Bouwhistorische beschrijving Westerstraat 74, Enkhuizen

Transcriptie

1 Bouwhistorische beschrijving Westerstraat 74, Enkhuizen door Klaas Koeman en Gerrit Vermeer Vereniging Oud Enkhuizen maart

2 2

3 ò ò Afb. 1. De minuutkaart van Enkhuizen uit De rode pijl geeft de locatie aan van het huidige Westerstraat 74. Noord-Hollands Archief, Haarlem. Afb. 2. De stadsplattegrond van Egmond-Meijer uit De rode pijl geeft het huidige Westerstraat 74 aan. Archief Oud Enkhuizen. Identificatie Westerstraat 74, 1601AL Enkhuizen Rijksmonument Beschrijving: Pand met in 1942 herbouwde bakstenen trapgevel. Situering Het huidige Westerstraat 74 staat aan de noordzijde van de Westerstraat in een gedeelte met meerdere gangen. Nummer 76 heeft aan weerszijden een gang. Deze gangen lopen door tot aan het Apenspel. De gang tussen nummer 76 en 74, de Ooievaarsteeg, heette vroeger ook wel Ooievaarsteiger. De naam steiger had betrekking op gangen die naar een water leiden, in dit geval de Karnemelksluis, die later evenwel werd gedempt. Als doorgang naar de sluis over het water zal de gang altijd aantrekkelijk zijn geweest voor bebouwing. Tussen nummer 70 en 68 liep ook een gang, die eveneens doorliep tot aan het water van de Karnemelksluis. Deze gang verdween in de twintigste eeuw. Het tamelijk brede hoekpand nummer 74 heeft een gerende voorgevel. Achter het huis stonden in 1832 al een aantal aanbouwen, die zich uitstrekten langs de Ooievaarsteeg (afb. 1). In 1902 liep deze ondiepe bebouwing nog verder naar achteren door (afb. 2). Achter nummer 72 bevond zich in 1832 een aanbouw en een plaatsje met direct daarachter een gebouw dat bij nummer 74 behoorde. Het erf daarachter hoorde eveneens bij nummer 74. Geschiedenis In 1579 stond op de plaats van nummer 74 het huis met de naam Sint Jorys van Matthijs Matthijszoon, die in dat jaar een lening met hypotheek afsloot bij Frederick Wilmerszoon, die in het Westeynde woonde. Aan de westzijde van nummer 74 bevond zich een gemeene stege. 1 Bij de verponding in 1630 stond hier het hui- 1 Suus Messchaert-Heering, Van Koopmansstraat tot Nieuwmarktspijp: Geschiedenis van de Doorne Croone, t Soute Eylandt en andere huizen in de Oude Westerstraat te Enkhuizen, Enkhuizen 2001, 271 (bron: Notariële Archieven 815, 1579). 1

4 Afb. 3. Nieuw aanbouw langs de Ooievaarsteeg uit Westfries Archief, Hoorn. Afb. 4 (onder). De bestaande toestand links en rechts de plannen uit 1924 voor de nog bestaande aanbouw achter het huis aan de oostzijde. Westfries Archief, Hoorn. 2

