De Markt in Beweging HY1 212 Facts & Figures Lenen om te besparen Voorwoord Met de verkiezingen in zicht weet je het natuurlijk nooit, maar in het Lente-akkoord is een financieringsfonds van 128 miljoen voor energiebesparing in de gebouwde omgeving toegezegd. Het geld uit het fonds is beschikbaar voor laagrentende leningen voor zowel grootschalige energiebesparingsprojecten in de woning- en utiliteitsbouw als voor particulieren. Dat roept de vraag op in hoeverre laagrentende leningen in deze tijd waarin lenen haast een vies woord is geworden, nog soelaas bieden. Een rondje langs de velden biedt enig inzicht. Het is hier gigantisch druk, aldus Monique Jansen, senior accountmanager bij GreenLoans. Deze dochteronderneming van ABN-AMRO biedt als enige private partij nog groene leningen voor energiebesparende maatregelen. 5,5% voor zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen en 6,2% voor isolatie en zuinige HR-ketels. Jansen: Normaal betaal je toch wel 8,5%, dus dat scheelt. Maar wat vooral de vraag heeft doen toenemen is het feit dat hypotheekverhogingen voor verbouwingen niet meer mogelijk zijn en ook consumptief krediet erg lastig is geworden. Dan zijn wij een interessant alternatief. En dat merken we. In 211 verdubbelde onze omzet en dit jaar verdrievoudigen we ten opzichte van vorig jaar. Onze portefeuille loopt inmiddels in de vele miljoenen. Te goedkoop om te financieren Niet alle energiebesparende maatregelen lopen even hard via GreenLoans. Duidelijke koploper zijn de zonnepanelen, aldus Jansen. Die worden ook steeds betaalbaarder. Daarnaast hebben we net een actie met de Vereniging Eigen Huis gedaan. Dat liep geweldig. De telefoon stond roodgloeiend. Naast de zonnepanelen wordt ook wel geleend voor een zonneboiler of warmtepomp. Gemiddeld wordt er tussen de 1 en 12. euro geleend bij GreenLoans. Voor isolatie kloppen mensen haast nooit bij ons aan. Dat is te goedkoop om te financieren. Het enige wat wel aardig loopt is het HR++ glas. Daar zitten soms wel leningen van 3 tot 5. euro tussen. Minder halleluja Concurrent van GreenLoans zijn de Duurzaamheidsleningen die inmiddels door zo n dikke vijftig gemeenten aangeboden worden. Hier geldt een korting van drie procent voor bedragen tussen de 2.5 en 15. euro, die geleend kunnen worden voor energiebesparende maatregelen in huis. De geluiden bij verstrekker Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) zijn minder halleluja. Er zijn inmiddels meer dan 1. leningen verstrekt. Een leuk beginnetje, aldus Richard Luigjes, hoofd Ontwikkeling & Verkoop. Maar we zijn pas sinds 21 echt aan de slag. De laatste zes weken zien we overigens een opmerkelijke stijging, dus het lijkt nu toch echt aan te slaan. De redenen daarvoor zijn volgens Luigjes divers: het is lastig verhuizen, dus investeren mensen in hun huis. Geld is niet overal makkelijk meer te leen. Daarnaast is er een toenemend besef dat we iets aan het milieu moeten doen. Begrip worden De gemiddelde Duurzaamheidslening bedraagt 11.82 euro. Het succes van de leningen is echter tamelijk onevenredig verdeeld. In Drenthe doen twee gemeenten mee die gezamenlijk drie leningen hebben weten te slijten, terwijl de dertien aanbiedende gemeenten in Overijssel er meer dan 4 hebben uitstaan voor een kleine zes miljoen euro. Lees verder op pagina 2. Controversieel Wat niet-controversieel leek, bleek wel degelijk controversieel te zijn. Het gaat hier om het recente debat over het verplichte Energielabel bij de verkoop van woningen. Nu de minister deze reeds vier jaar geldende verplichting consequent wilt handhaven is Leiden in last bij het CDA en de VVD. Om de sanctie op het verplichte Energielabel te ontlopen, stellen deze partijen voor om iedere woning te voorzien van een basislabel, afgeleid van het bouwjaar van de woning. Zo krijgt de verbeterde woning uit 196 van rijkswege een G. Dat schept vertrouwen in het instrument... Wat dan wel? In ieder geval toepassen wat we al hebben: het huidige energielabel. Meer Met Minder voegde daar recent iets aan toe: een light-variant die simpel en goedkoop is en voor 9 procent van de woningen binnen één labelstap nauwkeurig kan worden bepaald door EPA-adviseurs, makelaars, taxateurs en andere professionals. Waarom? Omdat we 3. woningen per jaar moeten verbeteren met een dubbele labelsprong! Een landelijk dekkende betrouwbare database met light-energielabels stuurt ons naar de juiste sprong-adressen. Bovendien weet je dan sneller wat je kunt verwachten bij koop of verkoop. Of light aan de wet kan voldoen, is onderdeel van een blijkbaar controversieel debat. Chris Bruijnes Algemeen directeur Meer Met Minder U en Meer Met Minder Heeft u een tip voor Meer Met Minder of wilt u uw bijdrage aan ons programma of de bereikte resultaten kenbaar maken, laat het ons dan weten via info@meermetminder.nl. Uw bijdragen worden zeer op prijs gesteld!
