Oktober Rapport over de onderwijsvisitatie bachelor- en masteropleiding Geneeskunde aan het Erasmus MC Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)

Transcriptie

1 Oktober 2008 Rapport over de onderwijsvisitatie bachelor- en masteropleiding Geneeskunde aan het Erasmus MC Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

3 Inhoudsopgave Voorwoord Voorwoord voorzitter visitatiecommissie DEEL I ALGEMEEN DEEL 1. Aanleiding tot de overgangsbeoordeling van de bachelor- en masteropleiding Geneeskunde 2. Afspraken tussen NVAO en instellingen over de werkwijze 3. Samenstelling en werkwijze van de commissie DEEL II OPLEIDINGSDEEL 4. Het beoordelingskader Bijlagen Bijlage A: Bijlage B: Bijlage C: Bijlage D: Curricula vitae van de commissieleden Uitwerking van afspraken met de NVAO over overgangsaccreditatie ongedeelde opleidingen Geneeskunde naar bachelor-masterstructuur Domeinspecifiek referentiekader Eindtermen van de opleiding QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 3

4 4 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

5 VOORWOORD Dit rapport is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleiding, alsmede een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisaties en als basis te dienen voor de accreditatie van de betrokken opleidingen door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria met een oog voor specifieke omstandigheden. De visitatiecommissie Geneeskunde 2008 van QANU heeft haar beoordeling van de bachelor- en masteropleidingen op het gebied van de Geneeskunde met grote toewijding uitgevoerd. De opleidingen zijn beoordeeld op een grondige en zorgvuldige manier en binnen een duidelijk beoordelingskader. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging zullen worden genomen door de betrokken opleidingen, Raden van bestuur en Colleges van Bestuur. Wij zeggen dank aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Ook gaat onze dank uit naar de staf van de betrokken afdelingen aan de universiteiten voor hun zorgvuldig voorbereide documentatie en hun medewerking aan deze beoordeling. mr. C.J. Peels drs.j.g.f. Veldhuis directeur van QANU voorzitter van QANU QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 5

6 6 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

7 VOORWOORD VOORZITTER VISITATIECOMMISSIE Het typisch Nederlandse systeem van visiteren van opleidingen is arbeidsintensief, effectief en interessant. Dat geldt ook voor de huidige visitatie in het kader van de accreditatie van de bachelor- en masteropleiding Geneeskunde aan de universiteiten van Rotterdam, Leiden en Amsterdam. Het bleek voor de commissie goed mogelijk om in relatief korte tijd een gefundeerd oordeel te vormen over de kwaliteit van het onderwijs en de opleiding. Voorwaarde daarvoor was wel dat de commissie vóór de visitatie zou beschikken over de noodzakelijke gegevens. Een toetsbaar beoordelingskader en een zorgvuldig voorbereid aanvraagdocument met heldere gegevens over de opleiding vormden daarbij de basis. Bij deze visitatie was er sprake van een zeer gedegen voorbereiding door de drie UMC s en het bureau van QANU. Het is voor commissieleden interessant en leerzaam om in de keuken te kunnen kijken van een collega - opleiding Geneeskunde. Het is boeiend om te zien hoe elk van de drie opleidingen een geheel eigen karakter heeft, vaak passend bij de stad en bij de geschiedenis van de opleiding. Het is leerzaam om te zien hoe veelvormig en oorspronkelijk de toegepaste onderwijsideeën kunnen zijn. De commissie is onder de indruk van de motivatie, de inzet en de kwaliteit van de opleiding Geneeskunde die in de drie UMC s geboden wordt. Het is duidelijk dat sinds de visitatie van de ongedeelde opleiding er veel en vernieuwend werk is verricht. De commissie constateert dan ook dat de visitatie 2004 een formatief en stimulerend effect heeft gehad. De commissie is van oordeel dat de opleidingen Geneeskunde ruimschoots voldoen aan de vereiste basiskwaliteit. De veel geroemde onderwijstraditie van Boerhaave is ook bij de huidige UMC s in goede handen. Recent zijn de uitkomsten van het Europese Tuning-project Medical Education beschikbaar gekomen. Deze bieden algemene maatstaven voor internationale vergelijking. De opleidingen voldoen naar het oordeel van de commissie aan deze benchmark. Alles kan altijd nog beter, daarom heeft ook deze visitatiecommissie aanbevelingen gedaan, die in de lijn van de aanbevelingen uit 2004 kunnen leiden tot een verdere optimalisering van het geneeskundeonderwijs in de drie gevisiteerde UMC s. Maastricht, 25 september 2008 prof. dr. H.F.P. Hillen QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 7

