Titel van de presentatie :44

Transcriptie

1 1

2 Alliander is een netwerkbedrijf. Wij zorgen voor een betrouwbare, betaalbare en duurzame energievoorziening. Zodat overheden, bedrijven en burgers met een energiebehoefte er altijd op kunnen rekenen dat de energie die ze nodig hebben op dat moment beschikbaar is. En tot op heden is dat goed gelukt: Leverbetrouwbaarheid: 99,99% leveringszekerheid. Duurzaamheid: klanten met eigen energie uit zon, wind of biogas. Betaalbaarheid: kosten van het netwerk al jaren 20% van de energierekening en niet gestegen Wat ons betreft blijft dat zo. 2

3 Basisinformatie Alliander NV: 6 miljoen eindgebruikers 1,6 mld omzet 7100 medewerkers Organigram aandeelhouders km elektriciteitskabels: 2 keer de aarde rond! Tot 2020 installeren we slimme meters per jaar. Dat zijn er 8 per minuut! Terwijl ik deze presentatie geef zijn er alweer opgehangen 3

4 4

5 Klimaatverandering Het klimaat verandert wereldwijd en ook in Nederland. Het wordt bijvoorbeeld steeds warmer: maar liefst 9 van de 10 warmste jaren zijn uit de periode vanaf Hiernaast zijn er steeds meer periodes waarin het erg hard regent of stormt, en ontstaan er periodes met extreme droogte. Dit heeft allerlei gevolgen, zoals meer hittestress bij (oudere) mensen, het vaker uitvallen van belangrijke onderdelen van onze infrastructuur en het ontstaan van meer oogstschade in de landbouw. Bovendien wordt door zeespiegelstijging de kans op een overstroming groter en wordt het steeds lastiger om piekafvoer van water te verwerken. Ook de natuur heeft te lijden onder klimaatverandering: zoals het veranderen van de leefomgeving van flora en fauna, waar sommige soorten zich niet aan kunnen aanpassen. Klimaatverandering draagt ook bij aan migratiestromen, ernstige droogte en hitte. Deze gevolgen van klimaatverandering komen eerder en heviger op ons af dan eerder verwacht werd. Onze huidige energievoorziening is gebaseerd op fossiele bronnen die koolstofdioxide (CO2) uitstoten en daarmee klimaatverandering doen toenemen. De belangrijkste maatregel is dan ook om ervoor te zorgen dat er minder CO2 in de lucht komt. Dit kan door de overstap te maken naar schonere en hernieuwbare energiebronnen. 5

6 Eindigheid van fossiele energiebronnen De winning van fossiele grondstoffen zoals olie en gas is vaak weinig zichtbaar. Toch raken fossiele bronnen zoals olie, kolen en aardgas, op. Het heeft vele miljoenen jaren geduurd voordat deze bronnen zich in de ondergrond vormden, en nu worden ze in rap tempo opgemaakt. Hoe lang nog gebruik gemaakt kan worden van deze bronnen is onderdeel van debat. Intussen zoeken bedrijven op nieuwe plekken en met nieuwe technieken naar fossiele energie, denk aan teerzanden en schaliegasvelden. Op deze manier wordt geprobeerd om de stijgende vraag naar energie voor te blijven, met grote ecologische gevolgen. Wel wordt duidelijk dat het steeds meer energie kost om energie te genereren, het aantal makkelijk winbare voorraden neemt steeds verder af. Gezien de grote afhankelijkheid van energie voor onze industrie, ons vervoer en ons dagelijks leven, is overstappen naar hernieuwbare vormen van energie noodzakelijk. 6

7 Geopolitiek (instabiliteit) Afgezien van de aardgasvelden in Groningen kent Nederland geen grote voorraden fossiele energie meer. Nu de aardgaswinning in Groningen steeds verder wordt teruggeschroefd, wordt Nederland in haar energievoorziening steeds afhankelijker van de import van energie. Aardgas, olie en kolen kunnen dan uit politiek instabiele landen komen. De energievoorziening wordt hiermee sterk afhankelijk van de geopolitieke stabiliteit. Hernieuwbare energiebronnen zoals windenergie, zonneenergie en geothermie zijn in gelijkere mate verdeeld over de wereld. Zon-, windenergie en geothermie bijvoorbeeld, kunnen in Nederland worden benut, waardoor de afhankelijkheid van andere landen verkleind wordt. Dit betekent niet dat Nederland zich moet afsluiten van de rest van de wereld. Ook in een hernieuwbaar energiesysteem zal veel uitwisseling plaatsvinden met andere landen, om vraag en aanbod van de energie lokaal, regionaal en internationaal te optimaliseren. 7

