Hoofdstuk 1 Computers worden met elkaar verbonden, omdat: - Er worden steeds meer computers gebruikt, in netwerk is voordeliger - Gegevensverzamelingen zijn gemakkelijker consistent te houden. - Hardware en software kunnen gemeenschappelijk worden gebruikt. - Als één computer uitvalt, kan je op een andere computer verder werken. Datacommunicatie: het overbrengen van gegevens van de ene naar de andere plaats De term telematica wordt gebruikt om de verzameling van openbare informatiediensten aan te duiden. Voorbeelden zijn: - Gegevensuitwisseling tussen verschillende vestigingen in een bedrijf. - Elektronisch plaatsen van orders bij een groothandel of postorderbedrijf. - Een privé-persoon die een internetverbinding heeft en e-mail en data binnenhaalt. - Een patiënt die informatie zoekt over zijn ziekte. Bij een netwerk kunnen bestanden op één bepaalde plek worden beheerd, terwijl ze vanaf verschillende plaatsen geraadpleegd kunnen worden. Het verlenen van toegang van bepaalde bestanden wordt autorisatie genoemd. Belangrijkste toepassingsmogelijkheden van Internet: - Informatie opvragen met WWW. Je kan eenvoudig met een webbrowser door gegevens bladeren (dankzij hyperlinks). Toegang met browserprogramma s, zoals Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator. Je moet geabboneerd zijn bij een provider: een organisatie die toegang geeft tot het internet. - E-mail. De mail wordt opgeslagen op de harde schijf van de provider. Kan attachement (bijlage) bevatten. Programma s: Netscape Communicator, Microsoft Outlook. - Nieuwsgroepen, duizenden computers op Internet die nieuws aan elkaar doorspelen. Eigenlijk een soort elektronische krant waar gebruikers ingezonden stukken in kunnen plaatsen. Voorbeeld van een nieuwsgroepenservice is USENET. Als je een discussie wil posten, wordt het geplaatst op een nieuwsserver, waarbij het verspreid wordt over USENET-servers. Je hebt een programma nodig, zoals Outlook Express. - Bestanden uitwisselen met FTP (File Transer Protocol). Hiermee kunnen bestanden worden verstuurd tussen verschillende systemen op het Internet of op lokale netwerken, zowel downloaden als uploaden. Sommige bestanden die je hebt gedownload zijn erg groot, ze moeten worden gedecomprimeerd met bijvoorbeeld WinZip. - Chatten. Met IRC (Internet Relay Chat) kun je met meerdere personen tegelijk kletsen. Bestaat uit een groot aantal babbelboxen, IRC-channels.
Een intranet is eigenlijk het soort Internet op een bedrijfnetwerk. Voorbeelden zijn telefoonlijsten, prijslijsten, handleidingen, nieuwtjes etc. Voordelen: - Gestructureerde manier van beschikbaar stellen van informatie voor iedereen. - Communicatie binnen het bedrijf wordt verbeterd. - Mogelijkheid om medewerkers online cursussen aan te bieden. - Papierstroom wordt verminderd, scheelt in de kosten. Een extranet is een uitgebreid intranet. Het is een ondernemingsnetwerk waarvan bepaalde delen ook gebruikt mogen worden door een selecte groep derden, zoals klanten, leveranciers etc. Voorbeelden van teleleren: - Cursusmateriaal en informatie opvragen - (Inter)actief omgaan met cursusmateriaal - Contact hebben met docenten en mede-cursisten - Gemaakte opdrachten naar de docent toezenden Voordelen van teleleren: - Meer flexibiliteit voor cursisten - Meer invloed op verloop van het leerproces - Gebruik van verschillende media - Geen reiskosten en reistijd Nadelen van teleleren: - Kosten van apparatuur en inbelkosten - Zelfdiscipline vereist - Minder direct contact met docenten en medecursisten - Docenten zijn niet altijd beschikbaar Dezelfde voor- en nadelen gelden bij telewerken. Via de GSM (Global System for Mobile) kan er ook gesurft worden op Internet. Dit worst WAP genoemd (Wireless Application Protocol). Ook is er GPRS (General Packet Radio Service), een aanvulling op de GSM, dit is echt bedoeld voor gegevensoverdracht. UMTS (Universal Mobile Telecommunications Service) is een standaard voor mobiele (data)communicatie, waardoor de GPRS binnenkort weer achterhaald is. GPS (Global Positioning System) is een navigatiesysteem. Voordelen zijn: het systeem is altijd beschikbaar, betrouwbaar en gratis.