8 8 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

9 DEEL I: ALGEMEEN DEEL QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 9

10 10 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

11 1. Aanleiding tot de overgangsbeoordeling van de bachelor- en masteropleiding Geneeskunde De aanleiding tot de overgangsbeoordeling van de bachelor- en masteropleidingen is gelegen in de omstandigheid dat de bachelor- en masteropleidingen Geneeskunde van drie UMC s (AMC-UvA, Erasmus MC-EUR en LUMC-UL) niet eerder zijn beoordeeld ten behoeve van accreditatie. Deze UMC s beschikken wel over een accreditatie voor de ongedeelde opleiding Geneeskunde, maar hebben in tegenstelling tot de andere opleidingen Geneeskunde geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid die de Overgangsregeling bekostigd wo (NVAO 2003, heeft geboden om in aanvulling op de reguliere VSNU-visitatie Geneeskunde van 2004 een additionele beoordeling van de bachelor- en masteropleiding te laten plaatsvinden. Door middel van deze procedure was het mogelijk om de bachelor- en masteropleidingen die door omzetting waren voortgekomen uit de ongedeelde opleidingen te accrediteren. Deze Overgangsregeling had betrekking op een vast omschreven periode die inmiddels is verstreken. Bij deze drie UMC s had de besluitvorming over de invoering van de bachelor en master en de ontwikkeling van de programma s nog niet plaatsgevonden op het moment dat de zogenaamde additionele beoordeling plaats moest vinden. De stand van zaken bij de drie UMC s is als volgt: Het Leids Universitair Medisch Centrum-UL is in gestart met de invoering van de bacheloropleiding. Het Erasmus MC-EUR start per september 2008 met de invoering van de bacheloropleiding. Het Academisch Medisch Centrum-UvA bereidt besluitvorming voor over de (invoering van de) bachelor- en masteropleiding; in principe is de start per september 2009 voorzien. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Informatie Beheer Groep hebben aangegeven dat de opleidingen voor de bachelor- en masteropleidingen geen gebruik kunnen maken van de nog openstaande accreditatieduur voor de ongedeelde opleiding. Dat houdt in dat deze opleidingen voor 31 december 2007 geaccrediteerd zouden moeten worden. Het ministerie van OC&W is bereid op basis van artikel 5a.12, zesde lid van de WHW, de opleidingen voor deze deadline uitstel te bieden van één jaar: voor 31 december 2008 zou er dan een accreditatiebeslissing moeten liggen. De NVAO heeft vanuit dit gegeven overwogen dat het voor de UMC s niet mogelijk is om voor het einde van 2008 een volledige beoordeling conform het accreditatiekader uit te voeren. De voorbereiding daarvoor zou zeer veel inspanning vergen, en het tijdpad zelfevaluatie visitatie door VBI accreditatie zou ook erg krap zijn. In overleg met de VSNU (meer in het bijzonder ook het disciplineoverlegorgaan, dat wil zeggen de andere opleidingen Geneeskunde) is gezocht naar de mogelijkheid van een aangepaste beoordeling die het karakter heeft van de additionele beoordeling zoals die voor de andere Geneeskundeopleidingen is uitgevoerd. De NVAO weegt daarbij mee dat de Geneeskunde-opleidingen voornemens zijn c.q. binnen de VSNU afgesproken hebben dat alle Geneeskunde-opleidingen in deelnemen aan een landelijk vergelijkende visitatie. Effectief zou een accreditatie op basis van de beoordeling dus van eind 2008 tot eind 2012 (vervaldatum accreditatie voor andere opleidingen Geneeskunde) gehanteerd worden. Bij het inrichten van de werkwijze moet wel rekening worden gehouden met de volgende aandachtspunten: De additionele beoordeling zoals uitgevoerd bij de andere opleidingen is gebaseerd op de overgangsregeling wo, waarvan de geldigheidsduur inmiddels verstreken is. De additionele beoordeling en het daarop volgende accreditatiebesluit zijn in belangrijke mate gebaseerd op het daaraan voorafgaande visitatierapport over de ongedeelde opleiding Geneeskunde. QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 11

12 Dat rapport is van maart 2004 en op het moment dat een nieuwe (lichte) beoordeling plaats zou kunnen vinden meer dan vier jaar oud. 12 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

13 2. Afspraken tussen NVAO en instellingen over de werkwijze De NVAO geeft de volgende beschrijving van de werkwijze die bij de overgangsbeoordeling kan worden gevolgd (NVAO, 18 december 2007): Beoordelingswijze Voor de beoordeling van de bachelor- en masterprogramma s van de opleidingen Geneeskunde van de drie universiteiten wordt één commissie ingesteld. De commissie ontvangt het visitatierapport 2004 en een aanvraagdocument van elk van de drie instellingen waarin is aangegeven: welke significante ontwikkelingen zich naar aanleiding van het visitatierapport hebben voorgedaan. Meer specifiek: hoe is men omgegaan met conclusies en aanbevelingen van de commissie; de opzet en inhoud van de bachelor- respectievelijk de master, aan de hand van het beoordelingskader voor dit beoordelingstraject; een overzicht van de staf die voor het aanbieden van het programma wordt ingezet. Het aanvraagdocument is geen uitgebreide zelfstudie zoals dat bij visitaties gebruikelijk is, maar biedt de beoordelende commissie voldoende informatie om zich een beeld te kunnen vormen van de doelstellingen, de inhoud en opzet van de opleidingsprogramma s en kerngegevens van het ingezette personeel (zie verder). In die zin zijn de documenten vergelijkbaar met de documenten zoals die in het kader van de Toets nieuwe opleiding worden opgesteld. De commissie voert gemeenschappelijk vooroverleg en stelt daarbij eventuele specifieke aandachtspunten voor de beoordeling af. Het gaat daarbij om eventueel noodzakelijk geachte aanscherpingen/ontwikkelingen in relatie tot het domeinspecifieke kader van de visitatiecommissie. Uitgangspunt is dat de beoordeling zich richt op de plannen voor de bachelor- en masteropleiding, en niet (retrospectief) op de ongedeelde opleidingen. Vervolgens wordt aan elk van de instellingen een bezoek afgelegd, waarin in ieder geval gesproken wordt met: opleidingsmanagement; (kern)docenten; vertegenwoordiging van studenten. ( ) Het gaat om een beoordeling in het kader van accreditatie van bestaande opleidingen. Dat houdt in dat de beoordeling plaatsvindt door een VBI. De laatste visitatie Geneeskunde en de aanvullende beoordeling zijn uitgevoerd door een commissie van de QANU. Over samenstelling van de commissie en de opdrachtformulering vindt nader overleg plaats tussen opleidingen (de opdrachtgevers), NVAO en VBI. Opmerking: door het hanteren van een aanvraagdocument en door het afleggen van een bezoek aan de instelling is dit traject zwaarder dan de reguliere aanvullende beoordeling. Dit wordt gerechtvaardigd door de elementen die eerder als complicaties zijn genoemd: groter tijdsverloop sinds laatste visitatie; overgangsregeling inmiddels afgelopen. Tegelijkertijd is één en ander aanzienlijk lichter en goedkoper dan een reguliere visitatie. Dit wordt gerechtvaardigd door het gegeven dat het om een tussenbeoordeling gaat, nodig om de overgang van de reguliere accreditatie van de ongedeelde opleiding naar de reguliere accreditatie van de bachelor- en masteropleiding te maken. Beoordelingskader Het beoordelingskader voor deze beoordeling sluit nauw aan op het reguliere beoordelingskader. De commissie zal de aandacht richten op drie onderwerpen: QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 13

14 doelstellingen; programma; inzet van personeel. De eerste twee onderwerpen kwamen ook aan bod in de aanvullende beoordeling die andere opleidingen hebben ondergaan. De aandacht gaat daarbij met name uit naar doelstellingen en programma voor de bachelor en master, niet naar een herbeoordeling van de nu nog draaiende ongedeelde opleiding. Voor de inzet van personeel ligt de nadruk op de eisen wo en de kwantiteit personeel in relatie tot de toedeling van het personeel aan bachelor- respectievelijk masteropleiding: geldt voor bachelor en master dat de academische oriëntatie gewaarborgd is, en zijn voor beide opleidingen voldoende docenten voorzien? De facetten en onderliggende criteria binnen de genoemde onderwerpen komen overeen met het reguliere beoordelingskader. Beoordelingstraject Beknopt stappenoverzicht: Voorjaar 2008: instellingen stellen aanvraagdocument samen. Deadline: 1 juni 2008? Voorjaar 2008: panel/commissie wordt samengesteld. Deadline: 15 mei Eerste bespreking van commissie: eind juni 2008, mede aan de hand van de aanvraagdocumenten. Augustus/september 2008: bezoek van de commissie aan de opleidingen. Oktober 2008: rapportage van de commissie gereed; aanvragen ingediend bij NVAO. November 2008: bestuurlijke behandeling van rapporten binnen NVAO. QANU heeft op verzoek van de instellingen nader uitvoering gegeven aan deze afspraken. 14 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

