Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven Jaargang 32, april 2011 Actueel Satelliet in Libië Achtergrond Bedrijfskritische mobiele breedband C2000 voor iedereen
MISSION CRITICAL WIRELESS COMMUNICATIE- & ICT OPLOSSINGEN Analoge en digitale radio-infrastructuren (TETRA, DMR, ) Indoor dekking in Special Coverage Locations (C2000, GSM/UMTS, Private GSM, WiFi,..) Portofonie, marifonie, paging, meldkamersystemen Mobiele Data Terminals (MDT s) Fysische beveiliging: Personen Zoek Installatie (PZI), camerabeveiliging, toegangscontrole, Virtualisatie, Security, informatiebeveiliging, Optimalistatie, Migratie, Hosting, en nog veel meer! SAIT Zenitel Netherlands B.V. Microfoonstraat 5, 1322 BN Almere, P.O. Box 30350, 1303 AJ Almere T +31 36 546 26 00 F +31 36 546 26 01 E info.netherlands@saitzenitel.com www.saitzenitel.nl
Verbinding april 2011 3 Rolodex INHOUD ACTUEEL REDACTIONEEL INHOUD Ik bevind me in een aparte situatie wat betreft C2000. Als journalist lid NVJ kom ik wel eens mede-journalisten tegen. En wanneer ik hun spreek over C2000 beginnen de oogjes van mijn gesprekspartners te glimmen. Want C2000, dat is drama, falende overheid, slechte techniek. Dat vinden mijn vakgenoten. Kom ik daarentegen de mensen uit de Tetra-wereld tegen, dan schalt de loftrompet. Want C2000, dat is superieure techniek, snelle verbindingen, centrale regie. Het thema van dit nummer van Verbinding is C2000 en dan kom ik bovengenoemde tegenstellingen en gevoeligheden genoeg tegen. Een overheidsfunctionaris die me iets vertelt (natuurlijk off the record) over het verbeteringstraject C2000. Een communicatie-adviseur die me vraagt of ik weet hoe het nu precies zit met dat eerdergenoemde verbeteringstraject. En dan natuurlijk nog die fabrikant die even met met wil praten over de markt. Journalisten van landelijke dagbladen vragen me of ze even gebruik mogen maken van mijn Rolodex met namen van de belangrijkste mensen rond C2000. Wees gerust, die krijgen ze niet. Ik heb van mijn ouders geleerd dat iets nooit zwartwit is. C2000 is niet alleen slecht of goed. Er zal altijd wat te verbeteren zijn, niet voor niets is het verbeteringstraject ingezet. In dit nummer komt een aantal aspecten van C2000 en de onderliggende Tetra-techniek aan de orde. Het gaat over de mogelijkheden, de kansen, de tekortkomingen. Dat zijn geen tegenstellingen, dat zijn juist onderwerpen waarover de hele markt moet praten met elkaar. De beste plek om gesprekspartners tegen te komen, is het Nationaal Congres Verbindingen. Industrie en overheid, fabrikant en klant komen op 10 mei in Soesterberg bijeen. Komt u ook? HENK VAN BEEK UITGEVER Streaming uit de woestijn Brandweercongres Rome Grensbeveiliging in Zuid-Oost Europa THEMA Binnenhuisdekking op C2000 C2000: werk in uitvoering INTERVIEW De status aparte van Shell PRAKTIJK Mobiele meldkamer Private GSM op de hei TECHNIEK Zijn we SIP-ready? 8 36 41 12 16 20 24 33 28 Bedrijfskritische mobiele breedband 38 EN VERDER KORT NIEUWS 4 KPRODUCTNIEUWS 43 COLUMN 46 Maarten Oberman Meld je nu aan voor de nieuwsbrief van Verbinding Kijk op www.verbinding.nl!
4 KORT NIEUWS Verbinding april 2011 AIVD keurt beveiligingstechnologie mobiele telefonie goed De AIVD heeft twee technologieën voor beveiligd bellen goedgekeurd. Zowel Panthon van Sectra als SecuVOICE van Fox-IT mogen gebruikt worden voor telefonie op het niveau Departementaal Vertrouwelijk. Beide oplossingen zijn voor een groot deel softwarematig. Volgens de AIVD zijn er dan altijd restrisisco s aanwezig. Om die risico s beheersbaar te houden en de departementen te ondersteunen bij een veilige toepassing zal de AIVD eind deze maand een zogeheten inzetadvies uitbrengen. Dit bevat aanbevelingen voor een zo veilig mogelijk gebruik. Beveiligingsniveau Departementaal Vertrouwelijk is het laagste van de vier beveiligingsniveaus die de overheid hanteert. Camerabeelden politiehelikopter direct te zien in meldkamer Bij achtervolgingen, crisissituaties of rampen kan voortaan in Zeeland direct gebruik worden gemaakt van live-beelden uit de politiehelikopter. De centale meldkamer van de gezamenlijke hulpdiensten in Middelburg heeft dinsdag een vast grondstation in gebruik genomen, voor ontvangst en rechtstreekse doorgave van de luchtopnamen. Tot dusver was dat alleen mogelijk wanneer een tijdelijke voorziening werd neergezet. Dat gebeurde bij geplande grootschalige evenementen zoals Concert at Sea, Koninginnedag en ook bij bomruimingen. Zonder grondstation konden de beelden alleen later worden bekeken. In de nieuwe situatie kan in de meldkamer direct worden meegekeken vanuit het perspectief van de helikopter, zoals bij een achtervolging van daders of (ook met warmtebeelden) bij de opsporing van vermiste personen. De politiehelikopter vliegt donderdag boven Zeeland om de mogelijkheden te demonstreren. Expertmeeting C2000: stand van zaken verbeterprojecten Op donderdag 9 juni 2011 organiseert het Bureau Veiligheidsberaad een expertmeeting over de stand van zaken rond het verbeterproject C2000. Het Veiligheidsberaad en het ministerie van Veiligheid en Justitie werken samen aan het verbeteren van het communicatiesysteem C2000. Daartoe zijn in 2011 een aantal verbeterprojecten opgestart. Op 9 juni wordt u geïnformeerd over de stand van zaken van deze verbetertrajecten. Welke stappen zijn doorlopen en wat is er reeds bereikt? De expertmeeting vindt plaats bij het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid (NIFV) aan de Kemperbergerweg 783 in Arnhem. Vanaf circa 12.00 uur bent u welkom voor de lunch en de middag wordt afgesloten met een netwerkborrel vanaf 17.00 uur. Meer informatie: http://www. expertmeetings-veiligheidsregio.nl/ Jos Stierhout nieuwe voorzitter stuurgroep Netcentrisch Werken De stuurgroep van het landelijk project Netcentrisch Werken heeft een nieuwe voorzitter, Jos Stierhout. Jos is sinds 2004 algemeen directeur van de veiligheidsregio Noord-Holland Noord. Vanuit deze functie is hij gevraagd voorzitter van de stuurgroep te worden. De veiligheidsregio Noord-Holland Noord werkt sinds begin 2010 operationeel netcentrisch. Onvoorstelbaar dat we dit niet jaren eerder hebben ingevoerd., aldus Jos Stierhout, voorzitter Stuurgroep Netcentrisch Werken.
