Methotrexaat. Informatie en instructie over Methotrexaatinjecties in de thuissituatie. Wat is MTX? Wanneer mag u niet spuiten?

Transcriptie

1 Methotrexaat Informatie en instructie over Methotrexaatinjecties in de thuissituatie In deze handleiding kunt u lezen hoe u zelf of uw mantelzorger Methotrexaat (verder afgekort als MTX) kunt toedienen per subcutane injectie. Subcutaan betekent dat u de vloeistof onder de huid injecteert, in de ruimte tussen huid en spieren. Dit gebeurt met een hele dunne, korte naald, meestal in de buikplooi of de bovenbenen. De injectie wordt over het algemeen als niet pijnlijk ervaren. Stap voor stap instrueren wij u over de te volgen werkwijze. Daarnaast geven wij enige achtergrondinformatie over het medicijn en een aantal praktische zaken als het omgaan met afval en wat te doen bij morsen of lekkage. Lees deze handleiding goed door voordat u gaat injecteren. Wat is MTX? MTX onderdrukt het immuunsysteem en daardoor remt het de activiteit van reumatische ontstekingen. MTX is oorspronkelijk ontwikkeld als medicijn tegen kanker (een cytostaticum), maar blijkt in veel lagere doseringen een zeer werkzaam middel tegen reuma te zijn. Omdat het een cytostaticum is, is het extra belangrijk zorgvuldig met het medicijn om te gaan. Waarschijnlijk gebruikte u al MTX in tabletvorm en heeft u van uw reumatoloog al mondelinge en schriftelijke informatie over werking en bijwerkingen gekregen. Desgewenst kunt u bij de polikliniek vragen om een informatiefolder over MTX. Voor het medicijn per injectie gelden dezelfde (bij)werkingen als in tabletvorm, met twee verschillen: doordat het medicijn niet via het maag-darmkanaal in de bloedbaan wordt opgenomen, heeft u geen of minder last van misselijkheid of andere maagdarmklachten; er is minder kans dat het medicijn voor een deel wordt afgebroken door maagsappen, waardoor het effectiever zal zijn. Ook bij het gebruik van MTX per injectie wordt Foliumzuur voorgeschreven om de kans op bijwerkingen te verminderen. Ook krijgt u het advies zuinig te zijn met het drinken van alcohol. Wanneer mag u niet spuiten? U mag niet spuiten: als u Cotrimoxazol of Trimethoprim (twee soorten antibiotica) gebruikt; in een gezwollen huid of trombosegebied; in plaatsen die hard aanvoelen of er rood of blauw uitzien. Reumatologie REUM januari 2013 pagina 1/5

2 Voor verdere aanwijzingen waarbij het gebruik van MTX wordt ontraden, zoals zwangerschap, verwijzen wij naar de algemene informatiefolder en bijsluiter van MTX. Aflevering van MTX Met het recept dat u van de reumatoloog ontvangt, bestelt u de spuiten bij uw eigen apotheek. U moet rekening houden met enkele dagen afleveringstijd. Er zijn verschillende soorten spuiten in omloop, maar ze bevatten allemaal hetzelfde soort medicijn. Het kan zijn dat u krijgt: Metoject: de kant en klare fabrieksspuit, per stuk verpakt; door de apotheek zelf gevulde spuiten. Volgt u de aanwijzingen op de verpakking of u de spuiten in de koelkast moet bewaren. Vraagt u bij uw apotheek ook om een naaldcontainer. Hierin doet u na het injecteren al het materiaal dat met MTX in aanraking is geweest, dus: spuit, naald en afsluitdopje. Injectie vergeten? Als u hier een dag later achterkomt, kunt u de injectie alsnog toedienen. De week daarna injecteert u op de gebruikelijke dag. Is er echter meer dan één dag verstreken, dan kunt u het beste op de volgende manier handelen: Bijvoorbeeld: u bent gewend op donderdag te injecteren en u komt er pas op zaterdag achter dat u dat vergeten bent. Dien dan de injectie op zaterdag toe en noteer voor het vervolg de zaterdag als vaste dag. Wanneer u weer terug wilt naar de oorspronkelijke dag van injecteren, kunt u de injectiedag elke week een dag opschuiven tot u weer op de oorspronkelijke injectiedag bent. Wat moet u doen bij lekkage/ schade aan de spuit of morsen? Bij een beschadigde spuit of een spuit die in de verpakking lekt, gebruikt u de spuit niet en neemt u contact op met uw apotheek. Bij morsen: lees hiervoor het handelingsprotocol bij calamiteiten (zie verder). Denkt u bij verlies van een spuit tijdig aan het vragen van een nieuw recept aan uw reumatoloog. Handelingsprotocol voor het toedienen van MTX In dit protocol worden benodigdheden voor en werkwijze bij het toedienen van een subcutane injectie met MTX beschreven voor degenen die zichzelf in de thuissituatie injecteren. Als de injectie door een mantelzorger wordt toegediend, kan ditzelfde protocol worden gevolgd. Benodigdheden: Een spuit met MTX zoals door de apotheek op recept voor u afgeleverd. Een subcutane toedieningsnaald (0,4 mm x 16 mm is een gangbare maat). Een schone doek of stevige tissue. Desinfectans, bijvoorbeeld alcohol 70%. Twee deppers, gaasjes of watjes. Reumatologie REUM januari 2013 pagina 2/5

