronda zaterdag 8 september, vanaf uur Tymen Jan Bronda zondag 23 september, uur Tymen Jan Bronda zondag 30 september, uur Johan Brouwer zondag 28 oktober, uur Tymen Jan Bronda zondag 4 november, uur Tymen Jan Bronda dinsdag 25 december, uur Tymen Jan Bronda maandag 31 december, uur Jochem Schuurman Groningen Martinikerk Martinikerkhof 3 Genoemd de patroonheilige Martinus van Tours werd al omstreeks 1000 de eerste tufstenen Martinikerk gebouwd; later enkele malen sterk uitgebreid, onder meer na de instorting van de toren in 1468, tot de huidige hoog-gotische hallenkerk met het beroemde hoge, hemelsblauwe koor. In de toren bevindt zich een gelui van 13 klokken en een carillon van 52 klokken (Hemony/Eijsbouts, 1664/1984). Het aanzien van het orgel (3 manualen/pedaal/53registers) wordt in hoge mate bepaald door de verbouwing van Arp Schnitger in 1691/92 waarbij hij -in Noord-Duitse trant- gro- 18 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

11 te pedaaltorens toevoegde aan het bestaande orgel. Dat orgel was het resultaat van een ombouw in 1542 in renaissancestijl van het gotische orgel uit Frans Caspar Schnitger en Albertus Anthoni Hinsz vervingen in de jaren het rugpositief. Na wijzigingen in de 19 de -eeuw aan het registerbestand door Lohman en Van Oeckelen raakte het orgel in de eerste helft van de 20 ste -eeuw ernstig in verval. Een restauratie in 1984 door Jürgen Ahrend (advies: Cor Edskes) bracht het instrument terug in haar oude luister. Het bevat thans een uniek bestand aan pijpwerk uit zes verschillende eeuwen. Het koororgel (manuaal/pedaal/12 registers; Le Picard, 1742) werd in 2001 gerestaureerd door de fa. Verschueren. Stichting Avondtmusyck Martinikerk Groningen secretaris Tim Knigge Heresingel ER Groningen e. i. Stichting Martinikerk Groningen Martinikerkhof JG Groningen t e. info@martinikerk.nl zaterdag 7 april, uur Leo van Doeselaar zaterdag 26 mei, uur Erwin Wiersinga vrijdag 15 juni, uur Jan Willem Jonkman vrijdag 22 juni, uur Ana Lucia Buzon Rios vrijdag 29 juni, uur Mattthew Schembri woensdag 4 juli, uur Laurens de Man vrijdag 6 juli, uur Alvaro Carnicero woensdag 11 juli, uur Leo van Doeselaar zaterdag 14 juli, uur Leo van Doeselaar woensdag 18 juli, uur Wolfgang Zerer dinsdag 24 juli, uur Jaap de Kok woensdag 25 juli, uur Sietze de Vries donderdag 26 juli, uur Harm Woltjer vrijdag 27 juli, uur Liubov Nosova zaterdag 28 juli, uur Erwin Wiersinga woensdag 1 augustus, uur Erwin Wiersinga vrijdag 3 augustus, uur Divers woensdag 8 augustus, uur Stephen Tharp vrijdag 10 augustus, uur Wietse Ouwejan zaterdag 11 augustus, uur Henk de Vries vrijdag 17 augustus, uur Jos Maters zaterdag 1 september, uur Euwe en Sybolt de Jong zaterdag 15 september, uur Erwin Wiersinga zaterdag 24 november, uur Leo van Doeselaar vrijdag 14 december, uur Leo van Doeselaar; Erwin Wiersinga, Kamerkoor Dualis zaterdag 22 december, uur Euwe en Sybolt de Jong 20 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

12 Groningen Nieuwe kerk Nieuwe Kerkhof 1 t e. scriba@nieuwekerk.org Facebook: zaterdag 1 september, tot uur Organist van de Nieuwe Kerk zaterdag 8 september, tot uur Organist van de Nieuwe Kerk zaterdag 15 september, tot uur Organist van de Nieuwe Kerk Groningen Pelstergasthuiskerk Pelsterstraat 39 De kapel van het Heiligen Geest Gasthuis (Pelstergasthuis) te Groningen dateert uit het midden van de 13 de -eeuw. In het oostelijke deel is het fundament van de oorspronkelijke oostgevel bewaard. In de 15 de - eeuw en in 1773 werd de kerk vergroot. Het interieur werd in 1860 vernieuwd. De preekstoel dateert uit de eerste helft van de 17 de -eeuw. De klok (c2) in de dakruiter is in 1459 door Gert Klinghe gegoten. Het orgel dateert oorspronkelijk van Arp Schnitger bouwde in 1693 een nieuw rugpositief, in 1712 gevolgd door een nieuw hoofdwerk. Albert Anthoni Hinsz verbouwde in 1773/1774 het instrument grondig en plaatste het op een galerij tegen de westelijke muur. In 1852/1853 werd het orgel vernieuwd door P. van Oeckelen (o.m. frontpijpen). In voerde de Fa. Bakker & Timmenga te Leeuwarden een restauratie uit, waarbij de situatie van 1774 (2 manualenaangehangen pedaal/24 registers) als uitgangspunt heeft gediend. Orgelcommissie Pelstergasthuiskerk E. van der Werff (beheerder) Pelsterstraat KJ Groningen t e. pelstergasthuis@hotmail.com zaterdag 14 juli, uur Dorien Schouten zaterdag 28 juli, uur Gerwin Hoekstra zaterdag 11 augustus, uur Laurens de Man zaterdag 25 augustus, uur Peter van der Zwaag Groningen Sint Jozefkathedraal Radesingel 4 De in neogotische stijl, door P.J.H. Cuypers ontworpen kerk verrees in de jaren Het werd een driebeukige basiliek zonder transept. Het aanvankelijk sobere interieur kreeg in de loop van de tijd een rijkere aankleding met meubilering, (glas)schilderkunst en polychromering. De zeskantige, 76 m hoge toren heeft een spits van gietijzer en geeft plaats aan vier luidklokken (f1, gis1, ais1 en c2, 1948 Van Bergen, Heiligerlee). 22 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

13 In 1906 werd een nieuw orgel, gemaakt door Maarschalkerweerd uit Utrecht, in gebruik genomen. Het onderging in de loop van de 20 ste -eeuw enige wijzigingen in dispositie en opstelling. Nadat het in de jaren 1990 vrijwel onbespeelbaar was geworden werd het bij de restauratie in 2005 door de firma Adema s kerkorgelbouw in originele staat teruggebracht. De tractuur van het orgel (2 manualen/pedaal/25 registers) is rein pneumatisch. Contactpersoon: Sjoerd Ruisch t e. sjoerdruisch@hotmail.com zaterdag 12 mei, uur n.t.b. zaterdag 7 juli, uur Mattijs de Vreugd zaterdag 21 juli, uur Janny Knol zaterdag 4 augustus, uur Sjoerd Ruisch zaterdag 18 augustus, uur Jelte Hulzebos Huizinge Johannes de Doperkerk zondag 22 juli, uur Vincent van Laar Kantens Antonius- of Dorpskerk Kerkhofsweg 2 De Antoniuskerk te Kantens dateert uit de 12de-eeuw. Rond 1400 werd de kerk vergroot en de toren verhoogd. Tegen de verzakkende toren werd een forse steunbeer met doorgang gebouwd. De familie Lewe van de Klinkenborg liet in 1664 een speciale ingang in de oostgevel van de kerk vervaardigen. Iets eerder, in 1660, werd een luidklok hergoten met hun naam erop en bij de grote klok uit 1437 gehangen. Het fraaie houtsnijwerk aan kansel (1741) en orgelgaanderij is gemaakt door Caspar Struiwich. In de koorruimte bevindt zich de adellijke grafkelder. Het orgel werd in 1660/68 in opdracht van de familie Lewe vervaardigd door Hendrick en Johannes Huys uit Groningen. Restauratie van het in verval geraakte hoofdwerk werd in 1986 door Jürgen Ahrend uitgevoerd en reconstructie van het rugwerk in 2008 door Hendrik Ahrend. Steeds was Cor Edskes hierbij de adviseur. Het orgel (2 manualen/aangehangen pedaal/15 registers) staat in middentoonstemming en heeft een verkort groot octaaf. Orgelcommissie Kantens Martin Sprenger t e. martin.sprenger@hetnet.nl zaterdag 2 juni, uur Ton Koopman zaterdag 23 juni, uur (zie pagina 53) Vincent van Laar, Dirk Mole zaterdag 14 juli, uur (zie pagina 77) Leni Otte Krewerd Mariakerk Kerkpad 8 In de zomermaanden organiseert de Plaatselijke Commissie van de Mariakerk te Krewerd op zondagmiddag Kijken in de Kerk. Tijdens Kijken in de Kerk zijn er rondleidingen en kunt u zich laten bijpraten over de highlights van de romanogotische Mariakerk uit Op deze zondagmiddagen wordt het beroemde orgel uit 1531 bespeeld, kunt u genieten van muziek van middeleeuwse componisten en is er een deskundige die u vertelt over het bijzondere orgel van Krewerd. Tussen de bedrijven door schenkt de Plaatselijke Commissie koffie en thee met iets lekkers voor een 24 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

14 vrijwillige bijdrage. Kijken in de Kerk: zondagmiddag 17 juni, 15 juli en 19 augustus organiseren we van 14:00 tot 17:00 kijk- en luistermiddagen in de kerk. Plaatselijke Commissie Mariakerk Krewerd Kerkpad PE Krewerd t of e. info@mariakerkkrewerd.nl i. Wij vragen een vergoeding van 10 euro per persoon voor het bespelen van het orgel. Leens Petruskerk Zuster A. Westerhofstraat 8 Het kerkgebouw, opgemetseld in tufsteen, kwam ca tot stand. Omstreeks 1200 was er een aanzienlijke uitbreiding in baksteen tot kruiskerk met ronde koorafsluiting. In het schip werden ca grotere vensters gemaakt. In de dwarspanden staan herenbanken, behorende bij de borg Verhildersum. De huidige toren is uit 1863 en herbergt twee klokken (e1, N. Sickmans, 1632 en f2, Van Bergen,1863) Het orgel (2 manualen/ pedaal/27 registers) werd in 1733 gemaakt door Albertus Anthoni Hinsz. Het houtsnijwerk werd verzorgd door C. Struiwigh en Th. van der Haven. In 1844 voltooide G.P. Dik een omvangrijke grootonder- houdsbeurt en in 1867 en latere jaren waren er diverse wijzigingen door de fa. Van Oeckelen. In 1922 verving J. Doornbos o.m. de vijf spaanbalgen door een magazijnbalg en vernieuwde het front. In 1968 restaureerde Gebr. van Vulpen het orgel, met behoud van het front uit Sinds oktober 2010 staat het orgel in de Neidhardt II-stemming. Stichting Hinszorgel Leens Postbus ZG LEENS t , b.g.g e. info@hinszorgelleens.nl i. zaterdag 12 mei, uur Geert Bierling zaterdag 19 mei, uur Leo van Doeselaar zaterdag 26 mei, uur Dick Sanderman zaterdag 2 juni, uur Matthias Havinga zaterdag 9 juni, uur Thiemo Janssen zaterdag 16 juni, uur Strange Love: Double Bass and Organ zaterdag 23 juni, uur Wolfgang Zerer zaterdag 30 juni, uur Rien Donkersloot woensdag 4 juli, uur Orgeldemonstratie zaterdag 7 juli, uur Cor Ardesch zaterdag 14 juli, uur Erwin Wiersinga woensdag 18 juli, uur Orgeldemonstratie zaterdag 21 juli, uur Toon Hagen zaterdag 28 juli, uur Sietze de Vries woensdag 1 augustus, uur Orgeldemonstratie zaterdag 4 augustus, uur Peter van der Zwaag zaterdag 11 augustus, uur Laurens de Man 26 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

15 zaterdag 18 augustus, uur Hayo Boerema zaterdag 25 augustus, uur Gerrie Meijers zaterdag 1 september, uur Kees van Eersel zaterdag 8 september, uur Stef Tuinstra en Sonus Vita Mensingeweer Michaëlkerk vrijdag 3 augustus, uur Orgeldemonstratie Middelstum Hippolytuskerk zaterdag 9 juni, uur Robert Koolstra zondag 19 augustus, uur Theo Jellema Midwolda Dorpskerk Hoofdweg 168 de jaren 90 van de 20 ste -eeuw verrichtte orgelmakerij Van der Putten werkzaamheden. Momenteel wordt het Midwolder Hinsz-orgel als één van de meest belangrijke Nederlandse orgels uit de 18 de - eeuw beschouwd. Stichting Hintsorgel Midwolda Ludolf Heikens Tarweveld GH Midwolda t e. lhheikens@ziggo.nl i. zondag 10 juni, uur Jos van der Kooy; Amsterdam/Haarlem zondag 24 juni, uur studenten orgelseminar SIOG zondag 8 juli, uur Euwe & Sybolt de Jong zondag 2 september, uur Ludolf Heikens; Midwolda/Weener Noordbroek Protestantse kerk Noordersingel 3 foto: Marcel Lameijer foto: Marcel Lameijer De in 1738 gebouwde kerk vervangt een zeer imposante romaanse kerk met vier torens. Als herinnering hieraan staan er nu vier pinakels op het brede zadeldak. Het gehele interieur van de kerk stamt uit de 18 de -eeuw en vormt een stilistische eenheid. In de toren hangt een gelui van twee klokken (e1, A.H. van Bergen, 1807 en cis2, J. van Bergen, 1948). Het orgel (2 manualen/pedaal/ 33 registers) is het grootste historische dorpsorgel van Noord-Nederland. Het is in 1772 gebouwd door Albertus Anthoni Hinsz. De bekende organoloog Joachim Hess vermeldde kort na de bouw: De fraaiste Orgelen dan in deeze Groninger Dorps-Kerken, vind men in de eerste plaats te Midwolda. Het instrument is in 1972 door de Fa. Flentrop gerestaureerd. In De kruiskerk kwam als één geheel tot stand in de 14 de -eeuw en is een mooi voorbeeld van de late romano-gotiek. Beroemd zijn de middeleeuwse gewelfschilderingen die in de 20 ste -eeuw onder de witkalk vandaan kwamen. De preekstoel met dooptuin dateren uit In de lage, vrijstaande toren bevindt zich een luidklok (dis1, Gebr. van Bergen, 1950). Het orgel (2 manualen/pedaal/24 registers) werd in 1696 gebouwd door Arp Schnitger. Het werd in 1768 uitgebreid door Hinsz en in 1809 door Freytag. Veranderingen, in 1855 aangebracht door P. van Oeckelen, werden in 1958 ongedaan gemaakt door S. Graafhuis en C.H. Edskes. In 2001 vond balgrestauratie plaats en in 2015 restauratie van de windladen. 28 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

