EGH/ZHL november 2013 Binden, bewaren, bezielen en betalen voor landschap en erfgoed in Zuid-Holland Zuid-Holland heeft veel te bieden qua natuur, landschap en erfgoed. Er zijn talrijke partijen die zich daar voor inzetten: overheden, instellingen en particulieren. Erfgoedhuis Zuid-Holland (EGH) en Zuid-Hollands Landschap (ZHL) horen daar al lang bij. Ook Landschapsbeheer Zuid-Holland (LBZH) speelde daarin tot haar opheffing in december 2013 een belangrijke rol en heeft bijgedragen aan de in dit document beschreven ontwikkeling.
Twee organisaties: één ambitie! EGH en ZHL hebben elkaar gevonden in een gemeenschappelijke ambitie: samen gaan voor beter behoud en meer beleving van natuur, landschap en erfgoed. De 'wij' van deze notitie staan dus voor deze twee instellingen. Wij doen dat door onze professionele en unieke expertise op bepaalde punten te bundelen. Door het combineren van onze doelgroepen en door het koppelen van onze duizenden donateurs en vrijwilligers. Door gemeenschappelijke evenementen en activiteiten en door ons samen te vestigen op één plek, in het historische Delft. Onze afzonderlijke organisaties blijven voorlopig bestaan, met hun eigen taken. Maar door samen te wonen en te werken willen we de komende jaren ook organisatorisch meer één worden en daardoor effectiever zijn dan afzonderlijk. Synergie dus! Onze vier motto's We gaan onze krachten bundelen in vier domeinen, met activiteiten onder vier B-motto s : 1 Binden publiek, vrijwilligers en jeugd 2 Bewaren beheer natuurterreinen, erfgoedcollecties en monumenten, landschappen 3 Bezielen innovatie, initiatieven, kennis verspreiden 4 Betalen nieuwe geldstromen creëren, meer marktgerichte activiteiten 2 EGH/ZHL november 2013
1 Binden Erfgoed en landschap blijven het best behouden wanneer mensen zich er mee verbonden voelen en zich ervoor inzetten. Er is veel belangstelling voor cultuurhistorie en landschap van Zuid-Holland. Tienduizenden inwoners bezoeken jaarlijks onze natuurterreinen of onze erfgoedinstellingen en monumenten. Duizenden mensen zetten zich in als vrijwilliger, bijvoorbeeld door bomen te knotten of een streekmuseum te beheren. Mensen dragen ook financieel bij als donateurs of bedrijfsvrienden. De jeugd vormt een hoofdstuk apart, jongeren krijgen weer meer belangstelling voor hun omgeving. Er is inmiddels veel ervaring opgedaan met erfgoed op school en maatschappelijke stages in het landschap. Wij willen door gezamenlijke inspanningen meer mensen naar ons erfgoed, natuur en landschap krijgen. Door het combineren van onze public relations, door het verzorgen van één magazine voor landschap en erfgoed in ZH en door het organiseren van gezamenlijke publieksevenementen. We gaan extra inzetten op internet, crowdsourcing, communities, het gebruik van nieuwe (social) media. Onze vrijwilligers in landschap en erfgoed hebben hun bevlogenheid gemeen, maar kennen elkaar slechts ten dele. Zij kunnen van elkaar leren, bijvoorbeeld door gemeenschappelijke cursussen of projecten. Er zijn veel donateurs of bedrijfsvrienden die ons werk financieel steunen. Veel anderen kennen ons echter nog niet. Wij willen de komende jaren nieuwe vrienden maken. Onze band met de jeugd van Zuid-Holland gaan we verstevigen. De afgelopen jaren hebben bijna 50.000 leerlingen van basisscholen de geschiedenis van hun omgeving ontdekt. Wij willen hen ook meenemen in het landschap en de natuur. Daarom gaan we nieuwe educatieve pakketten en projecten ontwikkelen over hun leefomgeving. 3