15 3. Samenstelling en werkwijze van de commissie Samenstelling van de commissie De samenstelling van de commissie is verlopen volgens de procedure zoals beschreven in het QANUkader. Na consultatie van de betrokken opleidingen is een groslijst met potentiële commissieleden en een profiel van de commissie opgesteld door het QANU-bureau. Van de kandidaten is een curriculum vitae opgesteld. Eventuele problemen met de onafhankelijkheid van de voorgestelde leden zijn daarbij gesignaleerd. Aan de hand hiervan is een voorstel voorgelegd aan het QANU-bestuur. Vervolgens is de potentiële voorzitter benaderd en vindt in samenspraak met de voorzitter, rekeninghoudend met de prioritering van het QANU-bestuur, de samenstelling van de commissie plaats. Wanneer potentiële leden niet beschikbaar bleken, is in samenspraak met de opleidingen, de voorzitter en het QANU-bestuur naar alternatieve leden gezocht. Het QANU-bestuur heeft de samenstelling van de commissie vastgesteld. Deze procedure heeft geresulteerd in de volgende commissie: prof. dr. H. Hillen, oud-decaan Geneeskunde Universiteit Maastricht en oud-vicevoorzitter RvB Maastricht UMC, emeritus hoogleraar Interne geneeskunde (voorzitter); prof. dr. G. Mannaerts, gewoon hoogleraar, departement Moleculaire celbiologie, UZ Leuven; prof. dr. J.F.M. Metsemakers, hoogleraar Huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht; prof. dr. H. Struyker Boudier, hoogleraar Farmacologie, Universiteit Maastricht; prof. dr. R.P. Zwierstra, hoogleraar onderwijs en opleidingen, UMCG (vicevoorzitter); Mw. J. Heukelom, student UMCG, voorzitter LMSO; J. Kropff, student AMC, voorzitter studentenraad. Als secretaris van de commissie fungeerde drs. F.J.M. Wamelink, medewerker van het bureau van QANU. Voor de curricula vitae van de leden wordt verwezen naar bijlage A. De samenstelling van de commissie is voor geen bezwaar voorgelegd aan de NVAO en de instellingen. Aanvraagdossiers De commissie heeft ongeveer een maand voor de startbijeenkomst de aanvraagdossiers van de opleidingen ontvangen. Met betrekking tot de samenstelling van het aanvraagdossier heeft de commissie de volgende instructies gegeven: Een beschrijving van de ontwikkelingen sinds visitatierapport 2004, met name de hantering van de conclusies en aanbevelingen van de commissie Geneeskunde 2004 (hier volstaat een beknopt overzicht, eventueel een interne notitie); Beschrijving van de opzet en inhoud van de te beoordelen bachelor- en masterprogramma s, bij voorkeur aan de hand van het beoordelingskader van de NVAO voor de onderwerpen Doelstellingen opleiding en Programma. De commissie stelt het op prijs wanneer daaraan een overzicht wordt toegevoegd van de verschillen ten opzichte van het ongedeelde curriculum; Beschrijving van de kwaliteit en kwantiteit van de staf, in overeenstemming met onderwerp Inzet personeel van het beoordelingskader NVAO (een volledige lijst van docenten betrokken bij de opleiding is niet noodzakelijk); Bijlagen die in elk geval worden toegevoegd: - (plannen voor) contractafspraken met affiliatieziekenhuizen - (plannen voor) evaluatie van die afspraken met affiliatieziekenhuizen. Het document waarin a en b worden beschreven, heeft een beperkte omvang van circa dertig pagina s. Voor details wordt verwezen naar de bijlagen. De commissie beoordeelt de volledigheid van de informatie tijdens de startbijeenkomst en kan naar aanleiding daarvan verzoeken om opheldering of aanvulling. QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 15

16 Het QANU-visitatierapport Geneeskunde 2004 was eveneens onderdeel van het dossier per instelling. Dit document is door QANU verstrekt aan de commissieleden. Het aanvraagdossier van het Erasmus-MC-EUR bestaat uit de volgende documenten: Aanvraagdocument Accreditatie Curriculum ErasmusArts; 2008; Standaard voor de affiliatieovereenkomst 2006; Erasmusarts in opleiding, Alles draait om toetsing! Rapportage projectgroep Ontwikkeling Toetsbeleid Beleid voor toetsing: jaar 1 t/m 4; De opzet van het nieuwe curriculum. ErasmusArts op hoofdlijnen. Rapportage van de Stuurgroep ErasmusArts, 10 mei 2007 (AE08); Erasmusarts over de grens. Beleid voor internationalisering van de geneeskundeopleiding. Periode , Erasmus MC, 2005; Erasmusarts in opleiding, Onderwijsprogramma klinisch redeneren. Beleid voor het Bachelor Master curriculum. Periode , Erasmus MC 2008; Visie op Visitatie. Doelstellingen en opzet van visitatie in de klinische fase van het curriculum ErasmusArts. Opleidingsinstituut Geneeskunde, Rotterdam, december 2007; Een BKO voor het Erasmus MC., A. Zanting, Erasmus MC, Opleidingsinstituut Geneeskunde, 2008; Erasmusarts in opleiding, Vorming van een academicus. Beleid voor het Bachelor Master curriculum (concept). Periode , Erasmus MC Startvergadering Op 9 juli 2008 heeft de startvergadering plaatsgevonden, in Utrecht. De commissie werd formeel geïnstalleerd namens het QANU-bestuur door de voorzitter van het QANU-bestuur, drs. J. Veldhuis. Daaraan voorafgaande zijn van de zijde van QANU met nadruk de bepalingen in de onafhankelijkheidsverklaring van QANU (zie bijlage 2 van het QANU-kader) onder de aandacht gebracht van de leden. Tijdens de startvergadering is de onafhankelijkheid van de commissieleden individueel besproken en waar nodig is ter vergadering een toelichting gegeven op de specifieke positie van commissieleden ten opzichte van de te visiteren opleidingen. Vastgesteld is dat de heer Kropff zich zal onthouden van de beoordeling van de opleidingen van het AMC-UvA. Verder zijn er geen belemmeringen voor een onafhankelijke oordeelsvorming geconstateerd. Alle leden hebben de onafhankelijkheidsverklaring zonder voorbehoud ondertekend. Daarmee was de visitatie Geneeskunde naar het oordeel van QANU omgeven met voldoende onafhankelijkheidswaarborgen. Vervolgens werden afspraken gemaakt op de volgende punten: de te volgen werkwijze; de globale dagindeling van de visitatiebezoeken; het vicevoorzitterschap van de commissie (te vervullen door prof. dr. R.P. Zwierstra); de verdeling in globale zin van aandachtsgebieden tussen de commissieleden; de vaststelling van het beoordelingskader (zie hieronder de paragraaf Het beoordelingskader). Het beoordelingskader Conform de werkafspraken tussen de NVAO en de instellingen beoordeelt de commissie drie objecten: 1. de plannen voor de bachelor- en masteropleiding Geneeskunde (daarbij heeft de commissie speciale aandacht besteed aan de aansluiting op het Raamplan 2001); 2. de kwaliteit en kwantiteit van het personeel dat de opleiding verzorgt; 3. hantering van de aanbevelingen van de visitatiecommissie Geneeskunde QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