16 Orgelcommissie Noordbroek Peter Westerbrink t e. i. zondag 20 mei, uur Emanuele Cardi (I) zondag 3 juni, uur Leonore Lub zondag 24 juni, uur studenten orgelseminar SIOG zondag 22 juli, uur Gianluca Cagnani (I) zondag 26 augustus, uur Franz Raml (D) zaterdag 15 september, uur Jan van de Laar zondag 7 oktober, uur Peter Westerbrink dinsdag 1 januari 2019, uur Peter Westerbrink Noordwolde Hervormde Kerk Noordwolderweg 29 Kerk en toren stammen uit de eerste helft van de 13 de eeuw, gebouwd met kloostermoppen uit plaatselijk gewonnen klei. Het gebouw is in de loop der eeuwen verscheidene keren veranderd. Rond 1640 werden kerk en toren verbonden, het stenen gewelf verving men door een houten tongewelf, de toren werd verhoogd en kreeg een siepel spits. De kerk heeft een rijk interieur: orgel, preekstoel, dooptuin, koorhekken en herenbank. In de oostgevel bevinden zich gebrandschilderde ramen met wapens van verschillende adellijke families. In ± 1658 werd het orgel, met gebruikmaking van ouder materiaal, gemaakt door H. Huisz. Na vele wijzigingen (1695 A. Schnitger, 1802 H.H. Freytag, 1833 N.A. Lohman, 1907 M. Eertman) bereikte het instrument de 20 ste eeuw met een groot deel van het oude pijpwerk, de orgelkassen en de inmiddels rechtgetrokken balustrade. In 2004/06 voerde Mense Ruiter Orgelmakers een conserverende restauratie van het orgel (2 manualen/pedaal/20 registers) uit waarbij alleen de wijziging uit 1907 ongedaan werd gemaakt. Paul en An Moerman Stichting P. Kruize t J. Veldkamp t zaterdag 21 april, uur Anna Buijze, David van Laar (altus), Nicholas Emmerson (zink) zaterdag 12 mei, Hele dag alle belangstellenden zaterdag 9 juni, uur Anna Buijze zaterdag 14 juli, uur Henk de Vries zaterdag 8 september, uur Wietse Ouwejan zaterdag 29 september, uur Henk de Vries Oostwold Hervormde kerk zaterdag 23 juni, uur Sietze de Vries zaterdag 25 augustus, uur Hugo van der Meij Pieterburen Petruskerk Hoofdstraat 74 De kerk kwam omstreeks 1450 tot stand; de noordelijke uitbouw omstreeks Toen na 1700 de familie Alberda eige werd van de borg Dijksterhuis verkreeg de kerk enkele fraaie interieurstukken. Daaronder be- 30 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

17 vindt zich een herenbank, ontworpen door Allert Meijer met houtsnijwerk door Jan de Rijk. Sinds 1981 is de kerk eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. In de toren uit 1805, in bezit van de gemeente De Marne, hangt een klok uit 1553 (cis1, A. van Utrecht). Het orgel (2 manualen/aangehangen pedaal/14 registers) werd in 1901 door de firma Friedrich Leichel uit Lochem gemaakt ter vervanging van een Schnitger-orgel uit Het heeft pneumatische tractuur. Het instrument werd enkele malen gerestaureerd: in 1946 door Mense Ruiter en in twee fasen (1996 en 1999) door Mense Ruiter Orgelmakers bv. Plaatselijke Commissie Pieterburen Poul de Haan (secretaris) Frederiksoordweg AK Pieterburen t e. Elke zondag vanaf begin mei tot begin november wordt het orgel van uur bespeeld door organisten, die als vrijwilliger verbonden zijn aan de kerk. Dit zijn naast amateurs ook een aantal beroepsorganisten te weten Hans Fidom, Dirk Mole en Jeljer Vlieg. Roden Catharinakerk Brink 8 In een oorkonde wordt de kerk al in 1139 genoemd. Het oudste deel is het middenschip. Het koor dateert uit de 14 de eeuw. Het gemetselde tongewelf uit ca is uniek in Nederland. Uit die tijd dateren ook de zijbeuken. Bijzonder is de doopvont van Bentheimer zandsteen uit ca Ook de piscina en de sacramentsnis in het koor zijn nog van vóór de reformatie. De kansel dateert uit In de toren, die rond 1500 is gebouwd, hangt een 955 kg zware luidklok (J. Borghhardt, 1746). Het pronkstuk van de kerk is het orgel, in 1780 gebouwd door Albertus Anthoni Hinsz. Aanmerkelijke wijzigingen uit de 20 ste eeuw aan de dispositie en de windvoorziening van het instrument (2 manualen/aangehangen pedaal/17 registers) werden tijdens de restauratie in 2006 door de firma Bakker & Timmenga hersteld. Stichting tot Behoud van het Hinsz-orgel te Roden e. secretariaat@hinszorgel-roden.nl i. Erwin Wiersinga (organist): concerten@hinszorgel-roden.nl vrijdag 6 juli, uur leonore lub vrijdag 20 juli, uur Erwin Wiersinga vrijdag 3 augustus, uur Hyoju Ahn vrijdag 17 augustus, uur Stephan vd Wijgert Rolde Jacobuskerk Kerkbrink 5 Rond 1800 is het orgel gebouwd in een traditionele Westfaalse stijl en in 1847 in Rolde geplaatst door P. van Oeckelen. In de loop van de jaren is het orgel diverse malen gewijzigd. Begin 2013 is de laatste grote restauratie afgerond en heeft het orgel (2 manualen/pedaal/23 registers) grotendeels zijn oorspronkelijke karakter teruggekregen. De huidige, gotische kerk werd rond 1400 gebouwd en verving een romaanse voorganger. Wijzigingen uit de 19 de -eeuw werden bij de restauratie van 1960/64 ongedaan gemaakt. Tussen 1964 en 1968 werden de acht gebrandschilderde ramen van de Limburgse glazenier Joep Nicolas aangebracht. In de toren, baken en richtpunt voor de landverkaveling, hangt een klok die in 1619 werd gegoten door Henricus Wegewaert. 32 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

18 Stichting Rolder Concerten (SRC) mw. A. Agricola Esweg PJ Ekehaar t e. secretaris@rolderconcerten.nl i. zondag 13 mei, uur Wietse Meinardi: orgel & Piertje Feenstra: trompet Rottum Kloosterkerk zaterdag 30 juni, uur (zie pagina 77) Lezing zaterdag 30 juni, uur Ab Gramsbergen Stadkanaal De Kandelaar zondag 22 april, uur Henk de Vries Uithuizen Jacobikerk Hoofdstraat Oost De Jacobikerk in Uithuizen dateert uit de 13 de eeuw (schip met drie traveeën ca , koor 1450, kapel 1550 en noordelijke aanbouw 1794). Preekstoel en het herengestoelte is ontworpen door de Groningse bouwmeester Allert Meijer; het fraaie houtsnijwerk werd uitgevoerd door Jan de Rijk. De toren (33,5 m incl. meermin) bevat nog tufsteen. De oorspronkelijk romaanse kerk kreeg later een gotisch uiterlijk door de grote ingebroken ramen. Een grote restauratie werd uitgevoerd in de jaren 70 van de vorige eeuw. De huidige grote en kleine luidklok zijn gegoten door Van Bergen in resp en waard. Ook Allert Meijer en Jan de rijk werken mee Wijzigingen door Hinsz (o.a nieuwe klavieren), Van Oeckelen (aanpassing orgelkast, windladen en wijziging van een aantal stemmen) Vanaf en restauratie door Bernhard Edskes de situatie van 1785 (na het herstel door Hinsz) 21 van de 28 registers zijn nog origineel. Het is één van de best bewaarde Schnitgerorgels. Stichting Arp Schnitger Uithuizen Taekemalaan PB Uithuizen t e. arpschnitgerorgeluithuizen@planet.nl i. zondag 24 juni, uur (zie pagina 76) Vincent van Laar (orgel) en David van Laar (zang) zaterdag 30 juni, uur (zie pagina 77) Ab Gramsbergen zaterdag 21 juli, uur (zie pagina 78) Jan Smid Uithuizermeeden Mariakerk Torenstraat 26 De Mariakerk in Uithuizermeeden dateert uit de tweede helft van de 13 de -eeuw. In later tijd is de kerk enige keren uitgebreid. De bepleistering is uit de 19 de -eeuwse. De herenbanken, het doophek en de preekstoel in de kerk, werden ontworpen door de Groningse bouwmeester Allert Meijer; het fraaie houtsnijwerk werd uitgevoerd door Jan de Rijk. De toren (48 m) met hoge open lantaren werd 18 de -eeuwse vorm herbouwd in De luidklok (cis1, Petit & Fritsen) werd in 1897 gegoten en weegt ruim 2 ton. Het orgel (2 manualen/pedaal/28 registers) werd in 1781/85 geheel nieuw gemaakt door Albertus Antoni Hinsz. Wijzigingen uit de 19 de - en begin 20 ste -eeuw werden tijdens een restauratie in 1966/70 (Gebr. Van Vulpen) goeddeels hersteld. Verdere ver- Het orgel (2 manualen/pedaal/28 registers werd in 1700 geheel nieuw gemaakt door Arp Schnitger. Het originele bestek is befoto: Patric Leo 34 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

19 fijning vond plaats tijdens een recente aanvullende restauratie (2014/15) door Orgelmakerij Reil B.V. Stichting Avondmuziek Uithuizermeeden Koos Dijkhuizen Burg Janssenstraat NX Appingedam t foto: Kees Kugel bewaard en behield daardoor zijn vrolijke klankkarakter. Na 1990 raakte het onbespeelbaar. De Fa. Mense Ruiter herstelde in 2007 de oorspronkelijke vormgeving. De windvoorziening kan nog getreden worden. Orgelcommissie Usquert Joh. Wiersma Wadwerderweg ST Usquert t maandag 2 april, uur Sietze de Vries donderdag 10 mei, uur Margreet Prinsen zaterdag 7 juli, uur (zie pagina 77) Ties Molenhuis zaterdag 13 oktober, uur Tymen Jan Bronda Usquert Petrus en Pauluskerk Kerkstraat 9 De middeleeuwse Petrus en Pauluskerk heeft dankzij de restauratie van 1863 een neo-gotisch uiterlijk. De toren, in dezelfde stijl, dateert uit 1869 en herbergt twee klokken (dis1/ Harmannus/1405 en a1/anoniem/ 1690). Binnen zijn de oude gewelven vervangen door houten, gestucte tongewelven. Op de oostwand zijn restanten van muurschilderingen uit de late middeleeuwen zichtbaar. Maria en Petrus zijn te herkennen in een fragment uit het Laatste Oordeel. Een modern kunstwerk aan de noordkant van de kerk vertelt het verhaal van missionaris Liudger en de blinde bard die hij bekeerde tot het christendom. Het orgel werd in 1852 geleverd door Petrus van Oeckelen. Het instrument (2 manualen/aangehangen pedaal/16 registers) bleef tamelijk ongeschonden vrijdag 25 mei, uur Gerrie Meijers zaterdag 28 juli, uur (zie pagina 78) Roelof Kuik Veendam Grote Kerk J.G. Pinkerstraat 5 De Staten van Groningen stelden geld beschikbaar voor de bouw van de Veendammer kerk. Zij eisten echter wel het zogenaamde collatierecht op: het recht om een predikant te benoemen. Daarom is het wapen van de provincie Groningen aangebracht de hoofdingang van de toren. De bouw van de kerk begon in De eerste steen werd op 24 augustus 1660 gelegd door de kleinzoon van vervener Adriaan Geerts Wildervanck. Ruim twee jaar later, op 5 oktober 1662, werd in de kerk de eerste kerkdienst gehouden. In 1662 bestond het kerkgebouw uit een schip achter een forse toren. Aan de kerk en de toren is door de jaren heen veel verbouwd. In 1767 werd de kerk met ongeveer de helft vergroot. Er werd een volledig schip aan de zuidzijde aangebouwd (het gedeelte rechts vanaf de hoofdingang) en zo kreeg de kerk haar huidige vorm. Het is niet helemaal duidelijk waar het kleine gebouwtje naast de toren voor diende. Was het bedoeld als tweede ingang? Of was het bestemd voor bedelaars en landlopers die door de plaatselijke kerspelsoldaten een poosje opgeborgen moesten worden? Omstreeks 1900 werd het stenen gedeelte van de toren verdub- 36 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

