Invloed van het Europese Hof op het Nederlandse auteursrecht. Madeleine de Cock Buning Zeist, 14 maart 2012

Transcriptie

1 Invloed van het Europese Hof op het Nederlandse auteursrecht Madeleine de Cock Buning Zeist, 14 maart 2012

2 Opmaat In dit tijdperk van globalisering en internationale concurrentie is het potentiële inkomen uit intellectuele eigendom even belangrijk als de toegang tot grondstoffen en de beschikbare industriële basis. (Mededeling EC def.).

3 Routekaart Kader: relevante richtlijnen Recente Europese initiatieven Rechtspraak HvJ EU object exploitatierecht afstand van recht beperkingen Tot slot

4 Kader: Richtlijnen auteursrecht Satelliet- en kabelrichtlijn (richtlijn 93/83/EEG) Databankrichtlijn (richtlijn 96/9/EG) Volgrechtrichtlijn (richtlijn 2001/84/EG) Auteursrechtrichtlijn (richtlijn 2001/29/EG) Duurrichtlijn (richtlijn 2006/116/EG) Verhuurrichtlijn (richtlijn 2006/115/EC) Softwarerichtlijn (richtlijn 2009/24/EG) Richtlijn beschermingsduur naburige rechten (richtlijn 2011/77/EU)

5 Recente Europese initiatieven

6 Initiatieven in het kader van de Digitale Agenda voor Europa COM(2010) 245 definitief/2, i. Open access-projecten ( ) ii. Mededeling akte interne markt (apr 2011) iii.mededeling Eengemaakte markt voor IE-rechten (mei 2011) iv.groenboek audiovisuele werken (juli 2011)

7 i Open Access Neelie Kroes: Taxpayers have already paid for this information, the least we can do is give it back to those who want to use it in new ways that help people and create jobs and growth.

8 i Open Access Open Access Pilot (Regulering FP7: ): - Gratis online-toegang tot alle door EU betaalde wetenschappelijke onderzoeksresultaten (incl. artikelen gepubliceerd in tijdschriften). - Gold open access: kosten voor publicatie worden gedragen door instellingen (bijv. Universiteit(sbibliothek)en of EU bij FP7)

9 ii Mededeling Akte interne markt COM (2011)206 definitief, Doel: Een eind maken aan marktversnippering in EU Dmv de weg ruimen van obstakels voor het vrije verkeer van diensten, innovatie en creativiteit. > Om dit te bereiken heeft de Commissie 12 hefbomen geïdentificeerd waaronder één tav IE-rechten.

10 Lappendeken van IE markten Versnippering van IE markt heeft negatieve gevolgen voor groei en concurrentievermogen EU

11 iii Mededeling Eengemaakte markt voor IE-rechten COM(2011) 287 definitief, Auteursrechtelijk relevante hoofdpunten: 1. Voorstel voor Europese wetgeving (2012) om heffingenstelsels voor privékopieën te uniformeren >Instellen onafhankelijke bemiddelaar 2. Tot stand brengen van een efficiënt multiterritoriaal collectief beheer van auteursrechten en gemeenschappelijke regels voor een transparante opbrengstenverdeling >Instellen centrale gezaghebbende gegevensbank

12 iii Mededeling Eengemaakte markt voor IE-rechten 3. Digitalisering van de collecties van Europese culturele instellingen faciliteren (reeds verschenen: Ontwerprichtlijn verweesde werken, COM(2011) 289 definitief, ); 4. Onderzoeken aanpak UGC zoals blogs, wiki s etc.; 5. Herzien van handhavingsrichtlijn 2004/ voor doeltreffende bestrijding van inbreuken via internet aanpakken van inbreuken aan de bron bevordering van samenwerking tussenpersonen schaden belangen van eindgebruikers voorkomen

13 iii Mededeling Eengemaakte markt voor IE-rechten 6. Bereiken van eerlijke en gelijke spelregels voor uitvoerend kunstenaars te door de beschermingstermijn beter af te stemmen op die van auteurs (reeds verschenen: richtlijn 2011/77/EU van 27 september 2011); 7. European Copyright Code? 8. Evaluatie en evt herziening ARL 2001/29

14 iv. Groenboek online verspreiding van audiovisuele werken COM (2011)427 definitief, Audiovisuele sector belangrijk voor Europese economie! 500 miljard Euro jaarlijkse marktwaarde 6 miljoen banen -De traditionele waardeketen voor audiovisuele werken is voortdurend in beweging -Grondige analyse obstakels en versnippering markt -Consultatie groenboek gesloten eind 2011.