17 Voor de onderwerpen 1 en 2 worden de criteria uit het accreditatiekader gehanteerd als ijkpunten. De commissie heeft daarnaast een aantal aandachtspunten toegevoegd naar aanleiding van opmerkingen en aanbevelingen van de vorige visitatiecommissie Geneeskunde en om voldoende recht te doen aan het klinische karakter van de opleidingen. In bijlage B is de notitie opgenomen waarin de werkafspraken tussen de NVAO en de instellingen en het beoordelingskader van de commissie, inclusief de aandachtpunten, zijn opgenomen. De beoordeling van de bachelor-masterplannen heeft een ex ante karakter. De bachelormasteropleidingen zijn slechts voor een beperkt deel, in enkele gevallen nog geheel niet, operationeel. De commissie spreekt het vertrouwen uit dat de opleiding zal voldoen aan de criteria van het beoordelingskader op grond van de kwaliteit in het verleden, de gerealiseerde randvoorwaarden en de plannen. De commissie heeft bijzondere aandacht gevraagd voor de afspraken met de affiliatieziekenhuizen waar een deel van de coschappen plaatsvinden. De opleidingen is verzocht om hierover informatie op te nemen in de aanvraagdossiers. Daarnaast is bij de relevante criteria aandacht gevraagd voor het klinische deel van de opleiding. Met betrekking tot het derde onderwerp van beoordeling is de commissie systematisch nagegaan op welke wijze de opleiding de aanbevelingen van de vorige visitatiecommissie Geneeskunde 2004 heeft gehanteerd. Het ging om de volgende aanbevelingen voor het Erasmus MC: 1. De eindtermen moeten in het nieuwe curriculum voldoende aan bod komen. Ze moeten vooral in de speciële fase I bewaakt worden. 2. De samenhang en integratie in het nieuwe curriculum, inclusief de lijn leren leren, moeten verder worden ontwikkeld. 3. De begeleiding van en het onderwijs aan studenten tijdens de klinische fase moeten beter worden gestructureerd en de kwaliteit ervan moet worden bewaakt, zowel in het Erasmus MC als in de affiliatieziekenhuizen. 4. De wachttijden voor de coassistentschappen moeten worden gereduceerd. 5. Er moet in het curriculum op een meer systematische en geïntegreerde manier aandacht worden besteed aan academische vorming. In het bijzonder ethiek moet een meer prominente plaats in het programma krijgen. 6. De omvang van het keuzecurriculum moet worden uitgebreid, waarbij de sterke onderzoekspositie van het Erasmus MC kan worden benut voor het aanbod aan onderwerpen voor de wetenschappelijke stage. 7. Onderwijs waarin beoordeling en toetsing geïntegreerd is (zoals vaardigheidsonderwijs) en waarin in groepsverband wordt gewerkt, moet verplicht worden gesteld. 8. Er moeten in het curriculum meer kleinschalige en minder frontale werkvormen worden ingevoerd. 9. De opleiding dient een samenhangend programma van toetsing en beoordeling te ontwikkelen en in te voeren. 10. Er moet een beleidsplan voor de internationalisering worden opgesteld. 11. De inbreng van studenten in de hogere bestuursorganen moet worden versterkt. De commissie stelt het domeinspecifieke kader vast. Dat bestaat uit: de EG Richtlijn van 5 april 1993: 93/16/EEG; de uitkomsten van het Tuning-project (Medicine): Learning Outcomes/Competences for Undergraduate Medical Education in Europe; Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG); het Raamplan 2001 Artsopleiding; het document Profiel en eindtermen bacheloropleiding Geneeskunde. Het Raamplan 2001 bevat de eindtermen voor de opleiding tot basisarts. De commissie heeft deze eindtermen als een definitie van het masterniveau gehanteerd. QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 17

