Welzijn binnen de dienstenchequebedrijven : Preventie blinkt!
Voor gezond en veilig werken Inleiding COLOFON "Welzijn binnen dienstenchequebedrijven" is een uitgave van CLB Externe Preventie Industrieterrein Kolmen 1085 3570 Alken Tel : 011 59 83 50 Redactie : CLB EDPB Fotografie : www.fotoben.be Vormgeving : www.tgo-lommel.be 2013 Het is de bedoeling van deze brochure om de belangrijkste risico s in kaart te brengen bij dienstenchequebedrijven. In deze brochure wordt er ingegaan op de belangrijkste en meest voorkomende risico s. Omdat het een groot en veelzijdig thema is, bevat deze brochure enkel een beknopt overzicht van de meest voorkomende en gevaarlijkste situaties. De hoofddoelstelling is arbeidsongevallen te voorkomen. Investeren in welzijn op het werk loont dan ook, zo blijkt uit resultaten. Preventie is nooit een doel op zichzelf, maar is een middel om doelstellingen te bereiken. Deze doelstellingen zijn vermindering van de kans op schade, vrijwaring van de gezondheid en verbetering van het welzijn. De gekozen onderwerpen zijn gebaseerd op gebeurlijke ongevallen in de laatste jaren, en op de ervaringen van ons multidisciplinair team. Deze brochure kan dan ook geen totaalbeeld scheppen. Bij dienstenchequebedrijven stellen we vast dat er 4 grote risico s bestaan: 1. Ergonomie en fysische belasting; 2. Strijken; 3. Werken op hoogte (gebruik van trapladders); 4. Producten met gevaarlijke eigenschappen. Op basis van deze verdeling gaan we trachten een overzicht te schetsen. Dit wordt steeds in kaart gebracht aan de hand van foto s. Eerst gaan we in het kort vertellen waarover de onderwerpen gaan, om daarna de belangrijkste risico s te vermelden. Vervolgens gaan we preventiemiddelen voorstellen. 3
Algemeen Als werkgever is het de bedoeling een werkklimaat (welzijnsklimaat) te verzorgen dat zo goed mogelijk is. Hiervoor is de organisatie uitermate belangrijk, zodat het geen gevolgen heeft voor de gezondheid en veiligheid van uw werknemers. Net daarom is het in kaart brengen van de mogelijke risico s een belangrijk gegeven. Om op deze manier te kunnen werken is het startpunt, het maken van een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE). Een RIE is een begrip wat niet altijd bekend in de oren klinkt, toch is dit een verplichting voor ieder bedrijf in België. Aan de hand van het in kaart brengen van deze risico s stelt 1 Ergonomie u een actieplan op. Dit kan u zelf doen of u kunt beroep doen op onze medewerkers van CLB Externe Preventie. Door onze multidisciplinaire aanpak streven wij ernaar om u als dienstenchequebedrijf op een pro-actieve werkwijze te ondersteunen. Wat? Meer dan 80% van de werknemers hebben al eens last van hun rug. Elk jaar neemt dit aantal nog toe. Daarnaast komen er ten gevolge van repetitief werk en slechte houdingen van de bovenste ledematen veel overbelastingsletsels voor. Bij huishoudelijke taken is niet zozeer het tillen van lasten dat voor rugklachten kan zorgen, maar vooral de verschillende langdurige slechte houdingen waarin het werk wordt uitgevoerd. Daarnaast zijn er ook thuis heel wat factoren die rugklachten kunnen veroorzaken. Enkele van de belangrijkste oorzaken zijn: een slechte zithouding; een slechte slaaphouding / slechte of versleten matras; een slechte lichamelijke conditie. Om rugklachten te voorkomen is het belangrijk om ook hier de nodige acties te ondernemen. Daarnaast is het belangrijk dat de gezinnen hier ook van op de hoogte zijn en de nodige hulpmiddelen ter beschikking stellen om het werk zo ergonomisch mogelijk te doen. Volgende middelen dienen te worden voorzien : Strijkplank met verstelbare hoogte; Dweilen, aftrekker, met steel van 1,5 meter lengte; Verrolbare stofzuiger met regelbare zuigstang (indien mogelijk); geen zwaar belastende taken laten uitvoeren. Rugklachten komen voornamelijk van verschillende langdurige slechte houdingen waarin het werk wordt uitgevoerd. Volgende taken zijn sterk af te raden : Verplaatsen van zware kasten, plantenbakken, zetels, Verplaatsen van zware dozen. 5