Verbinding april 2011 5 NVJ wil gesprek met Teeven over P2000 De NVJ heeft, samen met Vereniging Mediabelangen en het Genootschap van Hoofdredacteuren, een verzoek bij staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) neergelegd om op korte termijn te praten over het communicatiesysteem P2000, een onderdeel van het digitale alarmerings- en communicatiesysteem C2000. Hoewel het systeem per 1 juni overal zal worden gebruikt, zijn er nog diverse problemen. Dat blijkt na een gesprek tussen de NVJ en de Raad van Hoofdcommissarissen. Zo hebben sommige regio s een eigen beleid bedongen, waardoor voorlichtingsafdelingen selecteren welke meldingen wel of niet bij journalisten terechtkomen. Ook wordt er gewerkt met verschillende incidentencodes. Daarnaast werd er gesproken over een uniforme instructie aan agenten met betrekking tot de omgang met media tijdens incidenten. Het komt regelmatig voor dat er onenigheid ontstaat tussen de pers en aanwezige agenten. Mogelijk volgt er in september en oktober een proef waarbij houders van een politieperskaart een hesje dragen. BZK start aanbestedingen ICT-hardware Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gaat een reeks Europese aanbestedingen uitvoeren op het gebied van ICThardware en aanverwante diensten. Van de contracten die met deze aanbestedingen worden gesloten gaan meer dan twintig rijksoverheden gebruik maken, waaronder tien ministeries. De lopende contracten lopen in 2011 af. A D V E R T E N T I E HEADLINE WIJ ONDERSTEUNEN DE MENSEN MET SUBHE A DLINE DE MISSIE OM DE AARDE BESCHERMEN.
6 Verbinding april 2011 Ambulancezorg actief in verbetertrajecten C2000 Ambulancezorg Nederland heeft in de nieuwsbrief een artikel geplaatst over de stand van zaken met betrekking tot verbeteringen C2000. Na ruim zes jaar gebruik van C2000 is het tijd om werk te maken van een stevige optimalisatie en uniformering van gebruik en beheer van C2000. Binnen de ambulancezorg werd al in 2009 met het laatste gestart en n.a.v. rapportages over enkele grote onverwachte incidenten (Hoek van Holland, Koninginnedag, Polderbaancrash) werden ook in breder verband verbetertrajecten gestart op de vlakken techniek & beheer, cultuur & attitude en scholing. Nadat alle voorgenomen maatregelen zijn getroffen zal C2000 merkbaar beter functioneren, zodat eindgebruikers ook in moeilijke omstandigheden altijd hun portofoon of mobilofoon kunnen gebruiken. Het Ministerie van V&J is verantwoordelijk voor de techniek en de instandhouding van C2000 en voert de volgende verbeteringen uit: Wegwerken huidige DIPP lijst (optimalisatie dekking, project ODIN) Onderzoek capaciteitsbehoeften (wat is er nodig tijdens ramp, crisis, grootschalig optreden) Optimaliseren strategisch beheer Roadmap (planning doorontwikkeling) Structureel borgen en handhaven van voorgestelde maatregelen Opstellen, implementeren, borgen regels C2000 bij vergunningverlening evenementen Communicatie voor het herstel vertrouwen hulpverleners Het OOV-veld is verantwoordelijk voor de verbeteringen op het vlak van organisatie en gebruik van C2000. Onder regie van het Veiligheidsberaad worden de onderstaande maatregelen op dit moment uitgewerkt in een projectplan: Binnenhuisdekking en SCL Randapparatuur Landelijk Kader Fleetmap. Onderwijs en oefening. Invulling regierol C2000 tijdens calamiteiten. Advisering vernieuwing P2000 waaronder de multidisciplinaire eisen P2000 *). Gedeelde taak met V&J: communicatie voor het herstel vertrouwen hulpverleners. *) reeds afgerond. De bijeenkomsten van deze werkgroepen worden begin april afgerond. In de loop van april wordt naar verwachting een projectplan opgeleverd op basis waarvan besluitvorming kan plaatsvinden. NVBR-congres Brandende Vraag over dataverbindingen 31 Maart organiseerde de BVIM (Brandweer Vraagorganisatie Informatiemanagement) van de NVBR weer een Brandende Vraagcongres. Ditmaal vormden dataverbindingen het onderwerp van gesprek. Kolonel Duckers, commandant van het Command & Control Center in Amersfoort, opende de bijeenkomst met een statement over de noodzaak van digitalisering in het gevechtsveld, waardoor de besluitvorming versneld kan worden. Dit adviseert hij ook de OOV-sector, die weliswaar niet te maken heeft met een vijand, maar bijvoorbeeld wel met natuurbranden die soms een grillig verloop kennen. Het werd de aanwezigen snel duidelijk dat van Defensie het een en ander geleerd kan worden. Later bevestigde Duckers defensiecollega Henny Nettenbreijer dit door te stellen dat Samenwerking koppelt. i-bridge Tijdens een grote bosbrandoefening, vorig jaar op de Ginkelse Heide, bleek het innovatieproject Intelligent Bridge (i-bridge) bijzonder effectief. Paul Joosten, regionaal commandant in de regio Gelderland-Midden, getuigde zich bijzonder tevreden. Door realtime geografische informatie verschafte het systeem de hulpdiensten een helder inzicht in de situationele omstandigheden. Dit kwam niet alleen de effectieve incidentbestrijding ten goede, maar zorgde tevens voor een tijdige en soepel verlopende evacuatie van risicogroepen in het effectgebied. Toch stelde Nettenbreijer dat de mobiele datacommunicatieinfrastructuren nog niet goed geregeld zijn. Er is behoefte aan flexibele, maar vooral gegarandeerde dataverbindingen in het veld. De OOV-sector is versnipperd en het ontbreekt nog aan de nodige kennis en doorzettingskracht om deze nieuwe technologie te ontwikkelen tot een robuust systeem. Maar, zo besloot Nettenbreijer zijn verhaal, samen kunnen we een heel eind komen.
