Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 1 Nieuw Nederlands 1 vmbo-t/havo docentenhandleiding Tiddo Ekens Ger van Hoek Wolters-Noordhoff Groningen
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 2 2006 Wolters-Noordhoff bv Groningen/Houten, The Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van korte gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Voor het overnemen van niet-korte gedeelte(n) dient men zich rechtstreeks te wenden tot de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher. ISBN 978 90 01 76176 9
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 3 INHOUD 1 Nieuw Nederlands in het kort: de methode 4 2 Nederlands in de vernieuwde onderbouw 5 3 Inhoud Nieuw Nederlands in de onderbouw 7 4 Lesvoorbereiding 13 5 Nieuw Nederlands in de scenario s 22 6 Nieuw Nederlands van A tot Z 26 7 Achtergrondliteratuur 115 8 Overzicht leerstof deel 1 116 9 Auteurs gezocht 142
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 4 1 DE METHODE NIEUW NEDERLANDS DE BASISMETHODE Nieuw Nederlands biedt de volgende leerlingenboeken voor vmbo-basis tot en met vwo. vmbo vmbo-basis 1 vmbo-basis 2 vmbo-basis 3 vmbo-basis 4 vmbo-kgt 1 vmbo-kgt 2 vmbo-bk 3 vmbo-bk 4 vmbo/havo vmbo-t/havo 1 vmbo-t/havo 2 vmbo-gt 3 vmbo-gt 4 havo/vwo havo/vwo 1 havo/vwo 2 havo 3 havo 4/5 vwo vwo 1 vwo 2 vwo 3 vwo 4 vwo 5/6 HET ACTIVITEITENBOEK Bij ieder leerlingenboek is een extra activiteitenboek beschikbaar. Dit boek is optioneel. Het activiteitenboek bestaat uit de volgende onderdelen: portfolio extra oefeningen voor: lezen, woordenschat, spelling en grammatica werkbladen bij drie projecten invulbladen bij het leerlingenboek gereedschapskist: overzicht belangrijkste leerstof in leerlingenboek persoonlijk wachtwoord voor extra oefeningen op de website DE WEBSITE: I-CLIPS Bij de methode is ondersteunend ICT-materiaal beschikbaar, dit heet de i-clips. De i-clips is bereikbaar via een persoonlijk wachtwoord in het activiteitenboek en te vinden op de website www.schoolwise.nl. De i-clips bestaat uit de volgende items: Meer oefenen: extra oefenstof voor Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling D-toetsen: diagnostische toetsen bij Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling zes minicursussen Schrijven cursussen Word, PowerPoint en Excel de voorgelezen fragmenten uit het onderdeel Fictie drie webquests taalregister Daarnaast is een gedeelte van de i-clips vrij toegankelijk en te vinden op de website 1th.nieuwnederlands.wolters.nl. Het gaat om het item Weet je het?, waarmee de theorie bij alle cursusonderdelen getoetst kan worden. SERVICEBOX VOOR DOCENTEN Nieuw Nederlands biedt een zogenaamde servicebox voor docenten. De inhoud bestaat uit 3 cd s: kijkfragmenten op dvd luisterfragmenten op cd (ook van het onderdeel fictie) een cd-rom met: - docentenhandleiding - een didactisch naslagwerk met ongeveer 70 trefwoorden - een jaarplanner - antwoordkaarten - 60 toetsen - kopieerbladen: invulbladen voor de leerling DIGITALE PROEFWERKEN Per deel zijn er 60 proefwerken beschikbaar. Deze toetsen kunnen ook digitaal worden samengesteld, afgenomen en nagekeken. Meer informatie: www.digitaleproefwerken.nl.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 5 2 NIEUW NEDERLANDS IN DE ONDERBOUW VAK- EN LEERGEBIEDEN IN DE ONDERBOUW De vernieuwde onderbouw is augustus 2006 officieel van start gegaan. De onderbouw heeft betrekking op leerjaar 1 en 2. Scholen kunnen zelf invulling geven aan leerjaar 3. De kerndoelen onderbouw beschrijven de inhoud van het verplichte programma. Het verplichte deel is 2/3 van de totale onderwijstijd. Scholen kunnen dus 1/3 van de onderwijstijd naar eigen inzicht inrichten. In dit deel kunnen bijvoorbeeld Duits, Frans of godsdienst een plaats krijgen. Ook kan de school dieper ingaan op kerndoelen die zij belangrijk vindt. De onderbouw telt in het verplichte deel zeven vak- en leergebieden: Nederlands Engels wiskunde mens en natuur mens en maatschappij bewegen en sport kunst en cultuur SAMENHANG IN DE ONDERBOUW De 58 kerndoelen voor de onderbouw zijn in onderlinge samenhang beschreven. Nederlands speelt in de onderbouw een cruciale rol binnen alle vak- en leergebieden. Om goed te leren in de andere vakken en leergebieden is beheersing van de taal onontbeerlijk. In de karakteristiek van het vak Nederlands wordt deze ondersteunende rol van taal bij het leren op school herhaaldelijk benadrukt. KENMERKEN VAN HET LEREN IN DE ONDERBOUW De belangrijkste kenmerken van het onderwijs in de onderbouw zijn: De leerling leert actief en in toenemende mate zelfstandig. De leerling leert samen met anderen. De leerling leert in samenhang. De leerling oriënteert zich. De leerling leert in een uitdagende, veilige en gezonde leeromgeving. De leerling leert in een doorlopende leerlijn. KARAKTERISTIEK VAN HET VAK NEDERLANDS Onderwijs in de Nederlandse taal heeft tot doel de taalvaardigheid van leerlingen te vergroten. Brede beheersing van de taal maakt het leerlingen mogelijk om intensief deel te nemen aan de verschillende aspecten van het maatschappelijk leven, nu en in de toekomst. Beheersing van de Nederlandse taal is onontbeerlijk bij het verwerven van inhoud en vaardigheden in alle leergebieden. In het funderend onderwijs is onderwijs in de Nederlandse taal daarom van grote betekenis. Taalverwerving en taalonderwijs in basis- en voortgezet onderwijs verlopen als het ware in cirkels: dezelfde inhoud komt in toenemende complexiteit en mate van beheersing aan de orde. Het onderwijs in Nederlandse taal in de onderbouw van het voortgezet onderwijs maakt deel uit van die concentrisch verlopende ontwikkeling en sluit daarbij aan bij wat de leerling in het basisonderwijs heeft bereikt. De kern van het vak bestaat uit het verwerven, verwerken en presenteren van informatie en meer algemeen uit het leren communiceren met behulp van de Nederlandse taal. Daarbij gaat het steeds om mengvormen van mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid, zoals een mondelinge presentatie die wordt ondersteund door geschreven teksten en beeldmateriaal. Omgaan met de computer als bron van informatie, als hulpmiddel en als communicatiemiddel is onlosmakelijk verbonden met de kern van het vak. Strategische vaardigheden vormen een wezenlijk onderdeel: lees- en luisterstrategieën, het opstellen van spreek- en schrijfplannen voor communicatieve handelingen. Ook door bewustwording van het belang van conventies in het taalgebruik en van de mogelijkheden om met taal te spelen, breiden leerlingen hun taalgereedschap en hun repertoire uit. Het onderwijs in de Nederlandse taal sluit aan bij het beheersingsniveau en de leefwereld van de leerling, en breidt deze uit. Leerlingen worden uitgedaagd tot taalactiviteiten en ontwikkelen een
