Denieuwe EMC-Richtlijn 2004/108/EG. Praktijkhandboek

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Denieuwe EMC-Richtlijn 2004/108/EG. Praktijkhandboek"

Transcriptie

1 Denieuwe EMC-Richtlijn 2004/108/EG Praktijkhandboek

2 DE NIEUWE EMC-RICHTLIJN 2004/108/EG Praktijkhandboek 1 e druk CE Publishing Weesp, Nederland I

3 Redactie, vormgeving en opmaak: JG Gumbs. ISBN: Nur: CE Publishing, Weesp 1 e druk 2009 Behoudens de krachtens de auteurswet van 1912 van toepassing zijnde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische afbeeldingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h auteursrecht 1912dient men de daarvoor verschuldigde vergoeding te voldoen aan CE Publishing (postbus 5047, 1380 GA Weesp.) Voor het overnemen van gedeelte(n) uit de uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 auteurswet 1912) kan men zich wederom wenden tot CE Publishing. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan de redactie noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout, die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. II

4 Voorwoord Vanaf 20 juli 2009 mogen, binnen de Europese Economische Ruimte (EER), geen elektrotechnische producten meer verhandelt worden, die niet voldoen aan de eisen van de nieuwe EMC-Richtlijn 2004/108/EG. De EMC-Richtlijn stelt essentiële eisen aan het radiostorings- en verstoringsgedrag van producten. Het is van belang dat fabrikanten dan wel importeurs op de hoogte zijn van de eisen die de richtlijn stelt aan elektrotechnische producten. Dit boek, getiteld de nieuwe EMC- Richtlijn 2004/108/EG, is specifiek geschreven voor een praktijktoepassing en geeft een duidelijke en uitgebreide uitwerking van de EMC-Richtlijn 2004/108/EG. Dit praktijkhandboek geeft een duidelijk antwoordt op de vragen die direct uit de praktijk zijn voortgekomen en tevens een compleet overzicht van de certificeringsprocedure die eventueel gevolgd kan- en in sommige gevallen- dient te worden. Met heldere teksten, voorbeelden uit de praktijk, overzichtelijke schema's en tekeningen wordt de nieuwe EMC-Richtlijn 2004/108/EG in dit boek grondig uit de doeken gedaan. In de bijlage van deze uitgave zijn ondermeer een recente normenlijst en de volledige wettekst van de EMC-Richtlijn opgenomen, waardoor dit boek tevens zeer geschikt is als naslagwerk. Weesp 2009 R. Glaser R. Kuiper M.J. Degen J.G. Gumbs (red.) III

5 Inhoudsopgave Voorwoord... III 1 CE in het algemeen De geschiedenis van de Europese Unie De regelgeving van de Europese Unie Verordeningen Richtlijnen Beschikkingen Aanbevelingen en adviezen Europese regelgeving voor producten: Nieuwe Aanpak versus Oude Aanpak Oude aanpak Nieuwe aanpak Voordelen en beperkingen van de Nieuwe Aanpak Normen en harmonisatie Definitie norm Europese en nationale normen Het tot stand komen van normen Europese normen en harmonisatie Beoordeling op overeenstemming met de CE-richtlijnen Keuringsmodulen Controle en certificering door de fabrikant Controle door een Notified Body Controle op naleving door de overheid Kwaliteitssystemen en CE-markering Synopsis van de Nieuwe Aanpak-richtlijnen Apparatuur en beschermingsmiddelen voor gebruik in een potentieel explosieve omgeving - 94/9/EEG Bouwproducten - 89/106/EEG Elektromagnetische compatibiliteit /108/EG Huishoudelijke elektrische koelkasten, diepvriezers en combinaties daarvan - 96/57/EG Laagspanning 2006/95/EG Liften - 95/16/EG Machines /42/EG Niet-automatische weegwerktuigen - 90/384/EEG Persoonlijke beschermingsmiddelen - 89/686/EEG Richtlijn radio-apparatuur en telecommunicatie-eindapparatuur (99/5/EG) IV

6 Drukapparatuur - 97/23/EG Richtlijn meetinstrumenten 2004/22/EG Implementatie van CE-richtlijnen in de nationale wetgeving EMC-richtlijn in het algemeen De richtlijn 2004/108/EG Definities en toepassingsgebied Uitzonderingen Relatie met andere richtlijnen Richtlijnen die de EMC-richtlijn geheel uitsluiten Richtlijnen die de EMC-richtlijn gedeeltelijk uitsluiten Richtlijnen waarop de EMC-richtlijn geheel van toepassing is Normen Basisnormen (basic standards) Algemene normen (generic standards) Productgroepnormen (product family standards) Productnormen (product standards) Verantwoordelijkheden Fabrikant van een uitrusting Fabrikant van componenten De Europese Gevolmachtigde van de fabrikant Importeur van elektronische producten Importeur van componenten en subassemblages CE-markering bij het assembleren binnen de EER Private label Het installeren van elektronische apparaten Verhuur van elektronische apparaten binnen de EER De afzet van elektronische apparaten met CE-markering buiten de EER Procedure CE-Markering volgens de EMC-richtlijn Inleiding Ontwerpfase Zelfcertificatie-traject Inleiding Toepassen van emissienormen Toepassen van immuniteitsnormen Testen Procedure vaste installatie (Artikel 13) V

7 3.4.1 Inleiding Inbouwen van apparaten EMC eisen voor een vaste installatie Technisch dossier route (Artikel 7 Bijlage III) Inleiding Keuze technisch dossier route Inhoud technisch dossier De conformiteitsbeoordelingsprocedure De gebruikersinformatie De EG-verklaring van overeenstemming Het aanbrengen van de CE-markering De verantwoordelijkheden Praktijkvoorbeelden EMC-richtlijn Inleiding De meest gestelde vragen Praktijkvoorbeelden Inleiding Systematische selectie van representatieve modellen In-situ meting Consultancy EG-Verklaring van Overeenstemming Het aanbrengen van de CE-markering Wettelijke en contractuele aansprakelijkheid Inleiding Wat is aansprakelijkheid? Wettelijke aansprakelijkheid voor producten Basiselementen van aansprakelijkheid Bewijs Andere aansprakelijkheidsregelingen Product recall Contractuele aansprakelijkheid voor producten Definitie Beperken of uitsluiten van aansprakelijkheid Contracten en algemene voorwaarden Relatie CE-markering - (product)aansprakelijkheid CE-markering - (product)aansprakelijkheid VI

8 5.6.2 Geen volledige uitsluiting van aansprakelijkheid Het voordeel van CE-markering met betrekking tot aansprakelijkheid Contractueel zaken vastleggen Verzekering Strafrechtelijke aansprakelijkheid Preventieve maatregelen: stappenplan Aanpak bij schades en claims Checklist voor de eindproducent Aanvulling checklist voor de producent van grondstoffen, halffabrikaten en onderdelen van producten Bijlage I: Richtlijn 2004/108/EG Bijlage II: Lijst met geharmoniseerde normen Bijlage III: Adressen in relatie tot de EMC-richtlijn Bijlage IV: Proces van zelfcertificering Glossary VII

