Atradius Landenrapport Indonesië juli 212 Jakarta
Overzicht Algemene informatie Belangrijkste sectoren (% van bbp, 211) Hoofdstad: Jakarta Landbouw: 13 % Regeringsvorm: Republiek Industrie: 46 % Munteenheid: Indonesische roepia (IDR) Diensten: 41 % Bevolking: 242 miljoen Status: Lager middeninkomensland (bbp per inwoner:3.695 US$ in 212) Belangrijkste importlanden (211, % van totaal) Belangrijkste exportmarkten (211, % van totaal) China: 18,6 % China: 13,3 % Japan: 14,1 % EU: 12,6 % EU: 9,1 % Japan: 11,6 % VS: 7,8 % VS: 9,6 % Singapore: 7,5 % India: 8,2 % Belangrijkste uitgaven van buitenlandse valuta Intermediaire goederen (78 %), machines & transportmiddelen (14 %), schuldendienst Belangrijkste bronnen van buitenlandse valuta Olie & gas (18 % van totale export), mijnbouwproducten (17 %), textiel (8 %), producten van onedele metalen (5 %), elektrische apparaten (5 %), palmolie (5 %), toerisme Belangrijkste indicatoren 29 21 211 212* 213** Bbp (miljoen US$) 539.53 77.997 846.814 917.15 1.4.934 Reële groei bbp (%) 4,6 6,2 6,5 5,9 6,5 Bbp per inwoner (US$) 2.245 2.941 3.448 3.695 4.15 Inflatie per jaar (%) 4,8 5,1 5,4 5,2 6,1 Begrotingsevenwicht (% van bbp) -1,6 -,7-1,4-1,5-1,4 Totale buitenlandse schuld (miljoen US$) 172.918 22.445 216.145 216.145 23.45 Buitenlandse schuld/bbp (%) 32 29 26 24 22 Buitenlandse schuld/xgd (%) 128 115 97 91 85 Kortetermijnschuld/inter. reserves (%) 29 18 16 11 1 Schuldgraad (%) 18 15 11 11 9 Huidig saldo lopende rekening 1.268 5.642 2.324 5.28 5.586 Huidige rekening/bbp (%) 2,,8,3,5,5 Wisselkoers versus US$ (gemiddeld) 1,39 9,9 8,77 8,958 8,976 Internationale reserves (miljoen US$) 63.563 92.98 11.365 136.159 16.248 In maanden van goederenimport 7,9 8, 7,4 8,6 8,8 *schatting ** prognose Bron: Economist Intelligence Unit (EIU), Internationaal Monetair Fonds (IMF) Atradius 2
Politieke situatie: een fragiele coalitie Staatshoofd: Bewind: Regeringsvorm: President Susilo Bambang Yudhoyono (Democratische Partij, sinds oktober 24, in juli 29 herkozen voor een termijn van 5 jaar) Meerpartijendemocratie met een hervormingsgezinde regering Een coalitieregering bestaande uit zes politieke partijen Spanningen in de coalitie blijven Susilo Bambang Yudhoyono is de eerste rechtstreeks verkozen Indonesische president. In juli 29 won hij een tweede termijn met een overtuigende 6% van de stemmen. Zijn kabinet is echter afhankelijk van een coalitie van zes partijen, waarvan vooral de Golkarpartij vaak economische hervormingen afremt. Momenteel kampt de Democratische Partij met een aantal corruptieschandalen, waardoor ze schadelijke kritiek krijgt van de coalitiepartners en haar macht om de toch al fragiele coalitie te leiden wordt aangetast. De oproep van de Golkarpartij om een onderzoek in te stellen naar corruptie bij de fiscus leidde zelfs bijna tot de val van de regering. Die interne ruzie ondermijnt de daadkracht en besluitvorming van de regering, waardoor de hervormingsagenda van president Yudhoyono dreigt te ontsporen. Etnisch en religieus geweld is opnieuw toegenomen De drie belangrijkste partijen - DP, Golkar en PDI-P onderschrijven allen het Pancasilabeginsel en dus het seculiere karakter van de Indonesische politiek. De invloed van de radicale islam op de gemeenschap is de afgelopen jaren echter geleidelijk toegenomen, wat leidde tot intolerantie ten opzichte van de Ahmadiyah sekte en de christelijke minderheid. De kerken op Java waren het doelwit van recente bomaanslagen, terwijl er in Ambon ernstige conflicten plaatsvonden tussen moslims en christenen. In het verleden kwamen er ook regelmatig conflicten voor tussen christenen en moslims op de Molukken en Sulawesi. Het risico op terreuraanslagen lijkt echter te zijn afgenomen dankzij het efficiënte optreden van de Indonesische politie tegen het terrorisme. De islamitische terreurorganisatie Jemaah Islamiah lijkt effectief te zijn onderdrukt sinds het geslaagde optreden van de regering tegen islamitische radicalen, na de terreuraanslag op Bali in oktober 22. Ondanks grote verbeteringen (het tien jaar durende conflict met de separatisten van Aceh werd met een vredesakkoord grotendeels opgelost) blijft Indonesië kwetsbaar voor separatisme. Er zijn nog steeds problemen met separatistische bewegingen in West-Papoea. Atradius 3