Software die mensen in staat stelt om met elkaar samen te werken, noemen we groupware. Een voordeel van groupware is dat medewerkers tegelijkertijd en op een willkeurige plaats over dezelfde informatie kunnen beschikken. Groupware is flexibel in te zetten, er is altijd een vorm van elektronische ondresteuning, en het is geschikt voor de kantooromgeving. Er kan ook elektronisch zaken gedaan worden, namelijk met e-business of e- commerce. Dit is het kopen, verkopen en betalen van diensten, producten via het Internet. Als E-commerce zich richt op handel tussen het bedrijf en de klanten, wordt dit business to consumer (B2C) genoemd, tussen bedrijven heet dit business to business (B2B). Problemen van B2C is het betalen. EDI (Electronic Data Interchange) is elektronische uitwisseling van gegevens tussen bedrijven, met als doel om zakelijke transacties af te handelen. Hierbij communiceren de computers van deze bedrijven rechtstreeks met elkaar, zonder menselijke tussenkomst. Van belang is dat er gebruik wordt gemaakt van eenduidige en gestandaardiseerde berichten. Voordelen hiervan zijn: - Nauwkeurigheid; er wordt niets meer overgeschreven - Snelheid; gaat sneller dan de post - Besparing; de kosten voor verzenden, kopiëren en vastleggen van gegevens worden teruggedrongen - Voorraadbeperking; alles wordt elektronisch bijgehouden, dus het is niet nodig om over grote voorraden te beschikken. Alles komt precies op tijd binnen (Just In Time). Hoofdstuk 2 Een LAN (Local Area Networks) is een netwerk met een kort bereik, bijvoorbeeld in een kamer, een WAN (Wide Area Network) is een netwerk dat over grote afstanden kan gaan, zelfs wereldwijd. Stand-alone computers zijn computers die onderling niet gekoppeld zijn. Bij netwerken is er sprake van distributed processing: het programma draait op de microprocessor van de pc, niet op die van de server. Bij een midrangecomputer of een mainframe vindt de verwerking plaats door de CPU (central processing).
Topologie is de wijze waarop computers onderling verbonden zijn: Voorbeelden: - Busnetwerk. Computers zijn met één verbinding met elkaar verbonden (backbone). Afgesloten met een terminator. - Ringnetwerk. Er loopt één kabel als een ring langs de knooppunten. Gegevens worden in één richting doorgegeven, ze worden aan het volgende knoopunt doorgegeven. Nadeel: als één knooppunt uitvalt, werkt het netwerk niet meer. - Maasnetwerk. Er is een verbinding tussen alle knooppunten. Voordeel: snelheid, Nadeel: onoverzichtelijk en duur. - Sternetwerk. De computers zijn verbonden met één centraal punt. Als de centrale computer uitvalt, ligt het netwerk plat. Een server is een zwaar computersysteem: een moderne, snelle computer met een groot RAM-geheugen en verschillende netwerkkaarten met een grote capaciteit. De gemeenschappelijke gebruikte apparatuur en bestanden worden door server aan de gebruikers ter beschikking gesteld. Verschillende soorten servers: - Fileserver; dient vooral als opslag voor bestanden - Applicatieserver; dient als platvorm waarop applicaties draaien - Printserver; dient als platform waar printopdrachten worden afgehandeld - Communicatieserver; dient vooral als platform voor de afhandeling van de