9 2 EMC-richtlijn in het algemeen 2.1 De richtlijn 2004/108/EG De afkorting EMC staat voor elektromagnetische compatibiliteit en in deze richtlijn worden essentiële eisen gesteld aan elektronische en elektronische apparaten en vaste installaties die storing kunnen veroorzaken of zelf ontvankelijk kunnen zijn voor de storing van andere apparaten en vaste installaties. Deze richtlijn heeft betrekking op alle elektrische of elektronische apparatuur. De EMC-richtlijn 2004/108/EG is vanaf 20 januari 2005 in werking getreden en per 20 juli 2009 een wettelijke verplichting geworden. Vanaf deze laatst genoemde datum mogen binnen de EER geen vaste installaties en apparaten meer verhandeld of in gebruik worden genomen die niet aan de essentiële eisen uit de richtlijn voldoen en daarbij komt dat apparaten voorzien moeten zijn van de CE-markering. In de Nederlandse wetgeving is de EMC-richtlijn geïmplementeerd in de Wet op de Telecommunicatievoorzieningen (WTV) alsmede in het Besluit houdende regels over elektromagnetische compatibiliteit van elektrische en elektronische apparaten (Besluit elektromagnetische compatibiliteit). Tevens zijn voor dit besluit de volgende regelingen van belang: -Regeling klachtenbehandeling apparaten; -Uitvoeringsregeling elektromagnetische compatibiliteit; -Regeling vergoeding telecommunicatieinrichtingen. 2.2 Definities en toepassingsgebied Definities Artikel 2 van de EMC-richtlijn behandelt de volgende definities: 1. uitrusting : elk apparaat of vaste installatie; 2. apparaat : elk afgewerkt toestel of een samenstel ervan dat in de handel verkrijgbaar is als een aparte functionele eenheid ten behoeve van de eindgebruiker en dat in staat is Elektro-magnetische storingen te veroorzaken, of waarvan de prestaties vatbaar zijn om door dergelijke storingen te worden beïnvloed; 3. vaste installatie : een specifieke combinatie van verschillende soorten apparaten en eventueel andere inrichtingen, die samengebouwd, geïnstalleerd en bestemd zijn voor permanent gebruik op een van tevoren vastgestelde locatie; 4. elektromagnetische compatibiliteit : het vermogen van uitrustingen om op bevredigende wijze in haar elektromagnetische omgeving te functioneren zonder zelf elektromagnetische storingen te veroorzaken die ontoelaatbaar zijn voor andere uitrustingen in die omgeving; 26

10 2 EMC-Richtlijn in het algemeen 5. elektromagnetische storing, : elk elektromagnetisch verschijnsel dat een verslechtering van de prestaties van een uitrusting kan veroorzaken. Een elektromagnetische storing kan een elektro-magnetische ruis, een ongewenst signaal of een wijziging in het voortplantingsmilieu zelf zijn; 6. ongevoeligheid : het vermogen van uitrusting om in aanwezigheid van een elektromagnetische storing te kunnen functioneren zoals beoogd zonder verslechtering van prestaties. 7. veiligheidsdoeleinden : de doeleinden van de bescherming van menselijk leven of bezittingen; 8. elektromagnetische omgeving : het geheel van waarneembare elektromagnetische verschijnselen op een bepaalde locatie. 9. componenten of subassemblages : die bedoeld zijn om door de eindgebruiker te worden ingebouwd in een apparaat en die in staat zijn elektromagnetische storingen te veroorzaken of waarvan de werking door dergelijke storingen kan worden beïnvloed; 10. mobiele installaties : omschreven als een combinatie van apparaten, en, waar van toepassing, andere inrichtingen, die bestemd zijn om te worden verplaatst en te worden gebruikt op een verscheidenheid van locaties; 11. Deze richtlijn reglementeert de elektromagnetische compatibiliteit van uitrustingen. Zij strekt ertoe de interne markt naar behoren te doen functioneren door te eisen dat uitrustingen voldoen aan een passend niveau van elektromagnetische compatibiliteit. Deze richtlijn is van toepassing op uitrustingen als gedefinieerd in de definitie; elk apparaat of vaste installatie ; 12. Deze richtlijn is niet van toepassing op: - uitrustingen die onder Richtlijn 1999/5/EG vallen; - luchtvaartproducten, onderdelen en uitrustingsstukken als bedoeld in Verordening (EG) nr. 1592/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 15 juli 2002 tot vaststelling van gemeenschappelijke regels op het gebied van burgerluchtvaart en tot oprichting van een Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart; - radioapparatuur die wordt gebruikt door radioamateurs, zoals gedefinieerd in het radioreglement dat is goedgekeurd in het kader van het Statuut en het Verdrag van de ITU, tenzij die apparatuur in de handel verkrijgbaar is. Bouwpakketten met onderdelen die door radioamateurs moeten worden geassembleerd, alsmede commerciële apparatuur die door en voor gebruik door radioamateurs is gewijzigd, worden niet beschouwd als zijnde in de handel verkrijgbare apparatuur; 13. Deze richtlijn is niet van toepassing op uitrustingen die vanwege de inherente aard van haar fysische eigenschappen: - geen elektromagnetische emissies kan produceren of niet kan bijdragen tot de productie van elektromagnetische emissies van een niveau dat hoger ligt dan het niveau waarop radio- en telecommunicatieapparatuur en andere uitrustingen overeenkomstig hun bestemming kunnen functioneren; - zonder onaanvaardbare verslechtering functioneert in aanwezigheid van elektromagnetische storingen die normaal gesproken het gevolg zijn van het gebruik overeenkomstig haar bestemming. 27

11 14. Wanneer voor een uitrusting de in bijlage I bedoelde essentiële eisen al geheel of gedeeltelijk op meer specifieke wijze bij andere communautaire richtlijnen zijn vastgesteld, is deze richtlijn, wat deze eisen betreft, vanaf de toepassingsdatum van die richtlijnen niet of niet langer van toepassing op die uitrusting. 15. Deze richtlijn heeft geen gevolgen voor de toepassing van communautaire of nationale wetgeving inzake de veiligheid van uitrusting Van belang voor de EMC-richtlijn zijn de volgende onderwerpen: - uitrusting; - apparaat; - vaste installatie; - component; - subassemblage Systeem Met een systeem wordt zowel een apparaat als een vaste installatie bedoeld.(samenstel van toestellen) Apparaat Een apparaat is elk afgewerkt toestel of een samenstel van toestellen welke in Europa voor de eindgebruiker, als een aparte functionele eenheid op de markt worden gebracht, en die in staat zijn elektromagnetische storingen te veroorzaken, of waarvan de prestaties vatbaar zijn om door dergelijke storingen te worden beïnvloed. Een duidelijk voorbeeld van een apparaat betreft een computer die vervolgens weer bestaat uit een toetsenbord, een beeldscherm, een systeemkast en een printer. De apparaten waarop de EMC-richtlijn betrekking heeft, zijn afgewerkte apparaten die voor de eerste keer in Europa in de handel worden gebracht of in werking worden gesteld. Vaste installatie Een vaste installatie is een specifieke combinatie van verschillende soorten apparaten en eventueel andere inrichtingen, die samengebouwd, geïnstalleerd en bestemd zijn voor permanent gebruik op een van tevoren vastgestelde locatie. Onder een vaste installatie kan worden verstaan, een samenvoeging van verschillende apparaten met de intentie een specifieke taak uit te oefenen en bestemd om als op zichzelf staand commercieel verkrijgbaar unit in gebruik te worden genomen. De vaste installatie als geheel dient te voldoen aan de eisen van de richtlijn. De fabrikant van het vaste systeem doet er verstandig aan om apparaten die voldoen aan de eisen van de richtlijn te gebruiken voor het samenstellen van zijn systeem. Indien de apparaten volgens de instructies van de fabrikant worden geïnstalleerd, kan een installateur van de vaste installatie ervan uitgaan dat het geheel voldoet aan de eisen van de richtlijn. Het is de verantwoordelijkheid van diegene die de vaste installatie samenstelt dat deze installatie voldoet aan de eisen uit de richtlijn. 28