2 Bewaren Wij beheren meer dan 4.500 ha natuurgebied in Zuid-Holland, zowel ver van de stad, als dichtbij. Ook bezitten wij enkele monumentale objecten: een molen, forten, bunkers en eendenkooien. Wij adviseren honderden erfgoedinstellingen bij het beheer van plaatselijke en regionale collecties. Onze Monumentenwacht richt zich op de ondersteuning van het beheer van meer dan 2.500 monumenten. Onze vrijwilligers steken duizenden uren in landschapsprojecten of in historische verenigingen en het beheer van allerlei erfgoed. Toch staat het beheer van natuur, landschap en erfgoed onder druk. Er is steeds meer deskundigheid vereist, monumentale objecten en erfgoedcollecties raken verweesd door afstoting, zoals de Ruïne van Teylingen. Veel geld is nodig voor restauratie en onderhoud. Landschap wordt verwaarloosd door gebrek aan kennis en focus op functionaliteit. Om dat tij te keren gaan we nieuwe gezamenlijke inspanningen plegen. Wanneer objecten of terreinen zonder beheer raken, onderzoeken wij of wij deze kunnen (laten) overnemen. Daarbij richten wij ons qua natuur op de omgeving van de stad: voor, door en met mensen is ons uitgangspunt. Onze kennis van het beheer van erfgoed, zoals door onze Monumentenwacht, kan breder worden ingezet, bijvoorbeeld door Zuid-Hollandse gemeenten. Zo worden dure restauratieof hersteluitgaven voorkomen. We kunnen erfgoedinstellingen meer met elkaar laten samenwerken. (Professionele en vrijwillige) beheerders van natuur en erfgoed willen wij ondersteunen door onze gezamenlijke kennis te bundelen in geïntegreerde vormen van deskundigheidsbevordering. Wij willen meer mensen warm maken voor een vrijwillige rol bij beheer van landschap en erfgoed. 4 EGH/ZHL november 2013
3 Bezielen Er is veel kennis in Zuid-Holland van beheer en beleving van natuur, landschap en erfgoed. Deze wordt tot nu toe geïsoleerd ingezet, ook door onszelf. We willen door kennisdeling zorgen voor inspiratie, voor nieuwe impulsen en bezieling. Daarom hebben we een Molennetwerk opgericht, dat de vele molenbeheerders van Zuid-Holland voert op nieuwe wegen naar meer publiek, een sterkere relatie met de jeugd en een betere molenbiotoop. Dat geldt ook voor ons Netwerk Landgoederen, waarin we kennis delen van nieuwe manieren om landgoederen te beheren en financieren. Wij beschikken over andere netwerken die zich inzetten voor natuur, landschap en erfgoed. Die willen wij met elkaar verbinden, zodat hun inspiratie en bezieling toenemen. Bijvoorbeeld de netwerken van gemeenteambtenaren voor erfgoed, van agrarische natuurverenigingen, terreinbeheerders en bedrijfsleven. 5
4 Betalen De overheid staat niet meer alleen aan de lat voor het financieren van het behoud van landschap en erfgoed. Ook kiest zij daarbij steeds meer voor de opdrachtvorm. Marktpartijen komen zo vaker in beeld en ook andere belanghebbenden blijken bereid financieel bij te dragen. De samenwerkende partners willen meer van deze mogelijkheden gebruik maken. Daar hoort ook een meer marktgerichte manier van werken bij. Wij zullen nieuwe vormen van financiering van onze activiteiten ontwikkelen, zoals crowdsourcing en lokaal en regionaal sponsorschap. Wij gaan koppelingen aanbrengen tussen tot heden van elkaar geïsoleerde activiteiten en geldgevers. Zo ontstaan projecten met groter draagvlak, die uitnodigen tot meer investering in de leefomgeving. Het samenwerkingsverband wil voor de Provincie, waterschappen en gemeenten, een vooraanstaand opdrachtpartner zijn, met de toegevoegde waarde van zijn unieke kennis en stevige worteling in het Zuid-Hollandse veld. We kunnen goed werken met duidelijke prestatie-criteria. We ontwikkelen ook commercieel aanbod voor particulieren en bedrijven. De samenwerking streeft ernaar binnen enkele jaren een stevig deel van haar inkomsten te realiseren op private basis. 6 EGH/ZHL november 2013
