Drie tv-programma s geanalyseerd. Jona Zuiver
INHOUDSOPGAVE GENRE 1: REALITY TELEVISIE 3 GENRE 2: EMOTIE TV 6 GENRE 3: DRAMASERIE 8 CONCLUSIE 10 2
GENRE 1: REALITY TELEVISIE PROGRAMMA: DE GOUDEN KOOI De Gouden Kooi is het enige reality programma in de Big Brother sfeer dat momenteel nog loopt in Nederland. Momenteel zitten vijf kandidaten opgesloten in een kapitale villa in Eemnes, waar ze strijden om als langste in de villa te bijven en daarmee de villa en een bedrag van tien miljoen euro te winnen. Om te winnen is een goede strategie nodig: als je je impopulair maakt bij alle andere bewoners, kunnen ze je wegstemmen. Je dient dus vrienden te worden met de mensen die je er op een later tijdstip weer uit wilt hebben. Hoe lang bestaat het genre al, wanneer was het voor het eerst op tv te zien en waar? Televisieprogramma's waarin mensen gefilmd worden in een ongeregisseerde situatie zijn al zo oud als de televisie zelf. In 1948 startte de Amerikaan Allen Funt zijn programma "Candid Camera", een komisch programma waarin de reactie van mensen in een bepaalde situatie gefilmd werd met een verborgen camera. Soortgelijke programma's verschenen ook elders in de wereld, zoals in Nederland het programma Poets. Deze programma s waren natuurlijk niet te vergelijken met de huidige reality televisie. Veronica zette in 1999 Nederland op haar kop toen ze bekend maakte in september van dat jaar met het programma Big Brother te komen. Het idee voor "Big Brother" ontstond gedurende een brainstormsessie in het bedrijfspand van John de Mol op donderdag 4 september 1997 tussen De Mol, Patrick Scholtze, Bart Römer en diens broer Paul Römer. De werktitel van het nieuwe format was "De Gouden Kooi", wat uiteindelijk in 2006 pas voor een programma werd gebruikt. Sinds 2000 wordt het Big Brother concetpe of lokale versies hiervan in meer dan 58 verschillende landen geproduceerd en uitgezonden. Voornamelijk in grote landen zoals Duitsland, Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten trekt het programma zeer veel kijkers. Aan welke conventies moet een programma voldoen om tot dit genre te behoren. Je hebt veel verschillende stromingen binnen het genre realilty televisie. Over het algemeen omvatten deze programma s slechts een paar gezamenlijk kenmerken, waarvan de eerste de kern vormt van het genre: - bekende of onbekende mensen of gebeurtenissen worden gefilmd in ongeregisseerde situaties - herkenning, meeleven - informerend, hoe handelen mensen in bepaalde situaties - sensatie en (leed)vermaak is de drijvende kracht - spanning - productiekosten kunnen lager zijn dan dramaseries Kijken we specifiek naar de Big Brother/De Gouden Kooi stroming, dan zijn er beduidend meer kenmerken: - een groep mensen is afgesloten van de buitenwereld voor een al dan niet vooraf vastgestelde tijd - 24 uur per dag en zeven dagen per week worden ze overal gefilmd - tussen de kandidaten ontstaan al dan niet gestimuleerd door de redactie spanningen en intriges - deelnemers worden vooraf gecast om een interessante samenstelling te krijgen 3
- er is een grote (geld)prijs te winnen - kandidaten kunnen zich terugtrekken in een privéruimte en hebben psychologen tot hun beschikking - het publiek heeft invloed op het verloop d.m.v. de mogelijkheid tot wegstemmen of juist belonen van kandidaten - het publiek blijft op de hoogte door dagelijkse uitzendingen op tv en internet Voldoet De Gouden Kooi aan deze kenmerken en zo niet, op welke punten wijkt het af? Het is bekend dat veel van de gebeurtenissen in De Gouden Kooi gedeeltelijk of geheel worden geregisseerd. Er gaan zelfs geruchten dat één van de bewoners een acteur zou zijn. De productiekosten voor De Gouden Kooi zijn erg hoog, vooral door de rijkdom die de bewoners ten deel valt. Door sponsoring en product placement wordt echter een groot deel van deze kosten opgevangen. Waarin onderscheidt De Gouden Kooi zich inhoudelijk van andere programma s in dit genre? Aangezien de meeste deelnemers inmiddels al anderhalf jaar in de villa wonen, is er meer herkenning bij het publiek dan ooit. De kijker volgt echt het leven en niet langer een paar maanden van het leven van de deelnemers. Om die reden begint De Gouden Kooi steeds meer trekjes van een soap te vertonen en voelt het minder als aapjes kijken bij de bewoners van het huis. De Gouden