8 8

9 Wordt uitgedrukt in de vier fundamentele maatschappelijke behoeften aan energie: Kracht & Licht Hoge temperatuur warmte Lage temperatuur warmte Vervoer Verschillen in totalen komen door afrondingen. 9

10 Andere vergelijkingen in 2015: Energieverbruik (warmte en elektra) Amsterdam : 86 PJ Energieverbruik (warmte en elektra) Arnhem: 18 PJ Energieverbruik (warmte en elektra) Olst-Wijhe: 3 PJ Energieverbruik (warmte en elektra) provincie Utrecht: 135 PJ Bron: klimaatmonitor.nl 10

11 11

12 Per functionaliteit en per onderdeel daarbinnen verschilt de transitieaanpak, bijvoorbeeld omdat de daarvoor benodigde technieken wel of niet beschrbaar zijn, inversteringen wel of niet rendabel zijn of omdat de mate verschilt waarin internationale samenwerking noodzakelijk is. De figuur laat op hoofdlijnen zien hoe de energietransitie er in termen van CO 2 - resultaat er per functionaliteit uit zou kunnen zien. Met namen voor de functionaliteit lage temperatuurwarmte moet en kan snelheid gemaakt worden. De benodigde transitie vindt voor het grootste deel in de periode tot 2035 plaats. Voor de transitie voor de hoge temperatuurwarmte bijvoorbeeld, moeten ook in de periode van 2035 tot 2050 nog flinke stappen gezet worden terwijl de benodigde technologie nu al ontwikkeld of doorontwikkeld moet worden. Innovatie speelt een belangrijke rol, maar is niet bij alle energiefunctionaliteiten even radicaal. Voor de lage temperatuurwarmte zit de opgave vooral in sociale innovaties en innovaties in processen en leren door doen, terwijl voor hoge temperatuurwarmte fundamentele technische innovaties nodig zijn. Ook bestaan er enkele volgordelijk voorwaarden. Het leveren van warmte aan huishoudens, bijvoorbeeld, veronderstelt infrastructuur die de warmte in de gewenste vorm kan leveren. De benodigde innovaties zijn niet alleen technisch van aard, maar ook economisch, politiek (sturing) en sociaal (gedragsmatig). Verschillende vormen van innovatie samen maken het mogelijk om voortgang te blijven boeken. 12

13 Titel van de presentatie :46 Tekstbron: Rijk zonder C02. Belangrijk om te realiseren is dat dit figuur niet laat zien hoe temperatuurstijging voorkomen kan worden. Als deze transitiesnelheden aangehouden worden is het zeer waarschijnlijk dat we de CO2-budget (carbon-budget) grens overschrijden en de temperatuurstijging meer dan 2 graden zal zijn. 12

14 13

15 Fossiele energie heeft het voordeel dat het grotendeels onzichtbaar is. De winplaatsen en raffinaderijen staan op enkele locaties en stroom, gas en olie wordt via leidingen, pijpen en wegen vervoerd. Hernieuwbare energie heeft een grotere ruimtelijke impact. Windmolens steken boven het landschap uit, zonnevelden nemen een groot ruimtebeslag in. Zonder slimme oplossingen is ook veel meer transport en opslag nodig. 14

16 15

17 Voorkeur inpassing vaak langs infrastructuur en bij bedrijventerreinen. De provincie Gelderland heeft de voorkeur inpassing voor windenergie als volgt geformuleerd: [de provincie heeft de] voorkeur te combineren met andere, intensieve functies in een gebied, zoals (hoofd)infrastructuur, regionale bedrijventerreinen en intensieve landbouwgebieden (o.a. glastuinbouw). 16

18 17

19 18

20 Beeld vanaf de postbank richt Duiven. De afvalverbrandingsinstallatie is rechts in beeld en de windmolens in het midden van het landschap. Op foto is al goed te zien dat windmolens boven het landschap blijven uitsteken ook van grote afstand. Maar ook dat er de lucht een grote impact heeft op zichtbaarheid. 19

21 20

22 21

23 De verwachting is dat windmolens groter blijven worden. Afgelopen jaren is wel eens gezegd dat het plaatsen van windmolens in bosgebieden zinvol kan zijn om het zicht erop te verminderen. Dit is helaas maar beperkt waar: - In een open landschap zijn windmolens van ver zichtbaar - Bij een aaneengesloten bos zie je windmolens niet als je in het bos bent. Buiten het bos (indien het een open veld is tot het bos) blijven windmolens in het bos vaak zichtbaar. Onze bossen (zelfs de Veluwe) zijn niet groot genoeg, of niet aaneengesloten genoeg (ze hebben altijd nog open velden) om windmolens volledig uit het zicht te onttrekken. - Een coulissen landschap werkt in praktijk het beste om windmolens uit het zicht te onttrekken. - Met beplanting is het mogelijk om vanuit bepaalde perspectieven het zicht om windmolens te verminderen. 22