15 Europese rechtspraak

16 Beschermingsobject

17 Infopaq HvJEG 16 juli 2009, C-5/08 Eerste stappen harmonisatie werkbegrip: Vereist voor auteursrechtelijke bescherming is dat het werk een schepping van de geest is (ro. 34). Materiaal dat oorspronkelijk is in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur ervan (ro. 37). Enkel via de keuze, de schikking en de combinatie van deze woorden op een oorspronkelijke wijze kan de auteur uitdrukking aan zijn creatieve geest geven en tot een resultaat komen dat een intellectuele schepping vormt (ro. 45). Maar er is meer.

18 Premier League webstrijden

19 Premier League HvJEU 4 oktober 2011, C-403/08 en C-429/08 De lijn uit Infopaq wordt onmiskenbaar doorgetrokken: Om als werk aangemerkt te worden moet het betrokken materiaal oorspronkelijk zijn in de zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping.

20 Ro 98 Een sportwedstrijd kan echter niet worden beschouwd als een intellectuele schepping die kan worden aangemerkt als een werk in de zin van de richtlijn auteursrecht. Dat is in het bijzonder het geval voor voetbalwedstrijden, waarbij spelregels gelden die geen ruimte laten voor creatieve vrijheid in auteursrechtelijke zin

21 Blijft over: auteursrecht op verschillende in de uitzending vervatte werken: openingsvideo de vooraf opgenomen filmpjes met hoogtepunten van recente wedstrijden diverse grafische afbeeldingen de hymne van Premier League NB HvJ EU deed geen uitspraak over auteursrecht filmopnamen van voetbalwedstrijd (vgl. Chavannes en Van Ginneken Mf 2001, 329.)

22 Softwarenová HvJEU 22 december 2010, C-393/09 Vraag: Is ook de grafische- gebruikersinterface (GUI) van een computerprogramma beschermd door de Softwarerichtlijn van 1991? HvJEU: Softwarerichtlijn beschermt alleen de broncode en de gecompileerde code van een computerprogramma (cp), niet de GUI. Criterium: Rl beschermd cp wanneer het tot (reproductie van) het computerprogramma zelf kan leiden (ro.37)

23 Softwarenová HvJEU 22 december 2010, C-393/09 De GUI kan wel bescherming onder de ARl genieten mits het als 'eigen intellectuele schepping kan worden aangemerkt. (ro. 41) Niet meegeteld mogen worden de onderdelen van de GUI die louter voor technische functionaliteit dienen aangezien de verschillende manieren om een idee uit te voeren dan zodanig beperkt zijn dat het idee samenvalt met de uitdrukking ervan (ro 49)

24 Softwarenová HvJEU 22 december 2010, C-393/09 Is het vertonen van een GUI op TV een mededeling van het publiek in de zin van 3.1 ARl? HvJEU: Het tonen van een werk op TV is in beginsel een mededeling aan het publiek. MAAR: Omdat het publiek bij vertoning op TV geen toegang verkrijgt tot het wezenlijke bestanddeel van de GUI, namelijk de interactie met de gebruiker is geen sprake van mededeling aan het publiek.

25 Football Dataco/Yahoo HvJ EU 1 maart 2012, zaak C-604/10 Kalenders voetbalkampioenschappen Vraag: Staat de richtlijn in de weg aan andere nationale auteursrechten op databanken dan die waarin wordt voorzien in de Databankrichtlijn 96/9? Antwoord: Databankrichtlijn verzet zich tegen een nationale wettlijke regeling die aan de onder de def. Van art 1.2 vallende databanken auteursrechtelijke bescherming biedt onder andere voorwaarden dan deze van art 3.1 van de Rl 96/9 >Einde geschriftenbescherming!

26 Football Dataco/Yahoo Nadere invulling oorspronklijkheidscriterium NIET relevant zijn voor auteursrechtelijke bescherming: de intellectuele inspanningen en deskundigheid die zijn aangewend bij het creëren van de deze gegevens Einde Technip-criterium van de Hoge Raad? Daar ging het om een selectie gebaseerd op wetenschappelijke of technische kennis, inzicht en ervaring, terwijl de selectie betrekking heeft op objectieve wetenschappelijke gegevens en wetmatigheden en gericht is op doeleinden van wetenschappelijke of technische aard.

27 Eva-Maria Painer v. Standard HvJEU 1 december 2011, C-145/10 (portret)foto

28 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. HvJEU 1 december 2011, C-145/10: werkbegrip - Foto s genieten auteursrechtelijke bescherming wanneer deze oorspronkelijk zijn in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping die de persoonlijkheid van de auteur weerspiegelt en tot uiting komt door diens creatieve keuzen (met verwijzing Infopaq, Premier League) (ro ). - Ook portretfoto s kunnen aan deze criteria voldoen en aldus auteursrechtelijke bescherming genieten (ro ). - Enscenering, pose, belichting, camera-instelling, invalskoek, sfeer

29 Exploitatierechten

30 a. reproductie/bewerking

31 Artikel 2 ARl 2001/29 De lidstaten voorzien ( ) in het uitsluitende recht, de directe of indirecte, tijdelijke of duurzame, volledige of gedeeltelijke reproductie van (..) materiaal, met welke middelen en in welke vorm ook, toe te staan of te verbieden.