18 De commissie heeft niet geanticipeerd op het nieuwe Raamplan dat wordt voorbereid. De redenen daarvoor zijn: a) er moeten nog fundamentele keuzen worden gemaakt met betrekking tot de uitgangspunten van het nieuwe Raamplan; b) de opleidingen hebben het Raamplan 2001 als uitgangspunt gehanteerd bij het ontwerp van de nieuwe opleidingen. De commissie heeft een globale toetsing van de eindtermen van de opleiding aan de learning outcomes zoals geformuleerd in het Europese Tuning-project Medicine uitgevoerd. De commissie is van oordeel dat de eindkwalificaties die in het Raamplan 2001 zijn beschreven in belangrijke mate overeenkomen met de hier beschreven learning outcomes en competences. Met het voldoen aan het Raamplan 2001 voldoet de opleiding aan deze internationale benchmark. De Nederlandse opleidingen voldoen daarmee naar haar oordeel aan de internationale eisen die aan Geneeskunde-opleidingen gesteld worden. Het document Profiel en eindtermen bacheloropleiding Geneeskunde heeft een informele status. Alle opleidingen hebben het echter gehanteerd om te toetsen of de bacheloropleiding ook het bachelorniveau realiseert. Bij het opstellen van dit document zijn de Dublin-descriptoren nadrukkelijk als referentie gehanteerd. Daarmee is een op de Geneeskunde-opleidingen toegesneden operationalisatie van het bachelorniveau ontstaan. De commissie stelt vast dat dit document daarmee een bruikbaar document is om de domeinspecifieke eisen en het niveau van de bacheloropleidingen te beoordelen. Alle genoemde documenten zijn openbaar, de commissie heeft het derhalve niet noodzakelijk gevonden om deze documenten op te nemen in de rapportage (zie bijlage C voor hyperlinks naar vindplaatsen). De commissieleden hadden de beschikking over de genoemde documenten. Aanvraagdossiers en bestudeerde informatie Tijdens haar installatievergadering heeft de commissie de aanvraagdossiers in oriënterende zin besproken en werden per opleiding specifieke aandachtspunten geïnventariseerd, mede op basis van een door het bureau van QANU opgestelde verkennende analyse. Om te bevorderen dat tijdens het visitatiebezoek de gedachtewisseling tussen visitatiecommissie en opleidingsvertegenwoordigers op zinvolle en efficiënte wijze gevoerd kon worden, besloot de commissie om op vier punten nader vooronderzoek te laten uitvoeren door de secretaris in samenspraak met de voorzitter: aanbevelingen visitatie 2004 nalopen en vaststellen of in voldoende mate verbeteringen zijn gerealiseerd; een check op volledige dekking van het Raamplan in de eindtermen van de opleiding; een overzicht van de beschikbare onderwijsinzet in de drie UMC s; nagaan wat de wettelijke eisen zijn met betrekking tot studenteninspraak in relatie tot de bestuursstructuur die de opleiding kiest. De commissieleden hebben een beknopte rapportage van dit vooronderzoek ontvangen. Daarnaast heeft de commissie op enkele punten om aanvullende informatie van de opleidingen gevraagd: De opleidingen zijn verzocht om meer inzicht te geven in de kwantiteit van de beschikbare onderwijsinzet en de bewaking van de kwaliteit van de docenten, onderwijskwalificaties, bij- en nascholing, en loopbaanbeleid. Daarbij is ook aandacht gevraagd voor de opleiders in de affiliatieziekenhuizen. Aan de opleidingen wordt gevraagd om van één blok al het onderwijsmateriaal, de toetsgegevens (slaag-zakscores), toetsvragen, toetsmatrix en correcties van toetsen, de weging van de onderdelen, inclusief de bijdrage aan de thema s, rode lijnen of draden in het programma en de toetsing daarvan, voor de commissie klaar te leggen. De commissie heeft bij elke opleiding een blok gekozen: - Erasmus MC: Milieu-interieur; - LUMC: Immunologie; - AMC: Cardiovasculaire aandoeningen. Specifiek aan het AMC is gevraagd om nader uitwerking van de plannen voor de masteropleiding, voor zover die beschikbaar zijn, en een planning van de implementatie. 18 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

19 Het Erasmus MC wordt gevraagd meer inzicht te geven in de studierendementen en de interne kwaliteitszorg. Op basis van de conclusies, bereikt in de installatievergadering, is vanuit bureau QANU contact opgenomen met alle betrokken lokale visitatiecoördinatoren en is de voorbereiding van elk visitatiebezoek in onderling overleg tussen de lokale visitatiecoördinator en de secretaris van de visitatiecommissie ter hand genomen. Laatstgenoemde heeft daartoe ongeveer één maand voorafgaand aan elk visitatiebezoek een bezoek gebracht aan elke instelling. Daarbij werden concrete afspraken gemaakt over de invulling van het bezoek op basis van het globale dagprogramma dat de commissie had vastgesteld. Namens de commissie is bij de voorbereiding van elk visitatiebezoek verzocht om tijdens het bezoek inzage te kunnen krijgen in het volgende informatiemateriaal: een selectie van de gebruikte onderwijsliteratuur, gebruikte dictaten, syllabi en readers; een selectie van de tentamenopgaven van de bachelor- en masteropleiding (de commissie heeft een steekproef genomen bij één onderwijsblok (zie hierboven); richtlijnen en regelingen voor coschappen, stages en scripties; evaluatieverslagen van het onderwijs (inclusief jaaroverzichten); gebruikte handboeken kwaliteitszorg; notulen van de opleidingscommissie(s) en examencommissie; beleidsstukken (zoals ontwikkelingsplannen, strategienota s en kwaliteitsplannen); het meest recente beschikbare materiaal op het gebied van alumnionderzoeken en onderzoeken onder vertegenwoordigers van de beroepspraktijk. Ten slotte werd de visitatiecoördinator gevraagd om de mogelijkheid te creëren voor de leden van de visitatiecommissie om voorafgaand aan het bezoek in te loggen op de plaatselijke lokale elektronische leeromgeving, als waren zij een student van de opleiding. Een groot deel van deze informatie was al beschikbaar als onderdeel van het aanvraagdossier. Het bezoekprogramma Het visitatiebezoek nam anderhalve dag in beslag. In alle gevallen arriveerde de commissie op de eerste dag om uur en werd begonnen met een (nadere) bespreking in commissieverband van het aanvraagdossier en een bestudering van de documentatie. Aan het einde van de middag van de eerste dag vond een gesprek plaats met het opleidingsbestuur, de opleidingsdirecteur en -coördinator, verder met de opstellers van het aanvraagdossier en de werkgroep Onderwijsontwikkeling van de bachelor- en mastercurricula en studenten betrokken bij de onderwijsontwikkeling of het bestuur. De eerste middag werd afgesloten met een kennismakingsborrel met de commissie. Op de tweede dag begon het programma met een gesprek met een vertegenwoordiging van de studenten, gevolgd door een interview met de docenten. Na de eerste pauze vond een gesprek plaats met alle betrokkenen bij het klinische onderwijs c.q. de coschappen, waarbij eveneens onderwijscoördinatoren uit de geaffilieerde ziekenhuizen aanwezig waren. Voor de lunch volgde nog een rondleiding. Na de lunch sprak de commissie met de Raad van Bestuur en de directeur van de opleiding. De rest van de middag heeft de commissie besteed aan het invullen van de checklist en het opstellen van de voorlopige mondelinge rapportage die aan het einde van de middag is uitgesproken door de voorzitter van de visitatiecommissie. De standaardindeling van het bezoekprogramma is opgenomen in bijlage B. Binaire beoordelingsschaal Aangezien het in belangrijke mate om een planbeoordeling gaat, hanteert de commissie slechts een binaire schaal: voldoet en voldoet niet. De commissie had de mogelijkheid om daarnaast het predicaat best practice te hanteren waar de commissie er op wil wijzen dat de kwaliteit voorbeeldig is en een model zou kunnen zijn voor andere opleidingen. De commissie heeft echter vooraf besloten om geen gebruik te maken van dit predicaat. Dit predicaat kan naar haar oordeel alleen van toepassing zijn op gerealiseerde kwaliteit van een gevestigde praktijk en niet op plannen. Of de uitvoering van de hier beoordeelde plannen resulteren in een best practice kan pas bij de volgende visitatie worden beoordeeld. QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 19