5 Afb. 5. Plan voor nieuwe schuur uit Westfries Archief, Hoorn.. Afb. 6. Opstand zijgevel van de nieuwe schuur uit Westfries Archief, Hoorn. dige huis, bewoond door Hendrik Fredericksz. Druyff. Uit een acte uit 1646 blijkt dat hij was overleden en het huis De Ooievaar heette. Tot op heden heet de steeg aan de westzijde van het huis dienovereenkomstig de Ooievaarsteeg. 2 Slagerij Na het overlijden in 1737 van Renoutje Ossekooper, gehuwd met Quirijn Groen, maakte de notaris van het huis De Ooievaar een inventaris van goederen op. Het echtpaar bezat ook Westerstraat 80 en twee koestallen op de Overtoom en de Modderpomp, graslanden en vee. In het voorhuis trof de notaris slagersgereedschap aan. Verder vermeldt de inventaris een voorkamer, een gang, een sealtje met spijskamertje, een keuken, een kraakje en een achterkeuken. Nieuwe eigenaar van het huis werd de minderjarige zoon Jan Groen. 3 Een eeuw later overleed in hetzelfde huis de nakomeling Quirijn Groen, die was gehuwd met Aagje Schokker. De getaxeerde waarde van het huis bedroeg 825 gulden, de landerijen van het echtpaar 2050 gulden en het vee 1750 gulden. 4 Vroedvrouw In 1848 verkocht Adriana Groen, de weduwe van Willem Langendijk, het huis aan de verloskundige Dieuwertje Mantel, de weduwe van Jacob Zwart. 5 Zij verkocht het huis in 1872 aan de koopman Gerrit Langedijk, die gehuwd was met Pietertje Zwart, de dochter van de vorige eigenaar. 6 De vroedvrouw bleef in het achterste gedeelte van het huis bewonen, dat de ingang aan de Ooievaarsteeg had. Op de deur stond een ooievaar voorgesteld, die zowel verwees naar haar beroep als de naam van de steeg. 7 Op 13 maart 1874 plaatste ze een advertentie in de Enkhuizer Courant waarin ze aangaf haar ambt van verloskundige 40 jaar vervuld te hebben, 6 jaar in de Wieringerwaard en 34 jaar in Enkhuizen. Ze schatte in die jaren ongeveer bevallingen te hebben verricht. Ze behaalde op 13 maart 1834 in Haarlem haar diploma vroedvrouw. 2 Messchaert-Heering, 271 (bron: Notariële Archieven 954, 19 december 1646). 3 Messchaert-Heering, 271 (bron: Notariële Archieven 1242, 19 december 1737). 4 Messchaert-Heering, 272 (bron: Notariële Archieven 1559, 18 januari 1837) 5 Enkhuizer Courant (EC), 3 april Messchaert-Heering 272 (bron: Nieuw Notariële Archieven, 73, 8 februari 1872). 7 EC,

6 Afb. 7. Tekening van de bestaande voor- en zijgevel van Westerstraat 74 in Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort. Afb. 8 (onder). Tekening voor de vernieuwde voorgevel uit Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort. 4

7 Afb. 9 (boven). Details van de nieuwe voorgevel uit Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort. Afb. 10 (onder). Foto van de nieuwe gevel uit 1942, gemaakt kort na de oplevering. Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort. 5

8 Afb. 11 (boven). Opmetingstekening uit 1942 Archief Oud Enkhuizen. Afb. 12 (midden). De plattegrond van het huis met aanbouwen. Bestaande toestand in Westfries Archief, Hoorn. Afb. 13. Verbouwing tot bloembinderij Alba in Boven de bestaande toestand, onder de gewijzigde situatie. Westfries Archief, Hoorn. 6