20 beld in hoogte en er werd een nieuwe spits aangebracht waarin vier vensterluiken zijn opgenomen. In 2008 is een geheel nieuw carrillon aangebracht. In de kerk bevinden zich nog de oorspronkelijke banken: de Heerenbank, waaronder de Ommelander bank met wapenbord van de gemeente Veendam. Verder zijn er nog banken die van oorsprong bedoeld waren voor diakenen, ouderlingen, kerkvoogden, notabelen, vrouwen en meiden. Deze laatste bank werd ook wel de opschikbank genoemd. De avondmaalstafel is 17 de -eeuws. De zeszijdige kansel en de voorzangersleze werden gemaakt tijdens de vergroting van de kerk in De Grote Kerk (1662) in het centrum van Veendam beschikt over een imposant romantisch orgel met drie manualen en een pedaal. De afmetingen zijn bijzonder en vallen op. Zo beschikt het orgel over 60 registers. Het grote front (1824) is van de Groninger orgelbouwer J.W. Timpe ( ). Dr. Friedrich Schmidt Marlissa ( ), organist en musicus vond Timpe echter te klein. Hij wilde een groot concertorgel en gaf in 1927 opdracht aan de Duitse orgelbouwer Faber en Dienes om een groot orgel te bouwen in de stijl van de Duitse orgelbouw. Het front van Timpe bleef staan en achter het front werd met gebruikmaking van Timpes materiaal en nieuw materiaal in vier orgelkamers een prachtig nieuw groot orgel gebouwd. Onder het orgel kwam een kamer waarin de speeltafel werd geplaatst en er was plaats voor koren. In 1992/1993 werd het orgel gerestaureerd door de firma De Wit uit Nieuw Vennep. De pneumatiek ging er uit en het orgel werd electropneumatisch gemaakt. Helaas kan het Timpe-front kan niet meer worden bespeeld, behalve de pijpen van de beide bastorens aan de zijkanten. Noord-Nederland heeft een rijke orgelcultuur. De meeste aandacht gaat vaak uit orgels uit de baroktijd en de daarbij behorende muziek. Gelukkig ontdekken steeds meer organisten en muziekliefhebbers het orgel-repertoire uit de romantiek. Martin Panman t e. i. maandag 6 augustus, uur Doewe Kraster maandag 13 augustus, uur Gert-Jan Farenhorst maandag 20 augustus, uur Doewe Kraster zondag 9 september, uur Lucas Jan Schoonbeek Veenhuizen Koepelkerk Hoofdweg 112 De waterstaatskerk werd in 1825/1826 gebouwd voorbeeld van de Koepelkerk in Smilde en was bestemd voor de hervormde bewoners van de kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid in Veenhuizen. De achtkantige koepel kreeg haar klok pas in In 1960/1961 en in 2004 werd de kerk -eigendom van de Rijksgebouwendienstgerestaureerd. Het orgel werd in 1821 werd als eenklaviers instrument gemaakt door J.A. Hillebrand voor de Hervormde kerk van Akkrum. In 1856 werd het overgeplaatst de Koepelkerk. Het orgel (2 manualen/ pedaal/15 registers) werd in 2005 gerestaureerd en uitgebreid door Bernhardt Edskes. Het pedaal kreeg een eigen register en het tot dan toe loze rugpositief werd bezet met vijf registers. Curieus is dat de frontpijpen van het rugpositief al waren geïntoneerd en gestemd. 38 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

21 Contactpersoon: Sietze de Vries e. maandag 9 juli, uur Tymen Jan Bronda maandag 23 juli, uur Sietze de Vries maandag 6 augustus, uur Robert Koolstra maandag 20 augustus, uur Sander Booij Warffum Sebastiaankerk zaterdag 21 juli, uur (zie pagina 78) Rudi Diekstra Wildervank Grote kerk Raadhuisstraat 8 Het orgel (2 manualen/ pedaal/28 registers) is een Duits-romantisch instrument, gebouwd door de orgelbouwfirma E.F. Walcker uit Ludwigsburg in Duitsland in In 2001 is het instrument door de firma S. de Wit volledig gerestaureerd De Grote Kerk in Wildervank is gebouwd in 1911 een ontwerp van architect Tjeerd Kuipers. De grondvorm is een Grieks kruis. Kenmerkend zijn de vele stijlen: Neo-Romaans, Byzantijns, Jugendstil en Berlage-invloeden, typerend voor de protestantse kerkbouw van begin vorige eeuw. Een imposant gebouw met allure, een schoon geheel vormend. De toren is 44 meter hoog, uitkomend in een bekroond koepeltje (uitkijkpunt). foto: Wim de Olde en in 2013 zijn nog twee registers toegevoegd. Naast de romantische klank van het orgel valt het bewerkte front met Jugendstil kenmerken op. Monument- en Concertcommissie Grote Kerk Wildervank B.A. Leffers Bareveldkade GW Wildervank t e. b.a.leffersveendam@ kabel.netvisit.nl i. zaterdag 14 april, uur Euwe de Jong & Lubertus Leutscher. zondag 29 april, uur Dirk Swama (orgel) m.m.v. solist. zaterdag 8 september, uur Pieter Pilon. zondag 14 oktober, uur Dirk Swama (orgel) m.m.v. koor. zondag 16 december, uur Dirk Swama (orgel) m.m.v. solisten. Winschoten Marktpleinkerk Marktplein 1 Deze éénbeukige romano-gotische bakstenen kerk is gebouwd omstreeks De van oorsprong katholieke kerk wordt vanaf de Reformatie in 1594 als protestantse kerk gebruikt. Bij de kerk hoort een vrijstaande klokkentoren, waarvan de onderbouw dateert uit de 13 de -eeuw. Het orgel werd op 2 augustus 1868 opgeleverd en geplaatst door C.G.F. Witte, eige van de firma J. Bätz & Co, en bezit 23 stemmen verdeeld over twee manualen en vrij pedaal. Het is het enige orgel van Witte in de provincie Groningen. Stichting Marktpleinkerk Winschoten drs. Bouko Tiggelaar (organist) Venne EX Winschoten GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

22 donderdag 3 mei, uur Eppe Bodde en Bouko Tiggelaar donderdag 28 juni, uur Sietze de Vries donderdag 2 augustus, uur Hayo Boerema Winsum Torenkerk/Centrumkerk vrijdag 27 april, uur Vincent Hensen zondag 1 juli, uur Johan Brouwer zaterdag 7 juli, uur (zie pagina 77) Dirk Mole zondag 16 december, uur Gijs van Schoonhoven Zeerijp Zandeweer Protestantse kerk Hoofdstraat 7 De kerk dateert uit de 13 de -eeuw en werd in de 16 de -eeuw het westen verlengd. In het gaaf bewaarde harmonieuze en deftige interieur is fraai 17 de - en 18 de -eeuws snijwerk aanwezig. Een zerk in de kerkvloer, waarop 24 ruiten met familiewapens, markeert de toegang een grafkelder. In de toren (15 de -eeuw) hangen twee klokken (fis1 en gis1, Kokenbacker, 1467). Ze vormen het oudste tweegelui in de provincie. Het orgel (2 manualen/aangehangen pedaal/16 registers) werd in 1731 gebouwd door Albertus Anthoni Hinsz en was zijn eerste zelfstandige werkstuk. Caspar Struiwig verzorgde het verfijnde snijwerk. 20 ste -eeuwse wijzigingen door J. en K. Doornbos werden tijdens de restauratie in door Reil Orgelmakers B.V. ongedaan gemaakt. De toestand van 1731 werd gereconstrueerd. Orgelcommissie Zandeweer Peter Westerbrink t e. info.hinsz-orgel.zandeweer@redice.nl i. Jacobuskerk Borgweg 6 De in romano-gotische stijl gebouwde bakstenen kruiskerk is gebouwd in de 14 de -eeuw. Tijdens de restauratie in de jaren werd het gebouw geheel in zijn middeleeuwse glorie hersteld. In het interieur valt de steenrode kleur op van de muren met een wit voegpatroon. De preekstoel werd in 1646 gemaakt door Johan Elderkamp. In het koor hangen 11 rouwborden van adellijke borgbewoners. In de vrijstaande toren hangen twee luidklokken (1502, G. van Wou; 1955, Jac. van Bergen) en in de spits een klein klokje (1973, W.J. Koek). Het orgel van geheel nieuw gebouwd door Theodorus Faber uit Groningen met houtsnijwerk van Johan Ellerkamp. Na vele kleine wijzigingen in de 17 de - tot 19 de -eeuw volgde een drastische verbouwing in In kon het orgel (2 manualen/pedaal/19registers) grotendeels worden gereconstrueerd de oude toestand (in middentoonstemming) door Bernhardt Edskes en Sebastiaan Blank. De dispostie is hersteld de toestand van 1653/1788. De Stichting Kerkconcerten Jacobuskerk Zeerijp organiseert concerten in de kerken die behoren bij de Protestantse Gemeente foto: Kees Kuget 42 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

23 Maarland: Loppersum, Zeerijp, t Zandt en Eenum. Daarom is er ook één concert per jaar in de intieme dorpskerk van Eenum (september) en doorgaans een in t Zandt (juni). In juni wordt o.a. in t Zandt een excursie van SGO georganiseerd, waardoor er dit jaar aldaar geen concert is. Komend jaar wellicht wel weer, evenals dan te Loppersum wanneer het fraaie orgel van de Petrus & Pauluskerk weer geheel hersteld zal zijn. Stichting Kerkconcerten Jacobuskerk Zeerijp Henk Aardse (secretaris) Garsthuizerweg TJ Zeerijp t t e. secr.kerkconcertenzeerijp@kpnmail.nl i. zondag 13 mei, uur Henk de Vries zondag 22 juli, uur Wolfgang Zerer zondag 19 augustus, uur Peter van der Zwaag Zuidbroek Petruskerk Kerkstraat 95 De kerk is een uniek en vroeg voorbeeld van de romanogotische bouwstijl in Groningen en is rond het jaar 1280 in gebruik genomen. Opvallend in het interieur zijn de achtribbige koepelgewelven in het schip en het koor van de kerk. Het fraaie, houten meubilair (preekstoel, doophek en koorafsluiting) is in de 17 de - en 18 de eeuw vervaardigd. De lage, vrijstaande klokkentoren met zadeldak is in dezelfde periode als de kerk gebouwd en bevat twee luidklokken (dis1, H. Kellerman, 1603 en a1, Van Bergen, Midwolda, 1950). Het orgel werd gebouwd in 1793/95 door F.C. Schnitger & H.H. Freytag. Zij kozen voor de actualiteit van een classicistisch ontwerp in Louis XVI-stijl. Het instrument (2 manualen/pedaal/ 28 registers) kan gezien worden als de laatste grote vertegenwoordiger van de roemruchte traditie van de Groningse orgel- bouw van de 18 de eeuw. Het orgel is tussen gerestaureerd door Bakker & Timmenga BV. Contactadres Henk de Vries (cantor-organist) Kerkstraat 1a 9636 AA Zuidbroek t e. info@henkdevries.info i. zondag 10 juni, uur Agnes Luchterhand (Norden, Duitsland) zaterdag 16 juni, uur Henk de Vries zaterdag 16 juni, uur Henk de Vries zondag 15 juli, uur Mattew Schembri (Malta) zaterdag 28 juli, uur Henk de Vries zaterdag 22 september, uur Manuel Tomadin (Triëste, Italië) zaterdag 20 oktober, uur Vincent Hensen & Dutch Choral Singers - Choral Evensong zaterdag 24 november, uur Vincent Hensen & Dutch Choral Singers - Choral Evensong Zuidhorn Dorpskerk Kerkstraat 18 De kerk dateert uit de 12 de - eeuw, getuige de aanzienlijke hoeveelheden tufsteen die in de muren nog zichtbaar zijn. De kerk is diverse malen verbouwd. Het interieur dateert grotendeels uit de 17 de - en 18 de -eeuw. De preekstoel is gemaakt in ca Verscheidene herenbanken tonen de invloed van de familie Clant, bewoners van de voormalige borg Hanckema. De torenklok (Van Bergen-Heiligerlee, 1948) vervangt de door de Duitse bezetter weggehaalde klok uit GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

24 Het orgel (manuaal/aangehangen pedaal/13 registers) is gebouwd in 1793 door de compagnons Heinrich Hermann Freytag en Frans Caspar Snitger. Tijdens de restauratie/reconstructie in 2012 door Mense Ruiter Orgelmakers, in nauwe samenwerking met Van der Putten Orgelbouw, werden 19 de -eeuwse wijzigingen en een 20 ste -eeuwse verbouwing hersteld, mede aan de hand van Freytagvoorbeelden. foto: Kees Kugel Pels en Van Leeuwen. Stichting Orgel Ontmoetingskerk Zuidlaren Geuko J. Tiggelaar Vennebroek RD Zuidlaren t e. geu.tiggelaar@planet.nl zaterdag 26 mei, uur Jan Luth zaterdag 8 september, uur Wim Opgelder Orgelcommissie Kees Kugel Verlengde Oosterweg RD Noordhorn t e. keeskugel@hetnet.nl zondag 8 juli, uur Berto Steendam zondag 15 juli, uur Kees Kugel zondag 22 juli, uur Hans Beek (Frans of Duits) zondag 29 juli, uur Jan de Vries Zuidlaren Ontmoetingskerk Lentis, E6 De kerk, vroeger Stichtingskerk geheten staat op het vrij toegankelijke terrein van de psychiatrische inrichting Lentis (vroeger Dennenoord). Het gebouw dateert uit In 1927 bouwde J.J. de Koff het orgel met pneumatische kegelladen. Het instrument (2 manualen/pedaal/32 registers) werd gerestaureerd en geëlektrificeerd in 1975 door Fonteyn-orgelbouw en uitgebreid door nieuwbouw restauratie onderhoud Voor werkplaats en post: Hauptstraße 24 D Weener-Stapelmoor Vestigingsadres: Burg. Venemastraat 4 NL-9671 AB Winschoten tel info@orgelmakerij.nl 46 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