20 Vaststellen van de rapportage De concepttekst van de beoordelingsrapporten per opleiding heeft de commissie vastgesteld in haar slotvergadering op 25 september 2008 in Utrecht. De in die vergadering vastgestelde conceptteksten zijn vervolgens voor commentaar op feitelijke onjuistheden aangeboden aan de betrokken raden van bestuur en opleidingen. De daarop ontvangen reacties zijn besproken in commissieverband en wanneer daartoe in haar ogen aanleiding bestond, verwerkt in de formulering van de definitieve tekst. De betrokken opleidingen hebben in alle gevallen bericht ontvangen over de wijze waarop de commissie is omgegaan met de ontvangen commentaren. 20 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

21 DEEL II: OPLEIDINGSDEEL QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 21

22 22 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

23 De bachelor- en masteropleiding Geneeskunde aan het Erasmus MC Erasmus Universiteit Rotterdam Administratieve gegevens Bachelor- en masteropleiding Geneeskunde: Naam opleiding: Geneeskunde CROHO-nummer: bachelor 56551/master Niveau: bachelor en master Oriëntatie: wo Studielast: bachelor 180 EC/master 180 EC Graad: bachelor in science/master in science Variant(en): voltijd Locatie(s): Rotterdam Einddatum accreditatie: 31 december 2008 Het bezoek van de commissie aan de opleidingen Geneeskunde in Rotterdam vond plaats op 21 en 22 augustus Het beoordelingskader De plannen voor de bachelor- en masteropleiding Geneeskunde Verschillen ten opzichte van de ongedeelde opleiding Het nieuwe curriculum van de bachelor- en masteropleidingen is in sterke mate gebaseerd op het huidige, ongedeelde curriculum, ErasmusArts Het curriculum zal ook worden voortgezet onder de naam ErasmusArts. Dit curriculum is in 2001 van start gegaan en was toen een ingrijpende wijziging ten opzichte van het lopende curriculum door de introductie van geïntegreerd thematisch onderwijs. Het curriculum ErasmusArts 2007 wordt volgens het aanvraagdossier goed gewaardeerd door de docenten en de studenten; er was daarom geen reden om het curriculum ingrijpend te wijzigen bij de introductie van de bachelor- masterstructuur. De introductie is wel aangegrepen om een aantal verbeteringen door te voeren: het zorg dragen voor een herhaling van relevante theorie en vaardigheden voor aanvang van de coschappen; het vergroten van de herkenbaarheid van de traditionele basisvakken, met name de anatomie; het zorg dragen voor een voldoende mate en niveau van academische vorming; het meer toepassen van groepsleren of samenwerkend leren als werkvorm; de reductie van de logistieke complexiteit van het onderwijs. De eerste vier verbeterpunten zijn/worden in het nieuwe curriculum gerealiseerd. De stuurgroep is er niet in geslaagd om het nieuwe curriculum qua logistiek eenvoudiger te maken. De ontwikkeling van het nieuwe curriculum is ter hand genomen door de stuurgroep ErasmusArts. Zij hebben de vijf genoemde verbeterpunten in die ontwikkeling betrokken. De verschillen tussen het nieuwe gedeelde curriculum en het ongedeelde curriculum staan hieronder. QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 23

24 De opbouw van het programma is gewijzigd van 4+2 jaar in 3+3 jaar, de propedeuse is afgeschaft. Voor het bachelordiploma zijn afzonderlijke eindtermen geformuleerd. Daarbij is aangesloten bij de bacheloreindtermen die de andere UMC s hanteren (zie beoordelingskader). Hierdoor kunnen studenten na het afronden van de bacheloropleiding in een UMC in beginsel een master volgen in een ander UMC. Het introductiethema De arts is vervangen door een nieuw thema, De gezonde mens, waarin het accent ligt op de basisvakken (anatomie, fysiologie, histologie en dergelijke) Daarnaast komen de basisbeginselen van de wetenschappelijke methodologie aan bod. In het eerste masterjaar is, direct voorafgaand aan de coschappen, het grote thema De patiënt van bijna een half studiejaar gepositioneerd, waarin kennis en vaardigheden uit de bachelorfase worden herhaald en verdiept. Dit thema heeft een sterk klinische insteek en bereidt de studenten daarmee goed voor op de coschappen. Het klinisch redeneren wordt steviger neergezet in het programma. Er wordt een groot aantal onderwijssessies aan het klinisch redeneren besteed. Het klinisch redeneren wordt verzorgd door een vast team kerndocenten die vanuit een gezamenlijke filosofie en aanpak werken. In het onderwijs wordt aangesloten bij de thematiek die aan de orde is in het lopende thema. In het nieuwe curriculum krijgt de academische vorming meer aandacht. Onderscheiden worden: a) wetenschappelijke vorming, b) beroepsgebonden academische ontwikkeling en c) algemene academische ontwikkeling. Ad a) Wetenschappelijke vorming omvat onder meer: journal clubs, waarin studenten leren om wetenschappelijke artikelen te lezen, te bespreken, kritisch te beoordelen en daarover een presentatie te verzorgen; evidence based medicine clubs, waarin studenten leren om een patiëntencasus uit te werken en te presenteren door middel van het raadplegen van wetenschappelijke literatuur; het schrijven van een verslag over zelf uitgevoerde experimenten; het schrijven van een systematische review van artikelen. Ad b) De beroepsgebonden academische ontwikkeling omvat de vakken Medische geschiedenis, Ethiek, Filosofie en Recht in het kader van de gezondheidszorg. Het onderwijs met betrekking tot deze onderwerpen wordt uitgebreid. Ad c) De algemene academische ontwikkeling heeft vooral betrekking op het kunnen opzetten van een goed gestructureerd betoog (academisch redeneren), en het goed kunnen verwoorden daarvan, en het kritisch kunnen beoordelen van door anderen opgestelde betogen. Er wordt aandacht besteed aan argumentatietheorie en studenten dienen diverse schrijfopdrachten uit te voeren, waaronder een bacheloressay. Het practicum Klinische vaardigheden, onderdeel Medische technieken (PKV-MT), is van het eerste jaar naar het tweede jaar verplaatst. De achtergrond daarvan is dat de studenten pas in het tweede jaar voldoende medische en anatomische kennis hebben verworven. Het onderwijs in lichamelijk onderzoek sluit daardoor beter aan bij de voorkennis en de verworven vaardigheden zullen beter beklijven. In het onderwijs wordt meer aandacht besteed aan het leren samenwerken, dat gaat onderdeel uitmaken van het communicatie- en attitudeonderwijs. Het derde studiejaar start met een minor van tien weken waaraan de studenten een verdiepende of verbredende invulling kunnen geven. De minorcommissie van het Erasmus MC bewaakt de kwaliteit van de minoren. In de coschappen is het onderscheid tussen de Algemene klinische training ErasmusArts (AKTE-fase) en de speciële fase opgeheven; de totale tijd per coschap verandert niet. De AKTE-fase is bedoeld om een aantal klinische basisvaardigheden aan te leren en daarmee een goede basis te leggen voor het vervolg van 24 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