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 6 positieve houding ten opzichte van andere vormen van taalgebruik. Vanwege het oriënterend karakter van de onderbouw is het in het algemeen belangrijk dat de contexten tezamen over de volle breedte reiken van de verschillende toepassingsgebieden van Nederlandse taal: het leven van alledag, andere leergebieden, vervolgonderwijs en beroepenwereld en de Nederlandse taal zelf. De relatie met andere vakken en leergebieden is tweezijdig: gebruik van teksten en contexten uit andere leergebieden in het onderwijs in de Nederlandse taal en bewust werken aan taalonderwijs in het onderwijs in andere leergebieden. De toepassing van taalvaardigheden in andere leergebieden is een belangrijk punt van aandacht en maakt deel uit van het taalbeleid voor de hele school. Daarnaast is er een inhoudelijke samenhang met het onderwijs in andere talen en in het leergebied Kunst en cultuur. KERNDOELEN VAN HET VAK NEDERLANDS Het vak Nederlands in de onderbouw telt 12 globaal geformuleerde kerndoelen: Kerndoel 1: De leerling leert zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken. Kerndoel 2: De leerling leert zich te houden aan conventies (spelling, grammaticaal correcte zinnen, woordgebruik) en leert het belang van die conventies te zien. Kerndoel 3: De leerling leert strategieën te gebruiken voor het uitbreiden van zijn woordenschat. Kerndoel 4: De leerling leert strategieën te gebruiken bij het verwerven van informatie uit gesproken en geschreven teksten. Kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen. Kerndoel 6: De leerling leert deel te nemen aan overleg, planning, discussie in een groep. Kerndoel 7: De leerling leert een mondelinge presentatie te geven. Kerndoel 8: De leerling leert verhalen, gedichten en informatieve teksten te lezen die aan zijn belangstelling tegemoet komen en zijn belevingswereld uitbreiden. Kerndoel 9: De leerling leert taalactiviteiten (spreken, luisteren, schrijven en lezen) planmatig voor te bereiden en uit te voeren. Kerndoel 10: De leerling leert te reflecteren op de manier waarop hij zijn taalactiviteiten uitvoert en leert, op grond daarvan en van reacties van anderen, conclusies te trekken voor het uitvoeren van nieuwe taalactiviteiten. MEER INFORMATIE Het integraal advies van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming kunt u downloaden op: www.onderbouw-vo.nl.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 7 3 INHOUD NIEUW NEDERLANDS T/HAVO 1 3.1 OPBOUW METHODE De methode Nieuw Nederlands bestaat uit zes hoofdstukken. Elk hoofdstuk bevat acht onderdelen, zoals Lezen, Spreken/kijken/luisteren etc. In ieder onderdeel wordt nieuwe leerstof aangeboden, geoefend en toegepast. De leerstof werkt aan de kerndoelen voor de onderbouw. De zes cursussen van ieder onderdeel hangen onderling samen. Gezamenlijk vormen de cursussen een module die ook aaneensluitend gegeven kan worden. Bij iedere cursus Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven is een taak beschikbaar, waarin de leerlingen praktisch met de leerstof aan de slag gaan. De methode bevat per deel drie projecten, waarin samenwerken, informatievaardigheden en integratie met andere vakken een belangrijke rol spelen. Lezen 1 Vriendschap 2 Feest 3 Nieuw(tjes) 4 Gezond 5 Vrije tijd 6 Boos Het onderwerp Een tekst Precies lezen Zoekend Kritisch lezen Het doel van van een tekst bekijken lezen een tekst Spreken / kijken / luisteren Schrijven Taak Vrienden maken Vragen stellen Taak Wie ben jij? Begrijpelijk schrijven Netjes schrijven Taak Superfeest! Instructies Taak Plattegrond voor een schoolfeest Informatieve teksten Lay-out Taak Nieuwsquiz! Interview Taak Wat heb jij voor nieuws? Alinea s Een tekst indelen Taak Maak je niet dik! Adviesgesprek Taak Advies vragen Persoonlijke brief Formeel en informeel Taak Een andere sportclub Telefoneren Taak Wat zullen we voor leuks doen? Formulieren Cijfers invullen Taak Laat je stem horen! Discussie Taak Ik ben het er niet mee eens! Ingezonden brief Woordkeus Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling Fictie Taak Een vriendenboek maken Vragen en opdrachten Woorden en betekenis: afbeelding Homoniemen Pictogrammen Zelfstandige naamwoord, lidwoord, werkwoord Hoofdletters en leestekens Fictie Taak Feestposter Studieteksten leren Woorden en betekenis: synoniem Kennen/kunnen Persoonsvorm, zinsdelen Onderwerp Soorten boeken Taak Nieuws schrijven Zoeken op alfabet Woorden en betekenis: omschrijvingen en definities Letterlijk en figuurlijk Bijvoeglijk naamwoord Voorzetsel Einde op d of -t Boeken zoeken Taak Vrolijke kaart Zoeken in naslagwerken Woorden en betekenis: voorbeelden De-/hetwoorden Verwijswoorden Gezegde Grammatica Meervoudsvormen Tegenwoordige tijd Meeleven Taak Meld je aan! Doe mee! Word abonnee! Zoeken op internet Woorden en betekenis: tegenstellingen Vaste voorzetsels Uitdrukkingen Lijdend voorwerp Verleden tijd Dagboeken Taak Niet leuk! Tabel, grafiek en diagram Woorden en betekenis: samenstellin gen en afleidingen Trappen van vergelijking Als/dan Meewerkend voorwerp Schema werkwoordspelling Personen Test Project Brugklasboeken Series Feesten in Nederland! De Jonge Jury De zaak Sven Hoe leef ik gezonder? Informatieve boeken Boosheid: wat doe je eraan?