Onze activiteiten De komende jaren willen we de volgende gezamenlijke activiteiten realiseren: uitvoering van De Groene Motor, een provinciaal programma dat vrijwilligerswerk in de leefomgeving stimuleert en ondersteunt; innovatieve projecten voor natuur, landschap en erfgoed; opdrachten voor Provincie, waterschappen en gemeenten; een jaarlijks publieksevenement en/of een evenement voor vrijwilligers in landschap en erfgoed; ons Molennetwerk; ons Netwerk Landgoederen; onze trainingen van vrijwilligers (van molenaars tot en met natuurbeheerders) en professionals; nieuwe inspiratieprojecten met partijen op provinciaal en landelijk niveau. Een gemeenschappelijk facilitair Programma. Vanaf juli 2013 bewonen we samen Het Meisjeshuis in Delft en delen we faciliteiten. Daar zullen we zowel inhoudelijk als organisatorisch verder naar elkaar groeien. Onze eigen, afzonderlijke activiteiten blijven we uitvoeren. Erfgoedhuis Zuid-Holland voert de Erfgoedvisie 2013-2016 van de Provincie Zuid-Holland uit en ondersteunt het brede erfgoed. Zuid-Hollands Landschap zet zich in voor het behoud en veiligstellen van de Zuid-Hollandse natuur en landschap. 7
Voor wie doen we het? Onze belangrijkste klanten zijn: inwoners van Zuid-Holland, overheden, instellingen, bedrijven in Zuid-Holland. Voorop staat dat wij hen meer aan elkaar zullen koppelen. Ook zìj staan samen sterker. Inwoners van Zuid-Holland kunnen door onze inzet genieten van een rijke omgeving qua natuur, landschap en erfgoed. De Provincie Zuid-Holland is en blijft voor ons een belangrijke opdrachtgever, zowel qua natuur-, landschaps- als erfgoedtaken. Wij hebben een band met praktisch alle Zuid-Hollandse gemeenten. Dit partnerschap willen we versterken, door op lokaal niveau integrale projecten en oplossingen aan te bieden. Instellingen en verenigingen zijn voorname compagnons: we zullen onze honderden erfgoed- en natuurverenigingen, musea, archieven en andere hard nodig hebben voor lokale kennis en draagvlak. Bedrijven vormen een relatief nieuwe doelgroep. We kunnen voor hen veel betekenen, bijvoorbeeld als het gaat om natuurbeheer en ondersteuning bij maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Particulieren. Onze band met het publiek willen we sterker maken. Door evenementen, maar ook door onze public relations te richten op breder bereik. Twee organisaties: één? De jaren 2013-2015 gebruiken wij voor gezamenlijke huisvesting en om ons inhoudelijk programma verder te ontwikkelen. Dat doen we vanuit het historische Meisjeshuis in Delft. We voeren in deze periode ons gemeenschappelijk facilitair en inhoudelijk programma uit. We zullen in deze jaren onze afzonderlijke organisaties qua omvang consolideren. Elke partner blijft ook eigen activiteiten vervullen. Ondertussen onderzoeken we de mogelijkheid of onze ambitie vanaf 2016 kan leiden tot één nieuwe organisatie, waarin de zorg voor erfgoed en landschap in Zuid-Holland is gecombineerd. Samen voor een mooie provincie Oude Delft 116 2611 CG Delft Telefoon 015 215 4350 E-mail info@landschaperfgoedzh.nl Internet www.landschaperfgoedzh.nl