gebruikers en de binnen- en buitenwereld. Bij de meeste netwerken is een logische toegangsbeveiliging geregeld. Van iedereen die toegelaten wordt tot het netwerk, wordt een profiel aangemaakt. Hierin wordt beschreven welke rechten de gebruiker heeft. De gebruiker moet een gebruikersnaam en wachtwoord in voeren, dan heeft hij de toegangsrechten (hij is geautoriseerd). Bij bijvoorbeeld de politie wordt er een strenge fysieke toegangsbeveiliging toegepast. Medewerkers moeten zich identificeren met een magneetpas, bezoekers krijgen een bezoekerspas. Er kan ook beveiligd worden met een firewall. Dit is een combinatie van een hardwarematige en een softwarematige beveiliging. Het bestaat meestal uit een computer met twee netwerkkaarten en beveiligingssoftware. Eén kaart is verbonden met het bedrijfsnetwerk en één met het telefoonnet. De software bepaalt welke vorm van netwerkverkeer tussen de kaarten is toegelaten. In software kan bijvoorbeeld worden aangegeven dat bepaalde sites en woorden niet toegelaten mogen worden.
Er is verschillende bekabeling: - Coax-kabel; bestaat uit een koperen of aluminium kern met daaromheen een tweede geleider, die geïsoleerd in de kern ligt. 10 550 Mbps. Nadeel: duur. - Twisted-pair; bestaat uit in elkaar gedraaide koperen aderparen. Twee paren worden gebruikt om één verbinding tot stand te brengen. Er is een verschil tussen UTP (Unshielded Twisted Pair), deze is in 7 categorieën ingedeeld, 2000 Mbps; en STP (Shielded Twisted Pair), een afgeschermde kabel. Voordelen STP: goede afscherming tegen uit- en instraling. - Glasvezel; bestaat uit een kern van lichtgeleidend materiaal en een mantel van materiaal met een andere brekingsindex. Kunstvezel gebruikt. Voordelen: - hoge doorvoersnelheid, va. 100 Mbps. - geen last van elektromagnetische storing - glasvezel is goedkoop. Nadelen: - glas-koper-connectors zijn duur - aanleg glasvezelkabels is relatief duur - kabel mag niet in te scherpe bochten liggen - herstellen van een breuk is alleen mogelijk met speciale apparatuur - Draadloos; kan met infraroodstralen, satellieten Een netwerkinterfacekaart zorgt ervoor dat de signalen vanuit een computersysteem aan de netwerkkabel worden aangeboden of er vanaf worden gehaald. De kaart is afhankelijk van de topologie en het bekabelingstype. Tegenwoordig ook combikaart. Een modem zorgt ervoor dat de digitale gegevens van een computer worden omgezet in analoge signalen, die over de telefoonlijn kunnen worden vervoerd (moduleren). Het omgekeerde proces wordt demoduleren genoemd. Bij ISDN is er sprake van een volledige digitale verbinding -> geen modem nodig. ATM (Asynchronus Transfer Mode) kan de overdrachtssnelheid van bepaalde netwerken sterk vergroten. Sneller door data op een slimme manier in pakketjes te verzenden. ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line). Sneller door speciale onderlinge afstemming. De kabels tussen de modems mogen niet erg lang zijn. Met een kabelmodem moet de snelheid worden verdeeld met andere kabelgebruikers. Transmissiesnelheid is de snelheid dat bepaalde gegevens via de lijn worden verzonden. Het wordt uitgedrukt in bps of in Baud (geeft aan hoe vaak de toestand op een lijn kan wisselen).
