OPPOTTEN IN HBO EN BVE

NR.7 1 APRIL 2006 het Onderwijsblad Algemene Onderwijsbond 1 nieuws, achtergronden, opinie en AOb-service 12 14 Openbaar onderwijs: Afvalbak of fijn pluriform? Vermogens roc s en hogescholen blijven groeien 28 Boosheid over functiewaardering hbo OPPOTTEN IN HBO EN BVE 14 g

Vermogens roc s en hogescholen blijven groeien Het ontbreekt echt niet aan middelen Ondanks alle klaagzangen over bezuinigingen gaat het de meeste hogescholen, roc s en vakscholen voor de wind. Er blijft geld over, vermogens groeien. Vooral in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie (bve) worden de spaarpotten steeds vetter. Maar er waait een nieuwe wind vanuit Den Haag: oppotters worden ter verantwoording geroepen. Waarom sparen voor nieuwbouw terwijl de ongediplomeerde uitval nog steeds ongekend hoog is? Tekst Arno Kersten en Yvonne van de Meent Beeld Typetank Vorig jaar stuurden medewerkers van het roc Friese Poort een brief aan het college van bestuur waarin zij hun teleurstelling uitspraken over de schraperige reiskostenregeling. De 28 cent per kilometer die het bestuur wilde vergoeden, is volgens de briefschrijvers niet kostendekkend. Maar de pijn zit vooral bij dienstkilometers die wel worden afgelegd, maar niet worden vergoed omdat het bestuur een rem wil zetten op het verkeer tussen de locaties. Na druk van de vakbonden en de medezeggenschapsraad (MR) is de kilometervergoeding verhoogd naar 35 cent, maar op het aantal kilometers wordt nog steeds beknibbeld. De regeling is nog steeds niet riant, moppert MR-lid Eddy Hoogers. En het heeft heel veel moeite gekost om die aanpassingen erdoor te krijgen. De zuinigheid van het college van bestuur zit het personeel dwars omdat Friese Poort een van de rijkste roc s in het land is. Het roc heeft ruim tienduizend leerlingen en houdt jaar in jaar uit geld over. De afgelopen vijf jaar gemiddeld 4,5 miljoen euro per jaar; 7,5 procent van de inkomsten. Het roc beschikt over een eigen vermogen van 59 miljoen dat voor tweederde is vastgelegd in gebouwen. Maar er staat ook bijna twintig miljoen vrij besteedbaar op de bank. Collegevoorzitter Sjouke Tuinier is trots op de noordelijke nuchterheid die het financiële beleid kenmerkt. Wij geven geen geld uit als het niet nodig is. We hebben hier bijvoorbeeld weinig externe consultants rondlopen en we voeren zelf het management over de nieuwbouwprojecten. Mede daardoor bouwen we voor een heel laag bedrag per vierkante meter. De reiskostenvergoeding vindt hij helemaal niet te karig. Maar we zitten over een groot gebied verspreid: van Dokkum tot Emmeloord. Dat is een afstand van honderd kilometer. Daarom proberen we het verkeer tussen de vestigingen te beperken. Het onderwijs en het personeel lijden niet onder de noordelijke zuinigheid, betoogt Tuinier. Integendeel. In Dokkum, Leeuwarden en Emmeloord staan spiksplinternieuwe gebouwen en eind volgend jaar wordt er een nieuw pand in Sneek opgeleverd. Daarvoor hoefde Friese Poort niet aan te kloppen bij een bank, de bouwkosten zijn helemaal betaald uit eigen middelen. Op de formatie wordt volgens Tuinier ook niet beknibbeld en op het onderwijs is weinig aan te merken. Tuinier: Van de Onderwijsinspectie en het Kwaliteitscentrum examinering krijgen wij uitstekende beoordelingen. Die rapporten zijn meer dan goed. Oppotten Drie jaar geleden ontstond er opschudding over het oppotten van geld in het onderwijs. Leo Lenssen, op dat moment collegevoorzitter van roc ASA, gooide vlak voor prinsjesdag 2003 de knuppel in het hoenderhok. In het tv-programma Buitenhof betoogde hij dat er in