Monumentbeschrijving. Kerkstraat 77 Westerbeek. Drs. Elke de Rooij

Transcriptie

1 Monumentbeschrijving Kerkstraat 77 Westerbeek Drs. Elke de Rooij

2 Westerbeek, Kerkstraat 77 (gemeente Sint Anthonis) Algemene gegevens Oorspronkelijke functie : boerderij Huidige functie : woonhuis Bouwjaar : circa 1910 Bezoekdatum : 8 februari 2008 Monumentbeschrijving Situering De langgevelboerderij Johanna-hoeve is in de breedte op het perceel aan de Kerkstraat geplaatst, op enkele meters van de straat. Volgens de overlevering was dit de eerste boerderij van een serie van drie in dit ontginningsgebied, alle gebouwd in de jaren rond Het pand is vernoemd naar de eerste vrouw des huizes. Het bood ruimte aan het boerengezin en (in een ruime stal) aan varkens, koeien en vermoedelijk paarden. Bij het boerenbedrijf hoorde een flinke hoeveelheid grond. Hoewel een deel van de landbouwgrond is afgestoten staat het gebouw nog altijd op een zeer ruim erf. Aan de voor- en linkerzijkant bevindt zich een groenstrook van enkele meters, aan de achterkant een zeer ruime tuin met daarin twee schuurgebouwen. Aan de rechterzijkant bevindt zich een open schuur. Hoofdvorm Het pand heeft één bouwlaag en wordt over de gehele lengte bekroond door een zadeldak van rode Muldenpannen. Op drie plekken aan de voorkant wordt het dak als het ware iets opgetild door een dakkapel. Aan de achterkant bevindt zich een lage afhang over een groot deel van de breedte, waarmee de locatie van de (voormalige) varkensstallen wordt gemarkeerd. De muren zijn opgetrokken in rode baksteen, gemetseld in kruisverband. Het geheel is gebouwd in ambachtelijk traditionele trant, maar in de voor- en linkerzijgevel bevindt zich siermetselwerk in eigentijdse stijl (rond 1910 te dateren). Voor de stalramen is gebruik gemaakt van beton en staal, terwijl in de stal een constructie met stalen balken over de gehele breedte is toegepast.

3 Voorgevel In de zeer langgerekte voorgevel is links het woongedeelte herkenbaar door vensters met luiken, de voordeur en twee schoorstenen op het dak. Rechts bevinden zich de stalruimten, die ongeveer tweederde van het gebouw beslaan. Geheel links zit in de gevel allereerst een moderne regenpijp met rechts daarvan een enkelruits venster met glas-in-lood bovenlicht (klapraam) in houten kozijn en aan weerszijden houten luiken. De luiken hebben dezelfde hoogte als de vensters, maar hoogstwaarschijnlijk bedekten de luiken oorspronkelijk slechts de ruit, terwijl het glas-in-lood vrij bleef. Boven het venster zit een hanenkam van strekken en koppen, onder het venster zwart geglazuurde lekdorpelstenen (modern). Rechts hiervan bevindt zich een risaliet met daarin de voordeur. Het betreft een moderne houten deur met glas en daarboven een glas-in-lood bovenlicht. Boven de deur zit een hanenkam van koppen en strekken, zoals ook boven de vensters. Boven de deur verheft zich een houten dakkapel met houten wangen en een enkelruits venster met glas-in-lood bovenlicht uit het dak. Rechts naast de deur zijn twee vensters geplaatst, gelijk aan het venster links van de deur: enkelruits met glas-in-lood bovenlicht, houten luiken, een hanenkam en een geglazuurde lekdorpelstenen. Rechts van de twee vensters is een moderne houten deur met glas en een modern bovenlicht in houten kozijn. De hanenkam erboven lijkt vernieuwd, omdat het voegwerk van recente datum is. Achter deze deur bevindt zich een later gebouwde keuken. Rechts hiervan zijn drie getoogde, wit geschilderde, betonnen zesruits stalvensters aangebracht, met onder een rollaag en boven een koppenlaag. Boven het middelste bevindt zich een houten deurtje (ten behoeve van de hooizolder), waardoor het dak enigszins opgetild wordt. Aan weerszijden bevinden zich gemetselde consoles. Rechts van de vensters zit wederom een deur: het betreft een lage opgeklampte houten staldeur. Hiernaast een moderne