9 Afb. 14. Westerstraat 74 op Google Earth. +Winkel in porselein, glas en aardewerk Na het overlijden van Pietertje Zwart bleef haar man, Gerrit Langedijk in het winkelhuis wonen. Uit de inventaris blijkt dat hij porselein, glas en aardewerk verkocht. 8 Deze zaak moet er sinds omstreeks 1872 gevestigd zijn. Op 4 april 1887 vond de openbare verkoop van het pand plaats in Hotel het Park aan de Nieuwe Westerstraat: Het Woon- en Winkelhuis, Pakhuis en Erf, staande en gelegen, in de Oude Westerstraat op den hoek van de Oijevaarsteeg te Enkhuizen waarin de handel in Porcelein, Glas en Aardewerk, verscheidene jaren met goed succes is uitgeoefend [ ]. De nieuwe eigenaar, de weduwe Antje Bloemendaal, zette de zaak voort onder de oude naam en won in 1888 op een tuinbouwtentoonstelling de tweede prijs voor Verzameling Bloempotten en andere voorwerpen van aardewerk, ten dienste van den Tuinbouw en tot versiering van Tuin, Kamer of Waranda. 9 Hetzelfde jaar was er een opruiming van vele Goederen als: Wit en Gekleurd Theegoed, Fransch Porceleinen Serviezen, Vazen, Dejeuner. Glaasjes, Karaffen en nog vele andere artikelen, te veel om op te noemen. 10 In 1904 stond het woon- en winkelhuis met tuin en pakhuis staande op den besten stand van Enkhuizen, waar sedert jaren met succes is uitgeoefend een handel in porcelein, Glas en Aardewerk te koop. 11 Antje Bloemendaal, de weduwe van G. Langedijk zette de zaak daarna echter nog voort. Tegen een prijs die zo laag was, zo liet een advertentie weten, dat concurrentie onmogelijk was, konden klanten er terecht voor Een uitgebreide sorteering Bloemplotten, Japansche en Majolika Kaststellen, Gelakte Theebladen (zeer fijn). Wit porceleinen Theepotten vanaf 25 cent. Fijn Kristal en Glaswerk, Theeserviezen, Ontbijtserviezen, Tafelserviezen worden op monster spoedig geleverd. 12 Zij overleed in In 1916 kwam het pand in bezit van de heren Lub en Struik, die in die tijd doorgaans gezamenlijk optraden in de gemeenteraad. 14 De winkel fa Wed. G. Langedijk ging daarna verder op een ander adres, Westerstraat De timmerman Christoffel Blom, een latere eigenaar van het pand, bouwde achter een ruime schuur en breidde het huis in 1924 uit. In 1929 verkocht hij het huis aan N.V. Porcelein, Glas en Aardewerk en keerde de vroegere winkel weer terug onder de oude naam. 16 In 1932 adverteerde de firma Wed. G. Langedijk onder meer met allerhande voorwerpen van plateel met het wapen van Enkhuizen. 17 De Coöperatieve Raiffeisen Bank kreeg 8 Messchaert-Heering, 272 (bron: Nieuw Notariële Archieven, 91, 10 juni 1876). 9 EC, 21 september 1888, EC, 21 november 1888, EC, 8 april 1904, EC, 1 april 1906, EC, 8 augustus 1914, Messchaert-Heering, EC, 23 november 1918, Messchaert-Heering, 272 (bron: kadaster 5950, 1929). 17 EC,

10 Afb. 15. De voorgevel in Foto auteurs. Afb. 16. Details voorgevel. Foto auteurs. 8

11 Afb. 17. De zijgevel gezien naar het noorden (het Apenspel). De sprong in het muurwerk markeert de overgang naar het oorspronkelijke muurwerk. Foto auteurs. Afb. 18. De zijgevel gezien naar de Westerstraat. Foto auteurs. het winkelpand in 1940 in eigendom, maar ook toen ging de winkel door onder de vertrouwde naam. 18 In 1944 werd de N.V. Porcelein, Glas- en Aardewerk getroffen door een liquidatie. 19 In april 1948 vond de heropening plaats van de geheel gemoderniseerde zaak. 20 De plaatselijke krant wijdde er zelfs een artikel aan: De zaak Van de fa. Wed. G. Langedijk in de Westerstraat is thans ook inwendig geheel vernieuwd en ingericht volgens de eisen van deze tijd. De ietwat sobere indruk, die het interieur voorheen maakte, is met vakmanschap weggenomen en veranderd in een prettig aandoende etaleer- en verkoopgelegenheid. 21 In een advertentie presenteerde de winkel zich in dat jaar als het oudste adres met de grootste keuze en de beste kwaliteit in luxe en huishoudelijke artikelen. 22 Niet lang daarna verstomden de advertenties. Latere bestemmingen In 1955 werd er in het huis een werkplaats ingericht voor het vervaardigen van cosmetische producten. 23 Halverwege de jaren vijftig opende Wolter Lammert Eggens in het pand een kapperswinkel. 24 In 1985 maakte die na een kleine verbouwing plaats voor bloembinderij Alba Messchaert-Heering, 273 (bron: kadaster 6255, 1940). 19 Dagblad voor Noord-Holland. Westfriesche editie, 19 augustus 1944, Nieuw Noordhollands Dagblad voor West-Friesland, 9 april 1948, Idem, 12-april 1948, EC, 30 augustus WA, 1325, Gemeentebestuur Enkhuizen , 5864, Enkhuizen, Westerstraat 74, oprichten van een werkplaats voor vervaarding van cosmetische produkten, Messchaert-Heering, 273, (bron: kadaster 8355, 1957). 25 Westfries Archief, Hoorn (WA), 1853_BD, Gemeente Enkhuizen, bouwvergunningen , 759, Enkhuizen; Binnenstad, Westerstraat 74; Veranderen van de woning annex winkel, 13 augustus