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 8 3.2 CURSUSSEN In iedere cursus wordt nieuwe leerstof aangeboden, geoefend en toegepast. De leerstof werkt aan de kerndoelen voor de onderbouw. De opbouw van een cursus ziet er schematisch als volgt uit: Opdracht 1 Om te beginnen Opdracht 1 doet een beroep op al aanwezige kennis en ervaring van de leerling. Theorie De theorie (groene letters) bestaat uit een: korte beschrijving van het belang van de leerstof gemiddeld zo n vier actiegerichte stappen voor de leerlingen Opdracht 2 Opdracht 2 is een kleine verwerkingsopdracht bij de theorie. Tip De tip bevat een handige aanwijzing of weetje om de leerstof goed in de praktijk toe te passen. Opdracht 3, 4 en verder Deze opdrachten zijn grotere verwerkingsopdrachten bij de theorie Variatietip De variatietip is een open opdracht die de kans biedt om de actualiteit in de les te betrekken. Ook speelt de variatietip in op de eigen leefomgeving en de eigen interesses van de leerling. * -opdracht (steropdracht) Aan het eind van de cursus staat soms een extra opdracht waarin een hoger beheersingsniveau wordt geoefend. Deze steropdracht kan gezien worden als de overgang naar een hoger niveau. Alles op een rij De belangrijkste punten uit de theorie worden kort en bondig herhaald. De integrale leerstof van alle cursussen vindt u achterin de docentenhandleiding. Lezen Leerlingen ontdekken in het onderdeel Lezen hoe zij het onderwerp van de tekst snel kunnen herkennen, en uit welke elementen een tekst bestaat. Verder trainen ze vier leesstrategieën: globaal lezen, intensief lezen, zoekend lezen en kritisch lezen. Tot slot leren leerlingen hoe zij het doel van een tekst kunnen vaststellen. In deel 2 komen tekstsoorten en tekstrelaties aan de orde, waarbij de leesstrategieën uit deel 1 telkens terugkeren. De titels van de cursussen zijn: 1 Het onderwerp van een tekst 2 Een tekst bekijken 3 Precies lezen 4 Zoekend lezen 5 Kritisch lezen 6 Het doel van een tekst Spreken/kijken/luisteren In het onderdeel Spreken/kijken/luisteren oefenen leerlingen drie vaardigheden in samenhang. In deel 1 verschuift de aandacht van de receptieve vaardigheden (luisteren en kijken) naar de productieve vaardigheid spreken. De gesprekssituaties worden complexer. Elke cursus besluit met een kijkfragment met vragen en opdrachten. De vragen (en de antwoorden) bij deze kijkfragmenten zijn te vinden in de map kopieerbladen in het hoofdmenu. Deel 2 oefent verder met luister- en gesprekssituaties die verder van de leerling af staan maar waarmee ze binnen en buiten de school in aanraking komen. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Vragen stellen 2 Instructies 3 Interview 4 Adviesgesprek 5 Telefoneren 6 Discussie Schrijven
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 9 Het onderdeel Schrijven besteedt iedere cursus aandacht aan twee onderwerpen. Eerst wordt ingegaan op de inhoud van een tekst of op de kenmerken van tekstsoorten. Vervolgens wordt gericht geoefend met belangrijke deelaspecten van schrijven, zoals bijvoorbeeld de opmaak van een tekst. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Begrijpelijk schrijven & Netjes schrijven 2 Informatieve teksten & Lay-out 3 Alinea s & Een tekst indelen 4 Persoonlijke brief & Formeel en informeel 5 Formulieren & Cijfers 6 Ingezonden brief & Woordkeus Studievaardigheid Het onderdeel Studievaardigheid helpt de leerlingen met het aanleren en oefenen van vaardigheden die van belang zijn in andere vak- en leergebieden in de onderbouw. Omdat leerlingen aan het begin van het schooljaar direct al deze vaardigheden al nodig hebben voor alle andere vakken, kan dit onderdeel ook in zijn geheel als een aaneensluitende cursus worden gegeven bij de start van de onderbouw. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Vragen en opdrachten 2 Studieteksten leren 3 Zoeken op alfabet 4 Zoeken in naslagwerken 5 Zoeken op internet 6 Tabel, grafiek en diagram Taal en woordenschat Het onderdeel Taal en woordenschat besteedt aandacht aan het aanleren en gebruiken van zes woordraadstrategieën met als doel om de woordenschat systematisch uit te breiden. Naast de woordraadstrategieën is er ook aandacht voor een keur aan taaleigenaardigheden. Belangrijkste motto hierbij is plezier beleven aan taal en het spelen met taal. De titels van de zes cursussen zijn: Woordraadstrategieën Taal 1 Woorden en betekenis: afbeeldingen Homoniemen; Pictogrammen 2 Woorden en betekenis: synoniemen Kennen/kunnen 3 Woorden en betekenis: omschrijvingen en definities Letterlijk en figuurlijk 4 Woorden en betekenis: voorbeelden De-/het-woorden; Verwijswoorden 5 Woorden en betekenis: tegenstellingen Vaste voorzetsels; Uitdrukking 6 Woorden en betekenis: een bekend woord Trappen van vergelijking; Als/dan Grammatica Het onderdeel Grammatica gaat in op de belangrijkste grammaticale begrippen voor leerjaar 1. De behandelde begrippen bereiden de leerlingen voor op de spellingproblemen in het onderdeel Spelling. Daarnaast hebben de leerlingen de meeste van deze begrippen nodig bij het aanleren van een of meer moderne vreemde talen. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Zelfstandig naamwoord, lidwoord, werkwoord 2 Persoonsvorm, zinsdelen; Onderwerp 3 Bijvoeglijk naamwoord; Voorzetsel 4 Gezegde 5 Lijdend voorwerp 6 Meewerkend voorwerp Spelling De onderwerpkeuze bij Spelling is ingegeven door de fouten die leerlingen het vaakst maken én door het belang van deze fouten bij het begrijpelijk schrijven. Om deze reden wordt begonnen met