4 regenpijp en weer een zesruits stalvenster en daarnaast een hoge opgeklampte dubbele draaideur met daarboven een hanenkam van strekken en koppen. Rechts hiervan zijn nog eens twee zesruits stalvensters geplaatst. Boven het linker stalvenster verheft zich weer een houten deurtje tussen gemetselde consoles. Over de gehele gevel zijn muurankers aangebracht ter hoogte van de zoldering. Over de breedte van het woongedeelte bevindt zich een moderne dakgoot. Onder de dakvoet zit over de gehele voorgevel siermetselwerk, bestaande uit een koppenlaag met daaronder een uitgekraagde strekkenlaag en daaronder een platte muizentand. In de onderste metsellagen van de muur liggen de voegen dieper. In dit gedeelte zijn door middel van verticaal geplaatste strekken ventilatieopeningen gecreëerd. Naast de twee eerder genoemde gemetselde schoorstenen op de nok van het woongedeelte bevinden zich nog twee kleine (moderne) ijzeren luchtafvoerpijpen op het dak. Linkerzijgevel Geheel links is op enige meters afstand de zijkant van de afhang aan de achterzijde te zien. Hierin bevinden zich een modern eenruits venster met zwarte lekdorpelstenen en direct rechts daarvan een moderne houten deur met vierruits venster. Beide in houten kozijnen en met een gezamelijke koppenlaag. In de daadwerkelijke linkerzijgevel zijn op de begane grond drie enkelruits vensters met glasin-lood bovenlicht (klapraam) in houten kozijnen geplaatst. Ze worden bekroond door een hanenkam van koppen en strekken, terwijl aan de onderzijde (de oorspronkelijke) bruin geglazuurde lekdorpelstenen liggen. Op de verdieping bevinden zich onder hanenkammen van koppen en strekken twee enkelruits vensters met glas-in-lood bovenlicht in houten kozijnen. Daaronder platte lekdorpelstenen. In de punt van de gevel is, omkaderd door een koppenlaag, een betonnen plaat aangebracht. Deze is wit geschilderd en met blauwe letters is de naam van de boerderij aangebracht: JOHANNA-HOEVE. Onder de dakrand zit, net als aan de voorzijde, siermetselwerk. Ook hier betreft het een koppenlaag met daaronder een strekkenlaag en daaronder een platte muizentand. Rechterzijgevel De rechterzijgevel is nagenoeg blind en er is geen siermetselwerk in aangebracht. Rechts van het midden, onder de aanzet van de afhang, bevindt zich een hoge opgeklampte dubbele

5 draaideur waarboven een koppenlaag. Rechts hiernaast is een getoogd stalen zesruits venster met onder een rollaag en boven een dubbele koppenlaag. Achtergevel In het lage linkerdeel bevinden zich niet veel bijzonderheden. Een ruime opening wordt afgesloten door een houten plank, maar wellicht heeft hier een (dubbele) deur gezeten. Erboven hangt een kleine dakgoot. Rechts hiervan bevindt zich net boven de grond een klein getoogd houten deurtje met schilderwerk in kruisvorm, in de kleuren van Westerbeek (oud roze en lichtgeel). Erboven en eronder een koppenlaag. Enige meters verderop bevindt zich nog zo n deurtje, en vlak daarnaast een vergelijkbaar. Dit komt in tegenstelling tot de andere twee geheel tot op de grond. Erboven bevindt zich een afdak op houten palen, omgeven door gaas. Het is gedekt met dezelfde rode Muldenpannen die op de rest van het dak liggen. Rechts hiervan zijn in de gevel nog een toog en scharnieren te zien, maar de opening is