het hoger onderwijs en de bve-sector twee miljard euro ongebruikt op de bank staat. De Kamer wilde meteen weten hoeveel onderwijsgeld er op de plank blijft liggen. Die vraag was niet een, twee, drie te beantwoorden omdat het ministerie van Onderwijs tot dan toe alleen in de gaten hield welke instellingen failliet dreigden te gaan. Buitenproportioneel spaargedrag werd niet in kaart gebracht. Maar afgelopen zomer stuurde minister Maria van der Hoeven nieuwe indicatoren naar de Tweede Kamer waarmee ook oppotters geïdentificeerd kunnen worden. Onderwijsinstellingen hebben reserves nodig om plotselinge krimp van leerlingaantallen op te vangen. Terwijl de inkomsten dalen, lopen de uitgaven voor personeel en huisvesting immers gewoon door. Universiteiten, hogescholen en roc s zijn bovendien zelf verantwoordelijk voor hun huisvesting en hebben geld nodig om nieuwbouw te finan- h 14 het Onderwijsblad nr. 7z1 april 2006

Buitenissig spaargedrag OPPOTTERS Solvabiliteit in % 2004 Gemiddelde rentabiliteit in % 2000-2004 Roc's Roc Friese Poort 78 7,5 Roc A12 73 6,1 Deltion College 71 3,7 Arcus College 68 3,8 Mondriaan Groep 68 3,0 Graafschap College 65 6,6 Vakscholen Sint Lucas (grafisch) 79 19,2 SVO Opleidingen (food) 79 11,9 Berechja Urk (visserij) 78 5,7 Grafisch Lyceum Rotterdam (grafisch) 68 8,4 De Eindhovense School (communicatie en media) 65 6,2 Hogescholen Katholieke pabo Zwolle 81 11,8 Hogeschool voor de kunsten Amsterdam 73 7,1 Hogeschool Edith Stein 72 6,5 Hogeschool de Kempel 69 15,4 Hogeschool Leiden 63 7,9 Oppotters in hbo en bve Wat is verstandige vermogensvorming en wat buitenissig spaargedrag? De rekenmeesters van het ministerie van Onderwijs hebben zich bijna twee jaar lang over die vraag gebogen. Keiharde criteria zijn moeilijk te geven, daarvoor verschillen onderwijsinstellingen teveel. De een heeft veel oude afgeschreven panden, terwijl de ander net een nieuwe campus heeft betrokken. Daarom is bij het opstellen van signaleringsgrenzen gekozen voor een ruime bandbreedte. Pas als het eigen vermogen meer dan 60 procent uitmaakt van het totale vermogen, oftewel als de solvabiliteit 60 procent bedraagt, is de bovengrens voor gezonde vermogensvorming gepasseerd. Daarnaast vinden de rekenmeesters dat er teveel geld op de plank blijft liggen als een instelling in een boekjaar meer dan 3 procent van de totale inkomsten overhoudt. De rentabiliteit is dan hoger dan 3 procent. Het Onderwijsblad is nog wat milder bij het identificeren van oppotters. Alleen de instellingen die in 2004 een solvabiliteit hadden van meer dan 60 procent en in de afgelopen vijf jaar gemiddeld meer dan 3 procent van hun inkomsten overhielden kwamen op de oppotterslijst. Deze noeste spaarders spekken hun toch al imposante vermogens en verdienen de titel oppotter dubbel en dwars. In het hbo blijken vooral kleine, monosectorale hogescholen buitenproportioneel spaargedrag te vertonen. Hogeschool Leiden is de enige middelgrote hbo-instelling op de lijst. In de bve zijn de kleine, monosectorale vakscholen oververtegenwoordigd, maar ook de kleine en middelgrote roc s zijn nadrukkelijk aanwezig. En met de Mondriaan Groep zijn ook de grote roc s vertegenwoordigd. De volledige lijst met alle instellingen vindt u op www.aob.nl 16 het Onderwijsblad nr. 7z1 april 2006