12 2 EMC-Richtlijn in het algemeen Apparaten die op de markt zijn gebracht en die in een vaste installatie kunnen worden ingebouwd, zijn onderworpen aan alle voor apparaten toepasselijke bepalingen die in deze richtlijn zijn opgenomen. Het bepaalde in de artikelen 5, 7, 8 en 9 van de richtlijn is evenwel niet verplicht in het geval van een apparaat dat bestemd is om in een bepaalde vaste installatie te worden geïntegreerd en anderszins niet in de handel verkrijgbaar is. In dergelijke gevallen wordt de vaste installatie in de begeleidende documentatie geïdentificeerd, met vermelding van de eigenschappen ervan in verband met de elektromagnetische compatibiliteit en van de voorzorgsmaatregelen welke moeten worden genomen om het apparaat in de vaste installatie in te bouwen, teneinde de overeenstemming van de desbetreffende installatie niet aan te tasten. Voorts wordt in de documentatie de informatie opgenomen als bedoeld in artikel 9, leden 1 en 2. Wanneer er aanwijzingen zijn dat de vaste installatie niet aan de eisen voldoet, in het bijzonder bij klachten over storingen die door de installatie zouden worden veroorzaakt, kunnen de bevoegde autoriteiten van de betrokken lidstaat eisen dat er bewijs van overeenstemming van de vaste installatie wordt voorgelegd en, zo nodig, een beoordeling inleiden. Wanneer is vastgesteld dat niet aan de eisen is voldaan, kunnen de bevoegde autoriteiten passende maatregelen opleggen om de vaste installatie in overeenstemming te brengen met de beschermingseisen van bijlage I, punt 1. De lidstaten treffen de nodige voorzieningen om de persoon of personen te identificeren die verantwoordelijk zijn voor de vaststelling van de overeenstemming van een vaste installatie met de toepasselijke essentiële eisen. Component en subassemblage Onder een component en subassemblage wordt verstaan, ieder deel dat in een apparaat wordt ingebouwd en dat op zichzelf geen apparaat is met een wezenlijke intrinsieke functie voor de eindgebruiker. Een component of de subassemblage op zichzelf hoeft niet te voldoen aan de eisen van de richtlijn, echtere het eindapparaat waarin het component of de subassemblage wordt verwerkt, moet dat wel. Omdat een apparaat met de component of een subassemblage in overeenstemming moet zijn met de EMC-richtlijn, zal de fabrikant van het apparaat steeds hogere technische eisen stellen aan zijn leveranciers. Componenten en subassemblages voor de eindgebruikers Een component of subassemblage die als een onderdeel op de Europese markt wordt gebracht, om door de eindgebruiker in een apparaat te worden ingebouwd, en die in staat is elektro-magnetische storingen te veroorzaken of waarvan de werking door dergelijke storingen kan worden beïnvloed, valt onder de definitie van de EMC-richtlijn en wordt als apparaat gezien. Een component of subassemblage bestemd voor de eindgebruiker moet aan de essentiële eisen van de EMC-richtlijn voldoen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een moederboard van een PC. 29

13 Een component of subassemblage moet aan de essentiële eisen van de EMC-richtlijn voldoen, wanneer de component of subassemblage: a) een directe functie heeft; b) bestemd is om afzonderlijk op de Europese markt, voor de eindgebruiker, te worden gebracht; c) en complex is. Een component en een subassemblage dient te voldoen aan de essentiële eisen van de EMC-richtlijn, daar een component en een subassemblage gezien worden als een apparaat. a) Directe functie Onder een directe functie dient te worden verstaan: elke functie van het component of subassemblage zelf, die beantwoordt aan het bedoelde gebruik, zoals omschreven in de door de fabrikant in de meegeleverde gebruiksaanwijzing voor de eindgebruiker. Indien een component of subassemblage geen directe functie heeft, dus niet in staat is elektromagnetische storingen te veroorzaken of waarvan de werking door dergelijke storingen te beïnvloeden, dan is de EMC-richtlijn niet van toepassing. b) Component of subassemblage bestemd om afzonderlijk op de Europese markt te worden gebracht Indien een component of subassemblage als op zichzelf staand commercieel verkrijgbaar unit op de markt wordt gebracht en dus direct aan de consument verkocht kan worden valt het onder de eisen van de EMC-richtlijn. In de situatie dat het component uitsluitend bestemd is voor opname in apparaten, systemen en installaties bestemd voor de industrie, hoeft het component niet te voldoen aan de EMC-richtlijn. De fabrikant dient het component wel te voorzien van een gebruiksaanwijzing, zodat de installateur van het eindapparaat het component op correcte wijze kan inbouwen. c) Complexiteit component of subassemblage Wanneer het component of subassemblage als op zichzelf staand commercieel verkrijgbaar unit op de markt wordt gebracht, dient onderzocht te worden of het hier gaat om gecompliceerd component of subassemblage of minder gecompliceerd component of subassemblage. Minder gecompliceerde component of subassemblage zijn bijvoorbeeld transistoren, weerstanden, condensatoren, laagspanningszekeringen, kabels, connectoren en verzwakkers. Deze hoeven niet aan de EMC-vereisten te voldoen. De meer complexe componenten of subassemblages daarentegen moeten wel aan de EMC-vereisten voldoen. Te denken valt aan elektronische transformatoren, elektronische thermostaten, uitbreidingskaarten voor de PC, enz. Installatie component of subassemblage Indien het component of subassemblage niet als op zichzelf staand commercieel verkrijgbaar unit in de handel wordt gebracht, dan dient de fabrikant instructies mee te leveren, zodat een fabrikant van het apparaat op correcte wijze het component of subassemblage in het complete apparaat kan opnemen. 30

14 2 EMC-Richtlijn in het algemeen In de praktijk wordt door installateurs geëist dat de componenten en subassemblages, indien mogelijk, voldoen aan de veiligheidseisen van de EMC-richtlijn. Het is voor een installateur van groot belang dat hij veilige componenten en subassemblage inkoopt, daar het eindproduct veelal een optelsom is van alle gebruikte veilige componenten en subassemblages. De fabrikant van een component of subassemblage zal moeten onderzoeken in welke configuraties het component of subassemblage zal worden gebruikt. Vervolgens moet de fabrikant testen of het component of subassemblage in de te verwachten configuraties voldoet aan de essentiële eisen van de richtlijn. Vervolgens dient hij aan te geven in welke configuraties het component of subassemblage gebruikt kan worden. Dus hoewel de richtlijn niet direct van toepassing is op componenten en subassemblages, worden in de markt wel degelijk aan componenten en subassemblages veiligheidseisen gesteld. De regels van de EMC-richtlijn zijn zo opgesteld dat voorkomen wordt dat, door het functioneren van een apparaat, indien het overeenkomstig de bestemming wordt gebruikt, de goede werking van andere apparaten negatief kan worden beïnvloed door het apparaat. Tevens hebben de regels van de EMC-richtlijn tot doel dat een apparaat onder bovengenoemde omstandigheden niet door andere apparaten in haar goede werking wordt gestoord. De EMC-richtlijn heeft geen betrekking op elektromagnetische signalen die bedoeld en noodzakelijk zijn voor het functioneren van het apparaat. Een radio, die constant binnen de verplichte frequentiebreedte van 88 en 107 MHz blijft, valt ook onder de werkingssfeer van de richtlijn. Dus als bij de werking van het apparaat ongewenste signalen, zoals oneigenlijke emissies, kunnen optreden bijvoorbeeld de zogenaamde harmonischen van een oscillator, valt het apparaat onder de werkingssfeer van de EMCrichtlijn. De fabrikant zal zich in dienen te spannen deze ongewenste signalen te bestrijden in de ontwerp- en fabricagefase. Wat betreft de elektromagnetische compatibiliteit, zijn de grenswaarden van storingen aangegeven in de normen. In normen wordt een niveau weergegeven, hetgeen gezien de stand der techniek wordt aangemerkt als zijnde toelaatbaar. Indien een apparaat een niveau van storingen veroorzaakt dat boven het in de normen aangegeven niveau ligt, zal het apparaat niet voldoen aan de EMC-eisen. Veroorzaakt een apparaat een toelaatbaar niveau dat beneden de normen ligt, zal het apparaat op bevredigende wijze in zijn omgeving functioneren. Daarnaast moet een apparaat bestand zijn tegen een bepaalde mate van storing uit de omgeving zonder dat de goede werking van het apparaat wordt aangetast. Installatie en beoogd gebruik van componenten en subassemblages Een vaste installatie moet worden geïnstalleerd volgens goede technologische praktijken en overeenkomstig de informatie over het beoogde gebruik van de componenten en subassemblages, teneinde aan de bedoelde beschermingseisen te voldoen. Deze goede technologische praktijken moeten gedocumenteerd zijn en de desbetreffende documentatie dient, zolang de vaste installatie in bedrijf is, voor inspectiedoeleinden door degene die de vaste installatie heeft samengesteld ter beschikking van de betrokken nationale autoriteiten te worden gehouden. 31