3 Pleistertje. Naaldencontainer. Afvalzakje (wanneer een mantelzorger toedient: weggooihandschoenen). Werkwijze Was de handen met zeep en droog ze goed af met een schone handdoek. Controleer op het etiket of het medicijn, de dosering en de vervaldatum juist zijn. Leg alle benodigdheden klaar. Haal de naald uit de verpakking en leg hem op de doek. Opening niet aanraken. Haal de spuit uit de verpakking en leg hem op de doek. Verwijder het dopje van de spuit. Zet of draai (afhankelijk van type spuit) de naald op de spuit. Nooit ontluchten! Bepaal de injectieplaats. Aanbevolen wordt te injecteren in bovenbenen of buikplooi; afwisselend links en rechts en op verschillende plaatsen. Figuur 1. Injectiezones Desinfecteer in één streek de huid met een depper met alcohol of ander desinfectans. Verwijder de naaldhuls en neem de spuit in uw sterkste hand. Pak de huid rond de gekozen injectieplaats stevig tussen duim en wijsvinger van de andere hand vast. Steek de naald rechtstandig of onder een hoek van 45 graden in de huidplooi. Laat de huidplooi voorzichtig los en ondersteun met deze hand de spuit, terwijl u de vloeistof inspuit door de zuiger langzaam in te drukken tot het niet verder gaat en de spuit dus leeg is. Reumatologie REUM januari 2013 pagina 3/5 Figuur 2. Injectieplaats

4 Trek de spuit eruit in dezelfde hoek als u hem heeft ingebracht, terwijl u de depper bij de insteekopening houdt. Als er wat bloed uit de insteekopening komt, is dit een teken dat u door een bloedvaatje heeft gestoken (= niet te voorkomen). Druk dan even met een droge depper op de insteekopening en plak er zonodig een pleister op. Deponeer de injectiespuit in z n geheel met de naald naar beneden in de naaldencontainer. Ruim overige materialen op. Overig afval kan bij normaal huisvuil worden weggegooid. Was de handen. Enkele opmerkingen Onlangs is de richtlijn over het desinfecteren van de injectieplaats gewijzigd. U mag er zelf voor kiezen in de thuissituatie de injectieplaats wel of niet te desinfecteren. Bij lekkage van de spuit: controleer of de naald stevig op de spuit is bevestigd (bij de meeste spuiten wordt de naald op de spuit gedraaid: het zogenaamde luerlocksysteem). Bij morsen of contact met de huid/ ogen: volg bijgevoegde voorschriften. Volle naaldencontainer inleveren bij uw apotheek. U ontvangt dan een nieuwe. Bestel op tijd nieuwe injectiespuiten bij uw apotheek; houdt rekening met enkele dagen levertijd. Bij verandering van de dosering van de Methotrexaat moet u van de reumatoloog een nieuw recept krijgen. De niet gebruikte spuiten met de oude dosering kunt u inleveren bij uw apotheek. Handelingsprotocol bij calamiteiten Dit protocol geldt bij een prikaccident, morsen, of besmetting bij de behandeling met MTX bij reumapatiënten thuis. Mogelijke calamiteiten Prikaccident. Morsen, besmetting van kleding, huid of ogen. Prikaccident Tijdens het toedienen en opruimen van MTX kunt u zich verwonden aan de naald. Deze is besmet met cytostatica. Handel vervolgens als onderstaand. Laat het wondje bloeden door er op te drukken, dit om eventueel aanwezige MTX te verwijderen. Spoel het wondje met veel lauw water. Voor mantelzorgers: raadpleeg na het spoelen een arts. Voor hulpverleners: volg de voorschriften uit het prikaccident protocol van de eigen organisatie. Morsen, besmetting van kleding, huid en ogen Maak tijdens het opruimen gebruik van latex handschoenen (of huishoudhandschoenen). Reumatologie REUM januari 2013 pagina 4/5

5 Neem de vloeistof op met een tissue. Reinig de plaats van de gemorste MTX royaal + goed naspoelen met schoon water. Trek de kleding onmiddellijk uit en was deze direct op een voor- en hoofdprogramma dat geschikt is voor het materiaal van de kleding. Spoel de besmette huid onmiddellijk met veel water en was deze met (bij voorkeur vloeibare) zeep. Gebruik geen chloorhexidine-houdende desinfectantia of desinfecterende zeep. Spoel eventueel besmette ogen gedurende tenminste een kwartier met veel kraanwater. Houdt het oog tijdens het spoelen goed open. Raadpleeg een arts. Vragen? Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Neem dan contact op met de reumaverpleegkundige of reumatoloog via de polikliniek. Bereikbaarheid Polikliniek Reumatologie Apeldoorn maandag t/m vrijdag uur tel: reumapoliapeldoorn@gelre.nl Polikliniek Reumatologie Zutphen maandag t/m vrijdag uur tel: reumapolizutphen@gelre.nl Informatie over en Noteer bij en uw patiëntnummer of geboortedatum en (meisjes) achternaam. We willen u er op wijzen dat gegevens die per worden uitgewisseld niet via een beveiligd systeem gaan. Ruimte voor aantekeningen Deze folder is gebaseerd op gelijknamige folder van Tergooiziekenhuizen (2009). Reumatologie REUM januari 2013 pagina 5/5