ZICHTBAARHEID TELT MEER DAN RENDEMENT. De populariteit van duurzaamheid

Transcriptie

1 ZICHTBAARHEID TELT MEER DAN RENDEMENT De populariteit van duurzaamheid 46 Sport & Gemeenten juni 2017

2 Twaalfduizend sportaccommodaties verbruiken samen jaarlijks 200 miljoen kubieke meter gas en 1 miljard kilowattuur elektriciteit. Zelfs al is het maar een ruwe schatting en zit die er een paar miljoen naast, het gaat om een enorme hoeveelheid energie. Sportverenigingen hebben een klein deel van de sleutel in handen om Nederland te transformeren van een grootverbruiker van fossiele brandstoffen in een energiezuinig en -schoon land. Maar waar liggen voor hen de kansen en mogelijkheden? Tekst: Jeroen Kuypers Wanneer er streefcijfers worden genoemd van veertien of twintig procent voor hernieuwbare energie, moet het voor de burger weleens lijken of het maar niet vooruit wil met die vergroening. Wanneer werd dat klimaatakkoord van Kyoto ook alweer gesloten? Dat is toch al een kwart eeuw geleden? Ondertussen blijft het aantal deeltjes koolstofdioxide in de atmosfeer toenemen, brokkelen de ijsbergen aan de polen sneller af en raken oude olie- en gasvelden leeg. Wortel schieten Foto: Shutterstock.com Toch is dat slechts één kant van het verhaal. Gestaag wordt vooruitgang geboekt op het gebied van duurzame energieopwekking én energiebesparing. Dat geldt óók voor de sportsector. Illustratief is de sterke reductie van de energiebehoefte van openbare zwembaden. De digitalisering heeft het mogelijk gemaakt alle apparaten in een bad 24 uur per dag te monitoren en indien nodig bij te stellen. Pieken in stroomverbruik en water komen niet meer voor, terwijl het vroeger nog een dag of een week kon duren eer die werden ontdekt. De bediening van lampen en verwarmingsinstallaties is geautomatiseerd. Vloeren, ramen en daken zijn veel beter geïsoleerd en restwarmte wordt benut in plaats van afgevoerd. Door die combinatie van maatregelen zijn energiebesparingen van vijftig procent heel normaal en zijn besparingen tot zelfs negentig procent mogelijk. Die laatste prestatie wordt wel enkel gehaald bij de vervanging van een oud bad door een nieuw. Bij steeds meer baden is de aardgasaansluiting eigenlijk niet meer nodig. Daarmee volgen ze de trend in de woningbouw, waar bij nieuwbouwwijken de gasleiding achterwege wordt gelaten. Zonnepanelen op de daken leveren de stroom voor de warmtepompen in de kelders. Meer dan wat ook is het verdwijnen van de traditionele (en bij wet nog verplichte) aansluiting op het aardgasnet een teken dat de verduurzaming werkelijk wortel schiet. Decentraal beslissen In een door hem mede ondertekende open brief aan het Rijk pleit Berend de Vries, voorzitter van de commissie Milieu, Energie en Mobiliteit van de VNG, voor het afschaffen van die wettelijke verplichting, als onderdeel van een Nationale Klimaatwet. De energie zal in de toekomst decentraal worden geproduceerd en de sleutel voor de energietransitie ligt daarom ook op decentraal niveau. Leg niet van bovenaf op wat waar moet komen, maar laat ons samen die keuzes maken, aldus de briefschrijvers. Ze pleiten voor een aanpak waardoor overheden bedrijven zo ver krijgen dat ze grootschalig investeren in energiebesparing en In veel gemeenten is de verduurzaming van de sportaccommodaties in volle gang Sport & Maatschappij Sport & Gemeenten juni