Interne economische situatie: groei blijft hoog Reële groei bbp (%) Inflatie per jaar (%) 1 8 6 4.6 4 2 6.2 6.5 29 21 211 212e 213f Bron: EIU/IMF 5.9 6.5 1 8 6 4.8 4 2 5.1 5.4 5.2 29 21 211 212e 213f Bron: EIU/IMF 6.1 Begrotingsevenwicht (% van bbp) -1 -.7-2 -1.6-1.4-1.5-1.4-3 -4-5 29 21 211 212e 213f Stabiele en hoge economische groei Bron: EIU/IMF Omdat de economie niet overmatig afhankelijk is van de export (de binnenlandse consumptie is goed voor ongeveer 6 % van het bbp), heeft Indonesië de wereldwijde kredietcrisis van 28/29 vrij goed doorstaan. Na 4,6 % in 29 is de economie opnieuw beginnen te groeien: met 6,2 % in 21 en 6,5 % in 211, voortgestuwd door de particuliere consumptie en investeringen. De economie lijkt ook grotendeels bestand tegen de wereldwijde onzekerheid veroorzaakt door de schuldencrisis in de eurozone, omdat de afhankelijkheid van de export vrij gering is in vergelijking met de andere landen van Zuidoost-Azië (de export was goed voor slechts 26 % van het bbp in 211). Volgens het Indonesische Centraal Bureau voor de Statistiek groeide de economie met 6,3% jaar-op-jaar in het eerste kwartaal van 212, na 6,5 % in het vierde kwartaal van 211, omdat de sterke binnenlandse vraag en de overheidsuitgaven de impact van een vertraging van de export hielpen bufferen. In februari 212 verlaagde de Bank Indonesia haar belangrijkste rentetarief met 25 basispunten, tot 5,75 %, om de economie te ondersteunen op een moment dat de wereldwijde economische groei tekenen van verzwakking vertoonde en de inflatie een vertragende trend liet zien: na 5,4 % in 211, zal de inflatie in 212 naar verwachting afnemen. In mei 212 bedroeg de jaar-op-jaar stijging van de consumentenprijzen 4,5 %. De wisselkoers heeft zich gestabiliseerd De Indonesische banksector is vrij klein (het binnenlands krediet verstrekt door de banksector bedraagt ongeveer 4 % van het bbp), maar is de laatste tien jaar aanzienlijk verbeterd. De staatsbanken maken nog slechts een derde van de totale banksector uit en de ratio van de niet-presterende leningen is geleidelijk verbeterd: tot 6 %. De staatsbanken zijn niettemin nog steeds in hoge mate blootgesteld aan staatsbedrijven. De wisselkoers van de roepia was in de afgelopen vijf jaar zeer volatiel en kwam in 28 en in de eerste helft van 29 onder zware druk te staan.sindsdien is deze echter gestabiliseerd. Bank Indonesia grijpt vaak in om de munt te ondersteunen. Atradius 4
Stijgende, maar nog steeds beheersbare begrotingstekorten In maart 29 lanceerde de regering een stimuleringspakket ter waarde van 6,4 miljard US$, met fiscale stimulansen voor bedrijven en particulieren (4,8 miljard US$), verlagingen van de brandstof- en elektriciteitsprijzen (4 miljoen US$) en investeringen in de infrastructuur (1 miljard US$). Door deze maatregel en de verminderde belastinginkomsten steeg het begrotingstekort tot 1,6 % van het bbp in 29. Dankzij de goede economische prestaties is dat tekort echter weer gedaald tot,7 % van het bbp in 21. Dure subsidies voor brandstoffen (goed voor meer dan 15 % van de nationale begroting) hebben echter bijgedragen aan een nieuwe stijging van het tekort in 211 tot 1,4 % van het bbp. Deze subsidies knagen aan de overheidsuitgaven voor investeringen. Begin april 212 werd het voorstel van de regering om de brandstofprijzen met 33 % te verhogen door het parlement verworpen, waarbij de Golkarpartij