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 10 hoofdletters en leestekens. Naast meervoudsvormen is er uitvoerige aandacht voor de spelling van werkwoordsvormen, terwijl iedere cursus ook een woorddictee bevat met aandacht voor klassieke spellingproblemen zoals de tussenletter, de spelling van tweeklanken en het aaneenschrijven van woorden. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Hoofdletters en leestekens 2 Meervoudsvormen 3 Einde op d of t 4 Tegenwoordige tijd 5 Verleden tijd 6 Schema werkwoordspelling Fictie Het onderdeel Fictie brengt leerlingen in aanraking met een keur aan fictie. Verhalen, romanfragmenten, gedichten, film en tv, liedteksten, en strips wisselen elkaar af. Leerlingen krijgen niet alleen uitleg over soorten fictie maar ook hoe je bijvoorbeeld zelf interessante fictie kunt vinden. In keuzeopdrachten kunnen leerlingen hun eigen interesses verder verkennen en ontwikkelen. Elke cursus besluit met enkele actuele leestips voor 12-13-jarigen. De titels van de cursussen zijn: 1 Fictie Brugklasboeken 2 Soorten boeken Series 3 Boeken zoeken De Jonge Jury 4 Meeleven De zaak Sven 5 Dagboeken 6 Personen Informatieve boeken Op www.nieuwnederlands.nl en de docenten Servicebox vindt u een fictielijst bij Nieuw Nederlands 4 e editie deel 1 vmbo-t/havo. Hierin zijn alle verhalen, dichtbundels en (verfilmde) boeken opgenomen die in deel 1 vmbo-t/havo aan de orde komen in het onderdeel Fictie. 3.3 TAKEN In een taak passen de leerlingen taalvaardigheden in de praktijk toe. De situatie is zoveel mogelijk geënt op het gebruik van taalvaardigheden in het echte, buitenschoolse leven. De taak is verder gericht op samenwerking tussen leerlingen en op het verzamelen en presenteren van informatie. De taak bestaat gemiddeld uit ongeveer zes stappen. Een taak kent globaal gezien - een vaste opbouw oriënteren kiezen informatie verzamelen laten zien De inleiding beschrijft kort en uitdagend de prestatie die van de leerling verwacht wordt De leerling kiest een aspect van het onderwerp. Hij/zij kan zich de opdracht eigen maken door te kiezen voor eigen ervaring of interesses. Op internet, in kranten, bij klasgenoten of deskundigen gaat de leerling op zoek naar informatie. Ook is de leerling soms zelf een informatiebron. Leerlingen wisselen uit wat zij ontdekt hebben. Lezen De taken in het onderdeel Lezen sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes leestaken in deel 1: 1 Vrienden maken 2 Superfeest! 3 Nieuwsquiz 4 Maak je niet dik! 5 Een andere sportclub 6 Laat je stem horen!
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 11 Spreken/kijken/luisteren De taken in het onderdeel Spreken/kijken/luisteren sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes spreek-, kijk- en luistertaken in deel 1: 1 Wie ben jij? 2 Plattegrond voor een schoolfeest 3 Wat heb jij voor nieuws? 4 Advies vragen 5 Wat zullen we voor leuks doen? 6 Ik ben het er niet mee eens! Schrijven De taken in het onderdeel Schrijven sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes schrijftaken in deel 1: 1 Een vriendenboek maken 2 Een feestposter maken 3 Nieuws schrijven 4 Vrolijke kaart 5 Meld je aan! Doe mee! 6 Niet leuk! 3.4 PROJECTEN De projecten hebben tot doel om de aangeleerde taalvaardigheden geïntegreerd toe te passen. Vooral de vaardigheden Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven worden in een project in samenhang in de praktijk gebracht. Daarnaast bieden de projecten gelegenheid tot samenwerkend leren, het oefenen van sociaal-communicatieve vaardigheden en het toepassen van informatievaardigheden. In deel 1 zijn er drie projecten: Projecten Hoofdstuk 2: Altijd en overal feest! Hoofdstuk 4: Hoe leef ik gezonder? Hoofdstuk 6: Boosheid: wat doe je eraan? Relatie met andere vak- en leergebieden mens en maatschappij, kunst en cultuur (presentaties) mens en natuur, met name biologie en verzorging; kunst en cultuur (presentaties) mens en maatschappij, bewegen en sport (zelfverdediging); sociaal-communicatieve vaardigheden of drama Bij ieder project horen werkbladen. Deze werkbladen vindt u in het activiteitenboek en in de docentenhandleiding. De projecten zijn ook beschikbaar als webquests op www.nieuwnederlands.wolters.nl. Hiervoor hebben de leerlingen een persoonlijk wachtwoord nodig dat beschikbaar is via het activiteitenboek. 3.5 ACTIVITEITENBOEK Het activiteitenboek is optioneel. Het is een bewaar- en naslagwerk voor de leerling en bevat de volgende onderdelen: 1 Portfolio 2 Extra oefeningen voor Lezen, Woordenschat en Spelling en Grammatica 3 Werkbladen projecten 4 Invulbladen 5 Gereedschapskist voor taal Verder biedt het activiteitenboek een persoonlijk wachtwoord waarmee de leerling toegang heeft tot i- clips, de website bij Nieuw Nederlands.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 12 3.6 DE WEBSITE: I-CLIPS Bij de methode is ondersteunend ICT-materiaal beschikbaar, dit heet de i-clips. De i-clips is bereikbaar via een persoonlijk wachtwoord in het activiteitenboek en te vinden op de website www.schoolwise.nl. De i-clips bestaat uit de volgende items: Meer oefenen: extra oefenstof voor Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling D-toetsen: diagnostische toetsen bij Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling zes minicursussen Schrijven cursussen Word, PowerPoint en Excel de voorgelezen fragmenten uit het onderdeel Fictie drie webquests taalregister 3.7 DIGITALE PROEFWERKEN Nieuw Nederlands biedt de mogelijkheid voor digitale toetsing. Proefwerken kunnen eenvoudig digitaal worden samengesteld, afgenomen en worden nagekeken. De proefwerken zijn in aantal en inhoud hetzelfde als de papieren proefwerken, oftewel zestig per deel. De digitale proefwerken maken gebruik van verschillende vraagtypen. Met deze vraagtypes komen de leerlingen ook in aanraking via de i-clips. Meer informatie over digitale proefwerken vindt u op: www.digitaleproefwerken.nl.