3 Duurzaamheid loont, maar een goede voorbereiding die leidt tot doordachte investeringsbeslissingen nog meer schone energieopwekking. Het is al aangetoond dat één toezichthoudend ambtenaar in een jaar tijd kan zorgen dat bedrijven net zo veel energie besparen als vijf windmolens in dat jaar opwekken. De overheden moeten er ook werk van maken om hun eigen vastgoed te verduurzamen en scholen en sportverenigingen daarin assisteren. Wij vragen het Rijk de stimuleringsregeling voor sportverenigingen te verruimen. Initiatief nemen En zo komen we op het thema geld. Waar een wil is tot energiebesparing, is niet noodzakelijk ook een weg naar de financiering ervan. Een warmtepomp heeft een lange terugverdientijd en de batterijtechniek Foto: VNG Berend de Vries, voorzitter commissie Milieu, Energie en Mobiliteit VNG om de stroom die door zonnepanelen en windmolens wordt opgewekt op te slaan staat nog niet ver. Alle groene stroom moet ineens op het Europese net en de prijs die de opwekkers daarvoor krijgen is niet hoog. Is het dan niet verleidelijk voor besturen van sportverenigingen om te wachten op de volgende generatie groene technieken? De Vries denkt van niet. In veel gemeenten is de verduurzaming van de sportaccommodaties in volle gang. Ik geef toe dat het altijd sneller kan, maar bij die vertraging is niet het wachten op nieuwe technieken de belemmering, wel het prijskaartje van de bestaande technieken. Dat bepaalt of de investering doorgang vindt. Je ziet ook dat iémand het initiatief moet nemen. Soms ligt dat bij een ambitieuze gemeente, maar even vaak bij de sportvereniging zelf. Omdat accommodaties nu eenmaal vaak het eigendom zijn van de gemeente kan het niet anders of die laatste speelt een belangrijke rol in het proces. In mijn eigen gemeente Tilburg hebben wij als lokale overheid het voortouw genomen om zonnepanelen te plaatsen op een groot aantal gebouwen waarvan de gemeente de eigenaar is. Een deel van de kosten verdisconteren we in de huur, zodat de huurders een direct voordeel hebben van die panelen. Daaronder bevinden zich ook veel sportverenigingen. Crowdfunding De financiële speelruimte voor sportverenigingen wordt eerder kleiner dan groter. Veel mensen sporten niet langer in georganiseerd verband, gemeenten bouwen hun subsidies af en reclame-inkomsten vertonen een dalende lijn. MKB-bedrijven die hun euro s online besteden doen dat ten koste van de boodschappen op de borden langs het veld. En nu is er vanuit Brussel ook nog de dreiging van een veel ongunstiger btw-tarief voor de sport. Moeten de overheden daarom niet financieel inspringen om een hefboomeffect in gang te zetten? Volgens De Vries gebeurt dit al: Ondanks de split incentive doen gemeenten en sportverenigingen er veel aan om de businesscase Patrick Folmer, adviseur verduurzaming utiliteitsbouw RVO van verduurzaming in de sport rond te krijgen. Om het struikelblok van de financiering aan de kant te schuiven zetten gemeenten soms een revolverend fonds op en zorgen ze ervoor dat de investering zichzelf terugbetaalt. Sportverenigingen laten daarbij vaak zien dat ze hun steentje kunnen bijdragen. Via crowdfunding worden soms indrukwekkende bedragen binnengebracht, zoals onlangs in Vught, waar in korte tijd bijna een ton werd opgehaald voor de investering in zonnepanelen bij een atletiekvereniging. Het kan dus allemaal wel. Ongewijzigd totaalplaatje Het Rijk springt bij als sportverenigingen willen investeren in verduurzaming. Daarvoor bestaat de zogeheten EDS: Subsidieregeling Energiebesparing en duurzame energie sportaccommodaties. De EDS is een voortvloeisel uit het Energieakkoord en loopt van 2016 tot en met De ondergrens voor elke subsidieaanvraag ligt op euro, de bovengrens op euro. De aanschafkosten van apparatuur en materialen zijn subsidiabel, de arbeidskosten voor de installatie ervan niet. Het subsidiepercentage voor sportverenigingen bedraagt dertig procent. Net als in 2016 ligt het totale subsidiebedrag dit jaar op 9 48 Sport & Gemeenten juni 2017

4 miljoen euro. 3 miljoen daarvan gaat naar het Waarborgfonds, de rest direct naar de aanvragers. De regeling is zo populair dat dit bedrag niet voldoende is om te voorzien in alle aanvragen, ziet Patrick Folmer, adviseur verduurzaming utiliteitsbouw bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Vorig jaar waren er al snel meer aanvragen dan het beschikbare subsidiebudget, dit jaar was dit nog sneller het geval. Sportverenigingen weten de weg naar de subsidie dus heel goed te vinden. De EDS-subsidie is in het leven geroepen na afschaffing van de ecotax, waarmee sportverenigingen de energiebelasting konden terugvragen. Per saldo gaat er dus niet meer geld naar de sport door deze subsidie. Maar met deze maatregel wordt wel met succes gestimuleerd dat meer sportverenigingen hun accommodaties verduurzamen. Licht en zon De Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland organiseerde vorig jaar, samen met onder andere NOC*NSF, VSG, VNG, Stichting Waarborgfonds Sport en enkele commerciële partijen, een zogeheten Duurzaamheidstour om alle betrokken partijen bij elkaar te brengen en te informeren over andere subsidiemogelijkheden voor sportverenigingen naast de EDS, en om sportverenigingen te laten zien hoe zij kunnen inspelen op het klimaatbeleid van hun gemeente. De Duurzaamheidstour was erop gericht te laten zien welke kansen verduurzaming van sportaccommodaties biedt. Net als voor de regeling zelf was ook hiervoor de belangstelling groot, maar er viel Folmer ook iets anders op. De belangstelling voor investering in led-verlichting en zonnepanelen was zeer groot. Met 46 en 34 procent nemen die zelfs het leeuwendeel van de aanvragen voor hun rekening. Maar populair betekent in dit geval niet altijd hetzelfde als optimaal. Vanuit het oogpunt van financieel rendement zijn licht en zon niet automatisch de beste investeringen. In sommige gevallen kun je als bestuur bijvoorbeeld beter voor isolatie kiezen of voor een smart tapwaterpomp. Foto: Shutterstock.com Sport & Maatschappij Sport & Gemeenten juni