25 Jubileumtentoonstelling Jan van Loon juli - 8 september Martinikerk entree 1,- di-za: 11-17u AVONDTMUSYCK Voor het 70 e jaar zomerse woensdagavondconcerten door toonaangevende organisten op het fameuze Schnitger-orgel van de Martinikerk in Groningen. 4 juli Laurens de Man 11 juli Leo van Doeselaar 18 juli Wolfgang Zerer 25 juli Sietze de Vries 1 augustus Erwin Wiersinga 8 augustus Stephen Tharp Aanvang: 20:00 uur Zie ook: 50 jaar orgelconcerten Farmsum Wat is toch het geheim, dat ik in Farmsum direct bij het eerste akkoord zo geweldig geïnspireerd ben? Ik ga eerst zeggen, dat de kerk als akoestische ruimte meer dan voortreffelijk is. Het tongewelf, de breedte van het hoofdschip, de hoge plaats van het orgel, het werkt allemaal tot een ideale klankvoortbrenging. Dan het instrument zelf. Zingende prestanten, zeer fraaie fluiten, het is wat behelpen op het hoofdwerk zonder fluit 8 vt. Gelukkig kan men met het octaveren van de bourdon 16 vt en de heerlijke fluit 4 vt nog veel bereiken. Het zijn maar wat losse gedachten, waarmee ik wil laten uitkomen, dat ik het Lohmanorgel van Farmsum tot de juwelen reken, die ik ooit bespeeld heb. Albert de Klerk Bovenstaande losse gedachten schreef Albert de Klerk in het gastenboek van de orgelcommissie, nadat hij op 27 september 1980 een concert had gegeven. Albert de Klerk behoorde in de orgelwereld tot één van de grootheden, en het moet gezegd worden, hij was gek met het Farmsumer orgel en achtte dit orgel zelfs mooier, dan zijn eigen Müllerorgel in de BAVO van Haarlem. De orgelcommissie van Farmsum (thans: Stichting Lohmanorgel Farmsum) bestaat in 2018 vijftig jaar. Het waren de heren Zijlstra, Wieske en Pol, die in 1967 het initiatief namen, mede op instigatie van Bob van Stempvoort, bekend organist van de Cunerakerk in Rhenen, te onderzoeken of er voldoende belangstelling zou bestaan voor het organiseren van een concertserie in Het eerste concert werd gegeven op 25 mei 1968 door Jaap Zwart sr., één van de zonen van de legendarische organist Jan Zwart. Over belangstelling had de orgelcommissie niet te klagen. Er waren volgens een krantenartikel 260 bezoekers. Ook hierna heeft het aan belangstelling nooit ontbroken. Organisten uit alle delen van de wereld hebben inmiddels in Farmsum geconcerteerd. De eerlijkheid gebiedt me te zeggen, dat ik staande zinnen ook gebruikt heb in de Orgelagenda van GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

26 aanleiding van het veertigjarig jubileum van de orgelcommissie. Ze zijn nog steeds onverminderd toepasbaar. Wat betreft het Lohmanorgel is er inmiddels wel het een en ander veranderd. Het orgel is in de afgelopen jaren volledig gerestaureerd. Dat dit niet zonder slag of stoot is gegaan, zal menig orgelliefhebber niet zijn ontgaan. De neoclassicistische kerk uit 1869, de vervanger van de romano-gotische kerk uit de dertiende eeuw, was in 2012 aan een grondige restauratie toe. Er zou in eerste instantie bij de werkzaamheden niet gegraven worden, maar al snel werd duidelijk, dat de vloer onder de kerkbanken houtrot vertoonde. Nadat de banken verwijderd waren en de aannemer enkele kijkgaten had gegraven om de conditie van de ondergrond vast te stellen, stuitte men al gauw op een stenen grafzerk uit de zeventiende eeuw en vervolgens op een nog veel oudere zerk van Bentheimer zandsteen met een riddervoorstelling in hoogreliëf, omgeven door een gotisch randschrift. juiste balans tussen egaliteit en ietwat inegaliteit ten bate van de noodzakelijke levendigheid. Ook de akoestiek van de kerk is (nog) fraaier dan voorheen vanwege het iets zachtere pleister. Het orgel klinkt niet zozeer als 1829 maar eerder als 1729, bijna on-gronings: heldere, spitse en bijna felle prestanten, volle, vrij luide en donkere fluiten (ja zelfs ietwat zeventiende-eeuws) onder andere. vanwege de wijde mensuren ervan. Maar ook een intieme Quintadena, Viola di Gamba en Dulciaan. Aan de andere kant is het orgel juist wél typisch Gronings: een robuuste totaalklank, een zeer klassieke Hoofdwerk-trompet en Vox Humana die zo bij Schnitger weggelopen zouden kunnen zijn, een pedaal van 1870 met een Quint 6 voet alsof Hinsz deze zelf gemaakt zou kunnen hebben. Ook de latere orgelmakers blijken eerbied voor het werk van hun illustere voorgangers te hebben gehad en sloten daar bij gelegenheid kennelijk graag bij aan. Langzamerhand werd duidelijk, dat er onder de vloer van de Farmsumer Kerk een schat aan zerken verborgen lag, die van grote archeologische waarde bleek te zijn. Met name de vondst van de zerken van de familie Ripperda uit de vijftiende en zestiende eeuw betekende een grote aanwinst voor het funeraire erfgoed van de Farmsumer Kerk en de provincie Groningen. De 32 zerken zijn inmiddels gerestaureerd en op fraaie wijze in de kerk tentoongesteld. Het hoeft geen betoog, dat dit voor de restauratie van het orgel de nodige vertraging betekende. Een tweede tegenvaller bij de restauratie vond plaats in 2015, toen de Farmsumer Kerk werd getroffen door zeer ernstige aardbevingsschade, waardoor de kerk van onder tot in de steigers moest worden gezet en de restauratie van het orgel volledig stil kwam te liggen. Nadat het orgel vijf jaar had moeten zwijgen, kon het, samen met het kerkgebouw, op vrijdag 16 september 2016 om 16:00 uur feestelijk weer in gebruik genomen worden. In een bij de restauratie fraai uitgegeven boekwerkje schrijft Stef Tuinstra, onze adviseur, over het resultaat van de restauratie: Door al het werk heeft het orgel nog meer haar eruditie van weleer teruggekregen dan vooraf voor mogelijk was gehouden. Het is precies het oude orgel zoals het was, maar nog iets intenser, helderder, voller en zilveriger van toon. Een grote winst is ook de grotere stabiliteit van de stemming. Na vele jaren van tobben met de tongwerken zijn deze nu eindelijk sterk verbeterd: snel van aanspraak, stabiel in stemming en fraai van klank en kleur met de foto: Stef Tuinstra 50 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

27 Alle lof voor het behaalde resultaat valt ten deel aan de firma Mense Ruiter, orgelbouw, Stef Tuinstra, adviseur, en Bert Jan van der Weerd, intoneur. Voor het jubileumjaar 2018 heeft de stichting een boeiend concertprogramma samengesteld met in april de jonge en veelbelovende organiste Dorien Schouten en in mei haar docent, Erwin Wiersinga. In augustus mogen we ons verheugen in de komst van Euwe en Sybolt de Jong, die ook hun beide harmoniums feestelijk ten gehore zullen brengen. In september zal Rien Donkersloot, organist van de St. Joris in Amersfoort, een concert geven en in oktober mogen we verwelkomen de Roden Girl Choristers onder leiding van Sonja de Vries met Sietze de Vries aan het orgel. In december zal Peter Westerbrink een integrale uitvoering van La Nativité du Seigneur van Olivier Messiaen geven. Het jaar wordt afgesloten met het traditionele kerstconcert, een begrip voor Farmsum. Vele orgelliefhebbers zullen dierbare herinneringen koesteren aan de 27 kerstconcerten, die Piet Wiersma in Farmsum heeft gegeven. Dit jaar wordt het kerstconcert gegeven door Pieter Pilon, de vaste organist van het Lohmanorgel, en Esther Ebbinge, sopraan en Dave Hendry, trompet. In 2017 heeft Pieter Pilon het Farmsumer Lohmanorgel vastgelegd op een CD met werken van Mozart, Bach, Krebs, Mendelssohn, Schumann, Brahms, De Klerk, Alain, de Grigny en Duruflé. De CD is verkrijgbaar bij de Stichting Groningen Orgelland en in de Farmsumer Kerk. Bert Veentjer secretaris Stichting Lohmanorgel Farmsum Langs Groninger klankjuwelen Kantens t Zandt Oosterwijtwerd Zeerijp Zaterdag 23 juni 2018 Groningen wordt wel de orgeltuin van Europa genoemd. Geen onterechte benaming. Wij kunnen trots zijn op onze historische instrumenten die al een paar eeuwen in onze niet minder fraaie middeleeuwse kerken staan! Maar zijn die klankjuwelen ook typisch Grónings? Nee, strikt genomen niet. De meeste orgels in Groningerland kwamen uit de werkplaats van orgelmakers van buiten de provincie die zich hier later vestigden. De met royaal houtsnijwerk opgesmukte orgelkasten juist weer niet, want vanwege het gildestelsel kwamen hiervoor lokale kistenmakers en meubelmakers aan bod. Orgelmakers van buiten vestigden zich hier pas definitief als er voldoende nieuw- en ombouwwerk was. Aan de vier instrumenten, in Kantens, t Zandt, Oosterwijtwerd en Zeerijp, die op 23 juni worden bezocht, is de oorsprong van de makers interessant voor het orgelverhaal. De instrumenten van Kantens (circa 1670, vermoedelijk gemaakt door Johannes Huis, of Huisz) en t Zandt (1662, Hendrick Huisz) zijn ontworpen en gemaakt door waarschijnlijk de foto: Kees Kugel 52 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

28 rigoureuze vernieuwingen moeten ondergaan. Op de originele Bardon 16 voet na, werd de dispositie in 1979 op zeer overtuigende wijze gereconstrueerd. Het aardige is dat de fronten van de buitenlandse Huisorgels van t Zandt (1662) en Holwierde (1663) veel gelijkenis vertonen met het Faber-instrument (1651). broers van Berndt Huesz uit het Duitse Glückstadt. In 1666 kwam een neef van Huesz (Husz, Huess), met de voornaam Arp, als meubelmaker bij hem in dienst en werd vervolgens opgeleid tot orgelmaker. Na de dood van Huesz voltooide deze Arp, met de achternaam Schnitger, het laatste Hueszorgel en ontwikkelde zich als de meest beroemde orgelmaker uit die tijd. Kort na 1655 vestigden Johannes en Hendrick Huis zich in de stad Groningen. Het kleinste orgel op deze excursie, dat van Oosterwijtwerd, is geen Huis-orgel, maar was wel tot 1895 een huisorgel. Het werd in 1741 gemaakt door de vanwege zijn majestueuze orgel in de Haarlemse St.-Bavo beroemd geworden orgelmaker Christian Müller. Sinds 1845 stond het Oosterwijtwerder instrument als huisorgel in de kerk, waarna het in 1895 met een nieuw front werd omgebouwd tot bescheiden kerkorgel. Het laatste instrument deze zaterdag is het Faber-orgel (1651) in Zeerijp. Wat het Bavo-orgel is voor Nederland en daarbuiten, is het Riepster örgel voor Groningerland en daarbuiten. Het is bijkans het meest gefotografeerde instrument. Het orgel heeft in 1884 en 1933 een paar foto: Kees Kugel Theodorus Faber werd omstreeks 1600 in Suurhusen (Ost- Friesland) als predikantenzoon geboren en woonde sinds 1627 in de stad Groningen. Van wie leerde hij het vak? Van niemand. Hij studeerde aanvankelijk theologie en was kunstschilder. Als orgelmaker was hij autodidact. Deze excursie wordt begeleid door Dirk Mole (uitleg) en Vincent van Laar (demonstratie en literatuurspel). In Kantens wordt een kleine brochure uitgereikt met nadere gegevens. Programma zaterdag 23 juni 10:00 uur ontvangst in Kantens 10:30-11:20 uur orgel Kantens 12:00-12:50 uur orgel t Zandt 13:00-14:00 uur lunch in De Boerderij Oosterwijtwerd 14:00-14:45 uur orgel Oosterwijtwerd 15:30-16:20 uur orgel Zeerijp Bij alle locaties wordt eerst kort iets over het kerkgebouw verteld. Na de orgeldemonstratie in t Zandt is de lunch in eetcafé de Boerderij in Oosterwijtwerd. De kosten bedragen 35,- per persoon ( 40,- voor nietdonateurs), inclusief lunch, programmaboekje en demonstraties. De kosten worden contant voldaan bij aanvang van de excursie. Aanmelden kan door middel van de antwoordkaart in deze orgelagenda of per uiterlijk één week voor de excursie. foto: Kees Kugel foto: Kees Kugel 54 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

