Het Leven van Jezus. Mede in de context van zijn tijd Historische criteria

Transcriptie

1 Het Leven van Jezus Mede in de context van zijn tijd Historische criteria

2 Het Bijbelse verhaal van het leven van Jezus en het ontstaan van de Christelijke kerk staan niet los van hun tijd

3 Een kort relaas van een leven Hij leefde rond 2000 jaar geleden Al voor zijn geboorte wist zijn moeder dat hij niet een normaal kind zou zijn. Een engelachtige bezoeker vertelde haar dat haar zoon goddelijk was Zijn wonderbaarlijke geboorte ging gepaard met hemelse tekenen en als vroegrijp kind toonde hij een opmerkelijk grote religieuze kennis

4 Een kort relaas van een leven Hij leefde rond 2000 jaar geleden Al voor zijn geboorte wist zijn moeder dat hij niet een normaal kind zou zijn. Een engelachtige bezoeker vertelde haar dat haar zoon goddelijk was Zijn wonderbaarlijke geboorte ging gepaard met hemelse tekenen en als vroegrijp kind had hij grote religieuze kennis Als volwassene verliet hij zijn huis om een rondtrekkend, predikend bestaan te gaan leiden. Hij onderrichtte de mensen zijn goede boodschap en vertelde hen dat zij dienden te leven voor de geestelijke en niet de materiële zaken in deze wereld

5 Een kort relaas van een leven Hij verzamelde discipelen om zich heen die geloofden dat zijn prediking goddelijk geïnspireerd was En dat hij zelf ook goddelijk was Hij verrichtte wonderen die hen in hun geloof bevestigden zoals het genezen van zieken, het uitdrijven van demonen en het weer tot leven wekken van doden.

6 Een kort relaas van een leven Hij wekte de toorn van veel machthebbers, die hem met aanklachten voor de Romeinse autoriteiten brachten Nadat hij het aardse bestaan verlaten had beweerden zijn volgelingen dat dat zij hem levend gezien hadden en dat hij opgestegen was naar hemelse sferen Zij schreven boeken over zijn leven en een aantal van deze geschriften bestaan nu nog

7 Een kort relaas van een leven Zijn naam is

8 Apollonius van Tyana Geboren Ca. 3 na Christus in Anatolië Gestorven (??) ca 97 na Christus Neo-pythagorische filosoof Zijn aanhangers gingen later op de vuist met christenen

9 Goddelijke Geboorte De geboorte van een (half) god was in de oudheid een normale zaak. Er was een stroming die geloofde dat Maria van een tweeling beviel Van Jezus (Goddelijk) en zijn tweelingbroer Thomas Didymus (van Jozef) Vgl. Geboorte van Hercules

10 Herakles was een zoon van de oppergod Zeus en Alkmene, een prinses die getrouwd was met Amphitryon. Zeus verleidde haar tijdens de afwezigheid van haar echtgenoot door zich als Amphitryon te vermommen, waarna zij een tweeling kreeg: Herakles, de zoon van Zeus; Iphikles, de zoon van Amphitryon.

11 Klassieke Oudheid Een totaal andere wereld van religies Religieuze organisatie en hiërarchie (Paus, concilie, kerkenraad) Doctrines (Heilige Drie-eenheid, maagdelijkheid van Maria, etc.) Ethische richtlijnen en uitgangspunten Geloof in een leven na de dood Heilig Geschrift (Bijbel, Koran) Scheiding van Kerk en Staat Exclusiviteit van geloof Monotheïsme versus Polytheïsme

12

13

14

15 Halfgoden Perseus Theseus Hercules Etc.

16 Door de Goden geadopteerde zonen

17 Let Op; een geadopteerde zoon in het Romeinse Rijk was belangrijker dan een natuurlijke zoon. Octavianus was de geadopteerde zoon van Julius Caesar. Hij had ook een natuurlijke zoon Caesarion, de zoon van Cleopatra VII en Julius Caesar. Octavianus werd uiteindelijk Keizer Augustus

18 Joods Christelijke traditie Hiërarchie??? God

19 Joods Christelijke traditie Engelen

20 Joods Christelijke traditie Mensen die Engelen worden??? Henoch Elia

21 Joods Christelijke traditie David als geadopteerde zoon De Gezalfde De Messias

22 Jezus???????????? Zoon van God, maar vanaf wanneer?? Begin der tijden (Johannes) Bij zijn doop (Marcus) Bij zijn geboorte (Lucas)?