cieren. Ze mogen daarvoor leningen afsluiten bij een bank. Volgens de rekenmeesters op het ministerie kunnen onderwijsinstellingen makkelijk de helft van hun investeringen in nieuwbouw financieren met hypotheken. In de dertig jaar waarin een gebouw wordt afgeschreven, houden de rentekosten en renteinkomsten elkaar dan in evenwicht. Als de huisvesting op deze manier gefinancierd wordt, heeft een instelling een eigen vermogen nodig dat 30 tot 40 procent van het totale vermogen uitmaakt. Oftewel een solvabiliteit van 30 tot 40 procent. Bij instellingen die op het punt staan een groot deel van de bestaande panden te vervangen en daarvoor een spaarpot hebben, kan de solvabiliteit tussen de 50 en 60 procent liggen. Maar instellingen met een solvabiliteit van 60 procent of meer, hebben voortaan wel iets uit te leggen. Zeker als deze vermogende instellingen daarnaast meer dan 3 procent van de inkomsten overhouden en hun vermogen daardoor groeit. In hun jaarrekening over 2005 moeten oppotters voor het eerst uitleggen waarom ze zo n hoog vermogen aanhouden. Uit onderzoek naar de jaarrekeningen over 2004 dat is uitgevoerd door het Onderwijsblad, blijkt dat veertien van de veertig roc s en zeven van de dertien vakscholen een vermogen heeft dat boven de oppotnorm zit. Acht van die toch al rijke roc s (waaronder Friese Poort) en vijf vermogende vakscholen hielden in 2004 meer dan 3 procent van de inkomsten over. In het hbo is er voor vijf van de veertig instellingen werk aan de winkel. Zij hebben een solvabiliteit van meer dan 60 procent. Hogescholen zijn door de bank genomen minder welvarend dan roc s en vakscholen. Gemiddeld ligt de solvabiliteit in het hbo op 34 procent, terwijl in de bve-sector het gemiddelde op 51 procent uitkomt. Toch is de instelling met de hoogste solvabiliteit een zelfstandige pabo. De Katholieke pabo Zwolle heeft 700 studenten en 72 medewerkers en houdt elk jaar geld over. In 2004 ruim 400 duizend euro, 7,5 procent van de inkomsten. In 2002 en 2003 bleef zelfs 15 procent van het budget onaangeroerd. Dankzij die overschotten steeg de solvabiliteit in vijf jaar van 71 naar 81 procent. Het spaartegoed was eind 2004 opgelopen tot 5,5 miljoen euro. Een flink deel van dat geld Spaarpotten in de bve Welvarend. Zo mag je de bve-sector gerust noemen. Het aantal deelnemers neemt gestaag toe en daardoor groeien ook de inkomsten. In 2000 kwam er in totaal 2,4 miljard euro binnen, in 2004 was dat 3,3 miljard, een toename van 36 procent. Rondkomen is daardoor voor de overgrote meerderheid van de roc s en vakscholen geen probleem. In 2004 boekten 31 van de veertig roc s en tien van de dertien vakscholen een positief resultaat. In totaal bleef er in de sector 82 miljoen euro over. Daarmee spekten de instellingen hun toch al aanzienlijke vermogens. Eenderde van de roc s en de helft van de vakscholen heeft een eigen vermogen dat boven de oppotnorm van het ministerie van Onderwijs uitkomt. Bij slechts drie instellingen is de vermogenspositie zwak te noemen, en zeven instellingen zouden wel wat meer vet op de botten mogen hebben. Gemiddeld komt de sector uit op een solvabiliteit van 51 procent, wat dicht in de buurt komt van de bovengrens van 60 procent die het ministerie van Onderwijs hanteert. Waarom sparen roc s en vakscholen zoveel? Dat wordt uit de jaarrekeningen niet altijd duidelijk. Sommige instellingen hebben grootse nieuwbouwplannen en zetten daar flinke bedragen voor opzij. Want de bouwkosten worden bij voorkeur uit eigen middelen betaald. In 2003 werd slechts 12 procent van de investeringen in nieuwbouw met geleend geld gefinancierd. Wat weer aangeeft hoe rijk de bve-instellingen zijn, want welke burger kan een nieuw huis kopen zonder bij de bank aan te kloppen? De investeringen in huisvesting nemen overigens af. In 2003 werd er 450 miljoen euro besteed aan nieuwbouw en verbouw, in 2004 nog maar 