Uitwringen van een doek Positie pols bij reinigen Oppassen voor overbelasten nek/schouders Lage schouders = ontlasting van bovenste ledematen Positie polsen bij dweilen 2 Strijken Wat? Strijken is een taak die niet iedereen even graag doet. Merendeel omdat het een vrij zware belasting geeft voor de rug wanneer we een grote berg strijk moeten verwerken. Strijken is eveneens een risicovolle taak, waar ernstige ongevallen mee kunnen Risico s? Tips Overbelasting van de bovenste ledematen. Overbelasting van de rug. Preventiemaatregelen? Opleiding en instructies voorzien voor de medewerkers. Samenvatting: Nr 1. Omschrijving Ergonomische en fysische belasting Risico Overbelasting bovenste ledematen en de rug gebeuren. Daarom is het belangrijk dat we ons allemaal bewust zijn van de gevaren Gebruik hulpmiddelen, indien voorhanden; Buig niet voorover; Hef met uw benen! Gebruik uw beenspieren; Zorg steeds voor een rechte rug; Ga vlak bij het voorwerp staan; Plaats de voeten licht gespreid aan beide kanten van het voorwerp; Hou de last zo dicht mogelijk bij het lichaam; Neem het voorwerp vast met de volledige hand, niet met de vingertoppen; Vermijd torsiebewegingen. Preventie maatregelen Tips, opleidingen, ergonomische hulpmiddelen ter beschikking stellen zoals bijvoorbeeld in hoogte verstelbare strijkplank, tilmiddelen, Foto en dat we de nodige preventiemaatregelen naleven om deze te voorkomen. De belangrijkste risico s zijn : Brandwonden; Brand; Rugklachten; Elektrische schok; Vallen, struikelen. Risico s? Verbranden; Overbelasting van de bovenste ledematen en de rug; Vallen of struikelen door bijvoorbeeld een elektrisch snoer of dingen die rondslingeren rond de strijkplank; Elektrocutie; Contact met gevaarlijke producten. 7
Preventiemaatregelen? Geef uw medewekers duidelijke voorlichting en opleiding. Zodat ze weten hoe overbelasting, schade aan hun lichaam aanbrengt en hoe ze dit kunnen voorkomen door juiste werkhoudingen en methoden aan te leren. Samenvatting : Nr 2. Omschrijving Strijken Risico Preventie maatregelen Verbranden van de bovenste ledematen Goede opleiding en instructies (praktische tips) Vallen of struikelen Instructies meegeven aan de medewerker Overbelasting van de bovenste ledematen Voorzien van een opleiding ivm slechte houdingen tijdens het strijken en het aanleren van de juiste houdingen. Foto 3 Werken op hoogte (gebruik van trapladders) Wat? Werken op hoogte is een risicovolle taak. 70% van de ongevallen bij huishoudhulpen zijn het directe gevolg van het werken op hoogte Bijvoorbeeld : een trap op of af gaan; op een stoel of tafel gaan staan; op een balkon ruiten wassen; Elektrocutie Instructies meegeven aan de medewerkers het werken op een trapladder om iets te nemen of iets te reinigen. Het terugdringen van het aantal ongevallen is in ieders belang. Door middel van deze brochure willen wij een aantal richtlijnen geven rond het veilig en verantwoord werken op hoogte. Zo kunnen we de risico s voor de huishoudhulp tot een strikt minimum beperken. Gevaarlijke producten (zie hoofdstuk 4) Gevaarlijke producten vermijden Risico s: Valgevaar Preventiemiddelen: Instructies en opleidingen voor de medewerkers : gebruik van veilige ladders. 9
Samenvatting : Nr 3. Omschrijving Werken op hoogte Risico Vallen Preventie maatregelen Foto Instructies opstellen adhv ok en nok situaties voor de WN ers 4 Producten met gevaarlijke eigenschappen Trapladders Vallen Gebruik maken van veilige ladders, periodiek controleren van de ladders. Controle voor gebruik. Wat? Bij de dienstenchequebedrijven wordt er een breed gamma gebruikt van allerlei gevaarlijke producten. Producten waarmee gewerkt wordt kunnen gevaren opleveren voor de gezondheid, dit is afhankelijk van verschillende factoren zoals de eigenschappen van de stof, de concentraties waaraan men blootgesteld wordt, de duur van de blootstelling. De graad van deze factoren moet blijken uit de RIE (Risico Inventarisatie en Evaluatie). Risico s? Alle kuismiddelen zijn in meer of mindere mate giftig en daarmee schadelijk voor de gezondheid. Kuismiddelen kunnen onder andere luchtweg- en huidaandoeningen veroorzaken. Om die schade te voorkomen, worden de middelen getoetst voordat ze verhandeld mogen worden. Ook zijn er duidelijke gebruiksvoorschriften voor het gebruik van deze middelen. Bij het werken op hoogte bestaat er steeds een risico op valgevaar. De gevolgen hiervan zijn bijna altijd ernstig. 11
