Onderzoek: Moordzaak Julius Caesar Onderzoeksbureau: Curia, Rome Onderzoekers: Dadda Hayat, De Bondt Evelien, Denoulet Sofie, Sioen Noor

Transcriptie

1 !! Onderzoek: Moordzaak Julius Caesar Onderzoeksbureau: Curia, Rome Onderzoekers: Dadda Hayat, De Bondt Evelien, Denoulet Sofie, Sioen Noor Informatie de scelere Datum: Iden maart, 44 v.c. Locus: senaatszaal in Theater van Pompeius (Curia was buiten gebruik wegens werken) Urbs: Rome Slachtoffer informatie Nomen: Gaius Julius Caesar Leeftijd: 56 Sex: Man Geboortedatum: 13e Quinctilis, 100 v.c Slachtoffer van: moord Vulnus: 23 dolksteken Job/carrière/loopbaan: ZIE BIJLAGE 1 Strafblad: ZIE BIJLAGE 2 Verdachte(n) informatie Nomen: Marcus Junius Brutus Leeftijd: incognita Sex: Man Geboortedatum: incognita Relatie met slachtoffer: politiek en vriendschappelijk (Caesar beschouwde Brutus als zoon) Arma: dolk Medeplichtige(n): Cassius - Senaat! spanningen tussen Caesar en senaat sinds de burgeroorlog, Caesars toenemende populariteit bij het plebs en zijn alleenheerschappij.! ZIE BIJLAGE 3 over de burgeroorlog! 1

2 Verloop van de moord: Op Iden maart in 44 v.c verzamelden zo n 60 senatoren zich in de senaatszaal in het theater van Pompeius (Rome) aangezien er werken aan de gang waren in de Curia. Caesar kwam als laatste de senaatszaal binnen toen hem 23 dolksteken werden gegeven door verschillende aanwezige senatoren. Volgens getuigen was Brutus degene die de laatste dolksteek gaf en pas nadat Caesar de volgende uitspraak deed: Tu quoque, fili mi., viel hij neer aan de voeten van het standbeeld van Pompeius.! ZIE BIJLAGE 4 voor getuigenissen van de moord 2

3 BIJLAGE 1: Carrière Al van jongs af aan werd Caesar klaargestoomd om een succesvol politieker te worden. Hij genoot een rijke opvoeding in het Grieks, de wiskunde, astronomie, retorica, maar ook paardrijden en zwemmen bleven hem niet lang onbekend. Hij gaf zeer veel steun aan zijn nonkel Marius, die een van de tien volkstribunen was en dus over het vetorecht beschikte. Maar sinds 100 v.c, Caesars geboortejaar, waren er heel wat spanningen tussen de populares en de optimates, omdat Marius gebruik maakte van zijn vetorecht tegen het voorstel van Sulla (hoofd van de optimates) om een oorlog tegen Mithridates VI van Pontus te starten. Sulla pleegde daarom een staatsgreep en schafte de volkstribune af. Toen hij te weten kwam dat Caesar Marius steun gaf, vreesde hij het neefje van zijn vijand: hij zei: Caesar multos Marios inesse. Hij zette Caesar dan ook op een proscriptielijst (!zie bijgevoegd). Hierdoor werd hij gedwongen om te vluchten naar Klein-Azië. Lang heeft dit echter niet geduurd omdat Sulla zich al snel terugtrok naar het platte land. Wanneer hij dan stierf, kon Caesar veilig terugkeren naar Rome en begon hij te werken als advocaat. Enkele jaren later begon hij aan zijn cursus honorum. Cursus honorum: 70 v.c - Quaestor (minister van financiën): hij was nu lid van de senaat 69 v. C. - Quaestor in Hispania Ulterior (hulpgouverneur) 65 v.c - aedilis curulis: hij organiseerde panem et circenses (gratis brood en spelen). Hierdoor werd hij heel populair bij het volk, maar dit zorgde er wel voor dat hij in een grote geldnood terecht kwam. 64 v.c - Pontifex maximus (opperpriester): Hij werd hier voor verkozen. (Zijn functie werd steed hoger) 62 v.c - Praetor 61 v.c - Propraetor in Spanje: Ondertussen zat Caesar wel al zo diep in de schulden (door brood en spelen), dat de schuldeisers hem eerst niet wouden laten vertrekken. Maar Crassus kwam op als borghouder en zo kon Caesar toch naar Spanje gaan. 3