15 EMC-Richtlijn geldt voor alle elektrische en/of elektronische: Apparaten Systemen Instalaties Componenten Figuur 2.1: Toepassingsgebied Toepassingsgebied Artikel 1, lid 1 behandelt het toepassingsgebied en vermeldt het volgende: De EMC-richtlijn is van toepassing op apparaten, vaste installatie, componenten en subassemblages die elektromagnetische storingen kunnen veroorzaken of waarvan de werking door deze storingen kan worden aangetast. Volgens artikel 1,lid 1 is de richtlijn van toepassing op een apparaat, een vaste installatie, een component en een subassemblage indien deze storing, in de zin van artikel 1 van de richtlijn, kan veroorzaken (emissie), dan wel dat de werking van het apparaat, een vaste installatie, een component en een subassemblage beïnvloed kan worden door elektromagnetische storing (immuniteit). De uiterste waarden van toelaatbare emissie en immuniteit worden niet gegeven in de EMC-richtlijn. Deze waarden alsmede de meetmethoden dienen nader uitgewerkt te worden in de geharmoniseerde normen. Het kan voorkomen dat een apparaat of een vaste installatie alleen emissie veroorzaakt en normaal gesproken niet gestoord kan worden, bijvoorbeeld een bi-metaal schakelaar (ingebouwd in een product). In dit geval kan men volstaan met het toepassen van de veiligheidseisen met betrekking tot emissie. Het kan ook voorkomen dat een apparaat of een vaste installatie geen emissie veroorzaakt maar wel gevoelig is, bijvoorbeeld een apparaat of vaste installatie met schakelende halfgeleiders of andere signaalbronnen. Hier kan men volstaan met het toepassen van de veiligheidseisen betreffende immuniteit. In bijna 100% van bedoelde elektronische producten zijn en emissie en immuniteit belangrijk. Hieronder volgt een niet-limitatieve lijst welke uitrustingen (apparaten en vaste installaties) volledig onder de werkingssfeer van de EMC-richtlijn valt: - uitrustingen die onder Richtlijn voor radioapparatuur en telecommunicatieeindapparatuur 1999/5/EG valt. 32

16 2 EMC-Richtlijn in het algemeen - luchtvaartproducten, onderdelen en uitrustingsstukken als bedoeld in Verordening (EG) nr. 1592/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 15 juli 2002 tot vaststelling van gemeenschappelijke regels op het gebied van burgerluchtvaart en tot oprichting van een Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart (1); - Deze richtlijn is niet van toepassing op uitrusting die vanwege de inherente aard van haar fysische eigenschappen: geen elektromagnetische emissies kan produceren of niet kan bijdragen tot de productie van elektromagnetische emissies van een niveau dat hoger ligt dan het niveau waarop radio- en telecommunicatieapparatuur en andere uitrusting overeenkomstig hun bestemming kunnen functioneren. - Wanneer voor de elektromagnetische compatibiliteit van een uitrustingen bedoelde essentiële eisen van de richtlijn al geheel of gedeeltelijk op meer specifieke wijze bij andere communautaire richtlijnen zijn vastgesteld, is deze richtlijn, wat deze eisen betreft, vanaf de toepassingsdatum van die richtlijnen niet of niet langer van toepassing op die uitrusting. - Deze richtlijn heeft geen gevolgen voor de toepassing van communautaire of nationale wetgeving inzake de veiligheid van uitrusting. 2.3 Uitzonderingen De EMC-richtlijn is niet van toepassing op elektronische uitrusting die naar hun aard geen storing kunnen veroorzaken dan wel zelf gestoord kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn een zaklantaarn en een gloeilamp. In artikel 1, lid 4 worden uitzonderingen gesteld van de werkingssfeer van de EMCrichtlijn. Voor zover in deze richtlijn vermelde beschermingseisen voor bepaalde apparaten geharmoniseerd zijn door bijzondere richtlijnen, geldt deze richtlijn niet of komt zij voor deze apparaten en voor deze beschermingseisen te vervallen bij de inwerkingtreding van die bijzondere richtlijnen. De volgende richtlijnen hebben eigen, vaak product-specifieke EMC-eisen, en zijn daarom geheel uitgezonderd: - actief implanteerbare medische hulpmiddelen (90/385/EEG); - medische hulpmiddelen, (93/42/EEG); - rendementen olie- en gasgestookte CV ketels (92/42/EEG); - motorvoertuigen (2004/104/EG). Deze richtlijn is een wijziging van richtlijn 70/156/EEG. - medische hulpmiddelen bij invitrodiagnostiek. 98/79/EEG De volgende richtlijnen zijn gedeeltelijk uitgezonderd: - auto's met verbrandingsmotoren met ontsteking (72/245/EEG) 33

17 Indien nieuwe bijzondere regelgeving voor een categorie van apparaten tot stand komt, valt deze automatisch onder de uitzondering van lid 2; - land- en bosbouwtractoren (75/322/EEG); - niet-automatische weeginstrumenten (90/384/EEG). De relaties tussen de EMC-richtlijn en de bovengenoemde richtlijnen worden uitgewerkt in paragraaf 2.4. Lid 2 van artikel 1 vermeldt het volgende: - radioapparatuur die wordt gebruikt door radioamateurs, zoals gedefinieerd in het radioreglement dat is goedgekeurd in het kader van het Statuut en het Verdrag van de ITU (2), tenzij die apparatuur in de handel verkrijgbaar is. Bouwpakketten met onderdelen die door radioamateurs moeten worden geassembleerd, alsmede commerciële apparatuur die door en voor gebruik door radioamateurs is gewijzigd, worden niet beschouwd als zijnde in de handel verkrijgbare apparatuur. Daarnaast is de volgende uitrusting van de werkingssfeer van de EMC-richtlijn uitgesloten, daar zij voldoen aan de volgende criteria: - het niveau van emissie is door de inherente aard van de uitrusting en de gebruikswijze (zonder interne beschermingsmaatregelen zoals het plaatsen van filters) ver beneden de meest stringente grenswaarden gesteld in de normen; - in de praktijk is gebleken dat, met betrekking tot immuniteit, de uitrusting door de inherente aard van de kenmerken van de uitrusting naar tevredenheid functioneert zonder extra maatregelen, indien het apparaat gebruikt wordt overeenkomstig de door de fabrikant aangegeven wijze in de bedoelde elektromagnetische omgeving. Aan deze criteria voldoen de volgende apparaten: - beschermingsmiddelen die alleen zeer kortstondige storingen binnen een bepaald frequentiebereik kunnen produceren gedurende het vrijmaken van een kortgesloten circuit en die geen EM-actieve elektronische componenten bevatten. Voorbeelden zijn zekeringen en schakelaars zonder EM-actieve elektronische onderdelen of componenten die het elektrische gedeelte scheiden van de voeding; - handbediende schakelaren voor apparaten, huizen en gebouwen zonder EM-actieve componenten; - hoogspanningsapparatuur waarin storingsoorzaken alleen kunnen zijn veroorzaakt door gelokaliseerde isolatiedefecten door het verouderingsproces en die worden opgevangen door andere technische maatregelen opgenomen in niet EMC-normen, in welke geen EM-actieve elektronische componenten zijn opgenomen. Voorbeelden zijn hoogspanningsinductors en hoogspanningstransformatoren. Andere voorbeelden die voldoen aan bovenstaande criteria: - condensatoren; - inductiemotoren; - quartz horloges zonder extra functies; - gloeidraadlampen. 34

18 Orderformulier e-boeken & e-diensten Vul onderstaande formulier in en verstuur deze per of fax. Bedrijfsnaam:... Voornaam:... Achternaam:...M/V 1 :... Factuuradres:... Postcode:... Plaats:... BTW -number:... Telefoon:... Na ontvangst van het ondertekende orderformulier, wordt een digitale factuur verzonden samen met een login en paswoord voor onze downloadportal. Na betaling van de factuur is ontvangen, zullen de producten beschikbaar zijn voor downloaden. Verstuur het complete orderformulier; - per support@ce-publishing.eu - per fax: +31(0) per mail: CE Publishing Postbus GA Weesp Nederland 1 Uw inlogcode wordt naar de ingevulde adres gestuurd Paraaf: 1 of 2