als coalitiepartner tegenstemde. Het parlement gaf de regering in plaats daarvan wel toestemming om de prijzen te verhogen, maar alleen onder bepaalde voorwaarden. Daardoor blijft het begrotingstekort voor 212 op ongeveer 1,5 % van het bbp, met een risico voor de houdbaarheid van de begroting op lange termijn. Een gebrek aan structurele hervormingen verzwakt nog steeds het ondernemingsklimaat Ondanks de goede groeicijfers blijven er diepgaande structurele problemen bestaan en wordt de groei nog steeds beperkt door administratieve rompslomp, wijdverbreide corruptie, een slecht rechtssysteem, een inflexibele arbeidsmarkt en een gebrekkige infrastructuur. Tijdens zijn eerste termijn boekte president Yudhoyono veelbelovende vooruitgang inzake economische hervormingen (bijv. het reduceren van de politiek gevoelige subsidies voor brandstof in 25 en 28), maar in 212 is hij daar niet in geslaagd. Andere hervormingen, zoals een vermindering van andere subsidies en hervormingen van de arbeidsmarkt, werden uitgesteld na druk van de bevolking en politieke weerstand. Ondanks Yudhoyono s herhaalde beloften om de corruptie te bestrijden, blijft dit in de maatschappij en het bedrijfsleven een wijdverbreid fenomeen. Er bestaan nog steeds te veel belemmeringen voor buitenlandse directe investeringen (BDI), die ernstig worden gehinderd door de gebrekkige infrastructuur en energievoorziening. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de investeringen in de oliewinning en infrastructuur teleurstellend blijven. Hoewel Indonesië aanzienlijke vooruitgang heeft geboekt bij de hervorming van het belastingstelsel, het in acht nemen van de regels voor internationale handel en het omgaan met vergunningen, moet het nog steeds slechte ondernemingsklimaat verbeteren om meer BDI aan te trekken. Goede energiesituatie Indonesië beschikt over grote olie- en gasreserves. Het land is bijna zelfvoorzienend in olieproductie en blijft een netto energie-exporteur dankzij zijn grote uitvoer van vloeibaar aardgas. Atradius 5
Externe economische situatie: sterke solvabiliteit en liquiditeitspositie Buitenlandse schuld/bbp (%) 7 6 5 4 32 3 2 1 29 26 24 22 Lopende rekening/bbp (%) 5 4 3 2 1.8.3.5.5 29 21 211 212e 213f 29 21 211 212e 213f Bron EIU/IMF Bron EIU/IMF Buitenlandse schuld Niveau: Structuur: Debt service ratio: Vrij laag, op 24 % van het bbp en 91 % van de export van goederen en diensten (XGD) in 212 Gunstig, 64 % lange termijn Vrij laag (11 %), maar hoger (18 %) wanneer de kortetermijnschuld wordt meegerekend Ratingverhogingen In december 211 verhoogde Fitch de rating van Indonesië naar BBB-, vooruitzicht: stabiel, gevolgd door Moody s in januari 212 (Ba1, vooruitzicht: stabiel), waardoor Indonesië opnieuw de status investment-grade (investeringswaardig) kreeg die het tijdens de Aziatische financiële crisis van 1997/1998 had verloren. De ratingverhogingen werden voornamelijk toegeschreven aan de duurzame economische groei die bestand is gebleken tegen schokken van buitenaf, verbeterde kredietfundamenten gevolgd door beleidshervormingen in de wet- en regelgeving en een goed beheerd, solide financieel systeem dat intact bleef tijdens de wereldwijde financiële crisis. Betalingsbalans Handelsbalans: structurele overschotten: 5 % van het bbp in 212 Lopende rekening: structurele overschotten:,5 % van het bbp in 212 Kapitaalrekening: positief, overschot van 25 miljard US$ 25 in 212 Totale rekening: structureel positief Internationale reserves In maanden van import (cif): Voorlopig comfortabel: 8,6 maanden importdekking in 212. Een extra 3 miljard US$ is veilig gesteld als gevolg van het Chiang Mai initiatief voor swapovereenkomsten in Zuidoost-Azië en een bilaterale swapovereenkomst met China. Atradius 6