In een protocol staan de afspraken voor het invoeren van datacommunicatie beschreven. Voorbeelden: - TCP/IP; wordt op Internet gebruikt - Net BEUI; wordt gebruikt door netwerken die onder Windows draaien - IPX / SPX; wordt gebruikt door Novell Netware - HTTP; zorgt op het WWW voor de overdracht van gegevens - FTP; speelt een rol bij het downloaden vanaf Internet - WAP; bedoeld voor opvragen van websites op de GSM - Bij e-mail is er sprake van mailprotocollen: SMTP / POP3 / IMAP4. Het OSI-model is de communicatie tussen de verschillende computersystemen binnen een netwerk. Het OSI-model bestaat uit verschillende lagen. De lagen werken onderling samen via interfaces. Er wordt per laag een protocol gebruikt waarin de afspraken van de communicatie op elk niveau vastliggen. Op iedere laag wordt ten behoeve van het protocol extra informatie toegevoegd, de header. Deze header wordt van laag tot laag doorgestuurd, het pakketje wordt elke laag groter. De informatie wordt niet alleen voor de data geplaatst, maar ook erachter (trailer). Het doel van elke laag is het leveren van diensten aan de laag erboven. 7. Applicatielaag; werkt samen met computerprogramma s op de pc en verzorgt de toegang tot het netwerk 6. Presentatielaag; maakt bij de ontvangende computer de gegevens geschikt om door de applicatie gebruikt te worden, zoals vertalen, beveiligen, compressie 5. Sessielaag; tot stand brengen van een verbinding tussen 2 applicaties en verzorgt diverse controles op het communicatieproces, zoals welke computer zendt, hoelang gezonden moet worden 4. Transportlaag; datastroom wordt verpakt in afzonderlijke pakketten van een bepaalde maximale lengte, en het versturen van meldingen dat data foutloos zijn aangekomen 3. Netwerklaag; er worden netwerkadressen toegevoegd aan de datapakketten, verantwoordelijk voor de te volgen route van bron naar bestemming 2. Datalinklaag; foutloze overdracht van gegevens. Er wordt opnieuw een header en een trailer toegevoegd. 1. Fysieke laag; het verzenden van enen en nullen van de ene naar de andere computer. Ook wordt de koppeling verzorgd tussen de elektrische eigenschappen van de netwerkkaart en het uiteindelijk plaatsen van de data in deze omgeving, zoals stroomsterkte en voltage. De taak van een hub is het opnieuw op de lijn zetten van het signaal voor meerdere stations, onvervormd en met oorspronkelijke sterkte. Een switch is een hub met een ingebouwde pakketschakelaar. Hierdoor kan elk station op de maximale snelheid communiceren. Er wordt een point-to-point verbinding opgezet, zodat er rechtstreeks met elkaar gecommuniceerd kan worden.
Een repeater verbindt twee LAN-segmenten met elkaar en versterkt het signaal. Daarbij moet het wel gaan om segmenten van dezelfde familie. Iedere die binnenkomt opnieuw op de lijn zetten met de oorspronkelijke signaalwaarde. Met een bridge kunnen twee LAN-segmenten gekoppeld worden tot één groot netwerk. Prestaties worden verhoogd, omdat hij niet alle dataverkeer doorlaat, alleen het verkeer dat voor het andere segment bestemd is. Een router kan twee verschillende netwerken op elkaar aansluiten. Ook kun je een netwerk opsplitsen in subnetwerken. Een gateway is een speciaal soort router die in feite de poort tussen het eigen netwerk en de buitenwereld vormy. Twee netwerken met totaal verschillende architecturen kunnen op elkaar aangesloten worden. Er zijn verschillende taken bij het beheren van een computersysteem: - Systeembeheerder, zorgt voor goede bestanden op de server, waaronder de beveiliging van de server. - Applicatiebeheerder, is verantwoordelijk voor het installeren van gebruikersapplicaties. - Netwerkbeheerder, verzorgt de implementatie en het beheer van alle faciliteiten in het netwerk, zoals netwerkkaarten, bekabeling, bridges, routers etc. Zorgt ervoor dat gebruikersnamen worden aangemaakt op het netwerk.