19 e-boekenlijst Titel prijs qty De nieuwe Laagspanningsrichtlijn 2006/95/EG, 34,- R. Glaser, R. Kuiper, M.J. Degen ISBN: , beschikbaar De nieuwe EMC- Richtlijn 2004/108/EC, 34,- R. Glaser, R. Kuiper, M.J. Degen ISBN: , beschikbaar De nieuwe Machine Richtlijn 2006/42/EC, 34,- R. Glaser, R. Kuiper, M.J. Degen ISBN: , beschikbaar e-software RIMA risico analyse 1200,-/jaar Online software applicatie voor het uitvoeren van een risico-analyse R. Glaser, R. Kuiper, M.J. Degen ISBN:, beschikbaar september 2009 e-diensten 2 uren extra diensten * per telefoon of helpdesk, inclusief De nieuwe Laagspanningsrichtlijn 2006/95/EG, 199,- 2 uren extra diensten * per telefoon of helpdesk, inclusief De nieuwe EMC- Richtlijn 2004/108/EC, 199,- 2 uren extra diensten * per telefoon of helpdesk, inclusief De nieuwe Machine Richtlijn 2006/42/EC, 199,- * Aanvullende Diensten De e-praktijkhandboeken geven een nauwkeurige en volledige uiteenzetting van de toepassing van de diverse richtlijn en een duidelijke beschrijving waar een product aan moet voldoen. Juist indien (volledige) ondersteuning van de e- praktijkhandboek gewenst is, worden er door ons, aanvullende diensten aangeboden. Zo kan uw opgedane kennis uit het e-practijkhandboek worden aangebreid met een deskundige telefonische helpdesk en support. Ook kan een technische jurist het doorlopen traject van CE-zelf-certificering beoordelen, de EG-verklaring van overeenstemming verifiëren, assisteren met een risico analyse of het bieden van hulp bij het samenstellen van het technische dossier. Naam:... Handtekening:... Datum:... 2 of 2

Denieuwe Laagspanningsrichtlijn 2006/95/EG. Praktijkhandboek

Denieuwe Laagspanningsrichtlijn 2006/95/EG. Praktijkhandboek Denieuwe Laagspanningsrichtlijn 2006/95/EG Praktijkhandboek DE NIEUWE LAAGSPANNINGSRICHTLIJN 2006/95/EG Praktijkhandboek 1 e druk CE Publishing Weesp, Nederland I Redactie, vormgeving en opmaak: JG Gumbs.

Nadere informatie

De Nieuwe Machinerichtlijn 2006/42/EG. Praktijkhandboek

De Nieuwe Machinerichtlijn 2006/42/EG. Praktijkhandboek De Nieuwe Machinerichtlijn 2006/42/EG Praktijkhandboek 1 e druk Certification Experts Weesp, Nederlands I ISBN: 978-90-76245-15-7 Nur: 828 2009 CE Publishing, Weesp 1e druk 2009 Behoudens de krachtens

Nadere informatie

Onderzoek als project

Onderzoek als project Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie:

Nadere informatie

Belastingwetgeving 2015

Belastingwetgeving 2015 Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Ontwerp omslag: www.gerhardvisker.nl Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer Omslagillustratie:

Nadere informatie

Denieuwe Machinerichtlijn 2006/42/EG. Praktijkhandboek

Denieuwe Machinerichtlijn 2006/42/EG. Praktijkhandboek Denieuwe Machinerichtlijn 2006/42/EG Praktijkhandboek DE NIEUWE MACHINERICHTLIJN 2006/42/EG Praktijkhandboek 1 e druk CE Publishing Weesp, Nederland I Redactie, vormgeving en opmaak: JG Gumbs. ISBN: 978-90-76245-15-7

Nadere informatie

RICHTLIJN 2004/108/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 15 december compatibiliteit en tot intrekking van Richtlijn 89/336/EEG

RICHTLIJN 2004/108/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 15 december compatibiliteit en tot intrekking van Richtlijn 89/336/EEG L 390/24 31.12.2004 RICHTLIJN 2004/108/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 15 december 2004 betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake elektromagnetische compatibiliteit

Nadere informatie

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert

Nadere informatie

Aansprakelijkheid uitgesloten

Aansprakelijkheid uitgesloten Aansprakelijkheid uitgesloten mr. M.R.F. Gerrits Van Diepen van der Kroef Advocaten Draaiboek Juridische relevantie EMC Inleiding: Wetgeving systematiek EMC enkele belangrijke (basis)begrippen EMC juridische

Nadere informatie

Bedrijfseconomie. Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN. Tweede druk

Bedrijfseconomie. Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN. Tweede druk Bedrijfseconomie Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Tweede druk Bedrijfseconomie Uitwerkingen Bedrijfseconomie Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

opgaven- en werkboek GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Henk Fuchs 1e druk

opgaven- en werkboek GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Henk Fuchs 1e druk opgaven- en werkboek Henk Fuchs GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 1e druk Geconsolideerde jaarrekening Opgaven- en werkboek Geconsolideerde jaarrekening Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Eerste druk Noordhoff

Nadere informatie

Basiskennis Calculatie

Basiskennis Calculatie Basiskennis Calculatie Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Derde druk Basiskennis Calculatie Uitwerkingen Basiskennis Calculatie Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Derde druk Noordhoff

Nadere informatie

INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Specifieke normen en verwijzingen

INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Specifieke normen en verwijzingen INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Specifieke normen en verwijzingen Publicatiedatum : 1 februari 2016 Ingangsdatum : 1 februari 2016 VOORWOORD Inspectie gasdetectiebeveiliging Pagina 2/6 De Vereniging van

Nadere informatie

Basisstudie in het boekhouden

Basisstudie in het boekhouden OPGAVEN Basisstudie in het boekhouden M.H.A.F. van Summeren, P. Kuppen, E. Rijswijk Zevende druk Basisstudie in het boekhouden Opgavenboek Opgavenboek Basisstudie in het boekhouden M.H.A.F. van Summeren

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie MBA

Bedrijfsadministratie MBA Bedrijfsadministratie MBA Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Tweede druk Bedrijfsadministratie MBA Uitwerkingen Bedrijfsadministratie MBA Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede

Nadere informatie

Belastingwetgeving 2015

Belastingwetgeving 2015 Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Belastingwetgeving Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Eerste druk Uitgeverij

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie

Bedrijfsadministratie Bedrijfsadministratie Opgaven Niveau 5 MBA Peter Kuppen Frans van Luit Bedrijfsadministratie MBA Niveau 5 Opgaven Opgaven Bedrijfsadminstratie MBA Niveau 5 P. Kuppen F. van Luit Eerste druk Noordhoff

Nadere informatie

Jaarrekening. Henk Fuchs OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk

Jaarrekening. Henk Fuchs OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk Jaarrekening Henk Fuchs OPGAVEN- EN WERKBOEK Tweede druk Jaarrekening Opgaven- en werkboek Jaarrekening Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Tweede druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Opmaak binnenwerk:

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Goed- en afkeurcriteria bouwkundige brandveiligheid

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Goed- en afkeurcriteria bouwkundige brandveiligheid INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID bouwkundige brandveiligheid Versie : 1.0 Publicatiedatum : 1 augustus 2014 Ingangsdatum : 1 augustus 2014 VOORWOORD Pagina 2/6 De Vereniging van Inspectie-instellingen

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A2. Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 april 2012

WIJZIGINGSBLAD A2. Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 april 2012 WIJZIGINGSBLAD A2 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 Publicatiedatum : 1 april 2012 Ingangsdatum : 1 april 2012 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING VOORWOORD A2:2012/BMI 2002 Pagina 2/5 Dit wijzigingsblad

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd

Boekhouden geboekstaafd Boekhouden geboekstaafd Drs. H. Fuchs S.J.M. van Vlimmeren OPGAVEN Zevende druk Boekhouden geboekstaafd 2 Opgaven Boekhouden geboekstaafd 2 Opgaven Drs. H. Fuchs S. J. M. van Vlimmeren Zevende druk Noordhoff