4 60 v.c - Kandidaat-Consul: Consul worden in 59 v.c, was het volgende doel van Caesar. Hij wou dat proberen, maar de senaat verzette zich hiertegen. Ook tegen het gedrag van consul Pompeius verzette de senaat zich. Want wanneer hij terugkwam van een overwinning deed hij een triomftocht, wat de senaat absoluut niet goedkeurde. Ze vonden het namelijk nooit goed wanneer mensen als helden werden beschouwd. Nu waren Caesar en Pompeius beide vijanden van de senaat en vormden ze samen met Crassus, die het geld voorschoot, een triumviraat tegen de senaat. Door het huwelijk tussen Pompeius en Julia, de dochter van Caesar, ontstond er tussen hen ook een persoonlijke band. vanaf 58 v.c - Proconsul in Gallië: Tijdens een volksvergadering werd door de Lex Vatinia beslist dat Caesar proconsul in Gallië zou worden. Kwatongen beweerden dat deze maatregel werd genomen om hem uit Rome weg te houden, geen vreemde gedachte want de situatie was erg uitzonderlijk: hij kreeg wel drie provincies toegewezen over een ambtstermijn van vijf jaar. De senaat verwachtte dus minstens vijf jaar nauwelijks van Caesar te horen, in het verre Gallië vormde hij niet echt een bedreiging, toch? Dit laatste was helemaal niet het geval: Caesar begon, geheel tegen de senaat in, een oorlog in Gallië. De aanleiding hiertoe was enerzijds de volksverhuizing van de Helvetiërs, een Keltische stam die aan de Alpen (Zwitserland) woonde. Anderzijds vormde ook de Germaan Ariovistus een bedreiging. Aan de verovering van héél Gallië zaten enkele voordelen verbonden, zo steeg het aanzien van Caesar en leverde dit hem meer rijkdom op. Na deze triomf spraken Caesar en zijn amici (Pompeius & Crassus) weer af, te Lucca. Daar werd de stand van zaken besproken. Er werd besloten dat Caesar, die Gallië nog niet beu was, zijn proconsulaat met vijf jaar zou laten verlengen en dat hij er zou verblijven met wel tien legioenen. Ook kwamen ze overeen dat zowel Pompeius als Crassus consul zouden worden met beiden respectievelijk een proconsulaat in Spanje en Syrië. Maar toen begon het tij te keren voor het eerste triumviraat, want eerst stierf Julia (het einde van de schoonvader en -zoon relatie tussen Caesar en Pompeius) en later kwam ook Crassus om tijdens de slag bij Carrhae (nu 4

5 waren Pompeius en Caesar niet meer verbonden op politiek vlak). (! zie bijgevoegd: brief van Pompeius aan Caesar over Julia s dood) In het jaar 52v.C. had de bevolking van Rome een verdeelde mening over Caesar: zo moedigden de populares hem aan en waren zijn tegenstanders de optimates. De proconsul kon ook wel tevreden zijn na zijn overwinning op dé Gallische leider Vercingetorix (maar hij liet hem niet vermoorden). En ook Pompeius had wat te vieren: als eerste in de geschiedenis was hij consul sine collega. Jaren later verklaarde de senaat het volgende: de oorlog in Gallië is onwettig. (! zie bijlage 2) Nu was het wachten op het standpunt van Pompeius: zou hij het opnemen voor zijn amicus of sluit hij zich aan bij de senaat? Dit is hét kantelpunt in de amicitia tussen Caesar en Pompeius, want na een lange verdedging van Caesar geeft hij de senaat gelijk. Dit is waar het begin van de burgeroorlog begon te broeien. (! zie BIJLAGE 2 en BIJLAGE 3) 5