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 13 4 LESVOORBEREIDING T/HAVO 1 INLEIDING Nieuw Nederlands is gemaakt voor zelfstandig werken en leren. Dat houdt in dat de leerling ook zonder voortdurende hulp door de methode kan gaan. In hoofdstuk 7 worden vier soorten studiewijzers beschreven die meer leerlinggestuurd onderwijs bevorderen. Bij een aantal opdrachten in Nieuw Nederlands is echter wel de hulp en de sturing van de docent gewenst en noodzakelijk. Bijvoorbeeld omdat van tevoren het computerlokaal gereserveerd moet worden, of omdat er voldoende woordenboeken aanwezig moeten zijn. Per hoofdstuk geven we aan welke stap(pen) een docent ter voorbereiding op de les moet nemen. Iedere stap kan na uitvoering worden afgevinkt. HOOFDSTUK 1 VRIENDSCHAP Onderdeel Opdracht Actie Lezen 3 Raad de tekst (variatietip) Kies een van beide mogelijkheden: 0 Neem mee of laat meenemen: kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld Spits, Metro, oude tv-gidsen, Kampioen etc. Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer het computerlokaal. Controleer internetverbinding. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Lezen Taak Kies een van beide mogelijkheden: 0 Laat leerlingen thuis een tekst opzoeken over het maken van vrienden, vooral in jongerentijdschriften. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. SKL 1 Om te beginnen 0 Laat eventueel tekst 1 horen vanaf de luister-cd. SKL SKL SKL 3 Een gesprek in de winkel 5 Een geheim raden Bekijk het fragment 0 Laat eventueel tekst 3 horen vanaf de luister-cd. 0 Bedenk enkele geheimen. Een geheim in deze opdracht is niets iets wat de leerlingen niet mogen weten maar iets wat de leerlingen niet kunnen weten, bijvoorbeeld: Dinsdag kijk ik naar de tv-serie Grey s Anatomy, Ik lees graag thrillers. 0 Zet dvd-speler en cd 3 klaar. 0 Print de vragen bij deze opdracht (te vinden in de map met kopieerbladen). 0 Kies op de cd het kijkfragment van hoofdstuk 1. Schrijven 3 De weg wijzen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Schrijven 5 Een formulier invullen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Schrijven Taak 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze taak. Studievaardigheid alle opdrachten 0 Behandel de theorie eventueel aan de hand van lesboeken voor andere vakken die leerlingen vandaag bij zich hebben. Taal en woordenschat 6 Een kwartetspel maken 0 Reserveer computerlokaal en controleer de werking van Word, de internetverbinding en de printerfaciliteiten. Taal en woordenschat Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Grammatica 1 Om te beginnen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij Grammatica Spelling Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets deze opdracht. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 14 nodig. Fictie Tekst 1 en 2 0 Laat eventueel tekst 1 en 2 horen vanaf de luister-cd.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 15 HOOFDSTUK 2 FEEST Onderdeel Opdracht Actie Lezen 3 Raad het onderwerp (variatietip) 0 Bij deze opdracht is een kopieerapparaat nodig. Kies verder een van beide mogelijkheden: 0 Neem mee of laat meenemen: kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld Spits, Metro, oude tv-gidsen, Kampioen etc. Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer het computerlokaal. Controleer internetverbinding. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Lezen Taak 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. 0 Bekijk van tevoren www.vanharte.nl in verband met actualiteit en de beschikbaarheid van de genoemde link 0 Geef eventueel de tip om ook via www.feest.startpagina.nl te zoeken. SKL 4 Kerstboom 0 Zet cd-speler en cd 2 klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. 0 Of: lees de volgende tekst zelf voor. 1 Vouw een punt naar binnen waarbij bovenin het midden wordt aangehouden en aan de zijkant een klein stukje boven het midden. 2 Aan de andere kant vouw je ook zo n zelfde punt. 3 De onderkant vouw je omhoog net onder de twee punten. 4 Dezelfde lap die net omhoog is gevouwen, vouw je weer naar beneden, maar nu de vouwlijn een paar centimeter hoger. 5 Let op waar de driehoek de bovenkant van de lap snijdt. Daar vouw je even hulpvouwtjes in het verlengde van de driehoek en recht naar beneden. Zie de stippellijnen. 6 Nu vouw je de verticale lijn waarbij de punt bovenin terug wordt gevouwen, zodat de hoekpunt niet meegaat naar het midden. 7 Hetzelfde doe je aan de andere kant. 8 Draai het servet nu om en je hebt een leuk kerstboom servet. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd 3klaar. 0 Print de vragen bij deze opdracht (te vinden in de map met kopieerbladen). 0 Kies op de cd het kijkfragment van hoofdstuk 2. Schrijven Taak, stap 4 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Controleer of de kopieermachine voldoende A3-papier heeft. Studievaardigheid Taal en woordenschat Taal en woordenschat Grammatica Spelling alle opdrachten 4 Puzzelen met nieuwe woorden Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Behandel de theorie eventueel aan de hand van lesboeken voor andere vakken die leerlingen vandaag bij zich hebben. 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 3 0 Laat eventueel tekst 1 en de fragmenten bij opdracht 4 horen vanaf de luister-cd.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 16 Project Altijd en overal feest! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Feest. 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Overleg en stem af met collega s van mens en maatschappij. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 17 HOOFDSTUK 3 NIEUW(TJES) Onderdeel Opdracht Actie Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Lezen Taak 0 Neem mee of laat meenemen: kranten, bijvoorbeeld Spits, Metro of andere dagbladen. 