2 Facts & Figures Vervolg van pagina 1. Dat heeft alles met communicatie en bekendheid te maken, aldus Luigjes. Als de provincie meedoet en haar kracht in de strijd gooit, zoals in Overijssel en Noord- Brabant, dan gaat het sneller. Binnenkort gaan we starten met samenwerkingen met Limburg, Friesland, Groningen, Drenthe en Zeeland, dus dan zal de animo wel snel toenemen. Ook de ondersteuning van deelnemende gemeenten gaat weldra uitgebreid worden. Leningen verstrekken is een aparte tak van sport voor gemeenten. Sommige doen wel mee, maar zijn erg terughoudend in de communicatie erover zodat ze er niet daadwerkelijk mee aan de gang hoeven. Daarom gaan we onze ondersteuning ook opschroeven. De Duurzaamheidsleningen moeten een begrip in Nederland gaan worden. Lente-akkoord In het Lente-akkoord is een financieringsfonds van 128 miljoen euro voor laagrentende leningen voor energiebesparing in de gebouwde omgeving afgesproken. In 213 komt er 7 miljoen euro in het fonds en in 214 58 miljoen euro. De bedoeling is dat het een revolverend fonds wordt. Dat betekent dat degene die geld leent uit het fonds dit na verloop van tijd weer terug in het fonds stort waardoor het geld beschikbaar blijft voor investeringen. Volgens het akkoord kunnen met energiebesparingsmaatregelen in de gebouwde omgeving de woon- en huisvestingslasten van Nederlandse huishoudens en bedrijven beter beheersbaar worden voor prijsstijgingen van energie en kunnen effecten van de hogere energiebelasting worden beperkt. De maatregel moet ook een bijdrage leveren aan de Europese klimaatdoelstellingen. Wat vooral de vraag heeft doen toenemen is het feit dat hypotheekverhogingen voor verbouwingen niet meer mogelijk zijn en ook consumptief krediet erg lastig is geworden. Monique Jansen, GreenLoans Duurzaamheidsleningen in Nederland Provincie Deelnemende gemeenten Duurzaamheidsleningen Totaal bedrag Overijssel 13 41 5.932.191 Noord-Brabant 6 322 3.67.872 Gelderland 8 91 1.93.499 Noord-Holland 8 88 91.929 Limburg 2 43 424.595 Utrecht 5 42 292.276 Groningen 2 9 84.831 Zuid-Holland 2 8 155.713 Flevoland 1 7 89.63 Friesland 2 5 67.22 Zeeland 1 5 57.334 Drenthe 2 3 33.765 Overijssel koploper met Duurzaamheidsleningen In juli heeft het provinciebestuur van Overijssel de Duurzaamheidslening 2. vastgesteld. De inzet van de provincie is dat alle 25 gemeenten deze lening gaan voeren. Overijssel kiest daarbij bewust voor een totaalaanpak. In elke gemeente wordt meteen eenzelfde Energieloket geopend. Dit loket wordt door Meer Met Minder beheerd, biedt uitgebreide informatie over energiebesparing en helpt aanvragers van een premie of lening vlot op weg. De Overijsselse regeling loopt tot en met 214 en er kan voor maximaal 4 miljoen aan Duurzaamheidsleningen worden verstrekt. De laagrentende leningen worden overigens alleen na een zorgvuldige kredietbeoordeling door SVn verstrekt. In Overijssel is eerder dit jaar samen met SVn een pilot gestart: de MKB Energielening. Dit is een speciale Duurzaamheidslening voor het MKB. Ondernemers in Overijssel wordt een Energiescan aangeboden. Vervolgens kunnen MKB-ers tegen gunstige voorwaarden energiebesparende maatregelen financieren voor hun bedrijfsgebouw en bedrijfsprocessen. Deze regeling loopt tot eind 213. Er is een budget van vier miljoen euro beschikbaar. Aantal MMM-aanbieders Cursussen Q3 211 Q4 211 Q1 212 Q1 212 HY2 211 HY1 212 HY2 212 Aantal introductiecursussen 7 5 3 Aantal vervolgcursussen 2 1 8 Cursisten HY2 211 HY1 212 1.199 1.195 621 649 Aantal introductiecursisten 85 52 Aantal vervolgcursisten 19 2 Meer Met Minder heeft per 1 januari 212 nieuwe deelnamevoorwaarden laten ingaan.