6 BIJLAGE 2: Strafblad Gaius Julius Caesar! Iustitia Rome Verklaring omtrent het gedrag Datum: 49 v.c Aanklager: Senaat Aangeklaagde: Gaius Julius Caesar Aanklacht: De oorlog in Gallië is onwettig Voorgeschiedenis: In 58 v.c kreeg Caesar van de senaat de titel proconsul van 3 provincies in Gallië. Als proconsul was zijn taak om de volkeren in die regio koest te houden. Maar in plaats daarvan startte hij een veroveringsoorlog zonder mede instemming van de senaat. Toen het triumviraat (Caesar, Pompeius, Crassus) in 56 v.c samenkwam in Luca, werd beslist het proconsulaat van Caesar met nog eens 5 jaar te verlengen. In 49 v.c verklaart de Senaat de oorlog in Gallië onwettig. Ook Pompeius (die deel uit maakt van het triumviraat) staat achter die verklaring. Caesar, die bevolen werd zijn leger aan de Rubico te ontbinden, weigerde deze opdracht uit te voeren. Strafbare feiten: Oorlog starten zonder mede instemming van de senaat Het negeren van bevelen van de senaat en consul Pompeius 6

7 BIJLAGE 3: Burgeroorlog In 49 v.c raakte Rome verwikkeld in een burgeroorlog. In dat jaar kwam de senaat in opstand tegen de veroveringsoorlog die Caesar al sinds 58 v.c in Gallië voerde. Voor meer daarover: zie Strafblad Caesar (Bijlage 2). Hoewel de senaat Caesar duidelijke bevelen had gegeven om zijn leger aan de Rubico te ontbinden, deed hij anders dan opgedragen. Door de volgende uitspraak te doen: Alea iacta est ( De teerling is geworpen ) en door met zijn gewapend leger de rivier over te steken, maakte hij een straf statement: hij had zich tegen de senaat en dus ook Pompeius, die sinds kort achter hen stond, gekeerd. De burgeroorlog aan Rome was verklaard. Pas op 9 augustus in 48 v.c werd er een beslissende veldslag gehouden. Caesar drong hier al van in het begin op aan, maar Pompeius stelde zijn leger eerder afstandelijk op. Vandaar waren er vaak slechts kleine confrontaties tussen de twee partijen. Wanneer Pompeius uiteindelijk overhaald was om de beslissende slag dan toch te laten doorgaan, zag de situatie er veel beter uit voor hem dan voor Caesar. Caesars leger was namelijk sterk uitgedund en bestond vooral uit zieke soldaten en krijgers uit overwonnen volkeren. (Caesar: 80 cohorten, manschappen vs Pompeius: 110 cohorten, manschappen en 2000 veteranen) De opstelling van beide legers bij deze beslissende slag, de slag bij Pharsalus, zie je hieronder. Pompeius leger (4) Spaanse cohorten Legioen uit Cilicië L. Domitius Ahenobarbus (4) Legioenen uit Syrië Scipio (2) Boogschutters & Slingeraars Ruiterij 1e & 3e legioen Pompeius (4) (4) (3) (3) (1) Caesars leger Beek Marcus Antonius 9e legioen 8e legioen Publius Sulla (2) Caesar Gnaeus Domitius 10e legioen Ruiterij 4e linie 7