Preventiemaatregelen? Zorg voor productveiligheidsfiches van ieder product. Deze kan u opvragen bij de leveranciers van uw producten. U bent verplicht als werkgever deze in uw bezit te hebben. Op een productveiligheidsfiche wordt de belangrijkste informatie van het gevaarlijke product op een eenvoudige, duidelijke en overzichtelijke manier op een A4-formaat weergegeven. Het gebruik van kuismiddelen is enkel aangewezen aan de persoon met voldoende kennis; Experimenteer nooit met het mengen van verschillende producten; Verwijder nooit etiketten op producten en zorg ervoor dat ieder product in zijn originele verpakking aanwezig blijft; Zorg ervoor dat deze producten op een veilige en afgesloten plaats bewaard blijven; Zorg steeds voor voldoende verluchting; Houd licht ontvlambare producten uit de buurt van vuur of warmtebronnen; Ruik nooit rechtstreeks aan een product; Ruim het afval steeds op de correcte manier op; Zorg voor de nodige (handschoenen, schoenen, kleding, masker, bril) persoonlijke beschermingsmiddelen tijdens deze werkzaamheden. 13
Oude symbolen Nr GHS symbolen 4. Spuitbussen, brandalcohol, luchtverfrisser, contactlijm Licht ontvlambaar Ontvlambaar Risico Preventie maatregelen Luchtweg- en huidaandoeningen Productveiligheidsfiches Variatie aan kuismiddelen Schade veelzijdig Instructies, opleiding Voorzorgsmaatregelen: Bescherm jezelf Producten die veel O2 bevatten en daardoor gevoelig zijn voor brand (deze komen niet zoveel voor) Oxiderend Omschrijving Producten met gevaarlijke eigenschappen Zoeken naar alternatieven, minder schadelijke producten Oxiderend Ontstopper, ovenreiniger, bijtende soda, zoutzuur, ammoniak, vaatwasmiddel Bijtend Corrosief Methanol, ontvlekkers, toiletverfrisser, aceton Giftig Giftig Solventen, terpentijn, bleekwater, ontvetters, reiningsproducten Schadelijk Irriterend, schadelijk White spirit, pesticide Milieugevaarlijk Gevaarlijk voor milieu Spuitbussen, butaan, propaan, dampen (aceton) Ontplofbaar Ontplofbaar Zorg ervoor dat producten Kuismiddelen kunnen onder steeds andereop een veilige afgesloten plaatsveroorzaken. luchtwegenen huidaandoeningen bewaard blijven Lees steeds gebruiksvoorschriften 15
Andere risico s Kuismiddelen kunnen onder andere luchtweg- Het vermijden en huidaandoeningen van risico s is altijd veroorzaken. Lees beter steeds dan uw gebruiksvoorschriften werknemers er tegen te beschermen! In deze brochure zijn we ingegaan op de belangrijkste risico s, uiteraard zijn er nog andere. Ook deze risico s moeten in de RIE opgenomen worden. Verder moeten maatregelen getroffen worden om ook deze risico s weg te nemen of te verminderen. Meer risico s 5. Persoonlijke beschermingsmiddelen en hygiëne. Het vermijden van risico s is altijd beter dan uw werknemers ertegen te beschermen. Toch is het vermijden niet altijd mogelijk. Dan is het belangrijk om de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen te verstrekken en erop toe te zien dat ze juist worden gebruikt. 6. EHBO Opleiden van medewerkers tot hulpverlener. Jaarlijks de hulpverleners een opfrissingscursus laten volgen. Bijhouden van een logboek waarin de EHBO verzorgingen worden bijgehouden, dit ook om een duidelijk beeld te krijgen van de veel voorkomende ongevallen. Hier kunnen dan ook gepaste maatregelen genomen worden. In het logboek ook vermelden welke producten gebruikt zijn bij de verzorgingen, dit geeft een overzicht welke producten moeten bijbesteld worden. 7. Klanten bezoeken (werkplekinspecties) bij het aansluiten van nieuwe klanten Zodat de risico s op de werkplekken op voorhand ingeschat kunnen worden. De klanten kunnen dan ook duidelijk geïnformeerd worden over de materialen en de producten waarmee moeten gewerkt worden. 17