25 de coschappen. De speciële fase is de tweede fase van de coschappen. De reden hiervan is in de eerste plaats dat bij ziekenhuizen die beide soorten coschappen in dezelfde discipline aanbieden, en waarbij dus twee typen student tegelijk aanwezig zijn, het onderscheid tussen de speciële en het AKTE-coschap in de praktijk soms lastig te maken is. In de tweede plaats zijn de AKTE-coschappen zodanig kort (drie weken) dat het voor de student moeilijk is om de afdeling goed te leren kennen; voor de staf is het lastig zich in zo n korte tijd een goed beeld van de student te vormen. Uitgangspunt is dat de studenten voor aanvang van de coschappen beschikken over de benodigde kennis en vaardigheden: training-before-the-job naast de training-on-the-job die typerend is voor de coschappen. Een goede beheersing van een aantal praktische vaardigheden zal daarom verplicht worden gesteld voordat studenten met coschappen mogen beginnen. Het betreft in elk geval de vaardigheden knopen en hechten, inbrengen van een infuus, venapunctie en blaaskatheterisatie. Studenten kunnen deze vaardigheden trainen in het al bestaande Skills Plaza. Het Skills Plaza is een ruimte die is ingericht met zes oefenstations, waar studenten op fantomen de hiervoor aangegeven vaardigheden kunnen oefenen. Het beheer van en het onderwijs in het Skills Plaza is in handen van speciaal daarvoor opgeleide studenten. Voorafgaand aan elk coschap (dan wel serie van coschappen) is er een Introductiecursus Kliniek van één week (ICK-week) waarin de student kennismaakt met de specifieke ziektebeelden, vaardigheden en omgangsvormen van dat coschap. De acute geneeskunde krijgt meer aandacht. Het EHBO-onderwijs verschuift van het tweede studiejaar naar het eerste. In het tweede en vierde studiejaar volgt een herhaling. Bij aanvang van de coschappen wordt een eendaagse SEH-training met simulatiepatiënten gegeven. Het EHBO-onderwijs wordt gegeven door studenten, onder begeleiding van gekwalificeerde docenten. De studenten maken deel uit van het EHBO-studententeam dat binnen het Erasmus MC in het leven is geroepen om aan medewerkers van het Erasmus MC eerste hulp te kunnen verlenen op het moment dat dat nodig is. Het studententeam wordt gecoördineerd door de afdeling Heelkunde. Tot slot wordt nog een organisatorische verandering genoemd: naast de opleidingsdirecteur Geneeskunde is er een opleidingsdirecteur bachelor en een opleidingsdirecteur master. De opleidingsdirecteur Geneeskunde vervult tevens de functie van opleidingsdirecteur masterfase. De opleidingsdirecteur Geneeskunde is eindverantwoordelijk voor de samenhang tussen bachelor en master en daarmee voor het gehele curriculum. Via de functie van opleidingsdirecteur bachelor is extra capaciteit ter beschikking gekomen om een goede en tijdige invoering van het nieuwe curriculum te verzekeren. A. Doelstellingen opleiding F1: Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). De commissie heeft nagegaan of de eindtermen zoals die geformuleerd worden in het Raamplan 2001 terugkomen in de eindtermen van de opleiding. Voor de eindtermen van de bacheloropleiding heeft zij gebruikgemaakt van het document Profiel en eindtermen bacheloropleiding Geneeskunde. Dit document wordt informeel door de betrokken UMC s als referentiekader gehanteerd voor het niveau van de bacheloropleiding. Zoals in de beschrijving van de werkwijze wordt toegelicht, is bij het opstellen van de bacheloreindtermen gebruikgemaakt van de Dublin-descriptoren. Het uiteindelijke ijkpunt ligt bij de eindtermen voor het basisartsexamen zoals vastgelegd in het Raamplan De commissie heeft het Raamplan als de definitie van het masterniveau voor de opleidingen gehanteerd die opleiden tot basisarts. De bachelor-masterstructuur laat ook toe om masteropleidingen met een ander uitstroomprofiel in te richten, bijvoorbeeld een researchmaster. QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 25