Kooi heeft verder geen vooraf vastgestelde duur. Pas als de laatste bewoner overblijft, stopt het programma. Een oneindige serie past ook meer bij een soap dan bij een standaard programmaserie. Waarin onderscheidt De Gouden Kooi zich qua vorm van andere programma s in dit genre? Heeft Big Brother een wekelijkse gepresenteerde live show, met zo nu en dan een afscheid van een bewoner, De Gouden Kooi heeft geen presentator en de televisie uitzendingen lopen een week achter op de actuele gebeurtenissen in de villa. Daarnaast is De Gouden Kooi het eerste programma in de Big Brother stijl dat ook in het weekend uitzendt. Bij De Gouden Kooi heeft het publiek niet de mogelijkheid om een bewoner weg te stemmen, alleen via een maandelijkse populariteitspoll kunnen de bewoners contactpunten verdienen, die ze kunnen gebruiken voor contact met hun dierbaren. De Gouden Kooi is uniek wat betreft de doorgifte van de beelden en het nieuws. RTL beperkt zich namelijk uitsluitend tot de televisiebeelden. De productiemaatschappij Talpa Media verzorgt zeld de internetsite en de daarop te vinden streams. De televisie uitzendingen zijn niet op internet terug te zien. RTL heeft dit besloten na de ophef die De Gouden Kooi eerder dit jaar veroorzaakte na vechtpartijen en activiteiten die de grenzen van het fatsoen regelmatig overschreden. Op deze manier kan RTL wel de televisie uitzendingen kuisen, iets dat niet mogelijk is met de live uitzendingen via internet. 4
De bewoners vertonen zich bovendien geregeld in andere programma s, waardoor meer mensen De Gouden Kooi leren kennen. Waarom heb ik juist De Gouden Kooi gekozen? Zonder een oordeel te vellen over de inhoud van het programma, vind ik De Gouden Kooi een intrigerend concept. Het soap-deel van de realitysoap krijgt na verloop van tijd steeds meer de overhand en weet steeds meer kijkers aan zich te binden. Dit in tegenstelling tot de lijn die we zien bij Big Brother en vergelijkbare programma s, waar de kijkcijfers na verloop van tijd juist teruglopen. De Gouden Kooi kijk ik ongeveer één keer in de twee weken. Het bijzondere aan De Gouden Kooi is dat je net als bij een normale soap de verhaallijn zo weer terug hebt en je niet veel mist als je een paar keer niet kijkt. Verder houd ik van wat contraverse en is De Gouden Kooi het eerste tv programma in lange tijd dat zo in opspraak is geraakt. Ik vind het interessant en bijzonder hoe dit wordt gestimuleerd door de makers. 5
GENRE 2: EMOTIE TV PROGRAMMA: WENDY: HEEL HOLLAND HELPT Wendy: Heel Holland Helpt is een nieuw programma en werd op 19 oktober 2007 voor het eerst uitgezonden op RTL4. Wendy stelt dankzij sponsons geld ter beschikking aan mensen die een ander willen helpen in een zeer moeilijke situatie. Hoe lang bestaat het genre al, wanneer was het voor het eerst op tv te zien en waar? Emotie TV is eigenlijk een kruising van reality TV en amusement, maar ligt ver van het beeld dat de gemiddelde kijker heeft van deze genres. Het genre begon in de jaren 50 al in Amerika in de vorm van talkshows, al hadden diie destijds een heel andere karakter dan bijvoorbeeld Heel Holland Helpt. De IKON begon in Nederland in de jaren 70 met het emotionele aspect van talkshows en drong tijdens verschillende tv-programma s het priveleven binnen van bekende en onbekende Nederlanders. In 1987 stond Bert van der Veer, oud-programmadirecteur van Veronica televisie, aan de wieg van de Surpriseshow met Henny Huisman. Dit werd uitgezonden door de KRO en was de start van emotie tv zoals we die op dit moment kennen. Als 'initiator van de emotie-tv' (NRC) kreeg hij navolging met programma s als All You Need is Love, Love Letters, Het Spijt Me, Spoorloos en Memories. Aan welke conventies moet een programma voldoen om tot dit genre te behoren. Emotie TV moet aan de volgende conventies voldoen: - het programma draait om echte mensen - hoofdpersonen hebben vaak veel ongeluk gehad of betekenen veel voor de maatschappij - de reacties van de hoofdpersonenen zijn niet geregisseerd - doel van het programma is ontroering op te wekken bij de deelnemers en de kijker - de hoofdpersoon wordt geholpen op wat voor manier dan ook, door middel van geld, een nieuw huis, een geliefde die kwijt is/gemist wordt of bijvoorbeeld een bruiloft Voldoet Heel Holland Helpt aan deze kenmerken en zo niet, op welke punten