12 Afb. 19. De serre aan de achterzijde met de pui in art deco. Boven de serre steekt de geveltop uit van de aanbouw uit Foto auteurs. Afb. 20. Links de aanbouw uit 1913, rechts de schuur uit Foto auteurs. Afb. 21. Links de aanbouw uit 1913, rechts de schuur uit Foto auteurs. 10

13 Afb. 22. Een zolderbalk van de begane grond, gezien vanaf de zolder. Foto auteurs. Bouwvergunningen Het lange lint met aanbouwen achter het pand onderging gedurende de twintigste eeuw meerdere wijzigingen. Onderdelen werden verbouwd of vernieuwd. In 1913 diende de weduwe G. Langedijk een verzoek in voor het maken van een steenen gebouw, waarin tevens eene gelegenheid voor het stallen van een ket (klein paard) is gemaakt, achter het perceel gelegen hoek Westerstraat 74 Ooievaarsteeg. Adjunct-gemeente-architect Versluys stelde daarbij ingevolge artikel 26 van de Politieverordening de voorwaarde achter de stalling een waterdichte goot te maken, waardoor het onrein kan afvloeien in een te plaatsen waterdichte ton. Voor deze aanbouw moest een oude schuur en achterkamer plaatsmaken. Het nieuwe gebouw had een lengte van 10 meter en een breedte van 4 meter. Langs de rest van de steeg verrees een houten schutting (afb. 3). 26 In 1924 was het huis in eigendom van de timmerman Christoffel Blom, die in dat jaar achter het huis twee uitbreidingen uitvoerde. Tussen zijn aanbouw langs de Ooievaarsteeg en het buurhuis nummer 72 bevond zich tegen de achtergevel een klein kantoortje en aan het plaatsje stond langs de zijgevel van het buurpand nog een kleine vleugel met een gemak en een fietshok (afb. 4). Blom vroeg vergunning aan de bestaande bouwsels af te breken en te vervangen door een ruimer kantoor en berghok in een aanbouw met de mansardekap evenwijdig aan de Ooievaarsteeg. Deze aanbouw staat er tot op heden (afb. 19). 27 Als zijgevels gebruikte hij het bestaande muurwerk. Aan de achterzijde kwam een eenvoudige gevel. De zolderbalken bepaalde hij op 8 bij 18 cm op een afstand van 80 centimeter gemeten van hart op hart, de kapspanten op 6,5 bij 16 cm. Op het dak kwamen pannen met een mastiekbedekking. Kort daarop bouwde Blom achter de bestaande aanbouw langs de Ooievaarsteeg een ruime schuur met een verdieping en een zolder met halfsteens muren (afb. 5, 6). 28 Deze schuur kreeg later een woonfunctie en staat heden leeg. Nieuwe voorgevel In het voorjaar van 1941 klaagde de toenmalige eigenaar, de Coöperatieve Boerenleenbank, over de bouwvalligheid van de voorgevel en stelde deze voor deze te vervangen. A. Ybema van Gemeentewerken adviseerde positief. 29 Het betrof een huis dat vermeld stond op de Voorloopige lijst van Monumenten en Kunst, zodat ook de Rijksdienst voor de Monumentenzorg in Den Haag zich er bemoeienis mee had. A.E. Canneman van de Rijksdienst maakte van de bestaande gevel een tekening. 30 In potlood staan daarop de maten 26 WA, 1325_BD, Gemeente Enkhuizen, bouwvergunningen , 1491, Enkhuizen, Westerstraat 74, bouw stal op de hoek Westerstraat Ooievaarsteeg, 19 juni WA, 1325_BD, 1492, Enkhuizen, Westerstraat 74, vergroten woning, 23 oktober WA, 1325_BD, 1493, Enkhuizen, Westerstraat 74, Bouw pakhuis, 27 november WA, 1325_BD, 1494, Enkhuizen, Westerstraat 74, Veranderen voorgevel winkel, 16 mei Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), collectie Bouwkundige tekeningen, BT , calque, Adlib priref , Historisch nummer:

14 Afb. 23. Winkelkast. Foto auteurs. Afb. 24. De zolder gezien naar achteren. Foto auteurs. Afb. 25. De zolder gezien naar achteren. Foto auteurs. 12

15 Afb. 26. Krommer met korbeel, dekbalk en windschoren aan de oostzijde. Foto auteurs. van de oorspronkelijke gevel vermeld. Daarnaast tekende hij een op deze gevel gebaseerd ontwerp voor de nieuwe gevel met een geheel nieuw ontworpen onderpui in achttiende-eeuwse trant (afb. 8, 9). 31 De uitvoerder, architect R. Kramer Rzn, diende de betonnen puibalk, voor zover in het zicht, af te werken in zandsteenkleur. De overige betonnen onderdelen, de kolommen en de voetstukken, verdwenen achter de bakstenen gevel. Hiervoor diende de architect nog de nodige constructietekeningen en berekeningen in te leveren. Kort na de oplevering liet de Rijksdienst van de nieuwe voorgevel een foto maken (afb. 10). 32 Op de ruit links en rechts van de ingang staat de naam van de winkel: firma Wed. G. Langedijk. In 1954 liet de eigenaar, de Coöperatieve Boerenleenbank, in het huis een watercloset aanleggen door de firma Ramkema-Dangermond. 33 Voor deze betrekkelijk eenvoudige ingreep leverde de aannemer een plattegrond in van het toenmalige huis met alle aanbouwen (afb. 12). Hierop staat duidelijk aangegeven dat de voordeur niet in de onderpui uit 1941 zat, maar aan het einde van een korte gang tussen twee diepe etalagekasten. Deze situatie bleef gehandhaafd toen de winkel met luxe artikelen en huishoudelijke artikelen omstreeks 1957 plaatsmaakte voor een kapper. Deze open gang tussen de winkelkasten maakte in 1985 plaats voor een gewone voordeur, toen de bloembinderij Alba van eigenaar H. Schimscheiner er in kwam (afb. 13). 34 Beschrijving Voorgevel Van de vroegere trapgevel resteren nog opmetingstekening (afb. 7), de zandstenen dekplaten van de geveltreden en twee vierkante omlijstingen van zandsteen met een ronde opening (afb. 15). Deze dragen ornamenten die herinneren aan gesmeed beslag, zoals dat vaak voorkwam in de late zestiende eeuw (afb. 16). De dekplaten zouden ook uit het begin van de zeventiende eeuw kunnen dateren. De geveltop keerde met vrijwel dezelfde opzet terug (afb. 8, 9). Het fries moet veel lijken op het vroegere. Boven de twee vensters op de verdieping en ook boven het zoldervenster kwamen een halfronde ontlastingsboog. Op de tekening van de bestaande toestand ontbreken deze ontlastingsboog. De toppilaster viel in de replica duidelijk smaller uit dan in de oorspronkelijke gevel. Er lijkt voor de herbouw een partij zeventiende-eeuwse bakstenen te zijn hergebruikt, maar de typische kenmerken van zeventiende-eeuws metselwerk, de fijne voegen en de toepassing van klezoren om vanuit het kruisverband tot een rechtstand te komen, ontbreken. 31 RCE, Collectie Bouwkundige tekeningen, BT , Calque, Canneman, E.A., Jaar , Adlib priref , Historisch nummer: 11824; Collectie Bouwkundige tekeningen, BT , Calque, Vervaardiger Canneman, E.A., , Adlib priref , Historisch nummer: RCE, Fotocollectie, objectnummer , vervaardiger Rozema, J., Vervaardiger Rol, Jaar , Adlib priref , systeemkaart: De opname van de foto staat ten onrechte vermeld als 1962, aangezien de winkel in luxe en huishoudelijke artikelen in 1957 verdween. De foto zal gemaakt moeten zijn voor 1957 en vermoedelijk kort na de oplevering van de nieuwe gevel. 33 WA, 1325_BD, 1495 Enkhuizen, Westerstraat 74, maken WC, 17 september WA, 1853_BD, 759 Enkhuizen, Binnenstad, Westerstraat 74, Veranderen van de woning annex winkel, 13 augustus