32 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. HvJEU C-145/10: Reproductie en bewerking Hoe ver strekt het bewerkingsrecht bij een portretfoto? Oberste Gerichtshof: - Omdat er bij de betreffende foto s weinig scheppende activiteit is geweest (weinig keuzemogelijkheden voor de maker) bestaat er meer ruimte voor vrij gebruik (freie Benutzung) omdat deze werken slechts beperkte auteursrechtelijke bescherming genieten.

33 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. HvJEU - Het is niet mogelijk dat auteursrechtelijke bescherming geringer in omvang is bij bepaalde werken dan bij andere werken vanwege verschillen in mogelijkheden van ruimte voor creativiteit bij de totstandkoming van de verschillende werken.

34 b. Mededeling aan het publiek

35 Artikel 3.1 ARl 2001/29 De lidstaten voorzien ten behoeve van auteurs in het uitsluitende recht, de mededeling van hun werken aan het publiek, per draad of draadloos, met inbegrip van de beschikbaarstelling van hun werken voor het publiek op zodanige wijze dat deze voor leden van het publiek op een door hen individueel gekozen plaats en tijd toegankelijk zijn, toe te staan of te verbieden

36 23 Considerans ARl. Aan dit recht moet een ruime betekenis worden gegeven die iedere mededeling omvat die aan niet op de plaats van oorsprong van de mededeling aanwezig publiek wordt gedaan. NB: vertolking voor een publiek dat direct fysiek contact heeft met de persoon die het werk uitvoert is niet geharmoniseerd (Premier League, r.o. 203 en Circul Globus HvJ EU 24 november 2011, C-283/10 ro.39 ev)

37 Mededeling - Elke uitzending van beschermde werken, ongeacht gebruikte technisch middel of procedé (Premier L. ro 193) - Vgl. BC 11 bis lid 1 sub iii En dus (HvJ SGAE/Rafael Hoteles 7 december 2006 C-306/05): Hoteleigenaar verricht reeds mededelingshandeling wanneer hij het voor zijn hotelgasten mogelijk maakt toegang te hebben tot uitgezonden werken door middel van TV toestellen, door het ontvangen signaal door te geven in de hotelkamers. Vgl., HVJ EU Organismos Sillogikis Diacheirisis 18 maart 2010, C-136/09

38 Publiek - HvJ Lagardère Active Broadcast/SPRE 14 juli 2005 C 192/04 publiek (*) ziet op onbepaald aantal potentiële televisiekijkers (CabSat Richtlijn 93/83) niet: de beperkte kring die de satelliet signalen alleen met professionele uitrusting kan ontvangen Vgl HR 19 juni 2009 BUMA/Chellomedia - HvJ SGAE/Rafael Hoteles 7 december 2006 C-306/05 * publiek ex Richtlijn 93/83 is bepalend voor uitleg publiek ex Auteursrechtrichtlijn 2001/29

39 Premier League HvJEU 4 oktober 2011, C-403/08 en C-429/08 Er kan in ALLEEN sprake zijn van MAP wanneer het uitgezonden werk ook nog wordt vertoond aan een nieuw (extra) publiek, d.w.z. een publiek waarmee de auteurs geen rekening hielden toen zij toestemming gaven voor het gebruik van het werk voor de mededeling aan het oorspronkelijke publiek (ro 197 en 198) NB: winstoogmerk is daarbij zeker niet irrelevant

40 Airfield Airfield & Canal Digitaal

41 Airfield en Canal Digital Digital 13 oktober 2011, C-431/08 en C-432/08 (nieuwe) mededeling aan het publiek dat operatoren tijdens een mededeling ( ) een interventie uitvoeren zodat zij de beschermde werken toegankelijk maken voor een ruimer publiek dan dat waarop de betrokken omroeporganisatie doelde, dat wil zeggen een publiek dat de auteurs van deze werken niet voor ogen hadden toen zij toestemming verleenden voor het gebruik van hun werken door de omroeporganisatie ( ) (ro. 76 en 77).

42 Afstand van recht

43

44 Martin Luksan v. Petrus vd Let HvJEU 9 februari 2012, C-277/10 Vraag ivm wettelijk vermoeden van overdracht: - Zijn nationale wettelijke regelingen (zoals art. 38, lid 1 UrhG) waarbij exploitatierechten van rechtswege rechtstreeks en uitsluitend aan de filmproducent worden toegewezen (cessio legis) ipv aan de rechthebbende regiseur, in strijd met het Unierecht?