Nadere informatie

Fiscale Jaarrekening. Henk Fuchs Yvonne van de Voort UITWERKINGEN. Tweede druk

Fiscale Jaarrekening. Henk Fuchs Yvonne van de Voort UITWERKINGEN. Tweede druk Fiscale Jaarrekening Henk Fuchs Yvonne van de Voort UITWERKINGEN Tweede druk Fiscale jaarrekening Uitwerkingen opgaven Fiscale jaarrekening Uitwerkingen opgaven Henk Fuchs Yvonne van de Voort Tweede

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie MBA

Bedrijfsadministratie MBA Bedrijfsadministratie MBA Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren OPGAVEN- EN WERKBOEK Tweede druk Bedrijfsadministratie MBA Opgaven- en werkboek Bedrijfsadministratie MBA Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede

Nadere informatie

Model Inkoopbeleid voor de (semi)overheid

Model Inkoopbeleid voor de (semi)overheid Model Inkoopbeleid voor de (semi)overheid Model Inkoopbeleid voor de (semi)overheid Mr. drs. T.H.G. Robbe model inkoopbeleid voor de (semi)overheid Berghauser Pont Publishing Postbus 14580 1001 LB Amsterdam

Nadere informatie

De basis van het Boekhouden

De basis van het Boekhouden De basis van het Boekhouden Werkboek Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Hans Dijkink de basis van het boekhouden Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Werkboek Hans Dijkink Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd Opgaven

Boekhouden geboekstaafd Opgaven Boekhouden geboekstaafd Wim Broerse, Derk Jan Heslinga, Wim Schauten 13 e druk Boekhouden geboekstaafd 1 Drs. W.J. Broerse Drs. D.J.J. Heslinga Drs. W.M.J. Schauten Dertiende druk Noordhoff Uitgevers

Nadere informatie

Periodeafsluiting. Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk

Periodeafsluiting. Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk Periodeafsluiting Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren OPGAVEN- EN WERKBOEK Tweede druk Periodeafsluiting Opgaven- en werkboek Periodeafsluiting Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede

Nadere informatie

NIEUWE SJABLONEN VOOR KLEOS GEBRUIKERSINSTRUCTIE

NIEUWE SJABLONEN VOOR KLEOS GEBRUIKERSINSTRUCTIE NIEUWE SJABLONEN VOOR KLEOS GEBRUIKERSINSTRUCTIE Kleos Postbus 23 7400 GA Deventer T: 0570 67 35 55 F: 0172 46 69 98 E: software@kluwer.nl I: kleos.kluwer.nl/ Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek

Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek Niveau 4 PDB Mariëlle de Kock elementaire praktijk van de financiering Niveau 4 PDB Werkboek Mariëlle de Kock Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp

Nadere informatie

Projectdocument. PQR scope 3 emissieinventarisatie. Betreft: Bij: Versie: 2.0 Datum: 7 mei 2018 Referentienummer: CO2-prestatieladder eis 4.A.

Projectdocument. PQR scope 3 emissieinventarisatie. Betreft: Bij: Versie: 2.0 Datum: 7 mei 2018 Referentienummer: CO2-prestatieladder eis 4.A. Betreft: Bij: Auteur(s): Najim Belkadi Versie: 2.0 Datum: 7 mei 2018 Referentienummer: CO2-prestatieladder eis 4.A.1 2018 PQR, all rights reserved. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op

Nadere informatie

Grondexploitatiewet. vraag & antwoord

Grondexploitatiewet. vraag & antwoord Grondexploitatiewet vraag & antwoord Grondexploitatiewet vraag & antwoord drs. P.C. van Arnhem J.W. Santing Msc RE MRICS mr. G.I. Sheer Mahomed GRONDEXPLOITATIEWET - VRAAG & ANTWOORD Berghauser Pont Publishing

Nadere informatie

Serie: Elementaire theorie accountantscontrole. Auditing & Assurance: Bijzondere opdrachten. Hoofdredactie Prof. dr. G.C.M.

Serie: Elementaire theorie accountantscontrole. Auditing & Assurance: Bijzondere opdrachten. Hoofdredactie Prof. dr. G.C.M. Serie: Elementaire theorie accountantscontrole Auditing & Assurance: Bijzondere opdrachten Hoofdredactie Prof. dr. G.C.M. Majoor RA Auteurs Drs. B.A. Heikoop-Geurts RA M.J.Th. Mooijekind RA Drs. H.L. Verkleij

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A2. BORG 2005 versie 2 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 2.2. Publicatiedatum : 31 maart 2010. Ingangsdatum : 1 april 2010

WIJZIGINGSBLAD A2. BORG 2005 versie 2 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 2.2. Publicatiedatum : 31 maart 2010. Ingangsdatum : 1 april 2010 WIJZIGINGSBLAD A2 Nationale Beoordelingsrichtlijn BORG 2005 versie 2 Procescertificaat voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van inbraakbeveiliging BORG 2005 versie 2 / A2 Publicatiedatum :

Nadere informatie

Blommaert. Bedrijfseconomische Analyses OPGAVEN. Blommaert & Bedrijfseconomie vanuit managementperspectief. Zevende druk

Blommaert. Bedrijfseconomische Analyses OPGAVEN. Blommaert & Bedrijfseconomie vanuit managementperspectief. Zevende druk Blommaert Blommaert & Bedrijfseconomische Analyses Bedrijfseconomie vanuit managementperspectief OPGAVEN Zevende druk Bedrijfseconomische Analyses Opgaven en uitwerkingen Bedrijfseconomische Analyses

Nadere informatie

CE-markering. Wat? Waarom? Hoe? Maureen Logghe Dienst Consumentenveiligheid. Infosessie VOKA 27.03.2014. http://economie.fgov.be

CE-markering. Wat? Waarom? Hoe? Maureen Logghe Dienst Consumentenveiligheid. Infosessie VOKA 27.03.2014. http://economie.fgov.be CE-markering Wat? Waarom? Hoe? Maureen Logghe Dienst Consumentenveiligheid Infosessie VOKA 27.03.2014 inhoud / overzicht CE-markering: Wat? Op welke producten? Waarom? Algemene veiligheidsverplichting

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002

WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A1 Publicatiedatum : 1 juli 2010 Ingangsdatum : 1 juli 2010 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING VOORWOORD A1:2010/BMI 2002 Pagina 2/6 Dit wijzigingsblad

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd Uitwerkingen

Boekhouden geboekstaafd Uitwerkingen Boekhouden geboekstaafd Uitwerkingen Wim Broerse, Derk Jan Heslinga, Wim Schauten 13 e druk Boekhouden geboekstaafd 1 Uitwerkingen Drs. W.J. Broerse Drs. D.J.J. Heslinga Drs. W.M.J. Schauten Dertiende

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen Publicatiedatum : 1 augustus 2014 Ingangsdatum : 1 augustus 2014 VOORWOORD Pagina 2/5 De Vereniging van Inspectie-instellingen

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd

Boekhouden geboekstaafd 1 Boekhouden geboekstaafd Drs. H. Fuchs S.J.M. van Vlimmeren OPGAVEN Twaalfde druk Boekhouden geboekstaafd 1 Opgaven Boekhouden geboekstaafd 1 Opgaven Drs. H. Fuchs S. J. M. van Vlimmeren Twaalfde druk

Nadere informatie

Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013

Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 samengesteld door: prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis ISBN 978-90-78066-82-8 NUR 822 2013, Stichting Instituut

Nadere informatie

Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties

Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 1 Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 2 Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 3 Arie Quik Hou

Nadere informatie

RESULTAATGERELATEERDE

RESULTAATGERELATEERDE erde OVER NO CURE NO PAY RESULTAATGERELATEERDE BELONING Resultaatgerelateerde beloning Over no cure no pay OVER NO CURE NO PAY RESULT AATGERELATEERDE BELONING RESULTAATGERELATEERDE BELONING 02 Resultaatgerelateerde