16 Afb. 27. Het eerste, kreupele juk aan de westzijde. Foto auteurs. Afb. 28. Het tweede juk aan de oostzijde met aan de onderzijde van de dekbalk het telmerk. Foto auteurs. Afb. 29. Het tweede juk aan de westzijde met het telmerk aan de onderzijde van de dekbalk. Foto auteurs. 14

17 Zijgevel Van de zijgevel langs de Ooievaarsteeg resteert alleen in het achterste gedeelte van het huis nog een groot deel van het oorspronkelijke muurwerk. Het voorste gedeelte staat kaarsrecht en vertoont strak gemetselde, moderne baksteen (afb. 17, 18). Het kleine halfronde venster achterin staat niet nog niet weergegeven op de tekening van de bestaande toestand uit Wellicht dat dit gedeelte van de zijmuur tot stand kwam in Het achterste, nog oorspronkelijke gedeelte van de gevel is duidelijk gaan schranken en hangt fors achterover. In of na de Tweede Wereldoorlog zijn hier twee vensters aangebracht die wel rechtop staan, wat mogelijk was door om de kozijnen stijlen met een bovendorpel te metselen. Aan de achterzijde heeft het oorspronkelijke pand nog een eenvoudige geveltop, waarvan de vlechtingen nog enigszins te onderscheiden zijn, doordat de portland pleisterlaag enigszins is afgebrokkeld. Aanbouwsels Achter het huis grenzen naast elkaar twee aanbouwsels, waarvan de oostelijke uit 1924 stamt. Verder staat er nog een langgerekte aanbouw langs de Ooievaarsteeg uit 1913 met daarachter nog een wat bredere schuur met een verdieping uit 1924 (afb. 19, 20, 21). Van de westelijke aanbouw tegen de achtergevel van het huis is het bouwjaar niet bekend, maar deze lijkt uit de twintigste eeuw te dateren. De westelijke aanbouw uit 1924 en de schuur uit 1924 aan de zijde van de steeg, vertonen strekken van witte, geglazuurde baksteen boven de vensteropeningen (afb. 19). Tegen de achterzijde van de aanbouwen staat een serre met een houten pui met snijwerk in de stijl van de art deco (afb. 19). De bouwtijd van deze serre staat niet vast. De pui zou hergebruikt kunnen zijn en van elders afkomstig. Alle aanbpouwen langs de steeg hadden een woonfunctie, maar gezien de sterk verouderde voorzieningen staat een en ander al lange tijd leeg. De begane grond Wandbetimmeringen en latere plafonds onttrekken de eventueel nog aanwezige muurstijlen, korbelen, sleutelstukken en de balkenlaag aan het zicht. Via een luik in de nog oorspronkelijke zoldervloer is een zware zolderbalk met een sleutelstuk te zien (afb. 22). Waarschijnlijk is de balkenlaag nog geheel intact aanwezig. Tegen de oostelijke zijwand staat nog een wandkast met laden en vakken, die bij de winkel van fa. Wed. G. Langedijk moet hebben gehoord (afb. 23). De kast bezat schuifdeuren of panelen. Vloerdelen zolder De grenen vloerdelen van de zolder variëren in breedte en lopen taps toe, maar liggen om en om, waardoor ze geen waaier vormen, maar min of meer evenwijdig liggen. Kap Anders dan beneden valt de kap goed waar te nemen. De kapconstructie is ook nagenoeg compleet aanwezig. Alleen het strijkjuk tegen de gerende voorgevel werd in 1942 vervangen. Het kreupele juk dat hier aan de oostzijde op aansluit en alleen aan de westzijde beschikt over een krommer en een korbeel, geheel van eiken, is de eerste van een reeks jukken, waarvan de achtste het strijkjuk tegen de achtergevel is (afb. 24, 25). De jukken bestaan uit eiken krommers, die op een versnijding staan op een muurplaat, die op een halfsteens versnijding ligt aan de binnenzijde van het steens muurwerk. Op twee tegenover elkaar staande krommers ligt steeds een eiken dekbalk. Korbelen vormen hiermee steeds een driehoek, die zijwaarts schranken van de kap voorkomen (afb. 26). Aan weerszijden van de jukken lopen in de lengterichting van de kap eiken wormen, die steun bieden aan de sparren. De eiken windschoren tussen de krommers en de wormen vormen driehoeken die het schranken van de kap in de lengterichting moeten voorkomen. Tussen twee jukken staan steeds vijf sparren op een muurplaat, die op een halfsteens borstwering ligt. Deze borstwering is nodig, vanwege het bijne verticaal opgaan van het onderste gedeelte van de krommers. Eerst hoger buigen ze naar binnen. Blokkelen met een zwaluwstaart voorkomen dat de krommers naar binnen kunnen afschuiven. De krommers bieden het voordeel dat ze het gewicht van de kap bijna verticaal overbrengen op het muurwerk met een minimum aan spatkrachten. De sporen van de geteerde touwjes, waarmee in Enkhuizen tot in de twintigste eeuw de panlatten werden bevestigd, tekenen zich op de sparren nog duidelijk af. In de jaren vijftig 15