350 miljoen. Uit de Bedrijfsvoeringsmonitor bve-sector die de Bve-raad vorig jaar publiceerde, blijkt ook dat roc s en vakscholen steeds vaker de voorkeur geven aan huren. Slechts de helft van de schoolgebouwen is eigendom van een roc of vakschool. De vette spaarpotten van de bve zijn dus niet leeg als alle herhuisvestingsplannen zijn uitgevoerd. In hun jaarrekeningen over 2005 hebben de instellingen dan ook heel wat uit te leggen, want een berg geld op de bank laten staan voor barre tijden die misschien nooit aanbreken, is er binnenkort niet meer bij. wil directeur Toine van de Velde steken in een Van de Velde houdt de pabo bewust klein: er nieuw kenniscentrum dat de doorstroom van worden maar 150 studenten per jaar toegelaten, terwijl het er makkelijk 300 zouden kun- mbo ers naar de pabo moet verbeteren. Geld lenen bij de bank is niet nodig en doet Van de nen zijn. De ruimtes in het gebouw worden Velde ook liever niet, want dan moet je rente daardoor optimaal benut en de groepsgrootte gaan betalen. is ook precies goed. Roosterproblemen kent Volgens Harrie Beerhorst, voorzitter van de de kleine pabo niet. Het is organisatorisch MR van de Zwolse pabo, wordt er niet heel overzichtelijk, vindt Beerhorst. En dat geklaagd over de spaarzaamheid van de directeur. Het is echt niet zo dat er te weinig geld niet in extra baasjes en bazinnetjes zitten. is financieel gunstig. Bij ons gaat het geld naar het onderwijs en personeel gaat. De faciliteiten voor studenten zijn goed, ze kunnen bovendien niet in een hogere schaal, weet Leden van het managementteam zitten bijvoorbeeld gratis kopiëren. In de Keuzegids de MR-voorzitter. hoger onderwijs scoren we ook goed. Als docenten zitten we ruim in het jasje, we krijgen veel beleid heel goed te verdedigen. Wij houden Directeur Van de Velde vindt zijn financieel uren toebedeeld. En we zitten allemaal in bewust geld over, omdat de financiële risico s schaal 12. De directeur is gewoon slim bezig. bij ons groter zijn dan bij grote hogescho- h nr. 7z1 april 2006 het Onderwijsblad 17

len. Ook als de pabo minder in trek is, hebben wij voor gezinnen te zorgen. Over de nieuwe financiële normen maakt hij zich niet druk. Het ministerie van Onderwijs controleert elk jaar de jaarrekening en ik heb nog nooit wat gehoord. Mager Henry Dix, docent bij de Tias Business School van de Universiteit van Tilburg en lector ondernemen bij Fontys Hogescholen, plaatst wel kritische kanttekeningen bij het financiële beleid van de oppotters. Hij heeft de jaarrekening van roc A12 bestudeerd. Het roc opereert in de regio Ede/Arnhem en telt ruim tienduizend deelnemers. De afgelopen vijf jaar hield A12 tussen de 3 en 8 procent van de inkomsten over en liep de solvabiliteit op van 68 naar 73 procent. Eind 2004 stond er 33 miljoen euro op de bank. In het jaarverslag geeft het bestuur aan dat er een risicoanalyse is gemaakt en dat alle risico s voor 90 procent zijn af te dekken met 9 miljoen euro, analyseert Dix. Maar er is 33 miljoen aan liquide middelen beschikbaar. Daarvan blijft dus 24 miljoen euro vrij besteedbaar over. Daar kunnen aandeelhouders - en dat zijn wij met z n allen omdat het om een publiek gefinancierde instelling gaat - kritische vragen over stellen. Zo n roc moet kunnen aangeven waarom er zoveel geld wordt opgepot. In het jaarverslag is sprake van een masterplan huisvesting, maar dat vind ik magertjes als verantwoording. Als je een nieuw gebouw wilt neerzetten, kun je gewoon geld lenen bij een bank. Met de lage rentestand is dat toch geen enkel probleem, betoogt de accountant. Hij vraagt zich af