5 Kennisdag Sport en Duurzaamheid Op 7 september 2017 organiseert VSG samen met VNG en RVO de Kennisdag Sport en Duurzaamheid in Omnisportcentrum Apeldoorn. Bent u als gemeente verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie van uw sportaccommodaties? Dan weet u dat sportaccommodaties veel energie verbruiken, en dat dit een stevige kostenpost is op de begroting van de gemeente en de sportverenigingen. Ook vanuit maatschappelijk oogpunt is aandacht voor duurzaamheid en energie van belang. Bij veel gemeenten leeft veel rondom dit onderwerp. Tijdens de Kennisdag Sport en Duurzaamheid wordt u een afwisselend programma geboden waarin deze vragen en best practices aan bod komen. Kijk voor meer informatie over het programma en om u aan te melden op een forse investering die je slechts op termijn terugverdient. Hoe snel dat is hangt in grote mate af van het aantal verbruiksuren. Dat verschilt sterk per type sport en zelfs per sportvereniging. Hoe vaak zet je die lampen nu eigenlijk aan? Bij voetbal is dat normaliter drie tot vier avonden in de week. In de zomer heb je langer licht, maar dan ligt de sport ook wekenlang stil. Wat bespaar je dus werkelijk op jaarbasis? Als je dat kritisch bekijkt valt het vaak vies tegen. Bij tennis wordt er s avonds vaker, langer en het gehele jaar door gespeeld, dus daar mag je kortere terugverdientijden verwachten. Maar die maatregelen zijn niet zichtbaar en dus niet sexy. Ik ben bang dat veel verenigingen de focus hebben op licht en zon en daarmee minder oog hebben voor andere mogelijkheden, en die ook te weinig laten onderzoeken. Hoe dan ook: het is per definitie maatwerk. Wij adviseren sportverenigingen vooraf altijd zichzelf de vraag te stellen: Waarom willen we eigenlijk verduurzamen? Gaat het puur om het structureel verlagen van de energierekening of vind je vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid ook de zichtbaarheid hiervan belangrijk? Dit soort uitgangspunten en keuzes bepaalt uiteindelijk waar je wel en niet in investeert en hoeveel. Het gaat om meer dan alleen geld. Werkelijke besparing Verreweg de meeste aanvragen komen van voetbalclubs, daarna volgen tennisverenigingen en hockeyclubs. Andere sporten zijn Vanuit het oogpunt van financieel rendement zijn licht en zon niet automatisch de beste investeringen natuurlijk wel vertegenwoordigd in de reeks aanvragen, maar in veel mindere mate. Dat is ook logisch. Voetbal is verreweg de grootste sport in ons land en een voetbalvereniging heeft een grotere accommodatie dan een biljartclub of een wielervereniging. Er staan heel wat masten om die sportvelden en investeren in led-lampen lijkt dan ook voor de hand te liggen. Toch ligt dit echt wel iets genuanceerder. Led-verlichting is Duurdere scan Folmer raadt besturen van sportverenigingen aan kritischer te kijken naar investeringen in duurzaamheid. Wij subsidiëren een scan van 500 euro. Die geeft een goede indicatie, maar voor meer maatwerk is soms een uitvoeriger en dus duurdere scan nodig. En schakel daarvoor bij voorkeur een deskundige partij in die onafhankelijk is en geen enkel belang heeft bij de plaatsing van een installatie. Duurzaamheid loont, maar een goede voorbereiding die leidt tot doordachte investeringsbeslissingen nog meer. Verder lezen Op het Visie & Beleidsplein op kunt u de volgende documenten downloaden: RVO (2015). Verduurzamen van sportaccommodaties bij Sport en Accommodaties Mulier Instituut (2015). Energiebesparing bij sportverenigingen bij Sport en Accommodaties Mulier Instituut (2016). Sportaccommodaties in Nederland, hoofdstuk 10 duurzaamheid bij Sport en Accommodaties 50 Sport & Gemeenten juni 2017