29 Beiaardnieuws provincie Groningen In 2018 bestaat de Stichting Klokkenspel Groningen 25 jaar. Deze stichting, een samenwerkingsverband tussen plaatselijke beiaard- en luidklokkeninstanties, heeft als doelstelling bekendheid te geven aan het zo belangwekkende bezit aan carillons en luidklokken in de provincie Groningen. Aan het jubileum wordt aandacht besteed door de volgende bijzondere activiteiten: 22 mei: openlucht-klokgieting vóór het Klokkengieterijmuseum te Heiligerlee 9 juni: luidklokkenestafette op de Open Toren Dag juli: beiaardweek, waarin op alle beiaarden in de provincie een geprogrammeerd concert wordt gegeven; zie hieronder 22 september: seminar met lezingen en presentatie Gronings Beiaardboek nr. IX in de Martinikerk in Groningen Open Toren Op zaterdag 9 juni tussen 13:00 en 16:00 uur kunnen de carillons in de torens te Appingedam, Groningen (Martini, vanaf 11:00 uur), Heiligerlee, Middelstum, Veendam en Winschoten weer worden bezichtigd. Deskundige beiaardiers zijn aanwezig om uitleg te geven over de instrumenten en het beiaardspel te demonstreren. Tevens is een aantal torens met interessante luidklokensembles te bezichtigen. Uiteraard kan men ook van de fraaie uitzichten genieten. Ook op Open Monumentendag (8 en 9 september) zijn sommige carillons te bezoeken. Tijdens de luidklokkenestafette worden in de hele provincie volgens een tevoren opgesteld plan klokken na elkaar geluid. Excursie De jaarlijkse excursie van de Stichting Klokkenspel Groningen vindt plaats op zaterdag 20 oktober. De voor iedere belangstellende mee te maken tocht voert Veendam en omgeving waar enkele interessante carillons en luidklokken worden bezocht. Nadere informatie over deelname is te verkrijgen bij het secretariaat van de S.K.G.: Parallelweg 4, 9986 ST Beerta, , of via infoskg@planet.nl. Via dit adres kan men zich ook aanmelden voor deze gratis excursie. Beiaardbespelingen in 2018 Appingedam, Nicolaïtoren ( april tot en met september wekelijks op zaterdag 11:00 uur: Adolph Rots 26 mei (festival Terug het Begin) 14:00 uur: samenspel beiaard met fanfareorkest zomerconcerten op zaterdagmiddag, 15:00 uur: 7, 14 en 28 juli - Adolph Rots; 28 juli beiaardweek Groningen, Martinitoren ( wekelijks op dinsdag 12:00 uur en zaterdag 11:00 uur: Auke de Boer overige bespelingen door Auke de Boer: 21 juni 19:30 uur - NKV-concert (100 jaar Nederlandse Klokkenspel Vereniging) 26 juli 19:30 uur - beiaardweek 10 november - Sint Maartenconcert 13 en 20 december 19:30 uur - kerstspecial op 8 september (Open Monumentendag) 12:00-17:00 uur: beiaard- en luidklokkendemonstraties Groningen, Academietoren wekelijks op dinsdag, 10:00 uur: Auke de Boer 24 juli 10:00 uur Auke de Boer; beiaardweek 3 september 15:15 uur: Auke de Boer, opening Academisch Jaar Heiligerlee, Klokkengieterijmuseum ( 25 juli 13:00 uur - Levina Pors (Amersfoort); beiaardweek Middelstum, Hippolytustoren ( op de eerste zaterdag van de maand, 16:00 uur: Henk Veldman concerten op zondagmiddag, 16:00 uur: 29 juli Luc Rombouts (Leuven); beiaardweek 2 september Adrian Gebruers (Ierland) Veendam, toren Hervormde kerk (www. stichtingcarillonveendam.nl) wekelijks op donderdag 13:30 uur: Vincent Hensen 23 juli 19:00 uur n.o.t.k.; beiaardweek Winschoten, Olle Witte tweewekelijkse bespeling (even weken) op vrijdag, 15:30 uur: Vincent Hensen 27 juli 15:00 uur n.o.t.k.; beiaardweek 56 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

30 François Couperin in Zuidbroek Cursusmiddag en avondconcert Ter gelegenheid van de 350 ste geboortedag van François Couperin verzorgt Henk de Vries op zaterdag 16 juni een themadag rondom het leven en de muziek van dit Franse genie. Tijdens het avondconcert speelt De Vries de integrale uitvoering van Couperins Messe Solennelle, aangevuld met Gregoriaans gezang zoals dat destijds gebruikelijk was tijdens de mis. Hiervoor verleent Schola Cantorum onder leiding van Henk de Vries haar medewerking. François is geboren op 10 november 1668 in Parijs en aldaar gestorven op 11 september Hij is het belangrijkste en bekendste lid van de Couperin componistendynastie. François Couperin, bijgenaamd Le Grand, wordt gerekend tot de meest vooraanstaande barokcomponisten, en met name van klavecimbelmuziek. Zijn klavecimbelmuziek wordt gekenmerkt door een sterk idiomatisch karakter, zowel voor wat betreft haar zeer persoonlijke stijl als voor de nauwe verbintenis ervan met de eigenschappen van het instrument. Naast zijn klavecimbelmuziek schreef Couperin orgelmuziek, religieuze en wereldlijke vocale muziek en kamermuziek. Bovendien publiceerde hij theoretische werken over het spelen van het klavecimbel Lárt de toucher le clavecin en over het begeleiden in de muziek Règles pour l accompagnement. François ontving zijn eerste muzieklessen van zijn vader, Charles Couperin (die stierf toen François nog maar 10 jaar oud was) en van Jacques Thomelin. François werd daarop benoemd als organist van de Saint Gervais in Parijs, een post die hij erfde van zijn vader en later doorschoof zijn neef Nicolas Couperin. Meer leden van deze beroemde familie werden organist in deze kerk. In 1693 volgde hij zijn docent Thomelin op als organist van de Chapelle Royale aan het hof van Versailles, waar hij werd aangesteld door de Zonnekoning, Louis XIV. Studiemiddag De studiemiddag begint om 14:00 uur en eindigt om 17:00 uur. Er is plaats voor zes deelnemers die elk ongeveer 30 minuten kunnen spelen, waarbij de deelnemer vrij is delen te selecteren uit de Messe Solennelle. Henk de Vries zal niet alleen ingegaan op de kerkmuzikale context, ook andere aandachtspunten zoals versieringen, inégalité en registratiekunst worden behandeld. Bij het laatste onderdeel wordt eerst uitgelegd hoe het Franse klassieke orgel gebruikt werd, waarna er een vertaalslag gemaakt wordt het Schnitger/ Freytag-orgel van Zuidbroek. De deelname aan deze studiemiddag is vrij: deze dag wordt gesubsidieerd door Stichting tot Behoud en Bevordering van Orgelkunst in Noord Nederland (StiBéONN). Aanmelden voor de studiemiddag kan via info@orgelcultuur-noordnederland.nl Avondconcert Het avondconcert begint om 20:00 uur. Voorafgaand is er een korte introductie op het programma in de Kerkhörn (gebouw bij de kerk), aanvang 19:00 uur. Toegang concert en inleiding: 10,-. Na afloop is er een glaasje wijn in het koorgedeelte van de kerk. 58 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

31 Freytag op Zondag in 2018 vier orgelbespelingen in de Dorpskerk te Zuidhorn Langzamerhand is het een traditie geworden: vier orgelbespelingen op vier zondagen in juli in de Dorpskerk te Zuidhorn. Vier organisten, amateurs (liefhebbers) in de ware zin des woords, laten het in 2012 gereconstrueerde Snitger/ Freytagorgel (1793) in al zijn klankrijkdom horen, met als doel de promotie van de Groningse orgelcultuur en aandacht vragen voor het wonderschone orgel van de Dorpskerk. Dit jaar is de planning als volgt: 8 juli Berto Steendam (orgel en klavecimbel) 15 juli Kees Kugel 22 juli Hans Beek (Frans of Duits) 29 juli Jan de Vries Het bijwonen van deze orgelbespelingen is gratis. De aanvang is 15:30 uur. Na afloop kan met een drankje worden nagepraat. Het adres van de kerk is: Kerkstraat 18, 9801 KM Zuidhorn. Iedereen is van harte welkom! Nieuwe CD over Groninger orgels In het kader van promotie en instandhouding van het Groninger orgelbezit probeert de Stichting Groningen Orgelland zoveel mogelijk orgels uit Groningen door middel van CD uitgaven, onder de aandacht te brengen. Een restauratie of renovatie van een orgel is daarvoor een goede gelegenheid. Dit jaar worden twee orgels gepresenteerd die recent zijn gerestaureerd. Het betreft de orgels van Meeden en Uithuizermeeden. Beide orgels zijn vervaardigd door Albertus Anthoni Hinsz, in het geval van Meeden met gebruikmaking van ouder pijpwerk. Hoewel verschillend van uitstraling, zijn beide orgels erg interessant en passen op hun eigen wijze erg goed in de gevarieerde orgeltuin van Groningen. Vincent van Laar presenteert beide orgels op een nieuwe fraaie CD waarbij hij heeft geprobeerd aan de hand van de gekozen werken de orgels zo goed mogelijk voor te stellen. Daarbij is iets bijzonders aan de hand, want voor een aantal werken geldt dat ze voor het eerst op CD zijn vastgelegd. Met recht kun je spreken van wereldpremières. De stukken zijn ontdekt en uitgegeven door Konrad Küster, die de afgelopen jaren de kerkarchieven in Noord-Duitsland heeft onderzocht en daar ook onbekende orgelwerken heeft gevonden. Ook de andere werken op de CD worden zelden of nooit vastgelegd. Een bijzondere CD dus waarvan alle achtergrondinformatie van zowel de orgels, de gespeelde werken en de gegevens van de organist op de website van de SGO is terug te vinden. Op de CD staan werken van Johann Jakob Froberger, J.S. Bach, Carl Michael Meineke, Wilhelm Grundmann, Julius Katterfeldt, Andreas Sabelon, Johann Peter Kellner en Johann Ludwig Krebs. De CD is verkrijgbaar in de webshop van de Stichting Groningen Orgelland. Orgelmakerij Reil B.V. foto: Kees Kugel Postweg 50b Heerde 8181 VJ Heerde Holland +31 (0) info@reil.nl 60 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

32 Noord-Nederlandse Orgel-Academie Tuinstra is een erkende autoriteit op het gebied van de Noordduitse en Noordnederlandse orgel-cultuur. Hij laat op deze uitgave drie dingen horen: Böhm is een onderschatte componist, het Jacobi-orgel heeft meer kleurschakeringen dan je ooit voor mogelijk zou hebben gehouden en hijzelf is een onovertroffen interpreet van dit repertoire. Om nog maar te zwijgen van het prachtige gebonden boek van 225 pagina s waarin dit alles gehuisvest is. Siebe Riedstra. Een 10 in Luister, maart/april Georg Böhm ( ) Keyboard Works Stef Tuinstra - Organ & Harpsichord Op het label Document van Okke Dijkhuizen Schnitger-orgel (Jacobikirche Hamburg) Hinsz-orgel (Mariakerk Zandeweer) Zell-klavecimbel (Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg) Raadpleeg de website van de NNOA voor informatie over onderwijs, de uitgebreide commentaren op de Böhm-productie en andere cd s. Een 10 in Luister: Stef Tuinstra een onovertroffen interpreet van dit repertoire. NNOA / Stef Tuinstra De Lijnbaan LJ Bedum 33,95 + 2,70 verzendkosten (Europa 7,20) o.v.v. Böhm-album. Tel IBAN-nummer: NL22 RABO Fax EUR BIC-code: RABO NL 2U Mobiel stuinstra@nnoa.nl 62 GRONINGER ORGELAGENDA cd s + Boekwerk (223 blz.) in 4 talen Nederlands-English- Deutsch-Français Door Studio Harcourt Bibliothèque nationale de France La Nativité du Seigneur van Olivier Messiaen in Farmsum Olivier Messiaen ( ) is zonder twijfel een van de meest fascinerende en invloedrijke componisten uit de twintigste eeuw, die met een volstrekt eigen ritmiek en harmoniek de muzikale ontwikkelingen nieuwe en (ook letterlijk) ongehoorde impulsen gaf. Zijn muzikale nalatenschap is omvangrijk en bijzonder verheugend is dat orgelmuziek, meest in de vorm van cycli, daarin een vooraanstaande plaats inneemt. Dat is bij veel andere belangrijke componisten wel anders. In Parijs studeerde hij theorie, compositie en orgel (bij Marcel Dupré). Daarnaast hield hij zich ook indringend bezig met Indiase ritmiek, Griekse maatsoorten, Gregoriaans en exotische folklore. Vogels vertegenwoordigden voor de diepreligieuze Messiaen Gods schepping in al haar schoonheid en daarom wilde hij ook de zang van zoveel mogelijk vogels in Frankrijk noteren. Het speelt ook een grote rol in zijn composities. De Nativité bestaat uit negen meditaties over de geboorte van Jezus. De cyclus ontstond in 1935, vier jaar nadat de jonge Messiaen organist van de Ste.-Trinité in Parijs was geworden. Bijzonder is dat in het voorwoord de componist voor het eerst een systematisch overzicht geeft van het gebruikte muzikale materiaal (de modi) en zijn werkwijze toelicht. Ook worden de theologische hoofdgedachten uitgewerkt. Waar Messiaen in zijn latere werken nieuwe wegen inslaat en een mate van abstractie bereikt die voor veel luisteraars onnavolgbaar is, fascineert het vroegere werk (waaronder de Nativité ), onder meer door voor die tijd ongewoon orgelgebruik en registerkeuze. De première in 1936 in zijn eigen kerk moet een lichte sensatie teweeg gebracht hebben. Dat ongehoorde is er ruim tachtig jaar later natuurlijk wel wat af maar GRONINGER ORGELAGENDA foto: Kees Kugel