waarom het geld niet geïnvesteerd wordt in het onderwijs, bijvoorbeeld in projecten om voortijdig schoolverlaten te voorkomen. Ook Jan van Setten, van huis uit bedrijfseconoom en vorig jaar teruggetreden als collegelid bij roc ASA, vindt het spaargedrag onbe- Hbo bijna financieel gezond Eind jaren negentig verkeerden tien hogescholen in ernstige financiële moeilijkheden. Het eerste faillissement leek een kwestie van tijd. Maar die zijn, soms door fusies, voorkomen. Sinds de eeuwwisseling is de financiële positie gestaag verbeterd. Zaten er in 2000 nog zestien hogescholen op of onder de kritische solvabiliteitsgrens van 20 procent, in 2004 waren dat er zes. Het Vangnet hbo, dat in 1998 door de sector zelf in het leven is geroepen om instellingen te behoeden voor faillissement, herkent die ontwikkeling. Toen we begonnen volgden we bijna de helft van de hogescholen met meer of mindere attentie, nu nog maar een paar, zegt Peter Kasteleyn. De afgelopen vijf jaar is het hbo er elk jaar in geslaagd om een positief bedrijfsresultaat te boeken en dus geld over te houden. Het totale eigen vermogen groeide van 513 naar 800 miljoen euro, de gemiddelde solvabiliteit van 24 naar 34 procent. Daarmee heeft het hbo bijna de streefwaarde bereikt die het Vangnet als gezond beschouwt. Hogescholen hebben hun zaakjes nu beter op orde, zegt Kasteleyn. Toch wil hij niet zeggen dat de sector er gezond bijstaat. Gezonder dan voorheen, dat wel. De hogescholen zijn beter in staat om de middelen te managen. Die middelen worden wel verhoudingsgewijs steeds minder door bezuinigingen. Als ik naar de prognoses kijk van de instellingen, dan zie ik dat de financiële positie zich nu een beetje stabiliseert. De grootste groep hogescholen zit onder het hbo-gemiddelde. Vooral kleinere instellingen die opleidingen binnen een sector aanbieden, zitten ruimer in hun jas. Tussen 2000 en 2004 is het aantal oppotters toegenomen van een naar vijf. Maar té gezond bestaat volgens Kasteleyn niet. Vanuit financiën kijk ik daar wat anders tegenaan: je bent gezond of je bent het niet. Uiteindelijk is het Vangnet niet zo met bovengrenzen bezig. Wij kijken naar de ondergrens, de bovenkant is voor ons minder relevant. grijpelijk. Bij roc ASA was hij verantwoordelijk voor het financiële beleid en heeft hij bewezen dat een instelling met een solvabiliteit van 20 procent prima kan overleven. Maar de trend in de bve-sector van de afgelopen vijf, zes jaar is oppotten. Dat is echt nergens goed voor. De financiële risico s in het onderwijs zijn heel erg klein. Geen bedrijf in de wereld weet een jaar van tevoren exact hoeveel geld er binnenkomt. Een bedrijfseconomische verklaring voor het spaargedrag is er daarom ook niet. Er zijn eerder psychologische factoren in het spel. Geld overhouden voelt prettig, geld hebben geeft macht. Oppotten is schadelijk voor de sector, waarschuwt Van Setten. Als er elk jaar geld overblijft, kan de overheid natuurlijk gaan denken: het kan ook wel wat minder met de bekostiging. Dat zou ontzettend jammer zijn, want er is zoveel geld nodig om het onderwijs bij de tijd te houden. Alleen al op het gebied van ict. De computers staan er nu wel, maar de digitale onderwijsinhouden moeten nog helemaal ontwikkeld worden. Maar het gebrek aan lef is niet alleen de fervente spaarders te verwijten, vindt Dix, de overheid heeft ook boter op haar hoofd. Investeringen in onderwijs worden niet beloond. Als het je lukt om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, krijg je geen extra geld. Daarmee stimuleer je ondernemerschap natuurlijk niet. Bovendien