TOERISME VLAANDEREN cursus HEURISTIEK module voorbereidingsproces (40 u.) component Informatieverwerving en verwerking (12 u.) Jos van Dooren Jos van Dooren Pagina 1
BRONNENSTUDIE VOOR GIDSEN EN REISLEIDERS dus GIDSBEURTGERICHT. Vooraf: Van een gids mag je verwachten dat hij voldoende en adequate informatie kan opzoeken en verwerken om in een gidsbeurt de stad, het landschap, de streek te lezen... Ervaring leert dat ook hooggeschoolden in hun opleiding dikwijls geen heuristiek hebben gekregen of nooit in de praktijk hebben gebracht. Eenmaal gids, vinden de meeste oud-cursisten deze inleiding in de heuristiek en vooral de oefeningen nuttig. Zeker de creatieve en weetgierige gids die nu inderdaad met een grote mate van zekerheid kan zeggen: "Als er gedrukte informatie bestaat of via zoekmachines beschikbaar dan weet ik hoe ik ze kan vinden". Toch zijn er grenzen. Binnen het bestek van deze opleiding trekken wij een grens:in principe kan men van een gids niet verwachten dat hij in een archief duikt. Dat is het werk van de historicus, professioneel en amateur. Jos van Dooren Pagina 2
HOE ZOEK JE DE MEEST ADEQUATE INFORMATIE en hoe verwerk je die? Bronnenstudie, geschetst in grote lijnen: 1. De zoektocht van bibiliografie van de bibliografie naar het gezochte werk (en) of artikel(s) + praktijkoefening in de bibliotheek 2.Via zoekmachines internet een concrete zoektocht organiseren 3. Praktische voorbereiding van een gidsbeurt of reisvoorbereiding: -de bibliografische notitie -citeren, verwijzen of referen -synthese Jos van Dooren Pagina 3
1. Van bibliografie van de bibliografie naar werken en artikels SCHEMA: Doel: alle relevante publicaties methodisch opsporen Vooraf: vaststellen voorlopige omschrijving (definitie) van het subject en afbakenen (Encyclopedieën) (dan pas kan men beginnen) Voor ons praktisch: onderscheid maken subject =>internationaal, reisleider => internationale bibliografieën of =>nationaal, andere gidsen => nationale, regionale, lokale bibliografieën TOCH zo snel mogelijk naar de VAKBIBLIOGRAFIE en DE HANDBOEKEN Of BIBLIOGRAFISCHE WEGWIJZER voor de gids (toeristische, streek en stadsgids) Jos van Dooren Pagina 4
1. Van bibliografie van de bibliografie naar werken en artikels Wie informatie zoekt heeft nu een waaier van mogelijkheden. Naast de bibliotheken heeft stilaan iedereen toegang tot het internet. Toch blijven bibliotheken die vooral gedrukte informatie opslaan de meest aangewezen plaatsen om te zoeken naar informatie. 1. Algemene informatie zoeken Wie meer algemene informatie zoekt kan via de bibliografieën van bibliografieën de juiste bibliografie(ën) raadplegen. Via de bibliografie komt men dan bij boeken en tijdschriftartikels terecht. Ook in een encyclopedie of een woordenboek vindt men meestal zeer algemene informatie. 2. Zoeken naar concrete informatie Het kan niet genoeg herhaald worden. Ook een gids en een reisleider kan veel verloren zoekwerk uitsparen als hij voor zichzelf zeer concreet vastlegt wat hij juist zoekt: het onderwerp afbakent. 3. PRAKTISCH Onderstaand lijstje garandeert de zoekende gids een zeer grote mate van succes. (R) DE WACHTER (L.). Repertorium van de Vlaamsche gouwen en gemeenten (Heemkundige dokumentatie 1800-1940). I.Algemeen gedeelte en gewesten. Antwerpen, 1942 II.Gemeenten A.-G. Ibid, 1943. III. Gemeenten H-S, Ibid 1944. IV.Gemeenten T-Z Register.Ibid, 1948. Repertorium van de Vlaamsche gouwen en gemeenten (Heemkundige dokumentatie 1940-1950) V.Algemeen gedeelte en gewesten. Gemeenten A-B.Ibid, 1953. VI.Gemeenten C-Z. Register.Ibid 1957. Jos van Dooren Pagina 5
Deze bibliografie is zeer rijk en door haar historisch gericht karakter ook nu nog nuttig. Wel is het moeilijk om er zijn weg in te vinden. (L) Bibliographie de l histoire de Belgique Bibliografie van de geschiedenis van België. Beoogt een volledige lijst te geven van alle in België verschenen historische publikaties. Van 1953 af verschijnt ze in: Het Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis. (R) BEUSEN (P.), ROMBAUT (H.), PAULY (M.). Bibliographie d histoire des villes de Belgique et du Grand-Duché de Luxembourg: Belgique-Luxembourg.- Bibliografie van de steden van België en het Groothertogdom Luxemburg: België Luxemburg. Brussel, Gemeentekrediet van België, 1998. Onmisbaar voor wie als gids zijn stad wil bestuderen. Dikwijls is dit de enige bibliografie die een stadsgids nodig heeft en hoeft hij geen andere bibliografieën meer te zoeken tenzij voor werken verschenen na dit werk. Je zoekt informatie in verband met een stad. Als de gezochte stad voorkomt in de lijst van steden in het bovenstaande werk van Beusen e.a. dan heb je geluk. Meestal volstaat de bibliografie die je i.v.m. die stad in dit boek vindt. Wil je ook de meest recente informatie dan zoek je verder in de Bibliografie van de geschiedenis van België vanaf 1993. Veel kans dat je met deze strategie de nodige informatie vindt. Je zoekt informatie i.v.m. een gemeente (dorp) (of een stad die niet in het boek van Beusen e.a.) voorkomt. Dan zoek je eerst bij De Wachter. Tot de jaren 1950 levert dit werk veel informatie. Maar je moet meestal 2 keer zoeken. ( De laatste delen zijn een aanvulling van de eerste). Daarna zoek je in de 'Bibliografie van de geschiedenis van België' daarin vind je over het lokale niveau heel wat 'algemene bibliografie'. Een enorm werk, die tientallen jaargangen doorworstelen, inderdaad. Maar heel wat locale historici zijn je voorgegaan. De bibliografie bij hun werk of de bibliografie van de heemkring kan je heel wat tijd besparen. Praktijkoefening in de bibliotheek zie bijlagen Jos van Dooren Pagina 6