24 In onderzoek met animaties is kwalitatief aangetoond dat: - Windmolens kunnen het gevoel van open, weidse landschappen verkleinen. - Zodra de voet van een molen niet zichtbaar is, is het vaak onmogelijk om in te schatten of een molen in, aan de rand, of zelfs een km buiten het bos staat. 23

25 24

26 Kleine windmolens zijn niet de oplossing. Hoe groter de rotor, en hoe hoger, hoe meer energieproductie. 25

27 Voorbeeld van het effect van grotere bufferafstanden op de hoeveelheid mogelijk geschikte locaties voor windenergie. 26

28 Document bevat een interactieve model kaart waarmee voor gemeente Apeldoorn diverse technische variabelen uit en aan gezet kunnen worden. Zo is zichtbaar wat het effect is van verschillende variabelen op het (niet) beschikbaar oppervlak voor windenergie. Het document is te openen via: en door vervolgens te klikken op de hyperlink Feitenonderzoek Apeldoorn. 27

29 28

30 29

31 30

32 31

33 32

34 33

35 34

36 De opstelling van een veld kan sterk varieren. Zonnepanelen kunnen enkel en dubbel op frame s geplaatst worden, horizontaal of vertikaal (in lengte of breedte), op het zuiden gericht zijn of juist oost-west en in toekomst mogelijk ook vertikaal (staand). 35

37 36

38 37

39 Een voorbeeld hoe in Provincie Flevoland de opties voor grootschalige zonnevelden worden verkend. 38

40 Een voorbeeld hoe in Provincie Flevoland de opties voor grootschalige zonnevelden worden verkend. 39

41 Een voorbeeld hoe in Provincie Flevoland de opties voor grootschalige zonnevelden worden verkend. 40

42 Een voorbeeld hoe in Provincie Flevoland de opties voor grootschalige zonnevelden worden verkend. 41

43 Voorbeeld 1: regio Food Valley Rijk, provincies, gemeenten en regio s stellen energievisies op waarin ze beschrijven hoe ze toewerken naar energieneutraal in Ook regio Food Valley werkt momenteel aan zo n energievisie. Hierin is onderzocht wat er aan hernieuwbare energie nodig is om energieneutraal te worden. 42

44 Voorbeeld 1: regio Food Valley Vanuit diverse uitgangspunten (zoals gebruik maken van huidige techniek, energieverbruik ontwikkeling in te tijd, etc.) is berekend hoeveel energie bespaard moet worden en hoeveel van de verschillende vormen van hernieuwbare energie nodig is. De benodigde windmolens en zonnevelden zijn hier gevisualiseerd. Omdat er geen zekerheid is over de toekomst zijn de aantallen in drie verschillende ontwikkelrichtingen (ofwel scenario s) weergegeven. Alle scenario s laten zien dat er grote aantallen zonnevelden en windmolens nodig zullen zijn. Deze afbeelding is afkomstig uit een concept rapport en is nog aan verandering onderhevig. Er kunnen geen rechten aan ontleend worden. 43

45 Figuur toont: - Huidige (2012) energieverbruik en bronnen in provincie Noord Holland - Huidige hernieuwbare energie (HE) in 2012, inclusief indicatie wat nog gedaan moet worden om doelstelling 2020 te halen. - Energieverbruik geëxtrapoleerd naar 2050 in een Business As Usual (BAU) scenario - Energieverbruik geëxtrapoleerd naar 2050 in een Besparings- (BSP) scenario - Totale ruimtelijke potentie vanuit technische randvoorwaarden - Drie kolommen die verschillende % ambitie niveau s visualiseren. IN PRINT VERSIE IS ANIMATIE NIET GOED ZICHTBAAR! Animatie toont beeld wat effect is als niet gekozen wordt voor import van biomassa, windenergie en zonneweides. 44

46 Voorbeeld 2: Apeldoorn De gemeente Apeldoorn heeft een energiemix voor 2030 en op termijn samengesteld. Hierin wordt maximaal ingezet op energiebesparing, zonnepanelen in gebouwde omgeving en biomassa. Desondanks blijft er een grote opgave voor zonnevelden en windmolens. 45