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd

Boekhouden geboekstaafd Boekhouden geboekstaafd Drs. H. Fuchs S.J.M. van Vlimmeren OPGAVEN Achtste druk Boekhouden geboekstaafd 2 Opgaven Boekhouden geboekstaafd 2 Opgaven Drs. H. Fuchs S. J. M. van Vlimmeren Achtste druk Noordhoff

Nadere informatie

Financiële rapportage en analyse MBA

Financiële rapportage en analyse MBA Financiële rapportage en analyse MBA Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Tweede druk Financiële rapportage en analyse Uitwerkingen Financiële rapportage en analyse Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd

Boekhouden geboekstaafd Boekhouden geboekstaafd Drs. H. Fuchs S.J.M. van Vlimmeren UITWERKINGEN Achtste druk Boekhouden geboekstaafd 2 Uitwerkingen Boekhouden geboekstaafd 2 Uitwerkingen Drs. H. Fuchs S. J. M. van Vlimmeren

Nadere informatie

KEURINGSVOORSCHRIFT KE01 KEYLESS ENTRY/START

KEURINGSVOORSCHRIFT KE01 KEYLESS ENTRY/START KEURINGSVOORSCHRIFT KE01 KEYLESS ENTRY/START Eisen en testmethoden op aanvullende maatregelen die relay-attack tegengaan op voertuigen die zijn voorzien van keyless entry/start. versie Versie 1.1 Publicatiedatum

Nadere informatie

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

GECONSOLIDEERDE JAARREKENING uitwerkingen Henk Fuchs GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 1e druk Geconsolideerde jaarrekening Uitwerkingen opgaven Geconsolideerde jaarrekening Uitwerkingen opgaven Henk Fuchs Eerste druk Noordhoff Uitgevers

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Kostencalculatie Werkboek

Elementaire praktijk van de Kostencalculatie Werkboek Elementaire praktijk van de Kostencalculatie Werkboek Niveau 4 P Mariëlle de Kock elementaire praktijk van de kostencalculatie Niveau 4 (P) Werkboek Mariëlle de Kock Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

EMC en aansprakelijkheid. Michael Gerrits Van Diepen van der Kroef Advocaten

EMC en aansprakelijkheid. Michael Gerrits Van Diepen van der Kroef Advocaten EMC en aansprakelijkheid Michael Gerrits Van Diepen van der Kroef Advocaten Roltrap slaat op hol Case: De rondslijpinstallatie In opdracht van Square Wheels B.V. moet installateursbedrijf All Circles v.o.f.

Nadere informatie

Externe veiligheid en Ruimte

Externe veiligheid en Ruimte Het beheersen van risico s van activiteiten met gevaarlijke stoffen in het ruimtelijk spoor Het beheersen van risico s van activiteiten met gevaarlijke stoffen in het ruimtelijk spoor mr. E. Broeren Berghauser

Nadere informatie

Praktisch Verbintenissenrecht

Praktisch Verbintenissenrecht Praktisch Verbintenissenrecht Mr. dr. C. Phillips 2 e druk Toegang tot online studiehulp Als koper van dit e-book kun je een unieke code aanmaken die toegang geeft tot de website bij het e-book. 1. Ga

Nadere informatie

Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8

Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8 Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8 2014, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: Augustus 2014 ISBN: 978-94-91998-03-4

Nadere informatie

Jaarrekening. Henk Fuchs UITWERKINGEN OPGAVEN. Tweede druk

Jaarrekening. Henk Fuchs UITWERKINGEN OPGAVEN. Tweede druk Jaarrekening Henk Fuchs UITWERKINGEN OPGAVEN Tweede druk Jaarrekening Uitwerkingen opgaven Jaarrekening Uitwerkingen opgaven Henk Fuchs Tweede druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Opmaak binnenwerk:

Nadere informatie

12 merken, 13 ongelukken

12 merken, 13 ongelukken 12 merken, 13 ongelukken Karel Jan Alsem & Robbert Klein Koerkamp Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: G2K Designers, Groningen/Amsterdam Aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

Communicatieplan Versie: 6.0 Datum: 18 mei 2017

Communicatieplan Versie: 6.0 Datum: 18 mei 2017 Versie: 6.0 Datum: 18 mei 2017 2016 PQR, all rights reserved. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op geautomatiseerde wijze opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enigerlei wijze,

Nadere informatie

Handleiding e-mail. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding e-mail

Handleiding e-mail. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding e-mail Aan de slag in beroep en bedrijf Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel openbaar gemaakt

Nadere informatie

BOUWBESLUIT 2012 EN REGELING BOUWBESLUIT mr. A. de Jong ir. J.W. Pothuis

BOUWBESLUIT 2012 EN REGELING BOUWBESLUIT mr. A. de Jong ir. J.W. Pothuis BOUWBESLUIT 2012 EN REGELING BOUWBESLUIT 2012 mr. A. de Jong ir. J.W. Pothuis Beide betrokken bij de totstandkoming van het Bouwbesluit 2012 en de Regeling Bouwbesluit 2012 Mr. A. de Jong is wetgevingsjurist

Nadere informatie

INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Vakbekwaamheid en ervaring

INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Vakbekwaamheid en ervaring INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Publicatiedatum : 1 februari 2016 Ingangsdatum : 1 februari 2016 VOORWOORD Pagina 2/7 De Vereniging van Inspectie-instellingen voor Veiligheid en Brandveiligheid (VIVB)

Nadere informatie

Fiscale Jaarrekening. Henk Fuchs Yvonne van de Voort OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk

Fiscale Jaarrekening. Henk Fuchs Yvonne van de Voort OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk Fiscale Jaarrekening Henk Fuchs Yvonne van de Voort OPGAVEN- EN WERKBOEK Tweede druk Fiscale jaarrekening Opgaven- en werkboek Fiscale jaarrekening Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Yvonne van de Voort

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Vakbekwaamheid en ervaring

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Vakbekwaamheid en ervaring INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Publicatiedatum : 1 augustus 2014 Ingangsdatum : 1 augustus 2014 VOORWOORD Pagina 2/7 De Vereniging van Inspectie-instellingen voor Veiligheid en Brandveiligheid (VIVB)

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Expert 2013. 2013, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2013

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Expert 2013. 2013, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2013 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Expert 2013 2013, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2013 ISBN: 978-90-820856-4-8 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Is + wel of niet? EMC-ESD van systemen - meten of weten? Rob Kersten 2016 MIW Consultants

Is + wel of niet? EMC-ESD van systemen - meten of weten? Rob Kersten 2016 MIW Consultants Is + wel of niet? EMC-ESD van systemen - meten of weten? Rob Kersten 2016 MIW Consultants Niet-aansprakelijkheidsverklaring / disclaimer : Een juridisch zwart / wit antwoord op deze vraagstelling kan uitsluitend

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen Publicatiedatum : 15 februari 2019 Ingangsdatum : 15 februari 2019 VOORWOORD Pagina 2/5 De Vereniging van Inspectie-instellingen

Nadere informatie

CPR - Construction Products Regulation BPV Bouwproductenverordening

CPR - Construction Products Regulation BPV Bouwproductenverordening CPR - Construction Products Regulation BPV Bouwproductenverordening Inleiding tot de CPR Europese Verordening Van nationale productvereisten naar 1 gemeenschappelijke technische taal Van nationale productvereisten

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie

Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie Werkboek Niveau 4 PDB Hans Dijkink Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie Niveau 4 PDB Werkboek Hans Dijkink Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

Leidraad inbrengwaarde

Leidraad inbrengwaarde Leidraad inbrengwaarde Leidraad inbrengwaarde drs. ing. F.H. de Bruijne RT ir. ing. T.A. te Winkel RT ISBN: 978-90-78066-47-7 NUR 820-823 2010, Instituut voor Bouwrecht Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Algemeen. Bedrijfsnaam. KvK nummer. KvK vestigingsnummer. Straatnaam. Huisnummer. Huisnummertoevoeging. Postcode. Plaats. Straatnaam/Postbus