33 nog steeds moet de luisteraar zich willen openstellen voor Messiaens bijzondere en mystieke klankwereld. De laatste jaren is de cyclus twee keer uitgevoerd in de provincie Groningen, een zeldzaamheid. Op 9 december 1984 gaf ik een integrale uitvoering van de Nativité op het fraaie Lohmanorgel in de Farmsumer Kerk. Het was een memorabele gebeurtenis waarbij orgelklank, akoestiek en mystieke muziek bijzondere partners bleken. Op 1 december staat de Nativité weer geprogrammeerd. U wordt van harte uitgenodigd dit concert te bezoeken en Messiaens klankwereld te ondergaan. Laat u eens op een volstrekt andere manier inspireren door de kerstgedachte. Vooraf zal het programma uitvoerig en laagdrempelig toegelicht worden. Zie voor praktische informatie elders in deze orgelagenda. Peter Westerbrink RUIM 75 JAAR EEN VERTROUWD ADRES Voor nieuwbouw, restauratie én onderhoud van uw orgel. Zaterdag 12 mei 2018 Orgeldag Noord Nederland Orgeldag Noord Nederland op de tweede zaterdag in mei wordt ook in 2018 gehouden. Het is inmiddels dé dag, waarop vele orgelliefhebbers nader kennis kunnen maken met de vele, vaak fraaie historische instrumenten in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe als de orgels worden bespeeld door geïnteresseerde orgelliefhebbers. Uit voorgaande jaren is gebleken dat deze dag, waaraan veel (amateur)organisten deelnemen, in een behoefte voorziet en telkens een groot succes is! De organisatie berust al jaren bij de Stichting Hinszorgel Leens. Een greep uit het aanbod. Het grootste en beroemdste orgel in Groningen, het hoofdorgel in de Martinikerk is, zoals het nu lijkt, ook in 2018 weer beschikbaar. Het fraaie kabinetorgel uit waarschijnlijk circa 1770, dat momenteel in het koor van de Petruskerk in Leens staat, mag eveneens worden bespeeld. Ook maakt het in 2015 in de borg Verhildersum geplaatste secretaireorgel weer deel uit van de te bespelen instrumenten. Dit orgel werd rond 1869 gebouwd door Caspar InderMaur of Hermannus t Hart. Wij merken hierbij op dat het orgel van wind wordt voorzien door middel van een balgtrede. Het bespelen van dit orgel, in een overigens prachtige historisch ingerichte borgsalon, stelt dus extra eisen aan de bespeler! De werkplaats van Mense Ruiter Orgelmakers b.v., nu gevestigd op de nieuwe locatie Rijksweg 167, 9792 PD te Ten Post, is te bezichtigen. Voor een bezoek aan deze orgelmakerij hoeft u zich niet op te geven. Voor opgave en deelname gelden de volgende Sp(e)elregels : - De speeltijd per deelnemer is een half uur per orgel. - Van 10:00 tot 16:00 uur zijn de kerken te bezichtigen en de orgels te bespelen. - In principe is het bespelen van de orgels voor iedereen mogelijk. Men dient zich echter te realiseren dat orgels instrumenten zijn waarmee voorzichtig moet worden omgegaan. Er wordt dan ook verzocht de wijze van bespelen op de orgels af te stemmen. - Voor het bespelen van één of meerdere orgels gedurende 30 minuten is opgave uitsluitend telefonisch mogelijk. 64 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

34 - Aanmelden kan alleen op maandag 9 en dinsdag 10 april 2018 tussen 19:00 en 21:00 uur bij de Stichting Hinszorgel Leens via telefoonnummer Na 10 april is aanmelding per mail via info@hinszorgelleens.nl nog mogelijk tot uiterlijk 28 april. De aanmeldingen worden in volgorde van binnenkomst in behandeling genomen. Aanmeldingen per mail die vóór 11 april worden gedaan worden niet in behandeling genomen! - Door het eerst noemen van de plaatsen waar de orgels staan die u wilt bespelen, bevordert u een vlotte(re) afhandeling. - Na aanmelding ontvangt iedere speler een bevestiging van de afgesproken speeltijden. De dispositie van de orgels is te vinden op de website van de Stichting Hinszorgel. - Per bespeler wordt een bijdrage gevraagd van 20,- ongeacht het aantal orgels dat men wil bespelen. Op vertoon van het bewijs van deelname hebben de deelnemers aan de Orgeldag Noord Nederland gratis toegang tot het middagconcert om 17:00 uur in Leens dat dit jaar wordt verzorgd door Geert Bierling, stadsorganist van Rotterdam. Orgelmotor.nl opnieuw on tour Na het grote succes van de eerste editie van Orgelmotor. nl gaat in 2018 de tweede editie van start. Dit jaar worden verschillende Hanzesteden bezocht waarbij we rijdend over kronkelwegen genieten van het rijke culturele Nederlandse landschap. De toertocht vindt plaats van 9 tot en met 11 augustus, met als eindpunt een orgelbespeling in de Groninger Martinikerk. Meer informatie is te vinden op Schnitgerfestival 2018 Dit jaar is gekozen voor het thema Italië. Drie beroemde klassieke barokcomponisten Claudio Monteverdi, Girolamo Frescobaldi en Giulio Caccini zijn 375, dan wel 400 jaar geleden overleden en worden dit jaar wereldwijd in allerlei evenementen herdacht. Natuurlijk ook in Groningen! Groningse orgels zijn van oorsprong geënt op de Noord-Duitse barokke muziektraditie, die op haar beurt weer stoelt op de Italiaanse. Vandaar dat Italiaanse muziek prachtig klinkt op Groningse orgels, ook al klinken deze instrumenten heel anders dan de Italiaanse. Een orgel is bijna een orkest. Om dat te laten zien en horen worden er in elk Schnitgerfestival concerten georganiseerd voor orgel met instrumentale en/of vocale ensembles. Daarbij is het orgel of samen met het ensemble of om en om afwisselend te horen. Tijdens het Schnitgerfestival 2018 treedt Holland Baroque op, een ensemble dat samen met trompettist Erik Vloeimans een brug slaat tussen barok, modern en improvisatie. Zij hebben in 2017 de Edison Klassiek Publieksprijs gewonnen voor hun fenomenale album Caroussel. Door hen wordt een verbinding gezocht met de Schnitger-orgels. Zo zetten we de hoogstaande traditie van het Schnitgerfestival voort: ons orgelerfgoed verbinden met de moderne tijd. Ook dit jaar vaste programmaonderdelen: de orgelexcursie de Schnitger-orgels in de provincie samen met de Stichting Oude Groninger Kerken onder leiding van een ervaren gids, die uitloopt in de orgelestafette op de vrijdagavond in de Der Aa-kerk, waar vier bekende Nederlandse organisten verschillende stijlperiodes met Italiaans accent presenteren de zondagse cantatedienst, deze keer in de Martinikerk. 66 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

35 Hier klinken Italiaanse cantates gezongen door het Cantate Consort o.l.v. Jelte Hulzebos met als organist Sietze de Vries. het slotconcert steevast door een beroemd ensemble, afgewisseld met orgel. Dankzij samenwerking met de Oosterpoort komt het ensemble Combattimento Groningen. Zij treden op samen met Liuwe Tamminga, de van oorsprong Leeuwarder organist die nu in Bologna woont en organist is van de immense San Petronio Basiliek met haar twee wereldberoemde orgels uit de vroege Renaissance. Een Italiaans specialist zonder weerga. Eerder in het festival is dat andersom: een Italiaan, die in hartje Amsterdam organist is van de Oude Kerk waar onze Jan Pieterszoon Sweelinck eens organist was, Matteo Imbruno. Hij zal concerten verzorgen in de Der Aa-kerk en de Pelstergasthuiskerk en geeft dit jaar de Italiaanse masterclass voor vak- en semi-beroepsorganisten. Pure en mystieke, bijna etherische kerkmuziek zal klinken in de Italiaanse Vesper in de Der Aa-kerk door een vocaal gregoriaans ensemble met Liuwe Tamminga en onder andere Tymen Jan Bronda. Heel anders wordt het optreden van Urban House. Zij verzorgen in de Nieuwe Kerk een prachtige symbiose van orgel en moderne dans. Urban House verzorgt ook een educatieprogramma PO/ VO, zodat veel jongeren bereikt kunnen worden. Kortom een zeer gevarieerd programma, uw bezoek aan Groningen meer dan waard. Meer details, en later dit jaar bestellen van kaarten, op de website Of voor alle orgelevenementen in de stad Groningen door het jaar heen Krummhörner Orgelfrühling 8. bis 13. Mai vom Preise deines Namens voll Wolfgang Zerer Peter Waldner Boris Becker, Uwe Steinmetz, Daniel Stickan Sietze de Vries Jan Katzschke Roden Girl Choristers Leitung Sonja de Vries Capella de la Torre Leitung Katharina Bäuml Foto: Omke Oudeman 68 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

36 Elke zaterdag in juni en juli zal van 16:00 uur tot 17:00 uur het historische orgel te beluisteren zijn. Het meer dan 200 jaar oude orgel van Garnwerd is gebouwd in 1809 door orgelbouwer Van Dam. Nadat het door lange tijd van verwaarlozing onbespeelbaar geworden was, is het in 1985 met veel liefde gerestaureerd door orgelbouwer Mense Ruiter. De organisten zijn veelal mensen uit de omgeving; sommigen zijn organist van beroep, maar er zijn ook muziekstudenten en amateur-liefhebbers bij die hun muzikale hart aan het orgel verpand hebben. Orgelmuziek in Garnwerd: voor iedereen! Voor veel mensen staat orgelmuziek gelijk aan kerkmuziek. Dat is jammer, want daarmee is een grote groep bij voorbaat moeilijk te interesseren voor het orgel als klassiek instrument. De vraag die vele orgelliefhebbers dan ook bezighoudt is, hoe het niet-christelijk opgevoede publiek voor ons instrument te verleiden is. De totale concertreeks van dit jaar ziet er als volgt uit: Datum: Organist: 02 juni Hans Nomen 09 juni Albert Viersen en Tjalling Nijboer (cello) 16 juni Kor van Dijk en Klaas Dijkstra (trompet) 23 juni Rolf Wassens 30 juni Kees Kugel 07 juli Hein Zeevalking 14 juli Jan de Vries 21 juli Lammert Jager en Anna Jager (piano) 28 juli Hans en Bert Beek Info: Hein Zeevalking, Garnwerd. Garnwerd biedt daartoe kansen. Het schilderachtig dorpje aan het Reitdiep wordt namelijk door veel mensen bezocht. Al wandelend door het smalste autostraatje van Nederland komt men langs de (meestal openstaande) kerk en gaat men vaak ook even binnen kijken. En als er dan net toevallig iemand het orgel bespeelt, horen ze hoe mooi dat kan zijn! Om dit toeval een handje te helpen, organiseert Garnwerd daarom op een reeks zaterdagen in de zomer (dan is het meestal het drukst met passanten in het dorp) gratis toegankelijke orgelbespelingen. Deze hebben het karakter van een inloopconcert, dat wil zeggen dat iedereen op elk moment kan binnenkomen om te luisteren of weer de kerk kan verlaten. De kerkdeur blijft tijdens de bespeling nadrukkelijk open staan, waardoor de drempel om aan te schuiven zo laag mogelijk gehouden wordt. Vaak vertelt de organist tussendoor nog iets over de gespeelde stukken, de componisten en/of over het instrument. Dit kan alleen georganiseerd worden doordat enthousiaste organisten uit de omgeving gratis hun kunsten ten gehore willen brengen. 70 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

37 SGO-Orgelreis 2018: De zuidelijke Nederlanden en Vlaanderen Het Bernard van Hirtum-orgel (1840) in de Sint-Petrus Bandenkerk in Hilvarenbeek Het Van Hirtum-orgel (1859/1860) in de Sint-Willibrorduskerk in Diessen We overnachten in Gent in hotel Novotel Gent Centrum. 19 september: Gent Bekijken van de fronten van de OLV St. Pieterskerk, St. Niklaas kerk, St. Baafskathedraal en luisteren het romantische Forrest-orgel in de Augustijnerabdij en het nieuwe zeventiende-eeuwse barokorgel van Couvreur en Decrourcelles uit 1990 in de St. Pauluskerk. Na de vrije lunch worden in de middag het orgel in Slypskapelle (Berger 1760) en Haringe (Lambertus Benoit van Peteghem 1778) bezocht. 20 september: Ninove, Belsele, Antwerpen Bezocht worden Ninove, OLV-Hemelvaart (Forceville 1728) en daarna Belsele (P. van Petegem 1784). Aan het eind van de dag wordt in Antwerpen in de Kathedraal van Antwerpen het Pierre Schyven-orgel uit 1891 in een zeventiende-eeuwse kast bezocht. 21 september: de orgels in Grimbergen (Abdij), Idegem (Coppin 1763), Gijzegem (Van Peteghem 1775/1776) en Landskouter (Van Peteghem). Het was de wens van veel deelnemers aan de orgelreis 2017 om eens richting de zuidelijke Nederlanden en Vlaanderen te gaan. Aan deze wens is gehoor gegeven. De SGO heeft samen met Sietze de Vries en met adviezen van Etienne de Munck, orgelmaker in Vlaanderen, een vijfdaagse orgelreis uitgestippeld. Deze wordt gehouden van dinsdag 18 tot en met zaterdag 22 september Het programma: 18 september: Boxtel, Hilvarenbeek, Diessen Bezocht worden: Het Smitsorgel (1842) in de Sint-Petrusbasiliek in Boxtel 72 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