Verbinding april 2011 7 Geen verbinding, wat een ramp! COLUMN Maandag 28 maart 2011 was een rustige dag: niemand belde me mobiel, dus kon ik ongestoord doorwerken. In de middag merkte ik dat er iets aan de hand moest zijn met m n GSM, want via de vaste telefoon en via Twitter kreeg ik signalen dat mensen me niet konden bereiken. Het bleek dat T-Mobile problemen had met de netwerkverbinding, waardoor twee miljoen mensen moeilijkheden ondervonden met mobiel bellen. T-Mobile communiceerde wel over het probleem via de massamedia en een webcare-account op Twitter, maar directe communicatie, bijvoorbeeld via een mail, had ik wel op prijs gesteld. Waar normaal T-Mobile stond, stonden nu de woorden Geen Service. Beter kon het niet samengevat worden welke service T-Mobile leverde. De week ervoor ervoer ik ook hoe afhankelijk ik ben geworden van een goed werkende internetverbinding. Ik kon de veiligheidsnetwerken van m n bedrijf moeilijk updaten met nieuws, omdat de normaal supersnelle internetverbinding instabiel was en soms helemaal wegviel. Best een ramp voor een bedrijf dat bijna al zijn activiteiten op internet heeft. Het is vergelijkbaar met een arbeider die s ochtend voor een gesloten deur staat van de fabriek waar hij/zij werkt. In dat geval zijn er nog wel oplossingen te bedenken om toch binnen te komen. Maar wat doe je als je geen toegang hebt tot de virtuele wereld? Gelukkig waren de periodes zonder verbinding kort en heb ik een backup voor het bellen (vaste telefoon en Skype) en internetten (via 3G op de smartphone). Maar de gedachte dat je je leven zoals je dat tegenwoordig gewend bent niet meer kunt leiden zonder deze verbindingen, doet je toch wel vrezen voor de ramp die zich waarschijnlijk ooit gaat voordoen: geen verbinding meer voor langere tijd. Bent u daar goed op voorbereid? RALF MOHNEN IS EIGENAAR VAN NEDERLAND 2.0 (WWW.NEDERLAND20.NL), GESPECIALISEERD IN VEILIGHEID EN NIEUWE MEDIA, EN IS INITIATIEFNEMER VAN HET SOCIALE NETWERK CRISISBEHEERSING NEDERLAND (CRISISBEHEERSINGNEDERLAND.NL). A D V E R T E N T I E EADS DEFENCE & SECURITY IS NU: * Waarborgen van Wereldwijde Veiligheid. HEADLINE SUBHE A DLINE EN WE ZULLEN DOORGAAN MET HET DEFENDING WORLD SECURITY. * WWW.CASSIDIAN.COM Please visit us on TETRA World Congress 2011 Hungexpo Centre, Budapest, Hungary 24th-27th May 2011 Stand F301
8 ACTUEEL Verbinding april 2011 Satellietcommunicatie tijdens de crisis in Libië Streaming uit de woestijn Tijdens de crisis in Libië is duidelijk dat satellietcommunicatie een belangrijke en stabiele rol kan spelen. Wanneer alle verbindingen wegvallen, is satellietcommunicatie de enige optie. Nederlandse verslaggevers verlaten zich op deze manier van communiceren. Deze verslaggevers zijn de navelstreng met de bewoonde wereld DOOR: HANS VANDAM @ForFreeLibya twittert op 17 februari: Phone lines (landlines and cellphones) appear to be down in Tripoli. They were working up to a few hours ago. Niet lang daarna werd het Libische internet platgelegd, in ieder geval s nachts. Sites als Facebook, Al Jazeera of YouTube werden helemaal aan de ketting gelegd. Communicatie in en vanuit een land als Libië is momenteel vrijwel onmogelijk. Het regime van Kaddafi wil met het platleggen van internet in het land de oppositie tegenwerken. Ingrijpen in communicatiemogelijkheden lijkt een eerste prioriteit tijdens crises. Toen demonstraties tegen de Egyptische leider Moebarak eerder massaal op gang kwamen, ging het Egyptische bewind ook over tot het platleggen van internet- en telefoonverkeer. Wereldomroep Nederlandse journalisten doen desondanks hun werk tijdens de crisis in Libië. Hans Jaap Melissen van de Wereldomroep was als een van de eersten aanwezig in het land, op de voet gevolgd door onder anderen Roel van Hees en Eric Feijten. Volgens Rik Rensen, hoofdredacteur van Radio Wereldomroep, ligt het aan het gebied hoe Twitter Behalve de in de specificatie aangegeven mogelijkheden, hebben de gebruikers van de satelliettelefoon zelf een nieuwe dienst gevonden: Twitter. Het blijkt mogelijk te zijn om te Twitteren met een satelliettelefoon. Ook voor Joke Koek van 2connect-IT een verrassing. We wisten het niet. De journalisten hebben het zelf uitgevonden hoe het werkt, maar je kan dus Twitteren via BGAN. Het blijkt voor hun een welkome manier van communiceren te zijn. Ze Twitteren elkaar waar ze zijn en waar het veilig is. En voor ons is het interessant om via Twitter mee te kunnen liften met deze mannen in dit gebied. belangrijk satellietcommunicatie is. In de Maghreb zenden we uit in het Arabisch via satelliet in plaats van op de korte golf. Binnen onze doelgroep in die gebieden maakt tachtig procent gebruik van satellietcommunicatie. Dat zijn de mensen die willen weten hoe het staat met democratische veranderingen in de regio. Een ander verhaal is het contact met de correspondenten daar. De verslaggevers die voor de Wereldomroep werken hebben
Verbinding april 2011 9 een satelliettelefoon bij zich. Rensen: De normale verbindingen liggen eruit. Hans Jaap Melissen bereikt zo het Nederlandse publiek. Onbekender voor ons, maar met 2,5 miljoen luisteraars is Mohammed Abdulrahman een fenomeen. Hij verzorgt berichtgeving in het Arabisch. Deze verslaggevers zijn de navelstreng voor onze bewoonde wereld. Rensen geeft aan dat zijn mensen niet meer zonder satellietcommunicatie kunnen. Het is het stabielste, maar het is ook duur. Maar als het een kwestie van levensbelang is, tellen die kosten niet. Er is wel een handicap in vergelijking met de mobiele telefoon. De apparatuur is iets groter dan gewone mobieltjes. Satellietapparatuur wordt nog wel eens in beslag genomen. Formaat Joke Koek is directeur van 2connect-IT, een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in satellietcommunicatie, volgt de ontwikkelingen in crisisgebieden op de voet. Haar bedrijf levert al ruim tien jaar satellietcommunicatie aan onder andere journalisten. Omdat communicatie cruciaal is, zijn de contacten met de media intensief. Wij volgen CNN, BBC en onze Nederlandse helden Roel van Hees en Eric Feijten op de voet, mede omdat ze gebruik maken van onze