Vooruitzichten: Goed, maar structurele hervormingen nodig Geen politieke consensus voor hervormingen De macht van president Yudhoyono blijft onaangetast, maar het zal zijn coalitie van zes partijen blijven ontbreken aan daadkracht, zoals wordt geïllustreerd door de recente problemen rond de brandstofsubsidies. Daarom kunnen tijdens zijn tweede termijn geen belangrijke structurele hervormingen voor de verbetering van het ondernemingsklimaat worden verwacht. Sterke groei duurt voort, maar zal die zonder hervormingen blijven aanhouden op lange termijn? Indonesië vertoont macro-economische fundamenten die een gunstig voorteken zijn voor de toekomst: aanhoudende economische groei (het bbp zal naar verwachting groeien met 5,9 % in 212 en 6,5 % in 213), een beheersbare inflatie (212: 5,2 %), gepaard met een lage buitenlandse schuld, voldoende liquiditeit en overschotten op de lopende rekening. De vrij lage Indonesische afhankelijkheid van de buitenlandse vraag in combinatie met de sterke binnenlandse consumptie houdt in dat het land grotendeels onaangetast zal blijven door een mogelijke vertraging van de mondiale groei. Stijgende inkomstenniveaus het resultaat van jarenlange goede economische prestaties hebben geleid tot de opkomst van de middenklasse in Indonesië (geschat op meer dan 3 miljoen in een land van 242 miljoen inwoners), hetgeen de consumentenuitgaven op korte en middellange termijn nog extra zal ondersteunen. Om duurzame groei te garanderen zijn echter meer buitenlandse directe investeringen nodig om het binnenlands kapitaal te ondersteunen. Dat vereist een grote verbetering van het Indonesische investeringsklimaat, d.w.z. het overwinnen van endemische corruptie en tekortkomingen in het rechtssysteem, de infrastructuur en de energievoorziening. Vooruitzicht Indonesische sectorgebonden prestaties Juni 212 Landbouw Automotive/ Transport Chemie/ Farmacie Bouw Bouwmaterialen Uitstekend Goed Duurzame consumptiegoederen Electronica/ICT Financiële Diensten Voeding Machines/ Engineering Redelijk Metaal Papier Diensten Staal Textiel Slecht Guur Atradius 7
Hebt u dit landenrapport met interesse gelezen? Kijk dan snel op onze website www.atradius.be. U treft hier nog meer Atradiuspublicaties die zich richten op de mondiale economie, waaronder een maandelijkse Market Monitor die dieper inzoemt op één specifieke industrie, advies over creditmanagement en artikels over actuele topics. Op Twitter? Volg @Atradius of zoek naar #landenrapporten om up to date te blijven met de laatste edities. Auteursrecht Atradius NV 212 Disclaimer: Dit rapport dient alleen voor informatieve doeleinden en is op geen enkele wijze en voor geen enkele lezer bedoeld als aanbeveling met betrekking tot bepaalde transacties, investeringen of strategieën. Lezers dienen hun eigen onafhankelijke beslissingen te nemen, hetzij van commerciële of van andere aard, met betrekking tot de verstrekte informatie. Hoewel wij alles in het werk hebben gesteld om ervoor te zorgen dat de informatie in dit rapport uit betrouwbare bronnen is verkregen, is Atradius niet aansprakelijk voor eventuele fouten of omissies, of voor de resultaten verkregen door het gebruik van deze informatie. Alle informatie in dit rapport wordt verstrekt 'zoals beschikbaar', zonder enige garantie op volledigheid, nauwkeurigheid, tijdigheid of op de resultaten door het gebruik ervan, en zonder enige vorm van garantie, uitdrukkelijk of impliciet. Atradius, zijn gerelateerde vennootschappen of bedrijven, of de partners, agenten of werknemers daarvan, zijn in geen geval aansprakelijk tegenover u of iemand anders voor een beslissing of actie die wordt genomen naar aanleiding van de informatie in dit rapport of voor enige indirecte, speciale of soortgelijke schade, zelfs indien u op de hoogte werd gebracht van de kans op dergelijke schade. Atradius Credit Insurance N.V Meir 3 2 Antwerpen belgium@atradius.com www.atradius.be