De Markt in Beweging Facts & Figures 3 Verbruik subsidieregelingen Bedragen zijn per 3 juni 212. 34% 7% 43% 44% Duurzaam (t)huis in Skarsterlân (start 15 september 211) Budget: 1. Meer Met Minder in Apeldoorn (start 5 april 212) Budget 212: 75. (gesloten per 3 juni 212) Per 1-7-212 is de subsidie Duurzaam (t)huis in Skarsterlân opengesteld voor een hoger bedrag ( 1.25 in plaats van 5 bij een minimale verbetering van de energie-index van.75). Dit heeft te maken met het feit dat na de sluiting van de Rijkspremieregeling per 29-12-211 en de uitputting van de Friese subsidie per 29-2-212 nagenoeg geen reserveringen meer zijn geplaatst. Met een hoger subsidiebedrag hoopt de gemeente de subsidieregeling een nieuwe impuls te kunnen geven. 32% 84% 92% * Op 7 maart 212 is de samenwerkingsovereenkomst voortgezet door alle 13 Zeeuwse gemeenten en de Provincie en zijn de premiebudgetten verhoogd. Zeeuwse Meer Met Minder-premie Budget t/m 212: 2.757.2* Nog beschikbaar: n Borsele n Goes n Hulst n Kapelle n Middelburg 63.4 n Noord-Beveland 4.4 n Reimerswaal n Schouwen-Duiveland 44.3 n Sluis n Terneuzen n Tholen n Veere n Vlissingen 98.8 n Verbruikt t/m Q3 211 n Verbruikt t/m Q4 211 n Verbruikt t/m Q1 212 n Verbruikt t/m Q2 212 n Nog niet verbruikt 44% 86% 93% 91% Premieregeling Meer Met Minder Noordelijke provincies (start 19 april 211) Budget 211: 2.957. Nog beschikbaar: n Drenthe (gesloten per 31-5-212) n Friesland (subsidieplafond bereikt op 29-2-212) n Groningen (gesloten per 31-5-212) Trends en onderzoek EU promoot lage btw voor renovatie De Europese Commissie gaat bij de lidstaten toepassing van het lage btw-tarief voor renovatie van gebouwen promoten. Het is een van de maatregelen uit het actieplan voor de bouw. Vijf speerpunten moeten de bouw er weer bovenop helpen en tegelijkertijd het CO 2 -beleid opstoten in de vaart der volkeren. Dat zegt eurocommissaris Antonio Tajani. Energiebesparing in de gebouwde omgeving, meestal gekoppeld aan renovatie, is een van de belangrijkste speerpunten voor de commissie. Daarom wil de eurocommissaris gunstige investeringsvoorwaarden creëren vooral voor renovatie en onderhoud van gebouwen. De lidstaten kunnen helpen door stimuleringsmaatregelen als de toepassing van het lage btw-tarief. Nu al kunnen gelden uit de Europese structuur- en cohesiefondsen worden gebruikt voor energiemaatregelen en investeringen in hernieuwbare energie. Dat geldt niet alleen voor publieke gebouwen en commercieel vastgoed, maar ook voor bestaande huizen. Gemeenten kunnen meer besparen op verduurzaming bestaand vastgoed Gemeenten maken in groten getale werk van het verduurzamen van scholen, sporthallen, theaters, zwembaden en kantoren. Maar liefst 85 procent van de deelnemende G25-gemeenten geeft aan 3 procent energiebesparing en CO 2 -reductie in eigen vastgoed in 22 te realiseren. De totale gemeentelijke vastgoedportefeuille is met 42 miljoen vierkante meter