47 Voorbeeld 2: Apeldoorn Er is ook gekeken wat het effect is als er niet ingezet zou worden op windenergie. Bovenstaande afbeelding toont voor de ambitie op termijn (richting energieneutraal). Als ingezet wordt op de huidige opgave voor wind en zon is 6 hectare nodig voor windenergie, en 657 hectare voor zonnevelden. De kleurvlakken geven het netto en bruto oppervlakte weer. Bij Voor windenergie gaat in totaal 6 hectare verloren voor andere vormen van grondgebruik. Dit is de ruimte die nodig is op en rondom een windmolen (netto opp.). De bruto oppervlakte is echter veel groter: windmolens hebben onderlinge afstand nodig. Op dit bruto oppervlakte zijn echter wel andere functies zoals natuur, landbouw of wegen mogelijk. Bij zonnevelden is het netto oppervlak die nodig is 500 hectare. Dit is echter niet het reële oppervlak. Er is ruimte nodig tussen panelen. Dit is het bruto oppervlakte. Hier is echter nauwelijks een andere functie mogelijk. Bij zonnevelden is het bruto oppervlakte dus van belang. Als de gemeente niet in zou zetten op windenergie is geen 657 hectare maar 832 hectare zonneveld nodig. Een toename van ruim 30%. 46

48 Titel van de presentatie :45 Het aantal projecten voor hernieuwbare energie is groot: alleen al ruim subsidie toekenningen (SDE) in eerste helft van De kaart is in de digitale versie van deze presentatie tevens een link naar het bronbestand. Bestand is te downloaden via: 47

49 48

50 Het aantal projecten voor hernieuwbare energie is groot: alleen al ruim subsidie toekenningen (SDE) in eerste helft van

51 De transitie van het energiesysteem heeft veel innovatie teweeggebracht: in de laatste 10 jaar is er meer geïnnoveerd dan in de gehele voorgaande eeuw. Wie had tien jaar geleden het succes van Tesla kunnen voorspellen? Wie had voorzien dat zonnepanelen zo n vlucht zouden nemen? Of dat zo veel bedrijven hun eigen energie op zouden gaan wekken met windmolens? 50

52 Maar de snelheid waarmee innovaties elkaar opvolgen neemt toe. En grote structurele wijzigingen staan vlak voor de deur: rond stopt het gebruik van aardgas. En moeten we daar alternatieven voor hebben gevonden. 51

53 Daarnaast neemt de voorspelbaarheid van klantwensen af, wat leidt tot een onzeker toekomstbeeld. Het enige wat op dit moment zeker is, is dat er veel nieuwe eisen zullen worden gesteld aan onze netten. En dat de huidige maximale capaciteit, als we niets doen, onvoldoende is. Dat laten wij niet gebeuren. Dus blijven we ontwikkelen en innoveren. 52

54 We zouden natuurlijk onze netten enorm in capaciteit kunnen uitbreiden: zo sterk, dat ze elke verandering en elke vraag de baas kunnen. Maar dat is niet haalbaar: we kunnen ongeveer 1,5% van ons net per jaar aanpassen. Bovendien zouden de kosten zo sterk oplopen, dat de energievoorziening onbetaalbaar zou worden. Geen goede optie 53

55 In plaats van alleen maar uitbreiden van de capaciteit, moeten we kijken hoe we onze netten beter kunnen benutten. We zijn daarvoor al goed op weg. Zo passen we stations-automatisering toe, waardoor we kunnen anticiperen op storingen en sneller gebreken kunnen verhelpen. Met flexibele netstructuren is tweerichtingsverkeer mogelijk, waardoor we het net beter kunnen benutten. En slimme meters geven ons een gedetailleerd inzicht in de energiestromen. Dat levert ons zo veel informatie op dat we precies kunnen voorspellen hoe zwaar het net op elk moment van de dag wordt belast. En met die informatie kunnen we de energiestromen steeds beter gaan beïnvloeden. Zo dragen we bij aan een slimmere verdeling over de dag van het energieverbruik. En zo voorkomen we storingen. We zijn dus goed op weg, maar het is nog niet voldoende. We kunnen immers de energiestromen wel steeds beter beïnvloeden, maar dit is gebaseerd op de huidige klantkeuzes en het huidige gebruik van het net. 54

56 Momenteel worden kabels aangelegd voor de pieken, die aanpak kost de maatschappij onnodige miljarden. 55

57 56

58 57

59 58

60 59

61 60

62 De kaart toont de gebieden waar zonder bovenliggende netinvesteringen zon en wind kan worden aangesloten. 61

63 Toelichten dat er wel verschil in opbrengst is (-3%) 62

64 OPNIEUW MAKEN 63

65 Grafiek verloop zal verschillen per type zonnepaneel en windmolen. 64

66 Een energie-box is een energie knooppunt dat de energievoorziening voor een groep woningen verzorgt door inkoop, verkoop, omzetting, opslag en balancering van E en/of G en/of W. De energie-box is vormgegeven als één uitpandige technische ruimte voor een 10-tal woningen waarin energetische functies modulair zijn ondergebracht. Bewoners worden geheel ontzorgd tav investeringen, onderhoud, bedrijfsvoering, energiehandel en inpandige ruimtebehoefte. De energie services worden geheel uitbesteed aan bijv. een energieservice coöperatie of woningcorporatie. 65

67 66