wijkt het af? Heel Holland Helpt past uitstekend binnen deze kenmerken en is een typisch voorbeeld van emotie tv. De kern van het programma is normale mensen die wat hebben meegemaakt of in de watten gelegd moeten worden. De tranen van blijdschap vloeien rijkelijk bij zowel de deelnemers als de kijker. Waarin onderscheidt Heel Holland Helpt zich inhoudelijk van andere programma s in dit genre? In tegenstelling tot praktisch alle andere emotieprogramma s, helpt Heel Holland Helpt niet de mensen zelf, maar de weldoeners die graag een ander helpen. Wendy ontvangt gasten die een helder verhaal hebben, waarom ze een bepaalde persoon willen helpen en voorziet hen van de middelen daartoe. Dit concept is bedacht door Oprah Winfrey in 2006, die het publiek van haar programma voorzag van creditcards waarmee ze de opdracht kregen mensen te gaan helpen. Dit was een doorslaand succes, waar later nog veel Oprah Winfrey Shows aan geweid zijn. 6
Waarin onderscheidt Heel Holland Helpt zich qua vorm van andere programma s in dit genre? In wezen onderscheidt Heel Holland Helpt zich qua vorm niet erg van andere emotie-tv. De setting in een studio met mensen is veel gezien en ook de ellende die in beeld gebracht wordt is niet onderscheidend. Wel is duidelijk te zien dat het programma enorm wordt gesponsord door DSB Bank, die het geld ter beschikking stelt. Zo kunnen kijkers mensen helpen door een spaarrekening bij DSB te openen en krijgen de deelenemers het geldbedrag in de vorm van een betaalpas van DSB. Waarom heb ik juist Heel Holland Helpt gekozen? Heel Holland Helpt viel me op, omdat in de media verscheen dat Heineken de titel wilde laten verbieden. Het biermerk voerde deze slogan bij verschillende edities van voetbalkampioenschappen en Olympische Spelen. De slogan bleek niet beschermd, maar de partijen sloten het compromis Wendy: ervoor te zetten en het zo duidelijker een andere tekst te maken. Al was dat natuurlijk louter symbolisch. Het concept vind ik leuk en origineel, mensen worden gestimuleerd om anderen te helpen en de sponsor verdient best wat aandacht door dat te ondersteunen. Het interessantste is dat het programma mensen laat zien hoe van een klein bedrag een groot bedrag gemaakt wordt en daarmee iemand geholpen kan worden. De in totaal vierhonderd deelnemers aan het programma zijn er in geslaagd om een bedrag van maar liefst 2.707.000 euro in te zamelen voor het goede doel. 7
GENRE 3: DRAMASERIE PROGRAMMA: LOST Lost is een Amerikaanse televisieserie over een aantal mensen die na een vliegtuigcrash stranden op een mysterieus tropisch eiland. Elke aflevering wordt daarnaast gefocust op het leven van één van de personages voorafgaand aan de crash. De reeks werd ontwikkeld door J.J. Abrams en werd voor het eerst op 22 september 2004 uitgezonden op de Amerikaanse zender ABC. Vanaf 4 maart 2005 was het eerste seizoen ook in Nederland te zien op NET 5. Hoe lang bestaat het genre al, wanneer was het voor het eerst op tv te zien en waar? De eerste dramaserie was The Guiding Light, wat als radioprogramma begon en sinds 1952 als soapserie nog altijd wordt uitgezonden op de Amerikaanse tv zender NBC. De serie werd gevolgd door diverse andere soapseries, zoals As The World Turns (1956) en Days of Our Lives (1965). In de jaren zestig begon de eerste dramaserie in de avonduren, Peyton Place, op de zender ABC. In de jaren 80 ontwikkelde het genre zich verder met series als Dallas en Dynasty. Dit type serie verdween in de jaren 90 langzaam, maar veel kenmerken uit deze series zien we nog steeds terug in hedendaagse dramaseries als Lost en Desperate Housewives. Aan welke conventies moet een programma voldoen om tot dit genre te behoren. Een dramaserie moet aan de volgende conventies voldoen: - het programma draait om een aantal vaste hoofdpersonen - de kijker volgt het wel en wee van deze personen in een bepaalde vaste setting - drama, emototies en intriges vormen de basis voor het vermaak - de serie heeft een continuerend plot - dit plot wordt aflevering na aflevering onthuld - de serie volgt deze plotlijn per seizoen of zelfs meerdere seizoenen, of de complete serie - het plot wordt bewust onduidelijk gehouden en in elke aflevering wordt er een nieuw tipje van de sluier opgelicht, om de kijkers nieuwsgierig te houden - er vinden vaak terugblikken plaats naar