38 22 september: Sint-Niklaas, Gaverland Sint-Niklaas - onder andere Flentrop rondom de eeuwwisseling De orgelreis wordt afgesloten met een bezoek aan het Spaanse orgel uit Tarragona, in de kapel van Gaverland. Dit orgel werd in 1970 door orgelbouwer De Graaff overgebracht. Het instrument is volledig origineel met drie kletterende trompetten in chamade. De SGO biedt u deze vijfdaagse reis aan voor 595,- per persoon voor donateurs en 625,- per persoon voor niet-donateurs. Toeslag éénpersoonskamer 230,-. Hierbij is inbegrepen vier hotelovernachtingen in het centrum van Gent op basis van half pension (zoals gebruikelijk uitgebreid ontbijt en s avonds een goede warme maaltijd), orgeldemonstraties en -bespelingen, uitgebreide verzorgde brochure en comfortabele busreis. Niet inbegrepen annuleringsverzekering. ARP-SCHNITGER- FESTIVAL AUG/SEPT 2018 Reisinformatie Vertrek op 18 september om 7:30 uur vanuit Groningen. Afhankelijk van de deelnemers is er een opstapplaats (langs de route) in het midden van het land. We hopen op 22 september omstreeks 19:00 uur terug in Groningen te zijn. De reis staat onder artistieke leiding van Sietze de Vries, die wordt geassisteerd door Pim Schipper en Sander Booij (orgelmakers en organisten). De logistieke organisatie van de reis is in handen van Ard Lukassen en Hilda Rodenboog. Voor meer info kunt u contact opnemen met hildarodenboog@gmail.com of secretaris@groningenorgelland.nl Wilt u het bijgevoegde aanmeldingskaartje/digitale aanmeldingskaart opsturen? WEDNESDAY / AUGUST 29, 2018 / 08:00 PM St. Pankratius Kirche Hamburg-Neuenfelde HARALD VOGEL organ THURSDAY / AUGUST 30, 2018 / 08:00 PM Cosmas und Damian Kirche Bockhorn LEILA SCHAYEGH violin JÖRG-ANDREAS BÖTTICHER organ FRIDAY / AUGUST 31, 2018 / 07:00 PM Kirche St. Peter und Paul Cappel GERHARD LÖFFLER organ SATURDAY / SEPTEMBER 1, 2018 Kirche St. Nicolai Cuxhaven-Altenbruch / 05:00 PM Kirche St. Jacobi Cuxhaven-Lüdingworth / 08:00 PM EDOARDO BELLOTTI organ SUNDAY / SEPTEMBER 2, 2018 / 07:00 PM St. Cyprian- und Corneliuskirche Ganderkesee CONCERTO PALATINO BRUCE DICKEY cornet, conductor TICKETS: + 49 (0) GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

39 Beleef een orgelzomer op het Hogeland De eeuwenoude wierden en middeleeuwse kerken met hun fresco s, rijk meubilair en een schat aan waardevolle orgels, maken de provincie Groningen tot een uniek gebied! Deze zomer willen de samenwerkende orgelcommissies van de gemeente Eemsmond de nadruk leggen op combinaties van het bijzondere culturele erfgoed op het Hogeland, en tevens op de geschiedenis van de orgelmuziek, van de Middeleeuwen tot en met de 19 e eeuw. De programma s op zondag 24 juni en op de vijf zaterdagmiddagen daarna, richten zich niet alleen op specifiek de orgelliefhebber, maar ook op diegenen, die in méér Groninger zaken geïnteresseerd zijn. Genoeg afwisseling op één middag! De thema s zijn als volgt: Kerk orgel borg in Groningerland (Uithuizen) Op zondag 24 juni wordt deze bijzondere orgelzomer geopend met een dubbelconcert op het Schnitger-orgel (1701) in de Jacobikerk in Uithuizen, aanvang 17:00 uur, en wordt vervolgd op het kabinetorgel (Groet & Vool 1777) in de grote zaal van de Menkemaborg om 20:00 uur. In deze zaal werd op 17 juli 1699 het contract getekend tussen Mello Alberda van Menkema en Arp Schnitger voor de bouw van het orgel in de Jacobikerk. Het dubbelconcert wordt gegeven door Vincent van Laar (organist) en David van Laar (countertenor). Tussen de beide concerten door wordt in het Schathoes bij de borg een buffet geserveerd met gerechten van het Groningerland (Passe-partout 39,-; alleen orgelconcert Jacobikerk 10,-). Kloosters, kerken en orgels in Groningerland (Rottum, Helwerd en Uithuizen) Zaterdag 30 juni is vanaf 13:30 uur gewijd aan de presentatie van de reconstructie van het klooster St. Juliana in Rottum (videopresentatie, maquette, korte toelichting) en een rondgang over het voormalige kloosterterrein. In het klooster heeft, vóór de Reformatie, een orgel gestaan. Daarna wordt aandacht besteed aan een korte demonstratie op het laatste orgel dat in de oude kloosterkerk stond (een verbouwd Lohman-orgel). Na een bezoek aan de wierde Helwerd, waar Liudger de blinde zanger Bernlef in 787 genas, wordt de middag besloten met een demonstratie en bespeling van het Schnitger-orgel in de Jacobikerk in Uithuizen. Ab Gramsbergen speelt dan muziek van Jan Pieterszoon Sweelinck, Anthoni van Noord en Matthias Weckmann. Vooraf wordt een korte uitleg gegeven over orgelmaker Arp Schnitger. Kosten 10,-. Kerk - Hinsz-orgels - Collatoren in Groningerland (Zandeweer en Uithuizermeeden) Zaterdag 7 juli In Zandeweer wordt vanaf 13:30 uur stilgestaan bij de rol die borgheren speelden bij het doen aanbesteden van orgels voor hun kerk. Het eerste orgel van Hinsz in Zandeweer (1731) wordt gedemonstreerd en bespeeld door organist Dirk Mole en het orgel kan daarna nader bekeken worden. De middag wordt vervolgd met een bezoek aan de Rensumaborg in Uithuizermeeden. Historicus Hidde Feenstra geeft een korte uitleg over de rol die de collatoren (kerkheren) speelden bij de inrichting van de kerken na de Reformatie. In herberg De Koppelpaarden kunt u een consumptie nuttigen. De middag wordt besloten in de Mariakerk in Uithuizermeeden met een klein uurtje muziek door de celliste Sophie Ehling. Zij speelt delen uit suites van Bach en Britten. Ties Molenhuis, organist van de Mariakerk, zal enkele orgelwerken ten gehore brengen op het laatste door Hinsz gebouwde orgel uit Kosten Zandeweer 5,-, Mariakerk Uithuizermeeden 5,-. Kerk pastorie - orgelcatastrofes in Groningerland (Kantens) Zaterdag 14 juli In Kantens wordt vanaf 13:30 uur de catastrofe herdacht die de kerk en het orgel trof. De collator van de kerk, H.J. Wijgchel, besloot namelijk rond 1806 de middeleeuwse weem te vervangen door een moderne pastorie. Dat luidde echter het faillissement van de kerk in en de onderdelen van het orgel werden ter verkoop uitgestald op het kerkhof. In 1986 en 2007 werd het in 1821 gewijzigde orgel gereconstrueerd. Om 13:30 uur bespeelt en 76 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

40 demonstreert Leni Otte het orgel waarna een bezoek aan de pastorie uit 1807 wordt gebracht met toelichting door de huidige bewoner. De middag wordt besloten in een bewaard gebleven deel van de borg Ewsum te Middelstum waar Hidde Feenstra de rol van de bewoners van de borg Ewsum en de Klinkenborg in dit deel van Noord-Groningen toelicht. Kosten 10,-. Begin en eind van de Schnitger-school in Groningerland (Uithuizen en Warffum) Op zaterdag 21 juli, vanaf 13:30 uur, wordt in Uithuizen het begin en het einde van de Schnitger-school belicht en het Schnitger-orgel (1701) gedemonstreerd door Jan Smid. De middag wordt vervolgd in Warffum, waar Rudi Diekstra om 15:45 uur het Freytag/Timpe orgel (1812) in de Sebastiaankerk demonstreert. Tussen beide demonstraties in is er gelegenheid thee of koffie te consumeren in het museumcafé het Hoogeland (ingang Oosterkerkpad). Dit bijzondere openluchtmuseum richt zich vooral op de negentiende-eeuwse cultuur en gewoonten op het Hogeland. In een zaal van het museumcafé wordt om 14:45 uur een lezing gegeven over Schnitger en zijn school en Rudi Diekstra bespeelt om 15:15 uur een harmonium. Kosten 10,-. gemoderniseerd en werd het oude orgel vervangen door een Van Oeckelen-instrument (1852). De deelnemers worden ontvangen in de majestueuze Jugendstil-villa van de familie Van de Vondervoort aan de Streeksterweg 2 in Usquert om 13:30 uur. Om 14:30 uur volgt een toelichting, demonstratie en bespeling van het orgel in de Petrus & Pauluskerk (Roelof Kuik) waarbij ook enkele psalmen gezongen worden in negentiende-eeuwse trant, met voorzanger Jan Smid. Na een bezoek aan het raadhuis van Berlage eindigt de middag in de Amsterdamse School-villa van de familie Wiersema waar een kort concert gegeven zal worden met pianomuziek uit het midden van de 19 de eeuw. Als besluit van deze orgelzomer in de gemeente Eemsmond wordt een glas wijn geserveerd in de tuin van deze villa aan de Wadwerderweg. Kosten 10,-. Kerk orgel rijke boeren in Groningerland (Usquert) Op zaterdag 28 juli, vanaf 13:30 uur, wordt de orgelzomer Eemsmond besloten in Usquert. De hegemonie van de adellijke collatoren was in de negentiende-eeuw doorbroken en de welvarende boeren, alsmede de predikanten, bepaalden het beleid. Rond 1850 werd de Usquerder kerk, waarschijnlijk de oudste kerk van Groningerland, drastisch groot onderhoud Boazkerk Westeremden 2017 Fa. A. Nijsse en Zn. Ring PS Oud-Sabbinge NEDERLAND Tel: info@renenijsse.nl Website: 78 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

41 SGO-Orgelconcours 2018 Op zaterdag 13 oktober 2018 wordt voor de 31 ste keer het SGO-Orgelconcours gehouden, deze keer op het wereldberoemde Schnitger-orgel van de Martinikerk in Groningen. Het concours is populair, zozeer zelfs dat het nu al, ver voor 13 oktober, is volgeboekt. Aanmelden voor dit concours is dus helaas niet meer mogelijk. Het publiek kan gelukkig wel de verrichtingen van de organisten beluisteren. De lezers van de Orgelagenda worden dan ook van harte uitgenodigd getuige te zijn van de prestaties van de deelnemers. Om u alvast voor te bereiden op deze enerverende dag, nemen wij u graag mee in de opzet van het concours. De spelregels zijn dit jaar namelijk aangepast. Er zijn nu drie categorieën deelnemers: I JONGERENKLASSEMENT Organisten jonger dan 25 jaar, die op 1 september 2018 nog niet zijn gestart met een conservatoriumopleiding. II CONSERVATORIUMKLASSEMENT Organisten, die een conservatoriumopleiding volgen maar de opleiding in 2018 nog niet hebben afgerond. III SENIORENKLASSEMENT Organisten vanaf 25 jaar zonder conservatoriumopleiding. In principe worden er per categorie maximaal acht deelnemers toegelaten. Inschrijven kon vanaf 1 januari 2018 via de site van Orgelnieuws. De eerste dagen is Stichting Groningen Orgelland (SGO) overvallen door een enorme stroom aan belangstellenden. Zo meldden zich binnen drie dagen ruim 25 organisten aan voor de categorie senioren. Ook de andere klassementen liepen snel vol. Om aan de grote vraag te kunnen voldoen, mogen in de categorie senioren tien deelnemers meedoen en in de beide andere klassementen zeven. Vanwege de grote belangstelling zijn er plannen om in het jubileumjaar 2019 meer kandidaten toe te laten. Waarom zijn de spelregels veranderd. Al 30 jaar is het SGO-Orgelconcours een zeer gewaardeerde wedstrijd en een waardevol instrument waarmee wordt gekeken hoe het staat met de vitaliteit van de niet-professionele organist. Het niveau is ongekend hoog, zoals iedere juryvoorzitter aangeeft. Wij kunnen ons daarmee gelukkig prijzen in Nederland. Veel deelnemers geven zich jaar na jaar op. Opvallend is dat de senioren vooral intekenen op de toporgels. Vandaar dat het Martiniorgel steeds zwaar overtekend is. Natuurlijk zijn wij blij met de deelname van de 25-plussers, maar voorkomen moet worden dat er vergrijzing optreedt. Het is belangrijk dat ook de jeugd betrokken wordt bij orgels. Dat is al vanaf de oprichting van de stichting een belangrijk speerpunt. De jeugd heeft de toekomst, ook bij de SGO. Met de speciale jongerencategorie hopen wij de jeugd te stimuleren. Programma Iedere deelnemer brengt maximaal tien minuten orgelliteratuur ten gehore. Van veel componisten wordt muziek ten gehore gebracht in allerlei klankkleuren. De kandidaten krijgen in de week van het concours anderhalf uur de tijd om te oefenen (maandag, dinsdag of donderdag). In de voorronden (9:00-15:00 uur) wordt per categorie een eersteprijswin aangewezen. In de finale (vanaf 15:30 uur) strijden de Foto: Roelof Kooiker. Deelnemers SGO concours Appingedam Jury, met op de voorgrond de prijswins: 80 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 Van links rechts: Martien de Vos (1e prijs) Tobias Groeneveld GRONINGER (2e prijs) ORGELAGENDA Jaap de Kok (3e 2018 prijs) 81