45 Art. 17 Handvest van de grondrechten van de EU 1. Een ieder heeft het recht goederen die hij rechtmatig heeft verkregen in eigendom te bezitten, te gebruiken, erover te beschikken en te vermaken. Niemand mag zijn eigendom worden ontnomen, behalve in het algemeen belang, in de gevallen en onder de voorwaarden waarin de wet voorziet en mits het verlies tijdig op billijke wijze wordt vergoed

46 Martin Luksan v. Petrus vd Let HvJEU: Door de cessio legis van art 38 UrhG wordt de regisseur de exploitatierechten onthouden, waarmee feitelijk zijn intellectuele eigendomsrecht wordt onteigend. De exploitatierechten van het cinematografische werk (reproductierecht, recht op uitzending per satelliet en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek), komen van rechtswege rechtstreeks toe aan de regisseur het Unierecht verzet zich tegen andersluidende nationale regeling waarbij de rechten automatisch aan de producent worden toegekend (ro. 71, 72).

47 Martin Luksan v. Petrus vd Let HvJEU: - Het Unierecht biedt lidstaten wel de mogelijkheid te voorzien in een vermoeden van overdracht van exploitatierechten van het cinematografische werk aan de producent van het cinematografische werk, mits dit vermoeden weerlegbaar is zodat de regisseur van anders kan overeenkomen.

48 Martin Luksan v. Petrus vd Let HvJEU (thuiskopie): - Volgens de in art. 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 dient bedoelde billijke compensatie ihk van uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik van rechtswege rechtstreeks toe te komen aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk als auteur ervan. - Het Unierecht verzet zich ertegen dat lidstaten voorzien in een vermoeden van overdracht van het aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk toekomende recht op een billijke compensatie aan de producent van dit werk, ongeacht of dit vermoeden onweerlegbaar is dan wel dat daarvan kan worden afgeweken.

49

50 Beperkingen op exclusieve rechten

51 Infopaq II HvJEU 18 juni 2010, C-302/10 (tijdelijke reproductie), eerder al Infopaq I HvJEG 16 juli 2009, C-5/08, Premier League HvJEU: Tijdelijke reproductiehandelingen art. 5, lid 1 van richtlijn 2001/29: moeten een integraal en essentieel onderdeel van een technisch procedé vormen; moeten als enig doel hebben rechtmatig gebruik van een werk of van beschermd materiaal mogelijk te maken; mogen geen zelfstandige economische waarde bezitten.

52 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. - Opsporingsbeperking art. 5, lid 3 sub e van Arl 2001/29 - Vraag: Was publicatie door persmedium van de foto s van het ontvoerde meisje zonder toestemming van de rechthebbende geoorloofd in het kader van gebruik ten behoeve van de openbare veiligheid?

53 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. (vervolg) HvJ EU: Een medium, zoals een persuitgever, mag niet op eigen initiatief een auteursrechtelijk beschermd werk gebruiken met een beroep op het doel van openbare veiligheid. Het initiatief daartoe moet worden genomen in het kader van een beslissing van bevoegde autoriteiten.

54 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. - Citaatrecht art. 5 lid 3 sub d van richtlijn 2001/29 - Ook al moet de vooraarde van art 5 lid 3 sub d volgens vaste rechtspraak van het Hof eng worden uitgelegd omdat de bepaling afwijkt van de in die richtlijn neergelegde algemene regel, dat neemt niet weg dat er bij uitlegging van die voorwaarden ook voor moet worden gezorgd dat de nuttige werking van de uitzondering behouden blijft en het doel ervan wordt geëerbiedigd. (vgl. Premier Leaugue) - Met artikel art. 5 lid 3 sub d dient een rechtsvaardig evenwicht tussen het recht op vrije meningsuiting van gebruikers en aan het auteurs toegekende reproductierecht bereikt

55 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH e.a. - Citaatrecht art. 5 lid 3 sub d van richtlijn 2001/29 HvJ EU concreet in casu: - Het is voor toepassing van de citaatbeperking niet vereist dat dat een artikel waarin een werk wordt geciteerd zelf een auteursrechterlijk beschermd werk is - Indien de maker van het geciteerd werk niet bekend is bijvoorbeeld omdat foto gebruikt werd in kader van opsporing door autoriteiten - mag toch worden geciteerd mits tenminste de bron wordt vermeld

56 Even recapituleren

57 Werkbegrip toch gedeeltelijk geharmoniseerd (Infopaq etc); Tijdelijke reproductiehandelingen nader gedefinieerd (Infopaq II/ Premier League); Ons 45d Aw mag blijven (Luksan); Openbaarmakingsbegrip, mededeling aan (nieuw) publiek, verduidelijkt (Organismos Sillogikis Diacheirisis, Premier League, Airfield en Canal Digital); Exit geschriftenbescherming! (Football Datco) Exit HR Technip? Nog veel rechtspraak en regelgeving in de EU pipeline

58 Dank voor uw aandacht! Madeleine de Cock Buning