eedere momenten - aan het einde van een aflevering en aan het einde van een seizoen, creëert met een zogenaamde cliffhanger, om de kijker ertoe te bewegen de volgende aflevering of het volgende seizoen opnieuw te kijken - kijkers moeten vrijwel iedere aflevering kijken, om het verhaal te kunnen blijven volgen Voldoet Lost aan deze kenmerken en zo niet, op welke punten wijkt het af? Lost slaat zelfs af en toe door wanneer het op deze kenmerken aankomt. Inmiddels staat het vierde seizoen voor de deur en raadsels die in het eerste seizoen naar boven zijn gekomen, zijn nog altijd niet opgelost. Stukje bij beetje valt steeds meer op zijn plaats en wordt voor de kijker langzaam duidelijk wat er precies gebeurt. Lost wijkt af op het onderwerp. Het is niet alleen drama, maar in de serie komen ook aspecten terug van andere genres. 8
Waarin onderscheidt Lost zich inhoudelijk van andere programma s in dit genre? Lost heeft geen duidelijk genre, zoals je bij komedieseries en originele dramaseries wel ziet. Het is daarentegen een mengeling van drama, thriller, science fiction, avontuur en mysterie. In tegenstelling tot andere series, wordt bij Lost sterk gewisseld tussen het heden, het verleden en de toekomst. In iedere aflevering vindt een terugblik plaats naar het eerdere leven van een overlevende op het eiland en regelmatig wordt ook vooruit geblikt, zelfs tot na het moment waarop de overlevenden gered zijn. De makers doen dit bewust om de karakters van de hoofdpersonen verder uit te kunnen diepen en nieuwe spanningselementen in te brengen. Waarin onderscheidt Lost zich qua vorm van andere programma s in dit genre? Vergeleken met andere series, heeft Lost een vaste samenstelling van een aflevering. Na een samenvatting van relevante gebeurtenissen, voorafgaand aan de inhoud van de aflevering, waarna de kijker direct in het verhaal terechtkomt. Bij de meeste afleveringen volgt een close up van het oog van een van de hoofdpersonen, dat vervolgens overgaat in het titelbeeld van de serie. Na het titelbeeld wordt meestal begonnen met een flashback, die zich afspeelt tot het moment waarop we terug zijn bij het tijdstip waarop het begin van de aflevering zich afspeelde. De gebeurtenissen worden afgewisseld met flashbacks en flashforwards naar relevante gebeurtenissen in het verleden of in de toekomst met betrekking tot één specifiek karakter. Praktisch elke aflevering eindigt met een cliffhanger en wordt afgesloten met een plotselinge fade to black, waarna het titelscherm opnieuw wordt getoond. Bij normale of spannende gebeurtenissen hoor je daarbij de theme van de serie, bij een tragische of emotionele eindscene blijft het stil, om de kracht van de scene te versterken. Er is geen enkele serie die zo mysterieus is als Lost en dit is direct ook de kracht van de serie. Het is een enorm succes, wekelijks volgen wereldwijd honderden miljoenen mensen de serie. Een andere bijzonderheid is dat van te voren vast staat hoe lang de serie nog zal lopen. Halverwege het derde seizoen besloot ABC nog slechts drie nieuwe seizoenen te maken, waarmee nu al vast staat dat na het zesde seizoen gestopt zal worden. ABC heeft reeds onthult dat het volledige plot pas in dit zesde seizoen duidelijk zal worden. Waarom heb ik juist Lost gekozen? Lost is één van mijn favoriete series. Over alles in de show lijkt nagedacht en langzaam maar zeker vallen alle puzzelstukjes op hun plaats. Ik vind het een bijzonder fascinerende serie en het was voor mij dan ook een eenvoudige keuze om deze te analyseren. 9
CONCLUSIE Er is een duidelijk onderscheid te maken tussen de verschillende genres die er binnen de tv programma s zijn. Deze genres lopen voortdurend door elkaar heen en vormen samen nieuwe genres. Reality televisie is nog redelijk nieuw en is duidelijk een combinatie van echt en drama, emotie tv kun je zien als een combinatie van echt, drama en in sommige gevallen amusement en de dramaserie is een van de langstlopende fenomenen van de televisie, wereldwijd. De huidige ontwikkelingen op tv gebied zullen leiden tot nog meer nieuwe genres en uitdieping van de bestaande genres. De geconstateerde conventies zullen dan ook wisselen, veranderen en uitbreiden naarmate de genres zich ontwikkelen. Een zeer boeiend vakgebied met heel veel ruimte voor creativiteit en originaliteit. Jona Zuiver. 10