Nationaal Congres Verbindingen Spraak- & datanetwerken, randapparatuur en toepassingen Professionele communicatie is voor, naast defensie, politie, brandweer en ambulance, in toenemende mate van groot belang voor industrie, openbaar vervoer, beveiliging, stadstoezichten, transport, nutsbedrijven en andere gelieerden die gebruik maken van communicatiemiddelen waaraan hoge eisen worden gesteld. RB&W en Vakblad Verbinding organiseren op 10 mei het Nationaal Congres Verbindingen, waar toonaangevende leveranciers innovatieve toepassingen zullen tonen op het gebied van netwerken, apparatuur en applicaties. Sprekers uit overheid en het bedrijfsleven presenteren u tevens de trends, behoeften en ervaringen vanuit hun vakgebied. Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen aan dit congres. Voor wie? Professionals vanuit Defensie, Politie, Brandweer, Ambulance, industrie, openbaar vervoer, beveiliging, stadstoezichten, transport, nutsbedrijven en andere gelieerden die gebruik maken van professionele communicatiemiddelen Wanneer? 10 mei 2011 Waar? Officierscasino Soesterberg Kosten? Voorinschrijving voor gebruikers uit de doelgroep is gratis Professionals uit de doelgroep hebben voorrang bij inschrijving Inschrijven en meer informatie? www.nationaalcongresverbindingen.nl P M R / D M R / T E T R A / G S M / U M T S / L T E A p p l i c a t i e s / B e v e i l i g i n g / M o b i e l e w e r k p l e k k e n
Verbinding april 2011 11 apparatuur. De verslaggeving vanuit Libië is iets anders ontstaan dan bij een normale crisissituatie. Ze waren al aanwezig in Tunesië en Egypte. Van daaruit huurden ze vervoer en reden ze naar Libië. Ze hadden al onze apparatuur. De Nederlandse media zijn al gestandaardiseerd op onze oplossingen. Zowel de commerciële media als de publieke omroep maken hiervan gebruik. Wij zijn bekend met de markt en zij kennen ons, zegt Koek. Ze vertelt over Eric Feijten. Eric heeft een Inmarsat BGAN bij zich, met een laptop waarop M-Link video codec software is geinstalleerd en zijn camera. Hij filmt, monteert zijn reportage en codeert het materiaal. Op het moment dat hij een BGAN-verbinding opzet, maakt hij contact met de newsroom. Het gemaakte bestand zet hij dan over naar de newsroom in Hilversum. Inmarsat BGAN Kern is het eerder genoemde Inmarsat BGAN. Dit staat voor Broadband Global Area Network en is een wereldwijd netwerk met satellietinternet-telefonie met behulp van draagbare terminals. De terminals worden gewoonlijk gebruikt om een laptop met internet op afgelegen locaties breedbandverbinding te geven. Belangrijk is dat er een zogenoemde line-ofsight naar de satelliet is. Als die rechtstreekse lijn er is, kan in principe (behalve vanaf de Noordpool en Zuidpool) altijd worden gecommuniceerd. De grote waarde van BGAN is het formaat. Een BGAN-terminal heeft ongeveer de grootte van een laptop en is dus makkelijk te vervoeren. Het netwerk wordt geleverd door Inmarsat en maakt gebruik van drie geostationaire satellieten genaamd I-4. De downlink-snelheden van high-end BGAN-terminals zijn tot 492 kbit /s en upload-snelheden bereiken van 32 tot 384 kbit /s. Latency Een uitdaging bij satellietcommunicatie is de latency. Die is 700 miliseconden tot 1,5 seconden voor de heen- en terugreis. De reden is even simpel als logisch; het is voornamelijk te wijten aan de grote afstand die moet worden afgelegd voordat een pakket het internet kan bereiken. Koek hierover: Er is bij onze apparatuur een delay van 700 ms. Daar heeft de applicatie geen last van.. Als kijker en gebruiker merk je vrijwel niets van die delay. Veel BGAN-gebruikers hebben vaak software of TCP-pakketversnellers om de prestaties te verbeteren. BGAN is momenteel de snelste verbinding via een draagbare terminal. Het kan gemakkelijk worden ingesteld door iedereen, en heeft een uitstekende spraakkwaliteit. Het werkt op de L-band 1.6 GHz. Deze frequentie heeft geen last van weersomstandigheden. Het feitelijke proces van het aansluiten van een BGAN-terminal naar de satelliet is vrij rechttoe-rechtaan. De terminal heeft een lineof-sight naar de geostationaire satelliet. Een gebruiker kan de terminal langzaam met de hand draaien, waarbij de terminal een indicatie geeft wanneer de satelliet is gevonden. Dan verbindt de terminal automatisch met de satelliet. Het tot stand brengen van een verbinding duurt ongeveer twee minuten. Kosten Een veel besproken element van satellietcommunicatie is de financiële kant. Datakosten van de diverse ISP s lopen op tot ongeveer $7,00 per MB. Een gesprek ligt rond de dollar BGAN Explorer 700 De Explorer 700 is het meest gebruikt door journalisten in crisisgebieden. Hij is in staat om de meeste ernstige geografische beproevingen zoals vochtigheid, stof, extreme weersomstandigheden en temperatuurschommelingen te weerstaan. De BGAN Explorer 700 verschaft toegang tot internet, e-mail, fax, telefoonverkeer en video-conferencing. Er is simultane voice en data communicatie via BGAN, full duplex, single of multi-user tot 492 kbps. Er is een ondersteuning voor gegarandeerde IP met 32, 64, 128, 176, 256 of 384 kbps. Standaard LAN, USB, Bluetooth en telefoonpoorten. Daarnaast is er een geintegreerde DHCP/NAT-draadloze router. Ook is er een ingebouwde web server voor het managen van telefoonboek, boodschappen en gesprekken, en het parametriseren van de terminal naar peroonlijke behoeftes. Ten slotte is er een interface voor zonnepaneel. 