Bouwhistorische waarneming Wegje 1/Apenspel 5, Enkhuizen

Transcriptie

1 Bouwhistorische waarneming Wegje 1/Apenspel 5, Enkhuizen door Gerrit Vermeer in opdracht voor de gemeente Enkhuizen namens de Vereniging Oud Enkhuizen. oktober

2 Afbeelding omslag. De voorgevel van Apenspel 5. 2

3 Afb. 1. De minuutkaart van De rode pijl heeft het perceel van Apenspel 5 aan. Afb. 2. Op de achtergrond Apenspel 5 voor de demping in 1923 van de Karnemelksluis en het Wegje. Identificatie Apenspel 5, 1601 JS, Enkhuizen Kadastraal nummer E 2840 Situering Het huis staat met de voorgevel naar het oosten in de richting van de Karnemelkssluis en met de noordelijke zijgevel aan het omstreeks 1900 gedempte Wegje. Aan de noordzijde stond het pand, zoals nog te zien is op de minuutkaart uit 1832, met de voet van de muur in het water (afb. 1). Van voor de demping resteert nog een schilderij, dat op omstreeks 1870 wordt gedateerd (afb. 2). 1 Aan de zuidzijde van het korte pand grensde in 1832 een aanbouw, die kleiner was dan de huidige. Het elleboogvormige straatje het Apenspel liep langs de voor- en de zuidzijde van het perceel. Deze situatie komt overeen met de huidige. Het door zijn vrijstaande karakter opvallende pand bevatte tot 1832 een winkel: op de minuutkaart van 1832 staat het pand weergegeven als kavel 658, dat volgens het bijbehorende register eigendom was van Evert van Heerden, van beroep koekebakker. Ook in de twintigste eeuw had het nog een winkelfunctie. In 1973 vestigde zich er een visschoonmakerij, die in 1979 vergunning kreeg vis te bakken. 2 1 Archief Oud Enkhuizen, nr Westfries Archief, Archief 1325_BD Gemeente Enkhuizen, bouwvergunningen : 5729, Enk huizen, Apenspel 5; veranderen winkel annex woning, ; 5730 Enkhuizen, Apenspel 5; veranderen woning, ; 5731 Enkhuizen, Apenspel 5; Veranderen woning tot visschoonmakerij, Archief 1325 Gemeentebestuur Enkhuizen : 5836 Enkhuizen, Apenspel 5; oprichten van een visbakkerij,

4 Afb. 3. Van de (westelijke) achtergevel resteert alleen het bovenste gedeelte, dat op een later aangebrachte stalen balk staat. Hierop is de roetaanslag van een vroegere haard te zien.. Afb. 4. Het huisje naar het zuiden met tegen de voor - en achtergevel een strijkbalk en voo ren achter een paar gebinten met daartussen een trekbalk. Aan de noordzijde maakten delen van de gebinten plaats voor later aanebrachte vensters. Afb. 5. De poertjes onder de halfsteens in de muren verzonken muurstijlen. Als de muurstijl aan de onderzijde begon te rotten, zaagde de aannemer het onderste stuk er af en metselde hij de poertjes een stuk op, zoals te zien is bij het een na achterste gebint. 2

5 Afb. 6. De eenvoudige sporenkap. Foto auteur. Voorgevel De gevel gaat aan weerszijden recht op tot boven de onderzijde van de kap en zwenkt dan naar binnen, om te eindigen met een rechte kroonlijst, waarboven het wolfseinde van het dak uitsteekt (afb. voorzijde omslag). Aan de noordzijde (rechts) vertoont de gevel opzij een verbreding die nog niet te zien is op het schilderij uit omstreeks De muur die vroeger aan het water stond, is later kennelijk verzwaard. Door deze verzwaring is de voorgevel niet meer helemaal symmetrisch. De voorgevel is aangestreken met portpand in blokmotief. In de hoge begane grond zit een smalle deur met bovenlicht en aan weerszijden een breed venster. In de zolder zitten dicht bijeen twee vensters. In de kozijnen zitten bovenin, aan de bovenzijde, afgeronde hoeken. De beeldbepalende gevel kreeg zijn huidige omtrek vermoedelijk in de negentiende eeuw. Begane grond Achter de gevel gaat nog een circa vier meter hoge begane grond schuil van een vroeg zeventiende-eeuws pand. Van deze onderste bouwlaag resteren nog de eensteens zijmuren van gele baksteen en het bovenste gedeelte van de achtergevel met aan de binnenzijde de roetsporen van een vroegere schouw (afb. 3). Van de onderste balklaag resteren nog vier eiken gebinten en daartussen nog een losse trekbalk (afb. 4). De halfsteens in de zijmuren verzonken muurstijlen hebben oorspronkelijk allemaal op lage, gemetselde poertjes gestaan (afb. 5). Vanenkele muurstijlen is het onderste gedeelte gaan rotten, waarna de stijlen aan de onderzijde werden ingekort en de poertjes hoger werden opgemetseld. De korbelen zijn nagenoeg dicht en laten tussen de muurstijl en de dekbalk nauwelijks enige ruimte. De korbelen hebben aan de voorzijde een holle en bolle vorm: er is sprake van een zwanehalskorbeel, zoals dat nog voorkwam tot aan het begin van de zeventiende eeuw. De sleutelstukken hebben een klassiek profiel maar opzij nog een laatgotisch roosje, wat ook duidt op een vroeg zeventiende-eeuwse datering. (afb. 3). Aan de buitenzijde zijn hier en daar nog ankers zichtbaar met een ranke schieter. Kap Mogelijk beschikte het ondiepe pandje oorspronkelijk over een verdieping. Later kwam boven de begane grond de huidige sporenkap, die voornamelijk bestaat uit sparren en een nog jonger dakbeschot (afb. 6). Tussen de sparren zitten op enkele plaatsen tussenbalken met korbelen, ook vervaardigd uit sparretjes. Daarop rust aan weerszijden in de lengterichting van de kap een worm. Door latere zettingen verkeert het historische muurwerk in een slechte staat. 3

6 4