Algemeen. Bedrijfsnaam. KvK nummer. KvK vestigingsnummer. Straatnaam. Huisnummer. Huisnummertoevoeging. Postcode. Plaats. Straatnaam/Postbus Algemene toelichting De Vragenlijst Digitale Inspectie bij LED lampen Fabrikanten en Importeurs is een vragenlijst van drie inspectiediensten: Agentschap Telecom (AT), Inspectie Leefomgeving en Transport

Nadere informatie

Arbo- en verzuimbeleid

Arbo- en verzuimbeleid r i c h t l i j n v o o r d e a r b o c a t a l o g u s Arbo I n f o r m a t i e 1 Arbo- en verzuimbeleid Elfde herziene druk Arbo-Informatieblad 1 1-12-2010 11:02:47 colofon Uitgave Sdu Uitgevers Sdu

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Word Gevorderd 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: augustus 2012

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Word Gevorderd 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: augustus 2012 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Word Gevorderd 2010 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: augustus 2012 ISBN: 978-90-817910-7-6 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Juridische handreiking relatie BIM-protocol en de DNR 2011 (voor adviseurs en opdrachtgevers) prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis

Juridische handreiking relatie BIM-protocol en de DNR 2011 (voor adviseurs en opdrachtgevers) prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis Juridische handreiking relatie BIM-protocol en de DNR 2011 (voor adviseurs en opdrachtgevers) prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis s-gravenhage, 2015 Omslagfoto Het voorbereiden van renovatiewerkzaamheden

Nadere informatie

Financiële Administratie

Financiële Administratie Financiële Administratie Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Tweede druk Financiële administratie Uitwerkingen Financiële administratie Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede druk

Nadere informatie

Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine)

Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag in beroep en bedrijf Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in

Nadere informatie

Prof. mr. drs. F.C.M.A. Michiels Mr. A.G.A. Nijmeijer Mr. J.A.M. van der Velden. Het wetsvoorstel Wabo

Prof. mr. drs. F.C.M.A. Michiels Mr. A.G.A. Nijmeijer Mr. J.A.M. van der Velden. Het wetsvoorstel Wabo Prof. mr. drs. F.C.M.A. Michiels Mr. A.G.A. Nijmeijer Mr. J.A.M. van der Velden Het wetsvoorstel Wabo Stichting Instituut voor Bouwrecht s-gravenhage 2007 ISBN: 978-90-78066-11-8 NUR 823 2007, F.C.M.A.

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013 ISBN: 978-90-817910-8-3 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Cultureel erfgoed en ruimte

Cultureel erfgoed en ruimte Cultureel erfgoed en ruimte gebieds- en ontwikkelingsgerichte erfgoedzorg in de ruimtelijke ordening Mr. J. Poelstra, Ir. A. E. de Graaf en Ir. R.J.M.M. Schram Mr. T.H.H.A. van der Schoot (eindredactie)

Nadere informatie

BORG 2005 versie 2 / A10: Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 mei 2018

BORG 2005 versie 2 / A10: Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 mei 2018 WIJZIGINGSBLAD A10 Nationale Beoordelingsrichtlijn BORG 2005 versie 2 Procescertificaat voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van inbraakbeveiliging BORG 2005 versie 2 / A10: 2018 Publicatiedatum

Nadere informatie

NEN VERKLARINGEN. bevat. het model van de overeenstemmingsverklaring. in het kader van de Laagspanningsrichtlijn

NEN VERKLARINGEN. bevat. het model van de overeenstemmingsverklaring. in het kader van de Laagspanningsrichtlijn Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This

Nadere informatie

12 merken, 13 ongelukken KarelJan Alsem en Robbert Klein Koerkamp

12 merken, 13 ongelukken KarelJan Alsem en Robbert Klein Koerkamp 12 merken, 13 ongelukken KarelJan Alsem en Robbert Klein Koerkamp Eerste druk 12 merken, 13 ongelukken 12 merken, 13 ongelukken Karel Jan Alsem & Robbert Klein Koerkamp Eerste druk Noordhoff Uitgevers

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

UvA-DARE (Digital Academic Repository) UvA-DARE (Digital Academic Repository) Beroepsonderwijs tussen publiek en privaat: Een studie naar opvattingen en gedrag van docenten en middenmanagers in bekostigde en niet-bekostigde onderwijsinstellingen

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Gevorderden 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: December 2013

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Gevorderden 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: December 2013 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Gevorderden 2013 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: December 2013 ISBN: 978-90-820856-9-3 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering

Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering Preadviezen voor de Vereniging voor Bouwrecht Nr. 41 Juridische aspecten van ketensamenwerking Naar een multidisciplinaire

Nadere informatie

Belastingrecht voor het ho 2014

Belastingrecht voor het ho 2014 Belastingrecht voor het ho 2014 Uitwerkingen opgaven Deel 7 Erfbelasting en schenkbelasting Henk Guiljam Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Belastingrecht voor het ho 2014 Uitwerkingen Noordhoff Uitgevers

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012 ISBN: 978-90-817910-1-4 Dit boek is gedrukt op een papiersoort die niet

Nadere informatie

Belastingrecht MBA 2014

Belastingrecht MBA 2014 Belastingrecht MBA 2014 Uitwerkingen opgaven Deel 6 Formeel belastingrecht Henk Guiljam Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Belastingrecht MBA 2014 Uitwerkingen Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten 1

Nadere informatie

Colofon. Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet. Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4

Colofon. Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet. Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4 Colofon Titel Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet Auteur Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4 Uitgever InCT Postbus 33028 3005 EA Rotterdam www.inct.nl uitgever@inct.nl Vormgeving en

Nadere informatie

Belastingrecht voor het ho 2014

Belastingrecht voor het ho 2014 Belastingrecht voor het ho 2014 Uitwerkingen opgaven Deel 1 Inleiding belastingrecht Bart Kosters Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Belastingrecht voor het ho 2014 Uitwerkingen Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

De Kern van Veranderen

De Kern van Veranderen De Kern van Veranderen #DKVV De kern van veranderen marco de witte en jan jonker Alle rechten voorbehouden: niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand,

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel 365 Basis. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer Eerste druk: November 2017

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel 365 Basis. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer Eerste druk: November 2017 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel 365 Basis 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2017 ISBN: 978-94-91998-41-6 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007 Aan de slag in beroep en bedrijf februari 2007 Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel

Nadere informatie

Handleiding Sonus Communicator voor Rion NL-22 - NL-32

Handleiding Sonus Communicator voor Rion NL-22 - NL-32 versie: V1.0 projectnummer: 04023 datum: oktober 2004 Postbus 468 3300 AL Dordrecht 078 631 21 02 2004, Dordrecht, The Netherlands Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,

Nadere informatie

ABC voor Raadsleden INKIJKEXEMPLAAR

ABC voor Raadsleden INKIJKEXEMPLAAR ABC voor Raadsleden ABC voor Raadsleden Termen, woorden en uitdrukkingen in en om de raadzaal toegelicht en verduidelijkt mr. O. Schuwer abc voor raadsleden Berghauser Pont Publishing Postbus 14580 1001

Nadere informatie

Belastingrecht voor het ho 2012

Belastingrecht voor het ho 2012 Belastingrecht voor het ho 2012 Uitwerkingen opgaven Deel 9 Formeel belastingrecht Henk Guiljam Noordhoff Uitgevers Groningen Belastingrecht voor het ho 2012 Uitwerkingen Noordhoff Uitgevers Groningen

Nadere informatie

De hybride vraag van de opdrachtgever

De hybride vraag van de opdrachtgever De hybride vraag van de opdrachtgever Een onderzoek naar flexibele verdeling van ontwerptaken en -aansprakelijkheid in de relatie opdrachtgever-opdrachtnemer prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis ing. W.A.I.

Nadere informatie

Bouwen op een gemeenschappelijk verleden aan een succesvolle toekomst Welling, Derk Theodoor

Bouwen op een gemeenschappelijk verleden aan een succesvolle toekomst Welling, Derk Theodoor University of Groningen Bouwen op een gemeenschappelijk verleden aan een succesvolle toekomst Welling, Derk Theodoor IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)

Nadere informatie