8 Pompeius tacktiek was de volgende: zijn zeer bekwame ruiterij zou de de rechtervleugel van Caesar langs de open flank omsingelen waardoor zijn vijand zou wegvluchten. Maar Caesar had zijn plannetje al door vooraleer de veldslag begonnen was. Daarom zorgde hij voor een back-up: hij vormde een 4de linie van de cohorten uit de derde linie van elk legioen. Van hen zou de overwinning afhangen. Toen er gebeurde wat Pompeius gepland had, namelijk (1) zijn ruiterij omsingelde die van Caesar, liet Caesar de vierde linie in gang schieten. Deze zes cohorten deden (2) een aanval naar de ruiterij van Pompeius die zij niet konden weerstaan. Ze (2) keerden zich om en vluchtten naar de bergen. Wat ze dus gehoopt hadden dat de Caesarianen zouden doen, waren ze nu zelf aan het doen. (3) De boogschutters en slingeraars die weerloos achtergelaten waren, werden in dezelfde aanval afgemaakt. Ondertussen (3) omsingelden dezelfde cohorten Pompeius linkerflank. Op dat moment beval Caesar (4) de 3de slaglinie van de andere vleugels om vooruit te stormen. Zij was uitgerust en had zich al van in het begin op haar plaats gehouden. Afgematte troepen werden dus vervangen door ongeschonden, waardoor uiteindelijk (4) alle Pompeianen hun ruggen keerden. Caesar had gewonnen. Om te ontkomen aan de gevolgen van deze nederlaag, vluchtte een deel van de senatoren naar Afrika. Pompeius hoopte onderkomen te vinden in Egypte, maar nog voor hij aan land kon gaan, werd hij in opdracht van Ptolemaeus XIII vermoord. Deze laatstgenoemde probeerde op die manier Caesar gunstig te stellen, maar slaagde er slechts in woede bij de victor op te wekken. Want hij had Pompeius liever eigenhandig vermoord. En aangevuurd door die gevoelens, aanvaardde hij een samenzwering met Cleopatra. Samen slaagden ze erin Ptolemaeus om het leven te brengen, en Cleopatra beklom de troon. Uit deze relatie is een zoon voortgekomen, genaamd Caesarion (status: onbekend)(!bijgevoegd: geboortekaartje). Niet veel later vertrok Caesar naar Klein-Azië, waar hij Pharnaces II versloeg in de slag bij Zela. Dit was ten gevolge van de talrijke gruweldaden die had gepleegd tegenover de Romeinse krijgsgevangenen. Caesar zou toen de volgende uitspraak hebben gedaan: Veni, vidi, vici. 8

9 In het jaar 46 v.c reisde Caesar naar Afrika, om te voorkomen dat Scipio of Labientus, die daarheen gevlucht waren, een eventuele opstand zouden leiden. Als overwinnaar keerde hij definitief terug naar Rome. Zodra hij aangekomen was, hield hij de ene triomftocht na de andere. De ongeklede Vercingeterix werd als ultieme troef tentoongesteld. Geleidelijk steeg de populariteit van Caesar naarmate de hoeveelheid georganiseerde spelen. En toen zijn roem haar hoogtepunt bereikte, had de senaat geen andere keuze dan hem tot dictator te benoemen. De Clementia Caesaris werd geïntroduceerd, met als boodschap dat Caesar zijn vijanden vergiffenis schonk. Daarna volgde zijn dadendrang: onder zijn heerschappij kende het Romeinse Rijk veel veranderingen ten voordele van het volk. De republiek was definitief voorbij. Caesar bevestigde dit met zijn uitspraak: Caesar sum non rex! (Ik ben Caesar, geen koning!) Na zijn dood, duidde zijn testament dat Octavianus zijn adoptiezoon was, en dat elke burger recht had op 300 sestertiën. Uiteindelijk overheerste een politieke leegte in het rijk. 9