2connect-IT levert ook de compressie-applicatie M-Link. Er zijn daarin twee vormen van transmissie beschikbaar: Newscaster voor Store&Forward hoge kwaliteit video beelden en Live-X voor goede kwaliteit live beelden. per minuut, maar is zeer variabel. Naar een vaste lijn is goedkoper, naar een andere satelliettelefoon is het duurst. Het is een mythe dat deze manier van communiceren extreem duur is, vertelt Koek. Ze wijst naar het alternatief, SNG. SNG staat voor Satellite News Gathering en is een techniek waarbij met behulp van daartoe speciaal uitgeruste voertuigen waarop een We kunnen niet meer zonder satellietcommunicatie grote satellietschotel is geplaatst (vrijwel) overal ter wereld rechtstreeks radio- en/of televisieuitzendingen kunnen worden uitgezonden. SNG kost ongeveer 1000 euro per dag. BGAN is ongeveer zes euro per Megabyte (MB). Omgerekend komt een minuut footage ongeveer op 100 euro. Het is dus niet zo duur, omdat je alleen het materiaal dat je belangrijk vindt overstuurt. Je betaalt alleen wat je gebruikt. Voor een nieuwsreportage is het een kostenefficiënte oplossing. Ze wijst ook op een belangrijk voordeel van satellietcommunicatie: er is geen last van congestie. In geval van calamiteiten zit het gsm-netwerk snel vol. Bij C2000 zijn er ook ervaringen dat verbindingen niet altijd gemaakt kunnen worden. Maar ik heb nog nooit meegemaakt dat zoiets gebeurde bij een satellietverbinding. De hardware is robuust, technisch kunnen we alles. Met de goede training van de gebruiker is satellietcommunicatie een zeer bewezen en betrouwbaar concept
12THEMA 12 Verbinding april 2011 Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht over binnenhuisdekking op het C2000-netwerk Onderschat de certificeringsfase niet In de gloednieuwe wijk De Volgerlanden in Hendrik-Ido- Ambacht ligt een bijzondere Special Coverage Location : de Sophiahal. Dit is een sportaccommodatie die ondergronds is aangelegd en geheel opgaat in de groene omgeving van het omliggende park. Omdat het hier een openbaar toegankelijk complex betreft, was C2000 binnenhuisdekking noodzakelijk. Hoe pak je dat aan? DOOR MARJOLEIN GRAAUW Jan Maaskant, senior veiligheidsadviseur van de afdeling Bestuurszaken bij de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, vertelt hoe deze binnenhuisdekking tot stand is gekomen. De benoeming van de hal tot Special Coverage Location was voor ons geen verrassing. We begonnen met de bouw van een nieuwbouwwijk, waar de Sophia spoortunnel op 25 meter diepte onderdoor loopt. Bovendien wilden we in de sporthal grote evenementen organiseren, zoals internationale wedstrijden en het sportgala, hetgeen veel bezoekers zou trekken. Gecombineerd met het feit dat het gebouw deels verdiept is aangelegd, stond (en staat) veiligheid zeer hoog op de agenda. De kwalificatie Special Coverage Location werd een feit en dus we moesten we investeren in aansluiting op het C2000-netwerk. Dit hebben we dan ook van het begin af aan meegenomen in het bouwtraject. Unieke constructie De hal is gebouwd conform de internationale wedstrijdnormen van het NOC*NSF. Het ontwerp is uniek vanwege de ondergrondse constructie. Het dak van de sporthal is afgedekt met een grasmat. De parkbezoekers kunnen in het park letterlijk over de sporthal heenlopen en door de ramen van het verhoogde middelste zaaldeel negen meter naar beneden in de hal kijken. Ontwerptechnisch nog een hele uitdaging, vervolgt Jan Maaskant zijn verhaal. Het ontwerp was nooit eerder aan de praktijk getoetst. Hoe zou het pand zich houden qua belasting? Zou het wel waterdicht zijn? Hoe zit het met de lichtinval van bovenaf? Het feit dat je ondergronds bouwt vereist specifieke veiligheidsvoorschriften. Hoe zit het met de brandveiligheid, met de vluchtwegen? Er is heel nadrukkelijk gekeken hoe het pand gebouwd is en hoe eventuele rookgassen afgevoerd kunnen worden bij brand. Dit heeft geresulteerd in een sluissysteem onder de hal en grote liften waarmee je onder andere rolstoel-bezoekers en -sporters snel en makkelijk naar boven kunt vervoeren. Het pand voldoet aan de strengste veiligheidseisen en
Verbinding april 2011 13 heeft van het NOC*NSF het gewenste keurmerk gekregen. Binnenhuisdekking C2000-netwerk Uitgevoerde testen door gemeente en hulpverleners vooraf maakten al snel duidelijk dat er binnen in de hal totaal geen bereik was. Ook het naastgelegen woon/winkelcomplex met ondergrondse parkeergarage had geen binnenhuisdekking. De meldkamer van politieregio Zuid-Holland-Zuid, met wie we veel samenwerken, adviseerde ons contact te zoeken met Flash Services. Dat hebben we gedaan. Flash heeft vervolgens metingen verricht, die resulteerden in een uitgebracht advies, in de definiëring van een voorstel, welke apparatuur er moest komen, hoeveel antennes, etc. In dit soort zaken, waarin je zelf geen invloed kunt uitoefenen vanwege de vastgestelde regels en noodzakelijke procedures, is het heel belangrijk dat je één aanspreekpunt hebt, één contactpersoon die bekend is met de materie, de weg kent en die alles voor je kan regelen volgens de geldende voorschriften van vtspn. Cell-enhancer versterkt RF-signalen Een cell-enhancer is een een actieve antenneversterker. Die stuurt de C2000-signalen door tussen de antenne op het gebouw, de in het gebouw geplaatste antennes en vice versa. De sterkte van het signaal vermindert onder invloed van beton en staalconstructies. De cell-enhancer versterkt de signalen, waardoor die dekking wél gegarandeerd is. De richtantenne op het gebouw dient conform de aansluitvoorwaarden van vtspn altijd in line of sight geplaatst te worden met de antennemast van het C2000-netwerk, waarbij het vrije zicht tussen beide antennes zelfs niet door bomen gehinderd mag worden. Deze richtantenne wordt gekoppeld aan de versterker, die op zijn beurt weer verbonden is met een aantal inpandige antennes. Alhoewel we - met name in tunnels - ook gebruik maken van stralende coaxkabels in plaats van inpandige antennes, vertelt Leen ten Napel, technisch specialist bij Flash. Coaxkabels hebben als nadeel dat ze in het zicht gelegd moeten worden voor een optimaal zend-/ontvangstvermogen. Daarbij is het zeer arbeidsintensief - en dus duur - om coaxkabels te leggen. Inpandige antennes daarentegen kunnen vlot geplaatst en bovendien achter een plafond weggewerkt worden, zonder dat dit van invloed is op de kwaliteit van de bereikbaarheid. In molestgevoelige ruimtes kan dit dan weer een groot voordeel zijn.