in omvang vergelijkbaar met de gehele Nederlandse kantorenmarkt. Het is dan ook duidelijk dat de Nederlandse Gemeenten een belangrijke rol spelen in het reduceren van CO 2 -uitstoot en het verduurzamen van de omgeving. Bij het verduurzamen van bestaand vastgoed, wordt vaak alleen gedacht aan het plaatsen van zonnepanelen en wat losse maatregelen, aldus het onderzoek van Deloitte en Agentschap NL. Uit het onderzoek blijkt dat belangrijke ingrediënten voor succes bij verduurzaming een heldere business case is in combinatie met een geïntegreerde aanpak van vastgoedverbetering en energiebesparing. Maak duidelijk inzichtelijk welke investeringen moeten worden gemaakt en belangrijker nog, hoe deze worden terug verdiend. Vaak is het zelfs onduidelijk wat nu het jaarlijkse energieverbruik is, of welke besparingsmogelijkheden er zijn.
De Markt in Beweging Facts & Figures 4 Convenant Meer Met Minder vernieuwd Uneto-VNI, Bouwend Nederland en Energie-Nederland hebben samen met minister Spies van Binnenlandse Zaken op 28 juni een nieuw convenant Meer Met Minder getekend voor energiebesparing in de bestaande bouw. Het convenant, met een looptijd tot 22, heeft als doel om minimaal 3. woningen en gebouwen per jaar energiezuiniger te maken. Dankzij de uitvoering van het convenant betalen burgers straks een lagere energierekening én vermindert de CO 2 -uitstoot. Het nieuwe convenant is een actualisatie van het convenant Meer Met Minder uit 28 en houdt onder andere rekening met de bijgestelde kabinetsdoelstellingen en de veranderde economische omstandigheden. Naast 2 procent minder CO 2 -uitstoot in 22 gaat het om afspraken over beheersing van de energielasten en het stimuleren van de bedrijvigheid in de bouw- en installatiebranche. Energienota omlaag Marcel Engels, voorzitter van Uneto-VNI is verheugd over de nieuwe afspraken: Het Energiebesparing en duurzaamheid is dé groeimarkt voor de komende jaren. Dit convenant laat zien dat overheid en bedrijfsleven dit onderkennen. Marcel Engels, voorzitter Uneto-VNI maatschappelijk belang van dit convenant is groot. De energienota wordt namelijk voor veel burgers de komende jaren onbetaalbaar. Daarom is het zaak om nu energiebesparende maatregelen te nemen om de energienota omlaag te brengen. Met dit convenant slaan we twee vliegen in één klap. Dankzij bijvoorbeeld een HR-ketel, zonnepanelen en isolatie neemt ook het wooncomfort toe. Impuls voor economie Investeren in energiebesparing is ook belangrijk om de waarde van huizen op peil te houden. Uit onderzoek blijkt dat de waarde van huizen en gebouwen met een laag energieverbruik hoger ligt dan nietenergiezuinig vastgoed. Engels vindt het nieuwe convenant belangrijk voor de hele Nederlandse economie. Energiebesparing en duurzaamheid is dé groeimarkt voor de komende jaren. Dit convenant laat zien dat overheid en bedrijfsleven dit onderkennen. Investeringen in energiebesparing zorgen voor meer bedrijvigheid en meer hoogwaardige werkgelegenheid. Dat hebben we in deze tijd hard nodig. Naast het convenant Meer Met Minder werden ook convenanten ondertekend voor energiezuinige nieuwbouw en voor energiebesparing in de huursector. Microsites energiebesparing slaan aan bij makelaars Meer Met Minder, Milieu Centraal en de NVM hebben samen een mini -website over energiebesparing ontwikkeld, die makelaars gemakkelijk aan hun eigen site kunnen koppelen. Deze zogenaamde microsites informeren consumenten op eenvoudige wijze over energiebesparing. Op de website zijn filmpjes, links naar relevante websites en informatie over subsidieregelingen verzameld. Alle informatie wordt constant aangepast aan de laatste stand van zaken. Inmiddels zijn zo n 25 microsites in gebruik genomen door makelaars. Vooral de Garantiemakelaars zijn met meer dan 6 koppelingen actief. Laureen Doesburg, marketing coördinator van de makelaarsketen: Wij zijn altijd op zoek naar manieren om zo verantwoord mogelijk te ondernemen. Daar sluit dit perfect bij aan. De microsite past bovendien goed bij deze tijd. Aan de ene kant zijn mensen meer met het klimaat bezig, maar aan de andere kant scheelt energiebesparing op termijn ook gewoon in de portemonnee. Onze makelaars merken dan ook dat het consumenten aan het denken zet en ze er vaker vragen over krijgen.
De Markt in Beweging Facts & Figures 5 Concrete acties en initiatieven Meer Met Minder Januari Februari Maart April Mei Juni n Beleidstafel energiebesparing gebouwde omgeving (24 januari) n Uitzendingen KlusJeRijk (t/m 5 februari) n Woningdossieractie met het Klimaatstraatfeest gestart (tot 31 maart 212) n Start Blok voor Blok project met gemeente Hardenberg, Syntens, Enexis en 5+1 n Klantbeoordelingsysteem voor MMM-aanbieders gelanceerd n Start samenwerking met gemeenten Den Haag en Zoetermeer (uitrol Woningdossiers) n Presentatie Bosatlas van de Energie (28 februari) n Meer Met Minder partner van Duurzaam Gebouwd n Vervolg premieregeling Zeeuwse gemeenten (7 maart) n Bijeenkomst Bespaarlokaal voor adviesbureaus (15 maart) n Verlenging NVM-actie gratis Woningdossier via de NVM-makelaar (tot 1 april 212) n Presentatie Woningmarkt Katwijk (11 april) n NVM-bijeenkomst Energiebewust makelen afdeling Nijmegen (24 april) n Presentatie Beleidstafel energiebesparing gebouwde omgeving (8 mei) n Start samenwerking Provincie Overijssel in Overijsselse Aanpak 2. n Actie Bespaarlokaal voor gemeenten gestart (tot 6 juli 212) n Lancering Energielabel Light (11 juni) n Presentatie Klimaatevent Utrechtse Heuvelrug (15 juni) n Workshop Duurzaam Bouwen (21 juni) n Bijeenkomst Klankbordgroep voor MMM-aanbieders (26 juni) n Ondertekening convenant Meer Met Minder (28 juni) Bespaarlokaal onderweg Bespaarlokaal, hét gemeenteportaal voor energiebesparing, is ruim een half jaar in de lucht. Dit portaal, een initiatief van Meer Met Minder, Agentschap NL en Milieu Centraal, bevat een stappenplan, hulpmiddelen, praktijkvoorbeelden en een overzicht van adviesbureaus gespecialiseerd in energiebesparingtrajecten voor (lokale) overheden. Bespaarlokaal biedt overheden houvast bij het uitvoeren van projecten gericht op energiebesparing in woningen op basis van wetenschappelijk onderzoek en geleerde lessen uit de praktijk. Na de lancering op 1 november 211 hebben ruim 15 deskundige adviesbureaus zich aangemeld voor plaatsing op www.bespaarlokaal.nl. En ruim 25 gemeenten hebben inmiddels hun praktijkvoorbeelden van energiebesparingprojecten op de kaart gezet. De Vliegwielgedachte Natuurlijk is elke gemeente anders, dus het is belangrijk dat de stappen toegespitst worden op de eigen