10 BIJLAGE 4: Getuigenissen van de moord Servus Tycho, één van de drie servi die Caesars levenloze lichaam uit de vergaderzaal droegen en naar zijn huis brachten, legde enkele dagen na de moord een verklaring af. De dag voor de moord heb ik dingen opgevangen, die ik eigenlijk niet hoorde op te vangen. Als slaaf hoor ik wel vaker zaken van mijn dominus en bovenstaanden, die niet voor mijn oren bedoeld zijn. Maar wat ik die dag gehoord heb, baarde mij echt zorgen. Een groepje senatoren, waaronder Cassius (schoonbroer van Brutus), had het over hoe schandalig Caesars uitspraak Caesar sum, non rex wel niet was. Door hem was de republiek ten onder gegaan. Nu noemt hij zichzelf Caesar, het komt allemaal op hetzelfde neer: rex, dictator, tiran, Caesar, zei iemand van hen. Zo geliefd bij het plebs, maar zelfs zijn zoon Brutus weet beter, voegde Cassius er aan toe, Het is tijd dat wij, de senaat, vertegenwoordigers van de Urbs hier eens tegen op komen. Het is tijd dat we hier een einde aan maken. De volgende dag hebben ze dat dan ook letterlijk gedaan. In de vergaderzaal werd Caesar in het nauw gebracht door de senatoren. In het begin probeerde hij zich te verweren, maar wanneer hij van alle kanten met getrokken dolken werd belaagd, was hij weerloos. 23 maal werd hij getroffen. De laatste steek werd gegeven door Brutus. Tu quoque, fili mi waren zijn laatste woorden. Allen vluchtten en Caesar werd levenloos achtergelaten. Na een tijdje hebben ik en twee andere servi Caesar op een draagbed gelegd om hem naar zijn huis te dragen. Was dit dan echt de oplossing volgens hen? Nu gaat Rome opnieuw een woelige periode tegemoet in deze politieke leegte. 10

11 De veroordeling Moordzaak Julius Caesar Onderzoekers: Dadda Hayat, De Bondt Evelien, Denoulet Sofie, Sioen Noor In ons onderzoek naar het verleden van Gaius Julius Caesar, sprong het feit dat Caesar voor heel wat spanningen zorgde op politiek vlak in ons oog. Het succes dat hij boekte bij de (onwettige) veroveringsoorlog in Gallië, zijn panem et circenses, zijn uiteindelijke overwinning van de burgeroorlog, en zijn dadendrang die daarop volgde maakten hem populair bij de populares (het volk). De optimates, de senaat daarentegen voelde de macht uit hun handen glippen. Alles wijst erop dat zij op Iden maart 44 v.c een einde hebben gemaakt aan Caesars dictatoriaal gedrag. De getuigenis van servus Tycho bevestigt dit en doet vermoeden dat het idee van de moord bij Cassius en Brutus ontstaan is. Schuldigen: Brutus Cassius senaat Motief: Hun macht werd door Caesar, wiens populariteit bij het volk immens was, afgenomen. Handtekening van het onderzoeksteam: 11

12 WANTED Julius Caesar sestertiën reward!

13 54 v.c Mi amice Caesare, Tot mijn grote spijt moet ik jou dit vreselijke nieuws melden. Julia, jouw dochter en mijn echtgenote is overleden. Ze stierf in het kraambed, mijn kind barend. Ondertussen is ook mijn kind om het leven gekomen, je kleinkind heeft slechts enkele dagen geleefd. Ik weet dat dit verlies jou net zozeer raakt, als het mij raakt. Alles is nu anders, en niets biedt troost. Julia was niet mijn eerste echtgenote, maar de goden weten hoeveel ik van haar hield. Zo bleef ik liever in Rome, bij Julia, dan dat ik Hispania bestuurde. Wat de treurige zaak misschien nog erger maakt is dat ik niet weet wat ik moet doen met haar assen. Zo graag wil ik haar dicht bij mij houden, in mijn mooiste villa. Ik wil haar laatste rustplaats in de Albaanse bergen, maar anderen willen dat niet. Wij twee zijn niet de enigen die van haar hielden, Julia was ook erg geliefd bij het volk. Ze willen haar per se op het Marsveld bewaren. Daarom zal ik toestemming moeten vragen aan de senaat. Jij, Caesar, hebt haar aan mij uitgehuwelijkt om ons bondgenootschap te bezegelen. Ik weet dat nu ze niet meer leeft, ze ons ook niet meer echt verbindt. Maar misschien kunnen we het zo bekijken: we vinden elkaar nu omdat we allebei haar missen. Terwijl we nu allebei om dit grote verlies lijden, hoop ik dat we beiden troost zullen vinden. Vale Pompeius Post Scriptum: Ik wens je ondanks het gemis erg veel succes in je strijd tegen Vercingetorix in het verre Gallië. Ik beloof ook trouw te blijven aan het bondgenootschap tussen jou, Crassus en ik.

14