23 Jezus van Nazaret Aramees Jesjoeaישוע of Jesjoe`, Grieks Ἰησοῦς; Nazaret (?) Geboren 4 (of 5) voor Christus Gestorven ca. 30 na Christus

24 Op zoek naar de aannemelijke historisch te verifieerbare zaken

25 Proto orthodox Christenen in de 1 e en 2 eeuw na Christus. Eenheid in theologische opvattingen in het begin van het Christendom was er niet. Wellicht was de verdeeldheid nog groter als nu omdat er geen vastgestelde (orthodoxe) leer was. Teruggaan naar de zuiverheid van de eerste Christelijke gemeenschap is een illusie: die bestond niet

26 Methode Des te dichter bij de gebeurtenis (in tijd en plaats), des te waarschijnlijker dat de getuigenis/ bron klopt Er is natuurlijk nooit zekerheid

27 Methode Des te dichter bij de gebeurtenis (in tijd en plaats), des te waarschijnlijker dat het klopt Van geen enkel geschrift van het Nieuwe Testament hebben wij nog het originele document

28 Bedenk Allereerst worden de verhalen mondeling doorverteld (Orale traditie) De Orale traditie steekt niet in op het exact elke keer hetzelfde verhaal vertellen. Die veranderen in de loop van de tijd. Bijvoorbeeld naar gelang van de situatie, personen of missie. De insteek/obsessie van het exact weergeven van iets stamt uit de tijd van het schrift. Want nu kun je controleren of het (nog) klopt Welllicht is het Christendom een van de stimulatoren geweest voor de ontwikkeling van het boek i.p.v. de boekrol. Vanuit de behoefte om iets te kunnen vergelijken en/of na te zoeken.

29 Bij het optekenen en kopiëren worden fouten gemaakt Allereerst bij het vertalen Aramees naar Grieks naar Latijn En bij het letterlijk overschrijven van documenten (voor de tijd van de Boekdrukkunst)

30 Koiné Grieks wordt geschreven zonder spaties Dit vergroot de kans op fouten bij het kopiëren Er werd geschreven om hardop voorgelezen te worden

31 Tekstvarianten 1705 Theoloog John Mill ( ) onderzocht ongeveer honderd Griekse manuscripten en vond varianten/afwijkingen varianten Prof. Bart D. Ehrman spreekt tegenwoordig over tot afwijkingen in een aantal miljoenen pagina s Meest recente schatting is varianten. Let Op: het gaat hier niet om simpele spelfouten!!!!!!!

32 Bronnen die ons historisch iets vertellen over Jezus Brieven van Paulus ca. 54 na Christus Evangelie van Marcus ca na Christus Evangeliën van Lucas en Mattheus na Christus (Zij gebruikten hoogstwaarschijnlijk Marcus als bron of dezelfde bron die Marcus gebuikte)

33 Mattheüs Markus Lukas 8:1-4 1: :12-14 genezing van een melaatse 9:1-8 2:1-12 5:17-26 genezing van een verlamde 17:1-8 9:2-8 9:28-36 verheerlijking op de berg 3:7-10 3:7-10 de prediking van Johannes de Doper 6:24 16:13 over het dienen van twee meesters 12: :24-26 over de onreine geesten 4: :16-20 uitnodiging van de discipelen 13: :1-6 verwerping van Jezus in Nazareth 27: Jezus bespot door de soldaten 1: :31-37 verwerping van Jezus in Kafarnaüm 12: :46,47 woorden tegen de schriftgeleerden 12: :1-4 de kleine gave van de weduwe

34 Bronnen die ons historisch iets vertellen over Jezus Brieven van Paulus ca. 54 na Christus Evangelie van Marcus ca na Christus Evangeliën van Lucas en Mattheus (Zij gebruikten hoogstwaarschijnlijk Marcus als bron of dezelfde bron die Marcus gebuikte) Daarnaast hebben Lucas en Mattheus duidelijk nog een of meerdere andere bronnen gebruikt. Waaronder het Q document.