2.Via zoekmachines op het internet een concrete zoektocht organiseren Zoek zelf eens meer informatie over een onderwerp. Meestal krijg je teveel informatie, dikwijls ook informatie die je eigenlijk niet zoekt. Blijf vooral kritisch, via de url (in feite het adres van de informatie0 kan je soms heel wat te weten komen. Vraag je vooral af. Wie is/zijn de auteurs, wat is hun achtergrond? (wetenschappelijk?) Waarom publiceren zij op het internet? Vergelijk informatie? Objectiviteit? 3. Eisen gesteld bij het maken en zeker het publiceren van gidsbeurten -de bibliografische notitie. In het 'Bibliografisch wegwijzertje voor de stad- en streekgids' gebruiken we een model, maar ook andere zijn welkom. Wie verwijst of citeert moet consequent hetzelfde model hanteren. -citeren, verwijzen of refereren. Eerlijkheidshalve vermeld je waar je je kennis vandaan haalt. Je mag ook in een beperkte mate citeren (letterlijk overnemen) als je maar verwijst naar de auteur en de uitgave. Gebruik vooral een eenvoudige taal, die mag aanleunen bij de spreektaal. -synthese Jos van Dooren Pagina 7
Bijlagen Oefening heuristiek Taak 1 1. Maak een bibliografische notitie van een boek naar keuze. 2. Maak een bibliografische notitie van een artikel uit een tijdschrift naar keuze. (volg misschien best een model uit de cursus) Voor de volgende opdrachten heb je alleen het Bibliografisch wegwijzertje voor de stad- en streekgids nodig. 3. Welke gedrukte bibliografische instrumenten (bibliografie, tijdschrift, werk) uit de bij de cursus geleverde bibliografie (het wegwijzertje) ga je raadplegen als je een gidsbeurt wil voorbereiden in de gemeente Buggenhout (provincie Oost- Vlaanderen)? In je gidsbeurt zal je landschappelijke en geografische elementen naast het erfgoed en de plaatselijke geschiedenis verwerken. 4. Welke gedrukte bibliografische instrumenten (bibliografie, tijdschrift, werk) uit de bij de cursus geleverde bibliografie ga je raadplegen als je een inleiding van 15 lijnen wil schrijven van een brochure over de gemeente Buggenhout (provincie Oost- Vlaanderen)? In je inleiding zal je uitsluitend de recente plaatselijke geschiedenis na 1980 behandelen. De schepen van cultuur, je opdrachtgever, was erg duidelijk in zijn opdracht: Er is in 1982 een boek verschenen over alle aspecten van de bosgemeente Buggenhout. De geschiedenis voor 1980 is volledig, onverbeterbaar behandeld. Jij hoeft daar dus niet aan toe te voegen. Zo sprak de schepen... (en jij bent een volgzame gids) 5. Geef de titel van één retrospectieve historische bibliografie met lokaal karakter uit de bij de cursus geleverde bibliografie. Veel succes Jos van Dooren Pagina 8
Oefening heuristiek Taak 2 Oefening 1 Bij deze oefening beperk je je zoekwerk tot de "Bibliografie van de geschiedenis van België" in het Belgisch tijdschrift voor filologie en geschiedenis. Je zoekt enkel in de jaargangen 1980 tot en met 1985 Opdracht: Je moet een gidsbeurt voorbereiden waarin je iets moet vertellen over de suikernijverheid in Antwerpen. Welke boeken of tijdschriften ga je raadplegen? Maak van elk boek of tijdschrift dat je gaat bekijken en eventueel lezen een bibliografische notitie. Oefening 2 Bij deze oefening beperk je je zoekwerk tot de "Bibliografie van de geschiedenis van België" in het Belgisch tijdschrift voor filologie en geschiedenis. Je zoekt enkel in de bibliografie van 1985 tot en met de bibliografie van 1995. Opgelet de bibliografie van 1994 ontbreekt in de bewaarbibliotheek van Antwerpen. Je moet de bibliografie van1994 dus niet raadplegen. Opdracht: Hier heb je de keuze: Je bent op zoek naar algemene informatie over ofwel de gemeente Bornem ofwel de gemeente Buggenhout. Welke boeken of tijdschriften ga je raadplegen? Maak van elk boek of tijdschrift dat je gaat bekijken en eventueel lezen een bibliografische notitie. Oefening 3 Raadpleeg voor deze oefening geen andere werken dan diegene die voorkomen in ons "Bibliografisch wegwijzertje voor de stad- en streekgids" Opdracht: Welke boeken en artikelen schreef de voor Bornem belangrijke historicus J. Mees in de eerste helft van 20ste eeuw? (tot en met 1950) Noteer alle titels. (de titel is meer dan voldoende) Veel succes! Jos van Dooren Pagina 9