42 drie eersteprijswins om de SGO-wisselbokaal. Met andere woorden: wie mag zich de beste noemen van de drie klassementen. De jury bestaat uit Cor Ardesch (organist van de OLV-kerk en stadsorganist van Dordrecht), Matthias Havinga (organist Lutherse Kerk en de Oude Kerk in Amsterdam en hoofdvakdocent Conservatorium van Amsterdam) en Erwin Wiersinga (organist Martinikerk, orgeldocent aan Universität der Kunste in Berlijn en aan het Prins Claus Conservatorium te Groningen). Het publiek kan al vanaf 9:00 uur terecht in de Martinikerk, maar later aanschuiven mag ook. U hoeft zich niet aan te melden. Wilt u meer weten over het concours mail dan hrodenboog@hotmail.com oktober 2018 Schnitger f e s t i v a l 20 groningen 18 Overzicht orgelconcerten 2018/19 April 2018 zo. 1 apr u. Groningen, Lutherse kerk ma. 2 apr u. Uithuizermeeden, Mariakerk za. 7 apr u. Groningen, Martinikerk za. 14 apr u. Wildervank, Grote kerk za. 21 apr u. Farmsum, Farmsumer Kerk za. 21 apr u. Noordwolde (Grn), Hervormde Kerk zo. 22 apr u. Appingedam, Nicolaïkerk zo. 22 apr u. Stadskanaal, De Kandelaar do. 26 apr u. Groningen, Lutherse kerk vr. 27 apr u. Winsum, Torenkerk/Centrumkerk za. 28 apr u. Bellingwolde, Magnuskerk zo. 29 apr u. Wildervank, Grote Kerk Mei 2018 do. 3 mei u. Winschoten, Marktpleinkerk za. 5 mei 20:00 u. Appingedam, Nicolaïkerk zo. 6 mei 15:00 u. Groningen, Der Aa-kerk do. 10 mei u. Uithuizermeeden, Mariakerk za. 12 mei u. Groningen, Sint-Jozefkathedraal za. 12 mei u. Leens, Petruskerk za. 12 mei Hele dag Noordwolde (Grn), Herv. Kerk zo. 13 mei u. Rolde, Jacobuskerk zo. 13 mei u. Zeerijp, Jacobuskerk za. 19 mei u. Farmsum, Farmsumer Kerk za. 19 mei u. Leens, Petruskerk zo. 20 mei u. Groningen, Lutherse kerk zo. 20 mei u. Noordbroek, Dorpskerk vr. 25 mei u. Usquert, Petrus- en Pauluskerk za. 26 mei u. Groningen, Martinikerk za. 26 mei u. Leens, Petruskerk za. 26 mei u. Zuidlaren, Ontmoetingskerk, terrein Lentis / Dennenoord zo. 27 mei u. Bellingwolde, Magnuskerk Juni 2018 za. 2 jun u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 2 jun u. Kantens, Antonius- of Dorpskerk za. 2 jun u. Leens, Petruskerk zo. 3 jun u. Noordbroek, Dorpskerk za. 9 jun u. Leens, Petruskerk za. 9 jun u. Middelstum, Hippolytuskerk za. 9 jun u. Noordwolde (Grn), Herv. Kerk zo. 10 jun u. Groningen, Lutherse kerk zo. 10 jun u. Midwolda, Dorpskerk zo. 10 jun u. Zuidbroek, Petruskerk vr. 15 jun u. Groningen, Martinikerk za. 16 jun u. Garnwerd, Liudgerkerk 82 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

43 za. 16 jun u. Leens, Petruskerk za. 16 jun u. Zuidbroek, Petruskerk za. 16 jun u. Zuidbroek, Petruskerk zo. 17 jun u. Appingedam, Nicolaïkerk zo. 17 jun u. Groningen, Lutherse kerk vr. 22 jun u. Groningen, Martinikerk za. 23 jun u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 23 jun u. Groningen, Der Aa-kerk za. 23 jun u. Kantens, t Zandt. Oosterwijtwerd, Zeerijp, Dorpskerken za. 23 jun u. Leens, Petruskerk za. 23 jun u. Oostwold (Old.), Herv. Kerk zo. 24 jun u. Midwolda, Dorpskerk zo. 24 jun u. Noordbroek, Dorpskerk zo. 24 jun u. Uithuizen, Schathoes Menkemaborg zo. 24 jun u. Uithuizen, Jacobikerk zo. 24 jun u. Uithuizen, Menkemaborg, kabinetorgel in de muziekkamer ma. 25 jun u. Groningen, Der Aa-kerk do. 28 jun u. Winschoten, Marktpleinkerk vr. 29 jun u. Groningen, Martinikerk za. 30 jun u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 30 jun u. Groningen, Der Aa-kerk za. 30 jun u. Leens, Petruskerk za. 30 jun u. Rottum (Gn), Kloosterkerk za. 30 jun u. Rottum (Gn), Kloosterkerk za. 30 jun u. Uithuizen, Jacobikerk Juli 2018 zo. 1 jul u. Groningen, Lutherse kerk zo. 1 jul u. Zandeweer, Protestantse kerk ma. 2 jul u. Groningen, Der Aa-kerk wo. 4 jul u. Groningen, Martinikerk wo. 4 jul u. Leens, Petruskerk vr. 6 jul u. Groningen, Martinikerk vr. 6 jul u. Roden, Catharinakerk za. 7 jul u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 7 jul u. Groningen, Sint-Jozefkathedraal za. 7 jul u. Groningen, Der Aa-kerk za. 7 jul u. Leens, Petruskerk za. 7 jul u. Uithuizermeeden, Mariakerk za. 7 jul u. Zandeweer, Protestantse kerk zo. 8 jul u. Bellingwolde, Magnuskerk zo. 8 jul u. Midwolda, Dorpskerk zo. 8 jul u. Zuidhorn, Dorpskerk ma. 9 jul u. Groningen, Der Aa-kerk ma. 9 jul u. Veenhuizen, Koepelkerk wo. 11 jul u. Eenrum, Protestantse kerk wo. 11 jul u. Groningen, Martinikerk za. 14 jul u. Anloo, Magnuskerk za. 14 jul u. Appingedam, Nicolaïkerk za. 14 jul u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 14 jul u. Groningen, Martinikerk za. 14 jul u. Groningen, Der Aa-kerk za. 14 jul u. Groningen, Pelstergasthuiskerk za. 14 jul u. Kantens, Antonius- of Dorpskerk za. 14 jul u. Leens, Petruskerk za. 14 jul u. Noordwolde (Grn), Herv. Kerk zo. 15 jul u. Groningen, Lutherse kerk zo. 15 jul u. Zuidbroek, Petruskerk zo. 15 jul u. Zuidhorn, Dorpskerk ma. 16 jul u. Groningen, Der Aa-kerk wo. 18 jul u. Groningen, Martinikerk wo. 18 jul u. Leens, Petruskerk vr. 20 jul u. Roden, Catharinakerk za. 21 jul u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 21 jul u. Groningen, Der Aa-kerk za. 21 jul u. Groningen, Sint-Jozefkathedraal za. 21 jul u. Leens, Petruskerk za. 21 jul u. Uithuizen, Jacobikerk za. 21 jul u. Warffum, Sebastiaankerk za. 21 jul u. Warffum, Museum het Hoogeland zo. 22 jul u. Huizinge, Johannes de Doperkerk zo. 22 jul u. Noordbroek, Dorpskerk zo. 22 jul u. Zeerijp, Jacobuskerk zo. 22 jul u. Zuidhorn, Dorpskerk ma. 23 jul u. Groningen, Der Aa-kerk ma. 23 jul u. Veenhuizen, Koepelkerk di. 24 jul u. Groningen, Martinikerk wo. 25 jul u. Eenrum, Protestantse kerk wo. 25 jul u. Groningen, Martinikerk do. 26 jul u. Groningen, Martinikerk vr. 27 jul u. Groningen, Martinikerk za. 28 jul u. Anloo, Magnuskerk za. 28 jul u. Appingedam, Nicolaïkerk za. 28 jul u. Eenrum, Protestantse kerk za. 28 jul u. Garnwerd, Liudgerkerk za. 28 jul u. Groningen, Martinikerk za. 28 jul u. Groningen, Der Aa-kerk za. 28 jul u. Groningen, Pelstergasthuiskerk za. 28 jul u. Leens, Petruskerk za. 28 jul u. Usquert, Start: Streeksterweg 2 za. 28 jul u. Usquert, Berlagehuis en Villa za. 28 jul u. Usquert, Petrus en Pauluskerk za. 28 jul u. Zuidbroek, Petruskerk zo. 29 jul u. Zuidhorn, Dorpskerk ma. 30 jul u. Groningen, Der Aa-kerk 84 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

44 Augustus 2018 wo. 1 aug u. Groningen, Martinikerk wo. 1 aug u. Leens, Petruskerk do. 2 aug u. Winschoten, Marktpleinkerk vr. 3 aug u. Groningen, Martinikerk vr. 3 aug u. Mensingeweer, Michaelskerk vr. 3 aug u. Roden, Catharinakerk za. 4 aug u. Groningen, Sint-Jozefkathedraal za. 4 aug u. Groningen, Lutherse kerk za. 4 aug u. Leens, Petruskerk ma. 6 aug u. Veendam, Grote Kerk Centrum ma. 6 aug u. Veenhuizen, Koepelkerk wo. 8 aug u. Eenrum, Protestantse kerk wo. 8 aug u. Groningen, Martinikerk vr. 10 aug u. Groningen, Martinikerk za. 11 aug u. Anloo, Magnuskerk za. 11 aug u. Appingedam, Nicolaïkerk za. 11 aug u. Eenrum, Protestantse kerk za. 11 aug u. Groningen, Martinikerk za. 11 aug u. Groningen, Pelstergasthuiskerk za. 11 aug u. Leens, Petruskerk zo. 12 aug u. Bellingwolde, Magnuskerk ma. 13 aug u. Veendam, Grote Kerk Centrum vr. 17 aug u. Groningen, Martinikerk vr. 17 aug u. Roden, Catharinakerk za. 18 aug u. Farmsum, Farmsumer Kerk za. 18 aug u. Groningen, St. Jozefkathedraal za. 18 aug u. Leens, Petruskerk zo. 19 aug u. Middelstum, Hippolytuskerk zo. 19 aug u. Zeerijp, Jacobuskerk ma. 20 aug u. Veendam, Grote Kerk Centrum ma. 20 aug u. Veenhuizen, Koepelkerk za. 25 aug u. Anloo, Magnuskerk za. 25 aug u. Groningen, Pelstergasthuiskerk za. 25 aug u. Groningen, Lutherse kerk za. 25 aug u. Leens, Petruskerk za. 25 aug u. Oostwold (Old.), Hervormde kerk zo. 26 aug u. Noordbroek, Dorpskerk September 2018 za. 1 sep u. Appingedam, Nicolaïkerk za. 1 sep u. Groningen, Martinikerk za. 1 sep u. Groningen, Nieuwe Kerk za. 1 sep u. Leens, Petruskerk zo. 2 sep u. Midwolda, Dorpskerk za. 8 sep u. Groningen, Lutherse kerk za. 8 sep. vanaf u. Groningen, Lutherse kerk za. 8 sep u. Groningen, Nieuwe Kerk za. 8 sep u. Leens, Petruskerk za. 8 sep u. Noordwolde (Grn), Herv. Kerk za. 8 sep u. Wildervank, Grote kerk za. 8 sep u. Zuidlaren, Ontmoetingskerk, terrein Lentis / Dennenoord zo. 9 sep u. Veendam, Grote Kerk Centrum za. 15 sep u. Groningen, Martinikerk za. 15 sep u. Groningen, Nieuwe Kerk za. 15 sep u. Farmsum, Farmsumer Kerk za. 15 sep u. Noordbroek, Dorpskerk zo. 16 sep u. Bellingwolde, Magnuskerk za. 22 sep u. Zuidbroek, Petruskerk zo. 23 sep u. Eenum, Dorpskerk zo. 23 sep u. Groningen, Der Aa-kerk zo. 23 sep u. Groningen, Lutherse kerk za. 29 sep u. Noordwolde (Grn), Herv. Kerk zo. 30 sep u. Groningen, Lutherse Kerk Oktober 2018 zo. 7 okt u. Noordbroek, Dorpskerk za. 13 okt u. Groningen, Div. kerken in Groningen za. 13 okt u. Uithuizermeeden, Mariakerk zo. 14 okt u. Wildervank, Grote kerk vr. 19 okt u. Groningen, diverse locaties za. 20 okt u. Anloo, Magnuskerk za. 20 okt u. Farmsum, Farmsumer Kerk za. 20 okt u. Zuidbroek, Petruskerk zo. 28 okt u. Appingedam, Nicolaïkerk zo. 28 okt u. Groningen, Lutherse kerk November 2018 zo. 4 nov u. Groningen, Lutherse kerk za. 24 nov u. Groningen, Martinikerk za. 24 nov u. Zuidbroek, Petruskerk December 2018 za. 1 dec u. Farmsum, Farmsumer Kerk vr. 14 dec u. Groningen, Martinikerk za. 15 dec u. Groningen, Der Aa-kerk zo. 16 dec u. Appingedam, Nicolaïkerk zo. 16 dec u. Wildervank, Grote kerk zo. 16 dec u. Zandeweer, Protestantse kerk za. 22 dec u. Groningen, Martinikerk di. 25 dec u. Groningen, Lutherse kerk wo. 26 dec u. Farmsum, Farmsumer Kerk ma. 31 dec u. Groningen, Lutherse kerk Januari 2019 di. 1 jan u. Noordbroek, Dorpskerk 86 GRONINGER ORGELAGENDA 2018 GRONINGER ORGELAGENDA

45 Dit concert wordt georganiseerd i.s.m. Stichting Avondtmusyck Groningen JUBILEUM-CD SIETZE DE VRIES MARTINIKERK GRONINGEN WO 25 JULI UUR PRESENTATIE NIEUWE DUBBEL CD SIETZE de VRIES ALLEEN DEZE AVOND BIJ AANSCHAF DUBBEL-CD GRATIS CD UITZOEKEN Toegang: 10, Na afloop gratis hapje en drankje JUBILEUMCONCERT