hadden toezichthouders veel eerder vraagtekens moeten zetten bij het spaargedrag, vindt hij. Raden van toezicht, de Onderwijsinspectie en ook de Tweede Kamer hebben het onderwerp helemaal laten liggen. Maar ja, voor het ministerie is het natuurlijk ook wel makkelijk als scholen er warmpjes bijzitten. Dan hoef je niet bang te zijn dat er instellingen failliet gaan en dat er extra claims komen. Maar de oppotters zijn nu gewaarschuwd. Hoewel Arjan van der Hout, portefeuillehouder financiën in het bestuur van de Bve-raad, meldt dat hij de nieuwe normen niet kent, weten bestuurders van roc s en vakscholen wel uit welke hoek de wind waait. Bij SintLucas, een voormalige schildersvakschool in Boxtel waar tegenwoordig 1200 leerlingen worden opgeleid tot vormgevers en restaurateurs, is het roer al omgegooid. De vakschool hield de afgelopen vijf jaar 15 tot 25 procent van het budget over. Ondanks verbou- h nr. 7z1 april 2006 het Onderwijsblad 19

Instellingen spekken hun reserves In het hbo en de bve blijft bijna ieder jaar geld over... Resultaat uit gewone bedrijfsvoering bve miljoen euro 80 Resultaat uit gewone bedrijfsvoering hbo 70 1 60 50 40 30 20 10 0-10... daardoor groeit het eigen vermogen... Eigen vermogen bve miljoen euro 1600 Eigen vermogen hbo 1400 2 1200 1000 800 600 400 200 0...en is anno 2004 de vermogenspositie van een flink aantal instellingen meer dan royaal. Solvabiliteit instellingen Roc s 3 Vakscholen hbo 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 zwak solvabiliteit lager dan 20 procent voldoende solvabiliteit van 20 tot 35 procent goed solvabiliteit van 35 tot 60 procent te royaal solvabiliteit hoger dan 60 procent

Van Haperen Ton van Haperen wingen die helemaal uit eigen middelen zijn betaald steeg de solvabiliteit van 61 naar 79 procent. Eind 2004 stond er 4,7 miljoen euro op de bank en daarnaast heeft de vakschool nog 6,7 miljoen euro belegd. Collegevoorzitter Walther Tibosch nam vier jaar geleden het roer over en heeft een eind aan het oppotten gemaakt. Het was hier te zuinig en te schraal. Daarom hebben we besloten meer middelen in te zetten in het onderwijs. Er is extra personeel bijgekomen. We hadden bijvoorbeeld maar een ict er in dienst, dat zijn er nu vier. Omdat de Onderwijsinspectie in 2000 veel kritiek had op de kwaliteit van het onderwijs, is het curriculum op de schop gegaan, is het onderwijsconcept vernieuwd en wordt er gewerkt aan het verbeteren van de examens. Externe adviseurs begeleiden de veranderingen en docenten worden vrijgesteld voor onderwijsontwikkeling. Ook wordt er geïnvesteerd in het opleiden van medewerkers. De begroting voor 2006 laat geen overschot meer zien, stelt Tibosch. Maar voor de enorme reserves heeft hij nog geen bestemming. Die zijn voor een groot deel overbodig en kunnen we in principe gebruiken voor extra investeringen. Maar we gaan het geld natuurlijk niet zomaar over de balk gooien. Ook bij roc Friese Poort is er sprake van een kleine koerswijziging. Zolang de solvabiliteit boven de 70 procent ligt, mag er meer geld worden uitgegeven, meldt collegevoorzitter Tuinier. Het was niet makkelijk om een bestemming te vinden voor die extra uitgaven, vindt hij. Hoewel er bij Friese Poort in principe genoeg docenten rondlopen, wordt het personeelsbestand toch uitgebreid met vijftig fulltime eenheden. Krijgt Friese Poort teveel geld als het zo moeilijk is een bestemming voor de overschotten te vinden? Dat is politiek gezien natuurlijk een gevaarlijke conclusie, antwoordt Tuinier behoedzaam. Omdat ik mijn collega s regelmatig spreek, kan ik u vertellen dat de