35 Q document/ hypothese Volgens de onzin van Dan Brown een verborgen gehouden document in het Vaticaan De letter 'Q' komt van de eerste letter van het Duitse woord voor bron, Quelle, en is afkomstig van Johannes Weiss ( ).

36 Q hypothese Q vloeit voort uit het argument dat Mattheüs en Lucas in de dubbeltraditie (het materiaal dat Mattheüs en Lucas met elkaar delen en dat niet in Marcus voorkomt) onafhankelijk zijn van Marcus

37 Bronnen Marcus Q= Quelle L = alleen in Lucas M = alleen in Mattheus

38 Evangelie van Johannes ca 90 na Christus Zelfstandige bron

39 Apocriefe bronnen

40 Evangelie van Thomas 1945 Gevonden in Nag Hammadi 1956 gepubliceerde kopieën 1959 eerste Engelse vertaling Gedateerd op ca. 340 na Christus Maar de inhoud wordt veel ouder geschat Taal: Koptisch Didymos Judas Thomas

41 Thomas de Apostel Thoma ܬܐܘܡܐ ܫܠܝܚܐ Syriac: ;Coptic: ⲑⲑⲑⲑⲑ; Classical תומאס הקדוש Shliha; ook Didymus genoemd wat tweeling betekend Een van de twaalf apostelen van Jezus, volgens het NT Thomas = tweeling in het Aramees

42 Evangelie van Thomas Bevat 114 uitspraken en gezegden Dus niet zozeer een evangelie als wel een soort Spreuken Waarschijnlijk in de Gnostische traditie

43 Overeenkomsten met de canonieke Evangeliën Mattheüs Thomas Lukas Thomas 5:8 54 4: :3 62 6: :3 26 9: : :3 30,33

44 Evangelie volgens Petrus Een apocrief evangelie op naam van de apostel Petrus. Het evangelie wordt echter gezien als een product van de tweede eeuw en kan daarom onmogelijk van de hand van Petrus zijn die in eerste eeuw leefde. Het wordt gedateerd tussen 100 en 130. Het geschrift is docetisch van karakter.

45 Flavius Josephus Het werk Oude geschiedenis van de Joden (ca. 93/94 n.chr.) van de Joodse historicus Flavius Josephus bevat twee verwijzingen naar Jezus. 1 Is het controversiële Testimonium Flavianum (wordt al sinds de 17e eeuw betwist): In die tijd leefde Jezus, een wijs man, voor zover het geoorloofd is hem een man te noemen. Hij verrichtte namelijk daden die onmogelijk geacht werden, en hij was leermeester van mensen die met vreugde de waarheid tot zich namen. En veel Joden alsook velen van de Grieken bracht hij tot zich. Hij was de Christus. Ook nadat Pilatus hem op aanwijzing van de eerste mannen bij ons de straf van het kruis had opgelegd, gaven zij die het eerst in liefde waren gaan leven niet op. Hij was namelijk aan hen verschenen op de derde dag, opnieuw levend. De goddelijke profeten hadden die dingen en ontelbare andere wonderlijke dingen over hem gezegd. Tot op de dag van heden is de naar hem genoemde groep van de christenen niet verdwenen. 2 ene Jezus als broer van Jakobus.[3]

46 200 Omdat Ananus dus een dergelijk karakter had, meende hij dat er zich een geschikte gelegenheid voordeed - want Festus was dood en Albinus nog onderweg - en riep hij de Hoge Raad van rechters bijeen en liet voor hen de broer van Jezus, die Christus werd genoemd, wiens naam Jakobus was (τὸν ἀδελφὸν Ἰησοῦ τοῦ λεγομένου Χριστοῦ, Ἰάκωβος ὄνομα αὐτῷ), en een aantal anderen voorgeleiden.