0 Of: Laat leerlingen kranten op internet bekijken. SKL 1 Om te beginnen 0 Laat eventueel tekst 1 horen vanaf de luister-cd. SKL SKL Schrijven Taal en woordenschat Taal en woordenschat 2 Interview met Draco Bekijk het fragment Taak, stap 3, 4 en 5 4 Woordenboekspel Meer oefenen Maak de D-toets 0 Laat eventueel tekst 2 horen vanaf de luister-cd. 0 Zet dvd-speler en cd 3 klaar. 0 Print de vragen bij deze opdracht (te vinden in de map met kopieerbladen). 0 Kies op de cd het kijkfragment van hoofdstuk 3. 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Zorg voor een groot vel papier dat als muurkrant kan dienen. 0 Zorg voor de aanwezigheid van voldoende woordenboeken. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Grammatica Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 2 0 Laat eventueel tekst 1 en 2 horen vanaf de luister-cd.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 18 HOOFDSTUK 4 GEZOND Onderdeel Opdracht Actie Lezen 3 Zoekt u maar (variatietip) 0 Laat meenemen door leerlingen: de tv-gidsen van de vorige week. 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij Lezen Meer oefenen Maak de D-toets deze opdracht. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Lezen Taak 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. 0 Bekijk van tevoren www.voedingscentrum.nl in verband met beschikbaarheid en actualiteit. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd-speler en cd 2 klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 4 Keuzes 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd 3 klaar. 0 Print de vragen bij deze opdracht (te vinden in de map met kopieerbladen). 0 Kies op de cd het kijkfragment van hoofdstuk 4. SKL Taak 0 Bereid de leerlingen voor op stap 3 van de taak. Laat ze stap 1 en 2 bijvoorbeeld in de les samen voorbereiden. Leerlingen kunnen dan vervolgens in tweetallen de drogist bezoeken. Schrijven Taak 0 Geef de leerlingen deze tip: gratis ansichtkaarten zijn beschikbaar bij de ingang van bioscopen of in cafés. 0 Maak eventueel gebruik van internet om kaarten te vinden. Reserveer in dat geval het computerlokaal en controleer de internetverbinding. Taal en woordenschat Grammatica Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 5 0 Laat eventueel tekst 1 en 5 horen vanaf de luister-cd. Project Hoe leef ik gezonder? 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Gezond. 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word, PowerPoint en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Overleg en stem af met collega s van mens en natuur, met name biologie en verzorging. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 19 HOOFDSTUK 5 VRIJE TIJD Onderdeel Opdracht Actie Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Lezen Taak 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Bekijk eventueel van tevoren het overzicht op www.sport.overzicht.nl in verband met beschikbaarheid en actualiteit van de site. SKL SKL SKL 2B Geen antwoord 3 Kaartjes reserveren (variatietip) Bekijk het fragment 0 Zet cd-speler en cd 2 klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. 0 Of: lees de volgende tekst zelf voor. Voicemail: Hoi, dit is de voicemail. spreek je boodschap in na de piep. - piep - Mike: Goedemiddag met Mike Blits van Dutch Stars Casting Bureaus. Ik bel even naar aanleiding van je voicemail en je email van vorige week. Ik begrijp dat je figurantenwerk wilt gaan doen. Nou, op onze advertentie hebben we erg veel reacties gehad. Vandaar ook dat ik je nog niet eerder heb gebeld. Van alle reacties sprong jouw email er echter wel uit en we willen je graag uitnodigen voor een gesprek. We kunnen dan even nader kennis met elkaar maken en kijken of we eventueel een geschikte opdracht voor je hebben. Ik stel voor dat we volgende week afspreken. Aangezien ik moeilijk bereikbaar ben, kun je een afspraak maken met mijn secretaresse, Greta Snel. Haar telefoonnummer is 06-44445555. Tot snel! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. 0 Zet dvd-speler en cd 3 klaar. 0 Print de vragen bij deze opdracht (te vinden in de map met kopieerbladen). 0 Kies op de cd het kijkfragment van hoofdstuk 5. SKL Taak 0 Bij stap 3 en verder hebben leerlingen de volgende hulpmiddelen nodig: een telefoonboek of internet om het nummer te zoeken; en een telefoon met een buitenlijn om het gesprek te voeren. Schrijven 3 Abonnement 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Schrijven 4 Geld storten 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Schrijven 5 Lid van de tennisclub 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Schrijven Taak, stap 3 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word (eventueel Excel) en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. Studievaardigheid Taal en woordenschat Taal en woordenschat 5B Geavanceerd zoeken 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Bekijk eventueel van tevoren het zoekprogramma op www.davindi.nl. 5 Even puzzelen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 20 Grammatica Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling 2 Zwak of sterk? 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 2 en 4 0 Laat eventueel tekst 2 en 4 horen vanaf de luister-cd.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 21 HOOFDSTUK 6 BOOS Onderdeel Opdracht Actie Lezen 3 Wat wil de schrijver? (variatietip) 0 Neem mee of laat meenemen: kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld Spits, Metro, oude tv-gidsen, Kampioen etc. 0 Reserveer eventueel ook het computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Zorg voor een groot vel papier waarop de teksten geplakt Lezen Meer oefenen Maak de D-toets kunnen worden. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Lezen Taak, stap 3 0 Reserveer eventueel computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. 