26 De commissie hanteert de volgende globale definities van het bachelor- en masterniveau: De afgestudeerde bachelorstudent zal over de volle breedte van het geneeskundig domein beschikken over kennis en inzicht op hoofdlijnen en deze kunnen toepassen. De vaardigheden kunnen in minder complexe situaties worden toegepast en het professioneel gedrag wordt in oefensituaties getoond. In de bachelorfase wordt de theoretische basiskennis verworven en worden academische klinisch-wetenschappelijke en klinische vaardigheden in oefensituaties en simulaties aangeleerd en vindt een eerste kennismaking plaats met de kliniek. De afgestudeerde masterstudent heeft de basiskennis die in de bacheloropleiding is verworven verdiept en verbreed naar bijzondere situaties. De master beschikt over de vaardigheden om adequaat om te gaan met meer complexe problematiek. Professioneel gedrag wordt getoond in de arts-patiëntrelatie en in de omgang met andere professionals in de zorg. In de masterfase vindt verdieping plaats van de theoretische kennis en vindt verdieping en toepassing van de academische en klinische vaardigheden plaats in de praktijk van de coschappen en wordt de wetenschappelijke vorming gecomplementeerd in een eigenstandig wetenschappelijk onderzoek. De commissie heeft bij de beoordeling van de eindkwalificaties eveneens de uitkomsten van het Tuningproject (Medicine) betrokken (Learning Outcomes/Competences for Undergraduate Medical Education in Europe; Deze zijn recent tot ontwikkeling gekomen en vormen een eerste stap naar een internationale benchmark voor de opleidingen Geneeskunde. De commissie is van oordeel dat de eindkwalificaties die in het Raamplan 2001 zijn beschreven in belangrijke mate overeenkomen met de hier beschreven learning outcomes en competences. Met het voldoen aan het Raamplan 2001 voldoet de opleiding naar het oordeel van de commissie aan deze internationale benchmark. Het 3+3-systeem (totaal 360 EC) dat door Nederland is gekozen, sluit aan bij verschillende andere Europese landen, er zijn echter ook andere varianten binnen Europa zichtbaar. In het algemeen blijven de gedeelde opleidingen dicht bij een geïntegreerd zesjarig model voor de opleiding tot basisarts. De traditionele cesuur in het zesjarige programma tussen de preklinische en de klinische fase valt niet altijd samen met de knip tussen bachelor- en masteropleiding. De Bologna-ambitie om de bacheloropleiding als een eigenstandig opleiding in te richten is niet eenvoudig te realiseren in de opleidingen Geneeskunde. De door de commissie beoordeelde opleidingen hanteren dit wel als een beleidsuitgangspunt. Maar het blijkt in de praktijk dat dit niet eenvoudig kan worden ingevoerd. Bij de toetsing van de eindtermen van de opleiding heeft de commissie de volgende methode gevolgd. In de eerste plaats is bekeken of als onderdeel van de interne kwaliteitszorg of tijdens het ontwerpen van de opleidingen door de opleiding zelf is vastgesteld of de eigen eindtermen in voldoende mate overeenkomen met de bacheloreindtermen en het Raamplan. Het gaat hier alleen om de overeenstemming tussen de eindtermen, of deze ook terugkomen in het programma komt aan de orde bij facet 5 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma. Maar in sommige gevallen heeft de opleiding het Raamplan direct aan de inhoud van het programma gerelateerd; dergelijke toetsing heeft de commissie hier meegewogen. In de tweede plaats heeft de commissie de eigen profilering van de opleiding aan de orde gesteld. Het Raamplan staat nadrukkelijk toe dat de opleiding een eigen profiel kiest binnen de landelijke voorgeschreven eindtermen. Middels die profilering kan de opleiding aansluiten bij actuele ontwikkelingen in de gezondheidszorg, maar ook het onderwijs positioneren ten opzichte van de eigen kliniek en onderzoeksomgeving. Daarnaast geeft het profiel kernachtig weer welke ambities de opleiding heeft met betrekking tot de kwalificaties van de afstudeerders. De commissie beoordeelt in hoeverre de opleiding dit profiel ook realiseert in het programma. Bacheloropleiding Het Erasmus MC heeft de landelijke eindtermen van de bacheloropleiding overgenomen als de eindtermen voor de bachelorfase. Deze zijn geënt op de eindtermen van het Raamplan en van de Dublindescriptoren. Voor de bachelorfase wordt in het algemeen een iets eenvoudiger kennis- en beheersingsniveau verondersteld dan voor de masterfase. De opleiding heeft daaruit de consequentie getrokken dat in de bacheloropleiding een min of meer compleet overzicht van de theorie moet worden aangeboden. Dit is geconcretiseerd door het verschuiven van blokken. De commissie stelt vast dat de eindtermen van de opleiding overeenkomen met de eindtermen die door de andere UMC s worden 26 QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR

27 gehanteerd. Deze doelstellingen zijn afgeleid van wettelijke erkende kwalificaties voor de basisarts, die op zichzelf aan de internationale eisen en verwachtingen van het beroepenveld zijn getoetst. Bij het opstellen van de bacheloreindtermen is aangesloten bij de Dublin-descriptoren. Masteropleiding De opleiding is gebonden aan het Raamplan 2001 als eindtermen van de opleiding. Het Raamplan definieert niet alleen eindtermen maar ook ziektebeelden die moeten worden beheerst door de afgestudeerden. Het Raamplan wordt, zoals gezegd, met alle belanghebbenden en ook met de wetenschappelijke verenigingen afgestemd. Afgestudeerden kwalificeren als basisarts en voldoen in die zin aan de (wettelijke) eisen die door de beroepspraktijk worden gesteld. Het Erasmus MC hanteert een eigen profiel van de Erasmusarts die men na zes jaar studie wil afleveren. Die arts is in staat om patiëntgebonden problemen op te lossen doordat hij: over voldoende (bio)medische kennis en vaardigheden beschikt; wetenschappelijk opgeleid en georiënteerd is; academisch gevormd is; communicatief en sociaal vaardig is; zich bewust is van waarden en normen horende bij de artsenprofessie; goed kan samenwerken; zijn werk adequaat kan organiseren; gemotiveerd is om een leven lang te leren en te reflecteren. Het Erasmus MC legt een zwaar accent op de wetenschappelijke vorming. In het ontwerpproces van het curriculum ErasmusArts 2007 zijn de eindtermen van het Raamplan uitgewerkt naar een aantal globale doelstellingen per curriculumonderdeel: Kerncurriculum kennis en inzicht in de oorzaken en pathofysiologie van ziekten kennis en inzicht in de normale bouw en functie benodigd voor eerstgenoemde doelstelling herkenning van ziektebeelden en gerelateerde diagnostiek, behandeling en preventie kennis en inzicht in de filosofie en ethiek van de geneeskunde kennis en inzicht in de inrichting en het functioneren van de gezondheidszorg Patiëntgebonden curriculum verwerven professionele attitude praktische klinische vaardigheden kunnen presenteren van een patiëntencasus disciplinegebonden kennis en vaardigheden zelfstandigheid en tempo in klinisch handelen Keuzecurriculum kennis en vaardigheden voor wetenschappelijke probleemanalyse kritisch denken (weet ik genoeg om te kunnen handelen) presentatie en publicatie - oriëntatie en verdieping - individuele profilering. De werkgroep Toetsing heeft de doelstellingen omgezet in toetsbare eindtermen verdeeld over vier clusters: 1. (bio)medische kennis en vaardigheden 2. vaardigheden voor reflecteren en levenslang leren QANU/Onderwijsvisitatie BaMa Geneeskunde 2008, Erasmus MC EUR 27