Als we alle tabellen van hierboven samenbrengen, krijgen we een beknopt overzicht van de risico's binnen uw bedrijf. Op die manier kan u geleidelijk aan preventiemaatregelen werken om zo uw medewerkers een gezonde en veilige werkplek te geven. Nr Omschrijving Risico Preventie maatregelen 1. Ergonomische en fysische belasting Overbelasting bovenste ledematen en de rug 2. Strijken Verbranden van de bovenste ledematen Vallen of struikelen Overbelasting van de bovenste ledematen Elektrocutie Gevaarlijke producten Tips, opleidingen, ergonomische hulpmiddelen ter beschikking stellen zoals bijvoorbeeld in hoogte verstelbare strijkplank, tilmiddelen, Goede opleiding en instructies (praktische tips) Instructies meegeven aan de medewerker Voorzien van een opleiding i.v.m. slechte houdingen tijdens het strijken en het aanleren van de juiste houdingen Instructies meegeven aan de medewerkers Gevaarlijke producten vermijden 3. Werken op hoogte Vallen Instructies opstellen adhv ok en nok situaties voor de WN ers Trapladders Vallen Gebruik maken van veilige ladders, periodiek controleren van de ladders. Controle voor gebruik. 4. Producten met gevaarlijke eigenschappen Variatie aan kuismiddelen 5. Persoonlijke beschermingsmiddelen en hygiëne Luchtweg- en huidaandoeningen Schade veelzijdig Bijvoorbeeld brandwonden, kwetsen van de tenen (voeten), 6. EHBO Het niet kunnen bijstaan van de medewerkers op vlak van EHBO 7. Klantenbezoek Ongevallen door het niet kennen van de te gebruiken materialen en producten van de klant 8.... Productveiligheidsfiches Instructies, opleiding Voorzorgsmaatregelen Juiste PBM s voorzien zoals : handschoenen, veiligheidsschoenen, Opleiden van medewerkers tot hulpverlener. Bijhouden van een logboek van de EHBO gevallen. De inhoud van de EHBO koffer up to date houden. Bij nieuwe aansluitingen een gericht klantenbezoek uitvoeren. Dit om de risico s in te schatten en het contract met de klanten te overlopen En tot slot Opleiding, voorlichting en instructie Goed vakmanschap is een vereiste bij het gezond en veilig werken bij dienstenchequebedrijven. Vakbekwaam personeel krijgt u onder andere door uw werknemers goede voorlichting en instructies te geven. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld het werkoverleg of de toolboxmeeting. Maak nieuwkomers wegwijs en zorg dat uw werknemers voldoende mogelijkheden hebben om hun kennis en vakbekwaamheid op te frissen. Dit laatste is noodzakelijk omdat er regelmatig nieuwe werkmethoden worden ontwikkeld. Zie hier een voorbeeld van een toolboxmeeting: TOOLBOXMEETING : Top 10 preventie maatregelen/ aandachtspunten? 1. Voorzie instructies en opleidingen in verband met werken op hoogte. 2. Voorzie instructies en opleidingen in verband met strijken. 3. Voorzie instructies en opleidingen in verband met het correct en veilig gebruik van machines en arbeidsmiddelen. 4. Voorzie instructies en opleidingen in verband met ergonomie (handmatig tillen van lasten, duwen en trekken)! 5. Inventariseer gevaarlijke producten, zorg voor de gepaste productveiligheidsfiches! 6. Zorg voor voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen! 7. Een EHBO opleiding/ ergonomie opleiding bij CLB EDPB zorgt altijd voor een meerwaarde binnen uw onderneming! 8. Een basisopleiding niveau III bij CLB EDPB kan u een bredere kijk geven waar u als onderneming staat i.v.m. veiligheid en welzijn op het werk! 19
De informatie uit deze folder is afkomstig van CLB Externe Preventie. U kunt deze brochure ook downloaden van onze website www.clbedpb.be of via eenvoudige aanvraag per e-mail. Voor alle vragen over welzijn kunt u bij ons terecht. CLB Externe Preventie Industrieterrein Kolmen 1085 3570 Alken Tel : 011 59 83 50