14 Verbinding april 2011 Zorg dat je in een zo vroeg mogelijk stadium bekijkt wat je nodig hebt aan binnenhuisdekking Koppeling cell-enhancers Conform de eisen die C2000 stelt aan het inkoppelen op het C2000-netwerk, werd een constructie bedacht waarbij de cell-enhancers van zowel de sporthal als de parkeergarage onder het aan de overzijde gelegen winkelcentrum op elkaar aangesloten werden, zodat er slechts één koppelpunt nodig was op de C2000-mast in Zwijndrecht. vtspn juicht dit alleen maar toe, want hoe minder inkoppelpunten op een mast van het C2000-netwerk, des te kleiner de kans op eventuele storingen op het netwerk. Met een dergelijke koppeling bespaarden we bovendien een kostbare extra installatie van een antenne-opstelling op het winkelcentrum, plus we delen de jaarlijkse kosten voor onderhoud en controle, zegt Jan Maaskant. En doordat dit plan in de bouwfase al meegenomen kon worden, ligt er nu onder het straatwerk een buis waar de bekabeling doorheen gaat, inclusief een reservekabel. In geval van storing hoeft niet alles weer opgebroken te worden en kan het systeem gewoon blijven werken. Inregelen Bij het inregelen van het systeem diende rekening gehouden te worden met de wederzijdse signaalinvloeden van de sporthal en die van de parkeergarage. Derhalve werden er twee cell-enhancers geplaatst, conform de specificaties van vtspn. In de sporthal staat één cell-enhancer, gekoppeld aan vijftien binnenhuisantennes. In de parkeergarage, inclusief de kelderboxen, staat één cell-enhancer gekoppeld aan ongeveer 35 binnenhuisantennes. De richtantenne staat bovenop de sporthal, in line of sight met de C2000-mast waar het systeem op aangesloten is. Met de aangrenzende gemeenten is vooraf gekeken naar de planologische ontwikkelingen, aangezien de buitenantenne altijd in line of sight moet blijven staan met de verderop gelegen C2000-mast. Jaarlijks vindt een controle van het systeem plaats, waarbij opnieuw wordt gemeten en gerapporteerd. Voldoet het systeem niet (meer) aan de aansluitvoorwaarden, dan wordt het gewoon uitgezet. Het is dus zaak hier steeds kritisch op te blijven letten. Gouden tip Als tip voor gebouweigenaren die een pand met een SCL-kwalificatie hebben geeft Jan Maaskant het volgende mee: Zorg dat je in een zo vroeg mogelijk stadium bekijkt wat je nodig hebt aan binnenhuisdekking om de veiligheid te kunnen waarborgen. Als je zaken vroeg inventariseert, kun je nog veel bespreken en regelen met de betrokken partijen. Als je dit achteraf moet doen, werkt dit vertragend. Een goede realistische inschatting kun je direct meenemen in de bouwfase. Dat scheelt enorm in onvoorziene kosten achteraf, maar ook in de praktische uitvoering. Zorg voor een deskundige partij die je daarbij kan helpen. Neem bovendien de tijd voor het project. Het bedenken van wat je wilt is één, het realiseren is twee, maar het geheel gecertificeerd krijgen is stap drie. Denk niet: we sluiten het aan en morgen kunnen we open. Links Jan Maaskant van Gemeente H.I. Ambacht, rechts Eric de Water van Flash. Dat werkt niet. Logisch ook, vtspn stelt de regels en procedures op om de veiligheid te kunnen waarborgen, maar juist daarom moet je niet te licht over het certificeringstraject denken. Certificering betekent metingen verrichten en rapporten uitbrengen. Het is een tijdrovende en serieuze zaak. Tussen de aanvraag en de realisatie heeft deze fase ons een week of acht gekost. Plan dat dus goed in en kondig het aan bij de betrokken partijen. Houd rekening met de jaarlijkse hercertificering. En in geval van koppeling van twee SCL-locaties moet de certificering voor een deel gewoon opnieuw gebeuren. Calculeer ook dat in. MARJOLEIN GRAAUW IS WERKZAAM BIJ FLASH SERVICES NEDERLAND.
Abonneer nu op en mis geen nummer van hét vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven Wilt u een abonnement op Verbinding voor slechts 54,95 per jaar? (incl. 6% BTW) Mail uw persoonsgegevens naar abonnementen@fenceworks.nl
16 Verbinding april 2011 THEMA C2000: werk in uitvoering! Het C2000-landschap vertoont op dit moment veel gelijkenis met het Nederlandse autosnelwegennet. Op meerdere fronten wordt verbouwd, vernieuwd en uitgebreid om de doorstroming en bereikbaarheid te verbeteren. Het eindrapport van de expertcommissie onder leiding van Don Berghuijs uit 2009 was het vertrekpunt voor een serie verbeterprojecten rond C2000 die thans volop in uitvoering zijn. Om al die verbeterprojecten op het gebied van techniek, beheer, organisatie en gebruik goed op elkaar af te stemmen, hebben het ministerie van Veiligheid & Justitie en het Veiligheidsberaad afspraken gemaakt. DOOR ROB JASTRZEBSKI C2000: stand van zaken Hoe staan we ervoor, zes jaar na de landelijke implementatie van de digitale verbindingssnelweg voor openbare orde en veiligheid? C2000 is technisch een goed functionerend systeem; daarover zijn de meeste gebruikersgroepen en verbindingsdeskundigen het inmiddels wel eens. Maar verdere functionele verbeteringen in het systeem zijn gewenst. De landelijke netwerkdekking vertoont nog witte vlekken, voor grote calamiteiten moeten de werkprocessen beter worden vertaald in de inrichting van het systeem en de gebruikers moeten beter worden getraind in het gebruik van verbindingen tijdens rampen en grote
Verbinding april 2011 17 incidenten. De knelpunten rond C2000 in de afgelopen jaren leidden ook tot discussie over de vraag of de onderliggende TETRA-standaard inmiddels niet door andere technieken is achterhaald, maar die discussie is inmiddels verstomd. TETRA is toekomstvast en het Nederlandse C2000-net heeft net een upgrade achter de rug. Zowel binnen als buiten Europa worden volop TETRA-netwerken gebouwd. Ook grote buur Duitsland is inmiddels gestart met de bouw van een landelijk dekkend net, dat met circa 500.000 gebruikers het grootste TETRA-netwerk ter wereld moet worden. Er is dus breed vertrouwen in TETRA; de ontwikkelaars en de Europese overheden die hebben gekozen voor een TETRA-netwerk voor de OOV-diensten, gaan ervan uit dat de meeste netwerken tenminste tot 2025 in de lucht zullen blijven. Betere dekking Één van de speerpunten in het pakket verbeterprojecten voor de komende jaren is het verbeteren van de radiodekking van C2000. Dat gebeurt onder de vlag van het project ODIN, waarin de zogenaamde DIPP-lijst van gebieden met een dekkingsprobleem en het project Verbetering lokale veldsterkte zijn geïntegreerd. Hans Rosenkamp, manager van de Unit Meldkamersystemen van vts Politie Nederland, licht het project toe: Wij zijn in opdracht van het ministerie de beheerder van C2000. Verspreid over het land zijn er 53 knelpunten in de radiodekking, die we moeten oplossen via een mix van maatregelen. Bijplaatsen van nieuwe masten is een optie, maar ook het aanpassen van bestaande