0 Bekijk eventueel van tevoren of de schoolmediatheek voldoende informatie biedt over dit onderwerp. SKL 2 Twee tegen een 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. SKL 3 Overtuig een ander (variatietip) 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad bij deze opdracht. 0 Ga voor deze variatietip op zoek naar een onderwerp of een dilemma dat volop in de belangstelling staat bij jongeren en in het nieuws. Bekijk bijvoorbeeld de nieuwspolls in kranten of op websites. 0 Laat eventueel de leerlingen zelf een onderwerp en stellingen voorbereiden. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd 3 klaar. 0 Print de vragen bij deze opdracht (te vinden in de map met kopieerbladen). 0 Kies op de cd het kijkfragment van hoofdstuk 6. Schrijven Taak 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica alle opdrachten Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets Word en printerfaciliteiten. 0 Behandel de theorie eventueel aan de hand van voorbeelden van tabellen, grafieken en diagramma in lesboeken voor andere vakken die leerlingen vandaag bij zich hebben. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 2 en 3 0 Laat eventueel tekst 2 en 3 horen vanaf de luister-cd. Project Boosheid: wat doe je eraan? 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Boos. 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word en printerfaciliteiten. 0 Overleg eventueel met kunst- en cultuurvakken over het ontwerp van een decor, en met mens-en-natuurvakken over de technische realisatie van het decor. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 22 5 NIEUW NEDERLANDS IN DE SCENARIO S 5.1 SCENARIO S IN DE ONDERBOUW In de onderbouw is er sprake van vier scenario s. Deze scenario s zijn modellen om het onderwijs in de onderbouw vorm te geven en hebben tot doel om het gesprek over inhoud en vorm van onderwijs te vergemakkelijken. Alle vier scenario s streven naar samenhang in leerstof en werkwijze. Er is geen kwalitatief onderscheid tussen de scenario s. Binnen ieder scenario kan dus het best mogelijke onderwijs voor leerlingen worden gerealiseerd. De scenario s kunnen als volgt worden gekarakteriseerd: Samenhang Programma Team 1 door leerstofafspraken schoolvakken blijven uitgangspunt op het rooster, met variaties zoals blokuren en keuzewerkuren afstemmen maar ieder werkt voor zich 2 door combinaties van vakken en projecten vakken en projecten bestaan naast elkaar in een vakrooster en projectrooster afstemmen en samenwerken 3 door integratie integratie van vakken met langere lessen (70/90 minuten) in grotere gehelen, bijv. leergebieden samenwerken bepaalt het resultaat 4 via competenties van leerlingen leerlingen kunnen zelf kiezen en werken zonder een rooster maar met flexibele planningen klantgerichtheid Het doel van de onderbouw is onder andere dat iedere school een eigen scenario ontwikkelt dat optimaal aansluit bij de leerlingen en optimaal gebruikmaakt van kwaliteiten van de docenten. De vier voorbeeldscenario s dienen ter inspiratie. Nieuw Nederlands kan in alle vier scenario s worden ingezet. In dit hoofdstuk worden een aantal mogelijkheden geschetst om de methode geheel of gedeeltelijk in te zetten binnen genoemde scenario s. 5.2 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 1 In scenario 1 is Nederlands een apart vak op het rooster. Afstemming met andere vakken vindt plaats door middel van overleg met de collega s van andere vakken. Omdat in de onderbouw geen sprake is van een advieslessentabel, kan het vak Nederlands in aantal uren per school sterk verschillen. Daarom hebben we het vak Nederlands binnen scenario 1 uitgewerkt in drie varianten: variant A: Nederlands als 4-uursvak (ca. 144 uren op jaarbasis) variant B: Nederlands als 3-uursvak (ca. 108 uren op jaarbasis) variant C: Nederlands als 2-uursvak (ca. 72 uren op jaarbasis) Deze drie varianten kunnen ook ter inspiratie dienen als Nederlands geperiodiseerd wordt. Als Nederlands in jaar 1 bijvoorbeeld alleen in het eerste half jaar wordt aangeboden als 4-uursvak (dus ongeveer 18 weken x 4 uur = 72 uur), kan worden uitgegaan van variant C. Variant A: Nederlands als 4-uursvak (voorbeeld) In variant A worden de drie projecten en alle lessen Studievaardigheid uitgevoerd buiten de lesuren van het vak Nederlands. Deze onderdelen hebben immers meerwaarde voor alle andere vakken in de onderbouw. Voor Nieuw Nederlands deel 1 is dan ongeveer 144 uur vereist, oftewel 36 weken à 4 uur. Bijvoorbeeld: Maak de lessen Studievaardigheid onderdeel van de mentorlessen of van een aparte cursus Studievaardigheid. Plan de drie projecten in de algemene projecttijd in, in samenwerking met andere vak- en leergebieden. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. Variant B: Nederlands als 3-uursvak (voorbeeld) In variant B vindt net als in variant A overheveling plaats van de projecten en van Studievaardigheid naar andere uren in het rooster. Daarnaast worden sommige onderdelen versneld, beperkt of