situatie en de beoogde rol in het traject. Belangrijk uitgangspunt is dat de gemeente niet altijd de initiator hoeft te zijn: lokale ondernemers en bewoners zijn even belangrijk. Bespaarlokaal gaat uit van de vliegwielgedachte; als gemeente, bedrijfsleven en bewoners tegelijk in beweging komen en zich inzetten voor het project, is de kans op succes het grootst. Faciliterende en intermediaire spelers (overheden) Aanbod (ondernemers) Energiebesparing De Vliegwielgedachte Vraag (bewoners) Actie Bespaarlokaal voor gemeenten Begin juli ontvingen alle Nederlandse gemeenten een actiekaart en brochure. Tot 6 juli konden gemeenten hun praktijkvoorbeelden indienen. Eind augustus wordt de beste case beloond met tien energiedisplays die de winnende gemeente kan uitlenen aan bewoners. Hiermee legt Bespaarlokaal de koppeling met het thema gedrag in relatie tot energiegebruik, dat deze zomer als vast onderdeel wordt opgenomen op Bespaarlokaal. Het indienen van praktijk-voorbeelden is uiteraard ook na 6 juli mogelijk. Bespaarlokaal community Bespaarlokaal wordt op korte termijn uitgebreid met meer interactiemogelijkheden. Het is nu al mogelijk om te reageren op geplaatste praktijkvoorbeelden. Binnenkort is het delen van kennis en praktijkervaringen ook mogelijk via Bespaarlokaal op LinkedIn, Twitter en Facebook. Houd Bespaarlokaal dus in de gaten en neem deel aan dé community voor energiebesparing.
6 Facts & Figures MMM-website bezoekers Q3 211 Q4 211 Q1 212 Q2 212 Woningdossier Woningdossierhouders Aanbieders actief in Woningdossier Q3 211 Q4 211 Q1 212 Q2 212 Q3 211 Q4 211 Q1 212 Q2 212 69.889 88.557 65.414 44.731 3.497 4.143 5.986 7.71 192 251 257 261 Top 3 meest bezochte pagina s n 1: Energiebesparingstraject n 2: Zoek&Vind een aanbieder n 3: Meer Met Mindersubsidies Vragen MMM-helpdesk thuis Volgers Twitter Members LinkedIn-group Q3 211 1.61 642 Q3 211 Q4 211 Q1 212 Q2 212 Q3 211 Q4 211 2.57 729 Q4 211 Q1 212 2.441 81 Q2 212 2.956 951 Vragen MMM-helpdesk zakelijk Q1 212 Q2 212 Aantal verbeteringen Energielabel Van A 1 B C D E F G Totaal Naar labelklasse A 26 914 596 439 422 336 179 2.912 B 7.9 2.741 2.23 1.148 739 13.921 C 4.949 2.8 1.229 8.186 Volgens EPBD-Register Q1 en Q2 212 D 3.382 894 4.276 E 1.199 1.199 Totaal 26 914 7.686 3.18 7.574 6.874 4.24 3.494 1 Ter vereenvoudiging zijn A ++, A + en A bij elkaar geteld. 1.697 1.711 1.925 1.688 817 995 572 344 Eind juni 212 bevatte de Energielabeldatabase van Agentschap NL 2.933.319 labels. In de eerste zes maanden van 212 zijn er 56.624 labelverbeteringen vastgesteld. Van deze verbeteringen voldoen er 3.494 aan de Meer Met Minder-criteria, dat wil zeggen dat er sprake is van een sprong naar label B of beter, of een labelsprong van minimaal twee stappen. 21 procent kwam hiervan voor rekening van eigenaar-bewoners en de rest betrof huurwoningen. Meer Met Minder in het nieuws Aantal artikelen in de printmedia Agenda Meer Met Minder JUL AUG SEP OKT NOV DEC JAN FEB MRT APR MEI JUN Juli t/m december 212 n Start ontwikkeling Energiewerkplaats voor MMM-aanbieders n Start uitvoering Overijsselse aanpak 2. n Digitale nieuwsbrief voor MMMaanbieders n Deelname MMM aan Haagse Energiebeurs 212 (7 oktober) n Onderzoek naar ervaringen gemeenten met Bespaarlokaal.nl 59 22 95 65 64 46 46 17 53 1 3 37