masten kan bijdragen aan een betere landelijke dekking. Beide opties kosten tijd en inspanning, omdat iedere technische oplossing voor een bepaalde lokatie moet passen in de omliggende C2000-layout. Voor nieuwe masten moet grond worden verworven en er moet ook frequentieruimte worden gevonden voor het realiseren van extra opstelpunten. Frequentieruimte is echter schaars en daarom moet volgens Rosenkamp zorgvuldig worden onderzocht waar de extra ruimte vandaan kan komen. Onderzocht wordt of tijdelijk frequenties van Defensie kunnen worden geleend voor dit doel, maar met het efficiënter verdelen van bestaande radiocapaciteit kunnen we ook al een heel eind komen. Het huidige capaciteitsplan voor C2000 is gebaseerd op verwachtingen van de verbindingsbehoefte die in de jaren negentig van de vorige eeuw zijn opgesteld. Inmiddels heeft jarenlange praktijkervaring tot nieuwe inzichten geleid en blijkt dat sommige opstelpunten in het netwerk stevig worden belast, terwijl het verkeersaanbod op andere masten minimaal is. Op die masten met lage belasting zou één van de base-radio s kunnen worden vrijgemaakt om elders de capaciteit uit te breiden. Rond de zomer verwacht het ministerie van V&J op basis van de uitkomst van lopende onderzoeken een beslissing te kunnen nemen over de beste aanpak voor het verbeteren van de dekking, de uitbreiding van frequentieruimte en de herverdeling van netwerkcapaciteit. Daarna zal nog circa anderhalf tot twee jaar nodig zijn voor de realisatie van de gekozen oplossingen. Netwerkarchitectuur Ook in de backbone van de C2000-infrastructuur gebeurt het een en ander. Zo wordt momenteel gewerkt aan de vervanging van M2000. Dit is de verzamelnaam voor een set speciale applicaties voor het meldkamerdomein, die tijdens de ontwerpfase van C2000 in opdracht van de Nederlandse OOV-gebruikersgroepen zijn ontwikkeld. Het zijn specifieke functionaliteiten voor de radiobediening, aanvullend op de standaard meldkamerapplicaties voor C2000. Tot dusver staat de software voor deze M2000-specials op de servers voor de radiobediening in de regionale meldkamers, maar die software wordt ondergebracht in twee landelijke datacentra. Volgens Hans Rosenkamp wordt met deze vernieuwing al een voorschot genomen op de toekomst van het meldkamerdomein. Het model voor de meldkamer van de toekomst, waarover in het OOV-domein op hoofdlijnen consensus bestaat, gaat uit van een meldkamerorganisatie met een beperkt aantal meldkamervoorzieningen verspreid over het land. De gedachte is dat die meldkamers niet meer allemaal hun eigen ICT-voorzieningen hebben, maar dat zij worden aangesloten op twee of drie landelijke datacentra, die als volledige back-up voor elkaar dienen. Bij de vernieuwing van de M2000-servers houden we al rekening met dat toekomstige model. We willen dit project eind dit jaar afronden. Een grotere operatie achter de schermen die van invloed is op de C2000-netwerkarchitectuur, speelt zich af in het KPN-domein. KPN Landelijke netwerkdekking C2000 vertoont nog witte vlekken wil de komende twee jaar zijn hele infrastructuur van vaste lijnverbindingen ombouwen naar IP-technologie. Hoewel die technische vernieuwingsslag op zich niets met C2000 te maken heeft, zal volgens Rosenkamp wel de technische interfacing tussen de C2000- architectuur en de lijnverbindingen veranderen en zal de C2000-apparatuur hierop moeten worden aangepast. Komend najaar willen we het ministerie een plan van aanpak voorleggen voor dit project. We moeten het zorgvuldig voorbereiden met alle betrokken partners, want op het moment dat we met de ombouw beginnen, moeten we zeker weten dat het werkt. Paging Paging is eveneens een punt van aandacht voor de nabije toekomst. In 2014 loopt het huidige onderhoudscontract voor het P2000- alarmeringsnetwerk af, waarna geen technische ondersteuning meer kan worden geleverd voor beheer en onderhoud. Vóór 2014 moet er dus een oplossing zijn voor paging. Het Veiligheidsberaad, de bestuurlijke koepel
18 Verbinding april 2011 AMCOM Luzernestraat 24 Postbus 215 2150 AE Nieuw Vennep Distributeur voor de Benelux van ICOM radiocommunicatie T +31 (0) 252-629370 F +31 (0) 252-629371 E info@amcom.nl I www.amcom.nl Gannexion bv Transistorstraat 71A Postbus 60187 1320 AE Almere T (036) 5498814 F (036) 5498815 E info@gannexion.com I www.gannexion.com Aggregaten & Noodstroom voorzieningen Parkweg 9, 4153 XK Beesd T 0345 684000 - F 0345 680907 info@voetverhuur.nl - www.voetverhuur.nl Safety-Lux Nederland B.V. WWW.GLOBAL.NL IN-CAR LAAD EN MONTAGE OPLOSSINGEN Televisieweg 26, 1322 AL Almere Telefoon: 036 538 70 70 importeur van o.a.: T +31 (0) 35 691 44 76 www.safety-lux.nl Selecsys T (0529) 488888 Mobiele Communicatie Nederland B.V. F (0529) 488889 Rollecate 65-11 E info@selecsys.nl 7711 GG Nieuwleusen I www.selecsys.nl WWW.GLOBAL.NL GPS, C2000 EN GSM ANTENNE OPLOSSINGEN Televisieweg 26, 1322 AL Almere Telefoon: 036 538 70 70 www.ceotronics.com CeoTronics AG Communication Headset & Systems Tel. +49 6074 8751-0 Mobile +31 6 53569241 E-Mail jan.van.pelt@ceotronics.com Hutronic Telecommunicatie bv T (030) 6999100 Johan van Oldenbarneveltlaan 44 F (030) 2213330 3705 HH Zeist E info@hutronic.nl I www.hutronic.nl Voorhout Data Connection Productieweg 7 3481 MH Harmelen T (0348) 443557 F (0348) 444951 E info@vdcinfo.nl I www.vdcinfo.nl DTM-Products BV Postbus 2148 6020 AC Budel T (0495) 492335 F (0495) 493710 E info@dtm.nl I www.dtm.nl MULTIMEDIA EN COMMUNICATIE OPLOSSINGEN KPN BMS Postbus 16118 2500 BC Den Haag T (010) 457 27 27 F (084) 222 01 36 E bms@kpn.com I www.kpn.com/portofoons WWW.GLOBAL.NL Televisieweg 26, 1322 AL Almere Telefoon: 036 538 70 70 VERHUUR-VERKOOP-ONDERHOUD PORTOFOONS NETWERKEN VERKOOP VERHUUR SERVICE (Ex)PORTOFOONS & TRUNKING www.flash-services.com www.flash-services.com Raca Batteries Nederland B.V. Satellietbaan 10A 2181 MH HILLEGOM Postbus 75 2180 AB HILLEGOM Tel: +31 (0)252-227070 Fax: +31 (0)252-533922 Internet: www.racabatteries.nl Optimale communicatie met de betrouwbare en voordelige batterijen en laders van E-Battery E Battery Europe BV Varenkade 7 2661 PG Bergschenhoek The Netherlands Tel. +31 (0) 634 129 359 Fax +31 (0) 10 226 3371 info@e-battery.eu www.e-battery.eu ADVERTEERDERS INDEX Abiom 2 EAL 2 Electronics & Telematics 40 Flash Services 43 Rohde & Schwarz Nederland 44 Technalia 22 Vidicode 25 Koning & Hartman Postbus 5080 2600 GB Delft Accessoires Advisering Amateurapparatuur Antennes Batterijen Beveiliging Groothandel GSM Importeur Meetapparatuur Meldkamer apparatuur Meldkamer inrichting Netwerkaanleg Netwerken Operator P(A)RM Paging Plaatsbepaling T +31(0)15 260 98 07 F +31(0)15 260 91 62 E info@koningenhartman.com I www.koningenhartman.com Producent Provider Randapparatuur Software System integrator Telecomdealers Verhuur Verlichting