6 dichtgemetseld. Op de grond zit een afgedekte opening naar de mestkelder. Hiernaast bevinden zich twee betonnen stalramen zoals ook aan de voorzijde: getoogd met een koppenlaag erboven en een rollaag onder. Rechts eindigt de afhang, zodat de gevel enige meters terugspringt en een stuk hoger is. In het metselwerk is te zien dat hier ooit twee vensters waren (de hanenkammen zijn nog aanwezig), maar die zijn vervangen door een modern kozijn met dubbel glas. Het bestaat uit een grote ruit met twee bovenlichten en een draaivenster met een klapvenster als bovenlicht. Rechts is op de grond een deel van een tweeruits venster met klapraam als bovenlicht zichtbaar Onder de dakvoet hangt een moderne goot met rechts een regenpijp. Hier zijn tevens twee muurankers in de gevel geplaatst. Verspreid over het dak zijn diverse vensters te zien. In de afhang zitten vijf kleine tweeruits ijzeren(?) vensters. In het zadeldak is midden boven de afhang tijdens een redelijk recente verbouwing een grote opening gecreëerd. Hierin is een schuifpui geplaatst, maar deze is amper zichtbaar van buitenaf. Links naast de opening is een modern rechthoekig klapvenster, evenals aan de rechterzijde, maar dan hoger. Rechts hiervan zit een klein vierkant venster en daar weer rechts van een iets groter vierkant venster. Op het dak staat verder nog een kleine moderne luchtafvoerpijp. Interieur De meeste vensters, de balklagen en de kapconstructie zijn nog oorspronkelijk. In het woonhuis is het een en ander aan de indeling veranderd. Sommige kamers zijn uitgebroken en er is een extra keuken gecreëerd in wat eerst de stalruimte was. In de rest van de stal daarentegen is vrijwel alles nog in oude staat. De indeling van de ruimte (aan de straatzijde koeien, achter varkens) is nog hetzelfde als vroeger. Er bevinden zich nog mestkelders, een granito aanrecht en een toiletruimte tegen de wand van het woongedeelte. De wanden zijn gepleisterd en beschilderd met witte verf en onder een strook zwart of blauw. Het achterste gedeelte van de stallen (vanaf de voorzijde van het pand gezien uiterst rechts) is een grote open ruimte zonder zoldering. Het is de vraag of hier ooit een zoldering was, omdat er wel een hooiluik zit. Gezien de grote deuren stonden hier karren en werktuigen opgeslagen. Een tweetal paardenboxen in deze ruimte lijkt ook oorspronkelijk. De wanden zijn hier niet gepleisterd en hebben hetzelfde metselverband als buiten, maar aan de achterwand (rechterzijgevel) is metselwerk in wild verband zichtbaar. De kapconstructie van de sporenkap bestaat voornamelijk uit houten balken, maar ter hoogte van de dakvoet bevinden zich zware ijzeren balken over de gehele breedte van de stal. Hierop rust de rest van de constructie (de kap en de houten balklagen van de verdieping). Alle balken

7 lijken nog de oorspronkelijke (op een aantal is een telmerk aanwezig). Ook op de verdieping, boven het woongedeelte is dit het geval, maar hier zijn de balken wat netter afgewerkt, of verborgen achter houten betimmering (meeste ook nog oud). Het deel van de verdieping waar het dak is verbouwd, boven de stallen, is geheel gemoderniseerd, maar ook hier zijn nog de oude balken van de kap te zien, de meeste zelfs met boomschors eraan. Hieruit valt op te maken dat dit oorspronkelijk niet bedoeld was als woongedeelte. In de kelder zijn betonnen balken zichtbaar als zoldering en dus vloer voor het woongedeelte. Bijgebouwen Verspreid over het terrein staan een opslagschuurtje, een (kippen)schuur en een open schuur, maar geen van deze gebouwen lijkt oorspronkelijk. Wel zijn enkele oude stalvensters hergebruikt in een open schuurtje, wat waarschijnlijk als stalling/garage gebruikt is. Hierachter staat de golfplaten (kippen)schuur. Aan de achterkant van dit gebouw staan nog wat oude muren, waarschijnlijk van een oudere stal of schuur. De open schuur met golfplaten aan de rechterzijde van de boerderij heeft helemaal geen oude kenmerken. Rechts in de tuin van de boerderij, achter de open schuur, bevindt zich nog een uitkijktoren van de Luchtmacht uit de Koude Oorlog (1950), maar deze is geen eigendom van de bewoners van Kerkstraat 77.

8 Waardering De boerderij is: - architectuurhistorisch van waarde als een redelijk gaaf voorbeeld van de ambachtelijke bouwtrant in deze streek rond cultuurhistorisch van waarde als één van de eerste boerderijen in de omgeving en dus als onderdeel van de lokale sociaal-economische geschiedenis van de twintigste eeuw. - beeldbepalend van waarde vanwege de plaatsing in de lengterichting, parallel aan de Kerkstraat.