18 Afb. 30. Het vijfde juk van voren met het telmerk ooo. Foto auteurs. Afb. 31. De vliering gezien naar de voorgevel. Foto auteurs. 16

19 of zestig kwamen er over de sparren asbestplaten te liggen. In de kreupele stijl aan de voorzijde zit om de eiken onderdelen nog schors (afb. 27). Diverse balken vertonen spinthout, waardoor de leeftijd van de kap door dendrochronologisch onderzoek nauwkeurig valt te bepalen. De krommers en de korbeel zijn steeds met een pen-en-gatverbinding en houten toognagels aan de dekbalk bevestigd. De onderzijde van het korbeel zit met gesmede nagels vast aan de krommer. De pen-engatverbindingen zijn steeds afzonderlijk pas gemaakt en daarom van telmerken voorzien. Deze zijn nog op vrijwel alle jukken in numerieke volgorde aanwezig. Links en rechts worden aangegeven door rechte strepen dan wel ovale putjes of gebogen strepen (afb. 28, 29, 30). Van voor naar achter: Jukken oostzijde westzijde 1 (kreupel) geen telmerken 2 +v o v(gebogen) 3 v v (gebogen) 4 oooo IIII 5 ooo III 6 geen geen 7 oo II 8 (strijkjuk achter) o I Vliering Over de jukken liggen tussen de wormen vloerdelen, waardoor er een vliering ontstond. De grenen vloerdelen verschillen van breedte en lopen taps toe, zodat het vast staat dat ze een aanzienlijke ouderdom hebben. Ondanks de aanzienlijk breedte van het huis staan er op de vliering geen jukken, maar zijn hier uitsluitend sporen te zien (afb. 31). Op de vliering hangen planken met uitsparingen aan de bovenzijde voor het plaatsen van droogstokken. Conclusie Het pand bezit een in 1942 volgens een tekening van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg herbouwde voorgevel uit Deze herbouw paste in de restauratievisie van die periode. Soortgelijke ingrepen kwamen voor tot in de jaren zeventig. In de gevel zijn de vroegere zandstenen onderdelen, de dekplaten van de geveltreden en twee ronde openingen met omlijsting, herplaatst. Verder resteren nog de zijgevel aan de kant van nummer 72, het achterste gedeelte van de zijgevel aan de Ooievaarsteeg en de achtergevel. Van het houtskelet op de begane grond resteert ten minste nog de balklaag. De kapconstructie, vermoedelijk van rond 1600, is nog vrijwel geheel intact. Van oudsher stonden er achter het huis aanbouwen. Al in de negentiende eeuw strekten zich die uit langs de Ooievaarsteeg. In 1913 en 1924 zijn de meeste aanbouwen vervangen. Zij zijn stedenbouwkundig van belang, doordat ze de steeg begrenzen. 17

20 18