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 23 geïntegreerd uitgevoerd, bijvoorbeeld Grammatica, Spelling en Fictie. Voor Nieuw Nederlands deel 1 is dan ongeveer 108 uur vereist, oftewel 36 weken à 3 uur. Bijvoorbeeld: Maak de lessen Studievaardigheid onderdeel van de mentorlessen of van een aparte cursus Studievaardigheid. Plan de drie projecten in de algemene projecttijd in, in samenwerking met andere vak- en leergebieden. Combineer het onderdeel Grammatica met het onderwijs in een moderne vreemde taal. Verkort het onderdeel Spelling binnen de uren Nederlands en maak spelling tot inzet van alle vakken. Verkort het onderdeel Fictie tot twee lessen per hoofdstuk en integreer overige aspecten van Fictie met kunst- en cultuurvakken. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. Variant C: Nederlands als 2-uursvak (voorbeeld) In variant C is met 2 uur per week op jaarbasis ongeveer 72 uur beschikbaar. Bijvoorbeeld: Kies alleen voor de onderdelen die sterk op communicatieve vaardigheden gericht zijn, bijvoorbeeld Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven. Kies alleen voor die onderdelen die bij andere vakken of leergebieden niet of niet voldoende aan de orde komen, bijvoorbeeld: Schrijven, Studievaardigheid, Spelling en Fictie. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. 5.3 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 2 In scenario 2 wordt uitgegaan van aparte vakken waarbij samenhang wordt bereikt door projecten waaraan verschillende vakken tegelijk deelnemen. De verhouding tussen vakuren en projecturen kan verschillen. Sommige scholen kiezen bijvoorbeeld voor 50% vaklessen en 50% projecttijd. Er zijn tal van andere opties om projecten in scenario 2 een plaats te geven. Bijvoorbeeld: keuzewerktijd: leerlingen voeren in de reguliere keuzewerktijduren een project uit, bijvoorbeeld het 5 e en 6 e lesuur op woensdagmiddag projectdagdelen: in het rooster worden voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld vier weken, dagdelen vrijgepland voor het werken aan een project projectrooster: in het rooster wordt bijvoorbeeld twee keer per jaar één week ingepland voor het werken aan een schoolbreed project of aan het werken aan een project naar keuze Nieuw Nederlands biedt drie projecten aan. Eén project kost ongeveer 6 lessen maar kan gemakkelijk worden uitgebreid door het aantal bronnen uit te breiden of door de complexiteit van bronnen te vergroten. Ook kan het eindproduct in omvang worden vergroot. Verder kan de inhoudelijke reikwijdte van het project toenemen door leerstof of vaardigheden uit andere vak- en leergebieden een grotere rol te laten spelen. De samenhang met andere vak- en leergebieden is als volgt: Projecten Relatie met andere vak- en leergebieden Hoofdstuk 2: Altijd en overal feest! mens en maatschappij, kunst en cultuur (presentaties) Hoofdstuk 4: Hoe leef ik gezonder? mens en natuur, met name biologie en verzorging; kunst en Hoofdstuk 6: Boosheid: wat doe je eraan? cultuur (presentaties) mens en maatschappij, bewegen en sport (zelfverdediging); sociaal-communicatieve vaardigheden of drama De volgende onderdelen van Nieuw Nederlands spelen een belangrijke voorwaardelijke rol bij de uitvoering van projecten in andere vak- en leergebieden: Lezen Spreken/kijken/luisteren Schrijven Studievaardigheid Spelling
Nieuw Nederlands 4 e editie, 1 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 24 Tussen het vak Nederlands en de overige vak- en leergebieden moeten onderbouwbreed afspraken gemaakt worden over de rol en de omvang van het vak Nederlands binnen de projectlessen. De varianten in scenario 1 kunnen ter oriëntatie dienen voor de invulling van de vaklessen op het rooster. 5.4 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 3 In scenario 3 wordt uitgegaan van samenhang door integratie van vakken tot grotere gehelen, zoals leergebieden. In dit scenario kan Nederlands worden geïntegreerd met het leergebied mens en maatschappij, waarbij Nederlands als apart vak nog maar één uur heeft, bijvoorbeeld voor spelling-, grammatica- of fictieonderwijs. Nieuw Nederlands kan in scenario 3 nog steeds als 1-, 2- of 3-uursvak bestaan. Afhankelijk van de mate van integratie blijven er voor een apart vak meer of minder uren over. Integratie van onderdelen van Nieuw Nederlands in leergebieden kan er bijvoorbeeld zo uitzien: Integratie Nederlands binnen leergebied mens en maatschappij mens en natuur kunst en cultuur moderne vreemde talen bewegen en sport alle leergebieden alle leergebieden alle leergebieden Onderdelen van Nieuw Nederlands Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven Lezen, Spreken/kijken/luisteren Fictie Grammatica Spreken/kijken/luisteren de drie projecten de achttien taken Studievaardigheid Tussen het vak Nederlands en de overige vak- en leergebieden moeten onderbouwbreed afspraken gemaakt over de rol en de omvang van het vak Nederlands binnen de leergebieden. De varianten in scenario 1 kunnen ter oriëntatie dienen voor de invulling van de vaklessen op het rooster. 5.5 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 4 In scenario 4 vindt samenhang plaats via de competenties van leerlingen. Leerlingen kiezen hun eigen weg door de leerstof en volgen daarin eigen interesses. Docenten en lesmethodes faciliteren de leerling en zorgen ervoor dat de leerling voldoende in aanraking komt met de kerndoelen voor de onderbouw. Scenario 4 vraagt van de docent een klantgerichte opstelling. De docent biedt cursussen, begeleiding, workshops of gastlessen aan in samenspraak met de leerlingen. Ook kan er binnen scenario 4 een aantal funderende cursussen worden aangeboden voor alle leerlingen. Nieuw Nederlands heeft in scenario 4 verschillende gebruiksmogelijkheden. Bijvoorbeeld: cursorisch: leerlingen volgen groepsgewijs bijvoorbeeld een basiscursus Lezen, Schrijven of Spelling uit de methode naslagwerk vaardigheden: leerlingen gebruiken Nieuw Nederlands als naslagwerk om zich vaardigheden eigen te maken, bijvoorbeeld het zoeken naar en beoordelen van informatie of het voorbereiden en uitvoeren van een schriftelijke of mondelinge presentatie remedial teaching: op basis van diagnostische toetsen of het onderdeel Weet je het? (i-clips) of op basis van persoonlijke interesses, kan een leerling besluiten om zich onderdelen van Nieuw Nederlands eigen te gaan maken Tussen docenten en leerlingen worden voortdurend afspraken gemaakt over de rol en de omvang van het vak Nederlands binnen dit scenario. Docenten en leerlingen hebben gezamenlijk de verantwoordelijkheid dat minimaal de kerndoelen worden bereikt zoals deze voor Nederlands geformuleerd zijn.