47 Jakobus of Jacobus wordt in het Nieuwe Testament de "broer van de Heer" (van Jezus) genoemd. Hij wordt ook wel Jakobus de Rechtvaardige, Jakobus de Mindere of Jakobus de jongere genoemd, ter onderscheiding van Jakobus de Meerdere, een van "de twaalf". Hoewel Jakobus de Mindere niet wordt genoemd als een van "de twaalf", werd hij wel als apostel aangeduid

48 Paulus en Marcus zijn twee vroege bronnen die met zekerheid niet literair afhankelijk zijn van elkaar

49 Methode Des te dichter bij de gebeurtenis (in tijd en plaats), des te waarschijnlijker dat het klopt

50 Methode Meervoudig onafhankelijk getuigenis: Als gelijkluidend materiaal in meerdere onafhankelijke bronnen en/of in meerdere genres (zoals spreuken, verhalen, gelijkenissen) voorkomt, verhoogt dat de waarschijnlijkheid van authenticiteit. Voorbeeld beweringen die voorkomen in Marcus, Q, Paulus, Johannes Bijvoorbeeld: Jezus kwam uit Nazareth

51 Methode Meervoudig onafhankelijk getuigenis: Als gelijkluidend materiaal in meerdere onafhankelijke bronnen en/of in meerdere genres (zoals spreuken, verhalen, gelijkenissen) voorkomt, verhoogt dat de waarschijnlijkheid van authenticiteit. Verlegenheid: Waar sprake is van damage control, zijn er gegevens waar de vroegste christenen niet omheen konden.

52 Voorbeeld: De doop van Jezus (Hier is Jezus inferieur aan Johannes Zijn Kruisdood (Niet wat je verwacht van de Messias) Verraad van Judas (Judas was toch uitverkoren om een van 12 leiders van het nieuwe koninkrijk te worden??) Mattheus 25 over de schapen en de geiten: Hier is sprake van redding op basis van goed handelen i.p.v. redding door het geloof in de dood en wederopstanding van Jezus (waar de later christenen op insteken)

53 Coherentie of Contextuele plausibiliteit: Materiaal dat past in het reeds gewonnen beeld van de historische Jezus, zou ook authentiek kunnen zijn. Kortom; het moet in het beeld van tijd en plaats passen Een brief gedateerd met: Nazareth, 105 voor Christus ka Volgens het Evangelie van Petrus werd Jezus door Koning Herodes veroordeeld en niet door Pontius Pilatus. Dit pas niet in het tijdsbeeld. Maar wel in het beeld van de Christenen die de dood van Jezus intussen volledig in de schoenen van de Joden willen schuiven.

54 Coherentie of Contextuele plausibiliteit: Materiaal dat past in het reeds gewonnen beeld van de historische Jezus, zou ook authentiek kunnen zijn. Kortom; het moet in het beeld van tijd en plaats passen Het gesprek van Jezus met Nicodemus in Johannes 3 kan alleen in het Grieks hebben plaatsgevonden. In het Griekse is het woord voor boven en opnieuw hetzelfde. Maar niet in het Aramees Jezus sprak Aramees. Het misverstand kan nooit in het Aramees hebben plaats gevonden. Dus dit gesprek heeft waarschijnlijk nooit plaatsgevonden

55 Historisch zeker Jezus is geboren ca 4 v.chr., rond de tijd dat Herodes de Grote stierf. Hij bracht zijn kinder- en jeugdjaren door in Nazareth in Galilea. Hij werd gedoopt door Johannes de Doper. Hij verzamelde leerlingen om zich heen. Hij onderwees in kleine steden en dorpen en op het platteland. Hij verkondigde 'het koninkrijk van God'. Rond het jaar 30 ging hij naar Jeruzalem voor Pesach. Hij verwekte opschudding in de tempel. Hij hield een laatste maaltijd met zijn leerlingen. Hij werd gevangengenomen en ondervraagd door Joodse gezagdragers in Jeruzalem. Hij werd terechtgesteld op bevel van de Romeinse landvoogd Pontius Pilatus.