Verbinding april 2011 19 Tetra in Europees perspectief Nederland heeft C2000, België heeft Astrid en binnen enkele jaren heeft ook Duitsland een landelijk dekkend TETRA-netwerk. Drie netwerken, gebouwd volgens één standaard en in een Europabrede geharmoniseerde frequentieband. Koppeling van de landelijke netten kan de onderlinge communicatie bij grensoverschrijdende hulpverlening en rampenbestrijding bevorderen, maar het realiseren van zo n koppeling gaat niet over één nacht ijs. Een gemeenschappelijk initiatief van een aantal Europese lidstaten en fabrikanten kan volgens Hans Borgonjen, internationaal kennismanager bij vtspn, schot in de zaak brengen. Consortium Het onderzoek naar de mogelijkheden voor het koppelen van de TETRA-netten binnen Europa loopt al zo n tien jaar, zegt Borgonjen. Al in 2003 is de zogenaamde drielandenproef tussen Nederland, België en Duitsland uitgevoerd. Het resultaat van deze proef is verwerkt in specificaties voor een Inter System Interface (ISI). De standaard voor zo n interface is op papier gereed, maar de implementatie is weerbarstig, omdat onduidelijk is hoe de financiering geregeld moet worden als een land het eerste is. Om nieuwe stappen te zetten, hebben de overheidsnetwerkproviders van Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, België en Nederland samen met de producenten Cassidian (het voormalige EADS), Selex en Motorola een consortium gevormd voor verdere concretisering van de ISI. Het consortium heeft in het najaar van 2010 een subsidieverzoek ingediend bij de Europese Commissie om de verdere ontwikkeling te financieren. De Law Enforcement Working Party (LEWP), het overlegorgaan in Europa voor politie en justitiezaken, hecht groot belang aan de ontwikkeling van de ISI en heeft de Radiocommunication Expertgroup van de LEWP opdracht gegeven voor het koppelbaar maken van de nationale digitale radionetten. Frankrijk en delen van Spanje, Zwitserland en Tsjechië maken gebruik van de afwijkende TETRAPOL-technologie en de LEWP heeft vastgesteld dat ook die netten onderling en met TETRA-netwerken koppelbaar moeten zijn. Hans Borgonjen: Er is jarenlang strijd geweest tussen TETRA en TETRAPOL, maar dat tijdperk ligt gelukkig achter ons. Ook in Frankrijk worden inmiddels TETRA-netten gebouwd. Het betekent wel dat er op drie verschillende niveaus gekoppeld moet kunnen worden, namelijk tussen TETRA-netten onderling, tussen TETRA en TETRAPOL (bijvoorbeeld België-Frankrijk) en tussen TETRAPOL-netten onderling. Het eerdergenoemde consortium wil in 2012-2013 een prototype voor een Inter System Interface opleveren en in de praktijk gaan testen. Verder wordt gewerkt aan een Europese harmonisatie van de DMO-kanalen, waardoor hulpverleners in de grensstreek, maar ook verder het land in, via uniform geprogrammeerde DMO-kanalen in de portofoons rechtstreeks met elkaar kunnen communiceren. Hi-speed data Een ander vraagstuk waarvoor in Europees verband oplossingen worden gezocht, is de toenemende vraag naar mobiele breedbandcapaciteit voor dataverkeer in het veiligheidsdomein. Die grotere breedbandbehoefte komt onder andere voort uit veranderende werkprocessen in hulpverleningsland, waarbij in toenemende mate gebruik wordt gemaakt van crisismanagementsystemen met grafische informatie. De trend naar nieuwe toepassingen zoals realtime video zal die vraag alleen maar doen toenemen. Omdat TETRA slechts zeer beperkt mobiele datacommunicatie ondersteunt en zeker geen high-speed breedbandoplossing biedt, maken hulpdiensten gebruik van verschillende alternatieven, zoals UMTS. Ook die commerciële mobiele datanetten kunnen vooralsnog niet voorzien in de behoeften van het veld. Een landelijke oplossing voor een robuust netwerk voor mobiele datacommunicatie in het OOV-domein is nog niet in zicht. Onderzoek in Europees verband moet inzicht geven in beschikbare technologieën en frequenties en in de mogelijkheden om een Europees geharmoniseerde oplossing voor breedbandnetwerken voor de OOV-diensten te realiseren. Hans Borgonjen: Uiteraard vindt ook in dit project discussie plaats over de vraag of deze voorziening een exclusief door de overheden beheerd netwerk moet worden, of dat diensten van commerciële providers kunnen worden afgenomen. In vrijwel alle lidstaten heerst de overtuiging dat je voor mission-critical informatie niet afhankelijk mag zijn van commerciële providers, maar dat de overheid exclusief regie moet hebben over het netwerk en de informatie. In Duitsland wordt 50 tot 75 procent van het mobiele dataverkeer in de OOV-sector als mission-critical beschouwd. Daarom heeft men daar al een uitgebreide studie naar mogelijke opties gedaan. De eerder genoemde Radiocommunication Expertgroup van de LEWP heeft ook de opdracht gekregen om tot een geharmoniseerde oplossing voor mobiele high-speed data te komen, waarbij naast een geharmoniseerde techniekkeuze, het verkrijgen van een geharmoniseerde frequentieband waarschijnlijk nog het lastigste is. Doelstelling is een mission-critical mobiele data-oplossing als voorziening naast TETRA voor de missioncritical gesprekscommunicatie. voor de veiligheidsregio s, heeft de taak op zich genomen om voor de hele OOV-sector de prestatie-eisen voor een pagingsysteem te inventariseren, als input voor een aanbesteding van een pagingnet of pagingdienst. Paging is al sinds de ontwerpfase van C2000 een regelmatig terugkerend issue in de OOV-sector. TETRA ondersteunt weliswaar pagingfunctionaliteit, maar het C2000-netwerk garandeert geen binnenhuisdekking, wat voor het alarmeren van hulpverleners wel een harde eis is. Daarom is destijds naast het C2000-netwerk voor spraak een apart pagingnet volgens het Flex-protocol met aanzienlijk hogere zendvermogens gerealiseerd. Hoe ziet de toekomst van paging eruit? Kan TETRA alsnog een optie zijn? Wordt een pagingdienst van een commerciële provider afgenomen? Of toch een dedicated alarmeringsnetwerk voor de OOV-sector? Hans Rosenkamp: De vtspn heeft in 2010 internationaal onderzoek gedaan naar mogelijke alternatieven. Ook in andere landen wordt naar oplossingen gezocht. In Noorwegen is bijvoorbeeld wel een proef gedaan met paging via TETRA, maar die proef was niet succesvol, vanwege het genoemde bezwaar van beperkte binnenhuisdekking. Het onderzoek toont in ieder geval aan dat er een markt is voor paging. Daar werd in de communicatiemarkt aan getwijfeld, omdat inmiddels allerlei nieuwe technologieën zoals SMS via commerciële netwerken hun intrede hebben gedaan. Voor de specifieke alarmeringsbehoefte van de OOV-diensten bieden die echter geen uitkomst. Zodra het onderzoek van het Veiligheidsberaad inzicht geeft in de behoeften en prestatie-eisen, kunnen keuzeopties aan het ministerie worden voorgelegd.
20INTERVIEW Verbinding april 2011