roc s in 2005 weer heel goede resultaten laten zien. De meeste houden geld over. Ook wij hebben in 2005 geld overgehouden en ons vermogen weer verder zien groeien. Het ontbreekt in deze sector echt niet aan middelen. H Leraar economie en lerarenopleider Maffiapraktijken We mikken op leraren die een jaar of tien werken en zich dan verder willen verdiepen. Wij hebben het idee besproken met werkgevers. Op basis daarvan denken wij dat het idee voor zulke zware leraarsfuncties kansrijk is. Wij denken aan inhoudelijke onderwijskundige specialisaties. We gaan selecteren op motivatie en de capaciteiten om een voortrekker binnen de school te worden. Er moet trek in de schoorsteen komen. De studie gaat waarschijnlijk 1 januari 2007 van start met 25 studenten en zal zo n 15 duizend euro gaan kosten. Deze zinnen staan in het Reformatorisch Dagblad en komen van Marc Vermeulen. De hoogleraar begint een opleiding voor leraren die zich verder willen ontwikkelen in hun vak. Namens wie hij precies spreekt, wordt nergens duidelijk. Feit is wel dat vakbond en werkgevers enthousiast zijn. Wat vinden we hier nou van? Het is een beetje als met Marx. De analyse klopt, maar de remedie is erger dan de kwaal. Want hoe gaat dit werken? Megabestuur een, twee en drie kopen opleidingsplaatsen onder het motto ik doe aan kwaliteit, jij doet aan kwaliteit. En inderdaad, de schoorsteen trekt. Vooral die van Vermeulen, want hij haalt tegen de vier ton aan nascholingsgelden uit de markt. De 25 zorgvuldig geselecteerde bollebozen zijn ook blij, even dan. Ze krijgen een dagje studievrij, de collegae aan wie zij hun wijsheid straks doorgeven doen ondertussen het werk. Dat zullen mooie bijeenkomsten worden, laat in de middag als deze voortrekkers hun expertise delen met die domme arbeiders. Een speeltje voor vergaderverliefde bestuurders en misdaad op klaarlichte dag, dat is deze elite-opleiding. Welke idioot betaalt 15 duizend euro voor iets wat bestaat in een veel goedkopere variant? Voor dit bedrag kunnen tien tweedegraders bij een reguliere opleiding hun eerstegraads halen en promoveert een academicus drie keer de wereld rond. Maar ze doen het niet hè, die ingekakte leraren. Hoe zou dat nou toch komen? Omdat vakinhoudelijke achtergrond nul waardering kent binnen de organisatie! Alles mag overal lesgeven, zolang ze maar in schaal 10 blijven. Vakinhoudelijke kwaliteitsverschillen niet belonen, maakt van het docentenkorps stilstaand water en dat stinkt. En het schandaal wordt groter. Ik werk namelijk op zo n eerstegraads lerarenopleiding, aan de Erasmus Universiteit. Wij leveren elk jaar twintig economen af, zijn kostendekkend, maar we sluiten aan het eind van het jaar, want later zijn er misschien minder aanmeldingen, dat risico is echt te groot voor de faculteit. Tilburg is Rotterdam hierin voorgegaan, deze universiteiten zijn de free riders in onderwijsland. Zij leiden geen leraren op, maar nemen wel leerlingen af. Waar gaat Vermeulen met zijn tonnen heen? Naar de universiteit van Tilburg! Sinds de decentralisering van de jaren negentig gaat de sector onderwijs met geld om zoals Tony Soprano in de gelijknamige televisieserie. Old school maffiapraktijken zijn het enige sturingsmechanisme. The bosses have a sit down en verdelen de poet. Productief is Tony niet, hij herverdeelt waar anderen hard voor moeten werken. Deel drie van de zesde serie is in de Verenigde Staten net uitgezonden en te downloaden, gratis dat is dan weer wel een verschil. Zie voor het plan van Marc Vermeulen ook pagina 38 en 39 van dit nummer. nr. 7z1 april 2006 het Onderwijsblad 21